ბლოგები

როდესაც ვოლოდიმირ ზელენსკი პირველად ჩავიდა ბრიუსელში, ევროკავშირის ოფიციალურმა პირებმა ზუსტად არ იცოდნენ, მასთან რა დამოკიდებულება უნდა ჰქონოდათ.

ზელენსკი უკრაინის ახლად არჩეული პრეზიდენტი იყო და ეს მისი პირველი ოფიციალური ვიზიტი იყო საზღვარგარეთ. ის დამწყები პოლიტიკოსი იყო და მედიასთან ურთიერთობისას ნერვიულობა ეტყობოდა. განსახილველიც ბევრი არაფერი ჩანდა - ბლოკი ხელმძღვანელობის ცვლილების პროცესს გადიოდა.

16 თვის შემდეგ, შეიძლება ითქვას, ბევრი რამ შეიცვალა.

ევროკავშირის დედაქალაქში მეორე სტუმრობისას ზელენსკის თავი დამაჯერებლად ეჭირა და შინ დაბრუნებისას შეუძლია რამდენიმე მნიშვნელოვანი მიღწევით იამაყოს.

თუმცა, როგორც ყოველთვის ხდება ხოლმე ევროკავშირისა და უკრაინის ურთიერთობებში, ჰორიზონტზე ღრუბლებიც გამოჩნდა.

დავიწყოთ იმით, თუ რა მოჰყვა კარგი ევროკავშირისა და უკრაინის ყოველწლიურ სამიტს, რადგან ასეთი ბევრი იყო. პირველ რიგში, ეს იყო შთაბეჭდილება, რომელიც ყოფილმა კომიკოსმა დატოვა. რამდენიმე ადამიანს ველაპარაკე, რომლებიც მასთან ერთად შეხვედრაზე იმყოფებოდნენ და ყველა აღნიშნავს, რომ იქ ძალდაუტანებელი ატმოსფერო სუფევდა. ხუმრობდნენ კიდეც. ცხადი იყო, რომ შეხვედრის მონაწილეები დაიღალნენ პანდემიით გამოწვეული ნახევარწლიანი ონლაინკონფერენციებით და ახლა პირადად შეხვედრა სიამოვნებდათ. რაც მთავარია, ზელენსკიმ შეხვედრაზე სანდო ადამიანის შთაბეჭდილება დატოვა და მას ახლა აღიქვამენ როგორც პოლიტიკოსს, რომელსაც საქმის გაკეთება ძალუძს.

ეს კარგი განწყობა შემდეგ პრესასთან ერთობლივ შეხვედრაზეც გაგრძელდა, სადაც ევროპის საბჭოს პრეზიდენტმა ჩარლზ მიშელმა და ევროკავშირის საგარეო უწყების ხელმძღვანელმა ჯოზეფ ბორელმა საჯაროდ შეაქეს ზელენსკის საქმიანობა. განსაკუთრებული ყურადღება დაეთმო დეცენტრალიზაციის მხრივ მიღწეულ პროგრესს, კორუფციასთან ბრძოლას და საარჩევნო, მიწის და ბანკის რეფორმებს. სამიტის ბოლოს კი გრძელი და საკმაოდ დეტალური ერთობლივი განცხადება გაკეთდა.

განცხადება რომ გაკეთდა, ეს თავისთავად უკვე პროგრესია. წარსულში მსგავს დოკუმენტს ხშირად ბლოკავდა ხოლმე უნგრეთი, რომელსაც თავისი დაპირისპირება აქვს უკრაინასთან ამ ქვეყანაში მცხოვრებ უნგრელებთან დაკავშირებით. ამჯერად კი განცხადება უპრობლემოდ მიიღეს და ის ბევრ რამეს მოიცავდა. პირველ რიგში, ის „ცნობდა უკრაინის ევროპულ მისწრაფებებს და მიესალმებოდა მის ევროპულ არჩევანს“ - წინადადება, რომელიც ცოტა ხნის წინ ზოგიერთი წევრი ქვეყნისთვის ნერვიულობის წყარო იქნებოდა. განცხადებამ ასევე გააქარწყლა სპეკულაცია, რომ უკრაინას შეეძლო ბლოკთან ვიზების ლიბერალიზაცია დაეკარგა ამ ქვეყანაში რეფორმების ნაკლებობის გამო. „მივესალმებით უკრაინის მოქალაქეებთან უვიზო რეჟიმის წარმატებულ იმპლემენტაციასო“, - ნათქვამია განცხადებაში.

უფრო კონკრეტული საკითხებიც ახსენეს. ავიაციის საერთო სივრცის საკითხი დიდი ხნის განმავლობაში იყო შეჩერებული დიდ ბრიტანეთსა და ესპანეთს შორის გიბრალტარის აეროპორტთან დაკავშირებული უთანხმოების გამო და ის საბოლოოდ მომავალი წლის დასაწყისისთვის უნდა მოგვარდეს. კიევმა სურვილი გამოთქვა, რომ კანონმდებლობა დაუახლოოს ბრიუსელის დიდ პროექტებს და სანაცვლოდ ევროკავშირისგან კონკრეტული დაპირებებიც მიიღო. 2021 წელს კი ევროკავშირისა და უკრაინის ასოცირების ხელშეკრულება გადაიხედება, რამაც, შესაძლოა, მჭიდრო თანამშრომლობის ახალი არეალები გააჩინოს.

ყველაზე მნიშვნელოვანი კი, ალბათ, შეფასების დაწყებაა უკრაინის მზაობაზე შეუერთდეს სამრეწველო პროდუქციის შესაბამისობის შეფასებასა და აღიარებაზე შეთანხმებას (ACAA).

ACAA ძალიან ბიუროკრატიულად ჟღერს, მაგრამ მას დიდი მნიშვნელობა აქვს. არსებითად, ეს არის „ვიზა-ლიბერალიზაცია უკრაინის სამრეწველო საქონლისათვის“, რაც იმას ნიშნავს, რომ მომავალში ეს პროდუქცია ევროკავშირის რეგულაციებს დაექვემდებარება. ევროკავშირს ამჟამად მსგავსი შეთანხმება მხოლოდ ისრაელთან აქვს გაფორმებული. უკრაინასთან მოლაპარაკებებს წლები დასჭირდება, მაგრამ, თუ ის წარმატებით დასრულდა, ქვეყანას ბლოკთან ბევრად დააახლოებს.

თუმცა კეთილი სიტყვებისა და კონკრეტული შეთავაზებების მიღმა ევროკავშირის სიფრთხილეც ჩანს. ერთობლივ განცხადებაში ნათქვამია, რომ ევროკავშირი და უკრაინა შეთანხმდნენ რეფორმების დაჩქარებისა და გაძლიერების მნიშვნელობაზე - განსაკუთრებით, სასამართლოს სფეროში და ძლიერი და კორუფციული ანტიკორუფციული ინსტიტუტების ჩამოყალიბებაში. ეს ერთი შეხედვით დამაჯერებლად ჟღერს, თუმცა პირად საუბრებში ევროკავშირის ოფიციალური პირები შიშობენ, რომ ზოგიერთ რეფორმაზე - „პრივატბანკის“ საკითხზე, ეროვნული ანტიკორუფციული ორგანოს ხელმძღვანელობის ცვლილებასა და ცენტრალური ბანკის დამოუკიდებლობაზე - უკრაინამ შესაძლოა უკან დაიხიოს.

განცხადების თავდაპირველ ვერსიაში ნახსენები იყო ევროკავშირის 600- მილიონევროიანი დახმარება კორონავირუსით გამოწვეულ ეკონომიკურ პრობლემებთან გასამკლავებლად, მაგრამ საბოლოო ვერსიიდან ეს საერთაშორისო სავალუტო ფონდის პროტესტის შემდეგ ამოიღეს. ფონდი უკმაყოფილოა ცენტრალური ბანკის საკითხითა და კორუფციასთან ბრძოლის ტემპებით. აგვისტოში აუდიტორთა ევროპულმა სასამართლომ დაიწყო უკრაინაში კორუფციასთან დაკავშირებული გამოძიება, რომლის ფარგლებშიც შეამოწმებენ, თუ როგორ დაიხარჯა 2014 წლის შემდეგ ბლოკის მიერ გამოყოფილი 15 მილიარდი ევრო. გამოძიების წინასწარი შთაბეჭდილებები არცთუ საიმედოდ გამოიყურება.

ამჟამად ევროკავშირისა და უკრაინის ურთიერთობებს მზე დაჰნათის, თუმცა კიევმა, ყოველი შემთხვევისთვის, ქოლგა მაინც თან უნდა იქონიოს.

ომის დამთავრების შემდეგ ბოლშევიკებს შორის დაიწყება კამათი, თუ ვის რა პასუხისმგებლობა მიუძღვის ვარშავას კარიბჭესთან დამარცხებაში. ეს კამათი ჯერ სამხედროებს შორის გაჩაღდება (ტუხაჩევსკი ეგოროვს გადააბრალებს ვარშავასთან მარცხს) და მალე პარტიის ცენტრალურ კომიტეტსაც მოედება.

1920 წლის 22 სექტემბერს, ბოლშევიკური პარტიის მეცხრე კონფერენციის დროს, ტროცკი შეეცდება ვარშავასთან დამარცხებაში მთავარ პასუხისმგებლად სტალინი გამოიყვანოს: „მე თქვენ გეკითხებით, საიდან ვიცოდით ჩვენ, რომ პოლონეთის ჯარები უკვე დამარცხებული იყო? (საუბარია 17 აგვისტომდე პერიოდზე, პილსუდსკის მიერ ორგანიზებულ კონტრშეტევამდე. - ლ.ო.) ამხანაგებო, მე მივცემ ჩემს თავს უფლებას და განვაცხადებ, რომ ბევრი ჩვენთაგანი სკეპტიკურად უყურებდა ამ მტკიცებას. (...) მე მქონდა ამის შესახებ საუბარი ამხანაგ სტალინთან. მე მას ვუხსნიდი, რომ არაფრით არ შეიძლება თავის დამშვიდება, რომ თითქოსდა პოლონეთის ჯარი უკვე დამარცხებული იყო. (...) მე სტალინს მივუთითებდი, რომ ჩვენს ხელში ძალიან ცოტა ტყვე და ძალიან ცოტა პოლონური აღჭურვილობა ჩაგვივარდა და რომ ეს იმას მიანიშნებდა, რომ პოლონური ჯარი ჯერ კიდევ არ იყო ხერხემალში გადატეხილი. ამის საპასუხოდ სტალინი მე მეუბნებოდა ‘არა, თქვენ ცდებით. თუ ჩვენ უფრო ნაკლები ტყვე ავიყვანეთ, ვიდრე ეს ჩვენი წარმატებების შესაბამისად იყო მოსალოდნელი, ამის მიზეზი პოლონელი ჯარისკაცების შიშია დანებებისა - ისინი ტყეებში იფანტებიან. დეზერტირობამ პოლონურ ნაწილებში უზარმაზარ მასშტაბს მიაღწია და ეს არის ჩვენი გამარჯვებების მთავარი მიზეზი.’ რა უნდა ვთქვა ახლა მე?! ის, რომ ამხანაგმა სტალინმა შეცდომაში შეგვიყვანა როგორც მე, ისე ცენტრალური კომიტეტი! (...) ამხანაგი სტალინი ცდებოდა და მან საკუთარი შეცდომით შეცდომაში შეიყვანა ცენტრალური კომიტეტი“.

ლენინის სიტყვა უფრო შემრიგებლური იყო: „შეიძლება ჩვენ დავუშვით შეცდომა, როდესაც კერზონის ნოტას პასუხად გავეცით - ‘მიგვიფურთხებია თქვენი ერთა ლიგისთვის, ჩვენ ვაგრძელებთ წინსვლას’. (...) ჩვენ რომ მაშინ ეთნოგრაფიული პოლონეთის საზღვარზე გავჩერებულიყავით, ჩვენ მაშინ შევინარჩუნებდით არა მარტო სამხედრო გამარჯვებას, არამედ ასევე მოვიხვეჭდით ორეოლს და გავლენას საერთაშორისო პოლიტიკაში. შესაძლებელია კერზონის ნოტაზე არდათანხმება ჩვენი მხრიდან სტრატეგიული შეცდომა იყო“.

სტალინი გააპროტესტებს ტროცკისა და ლენინის სიტყვებს. ჯუღაშვილი ცენტრალურ კომიტეტს მოსთხოვს კომისიის შექმნას, რომელსაც დამარცხების მთავარი პასუხისმგებელი უნდა დაედგინა. მაგრამ ლენინი, რომლის პოლიტიკური პასუხისმგებლობაც ამ მარცხში ყველაზე დიდი იყო, კომისიის შექმნაზე უარს განაცხადებს.

საინტერესო იქნება ასევე ლენინისეული ვერსია დამარცხებისა, რომელსაც ულიანოვი კლარა ცეტკინთან საუბარში განავითარებს: „პოლონეთში მოხდა ის, რაც უნდა მომხდარიყო. (...) ჩვენს შეუდარებლად ვაჟკაცი სამხედრო ნაწილების ავანგარდს არ ჰქონდა არც საბრძოლო მასალები და არც საკმარისი გამხმარი პური საჭმელად. ამის გამო მათ მოუხდათ პოლონელი გლეხებისა და საშუალო ფენის წარმომადგენლებისგან პურისა და სხვა საჭირო ნივთების რეკვიზიცია. ამის შედეგად, პოლონელებმა წითელ არმიაში დაინახეს მტრები და არა ძმები-განმათავისუფლებლები. ისინი აღიქვამდნენ და მოქმედებდნენ არა სოციალური, რევოლუციური გზით, არამედ როგორც ნაციონალისტები, როგორც იმპერიალისტები. რევოლუცია, რომელზეც ჩვენ დიდ იმედს ვამყარებდით, არ მოხდა პოლონეთში. მუშები და გლეხები, რომლებიც მოტყუებულნი იყვნენ პილსუდსკის (...) დამქაშების მიერ, იცავდნენ თავიანთ კლასობრივ მტერს, ეომებოდნენ რა ჩვენს მამაც წითელარმიელებს“.

ლენინის სიკვდილის შემდეგ დავა უკვე წიგნების ფურცლებზე გადავა. 20-იან წლებში, ამ „ისტორიოგრაფიულ“ ჭიდილში, მიხაილ ტუხაჩევსკი და მისი თანამოაზრეები დაუპირისპირდებიან ალექსანდრ ეგოროვსა და სტალინს (სტალინი ამ ორივე სამხედროს ჯერ მარშლის წოდებას მისცემს და შემდეგ დახვრეტს ამ სქოლასტიკისგან დამოუკიდებელი მიზეზის გამო). 1927 წელს ქვეყნიდან გაძევებული ტროცკი ამ ბრძოლას ემიგრაციაში გააგრძელებს. ვინაიდან სამოქალაქო ომში გამარჯვება ბოლშევიკების ლეგიტიმაციის მთავარ წყაროს წარმოადგენდა, ეს სქოლასტური კამათი საბოლოოდ არაერთი ადამიანის სიცოცხლეს შეიწირავს.

სამოქალაქო ომის „კანონიკური“ ტექსტის შეჯერება სტალინის სიცოცხლეში ვერ მოესწრება - 1936 წელს დაწყებული სამოქალაქო ომის ისტორიის გამოცემის დასრულებას მეორე მსოფლიო ომი შეუშლის ხელს. კრებულის მეხუთე ტომი (სადაც აღწერილი იქნება პოლონეთ-საბჭოთა რუსეთის ომიც), მხოლოდ 1960 წელს გამოვა. ნიკიტა ხრუშჩოვის მეფობის პერიოდში გამოცემული ამ მეხუთე ტომის მიხედვით, ვარშავის კარიბჭესთან მარცხში მთავარი პასუხიხმგებლობა ეკისრებოდა... ლევ ტროცკის, კაცს რომელსაც საერთოდ არანაირი პირდაპირი კავშირი არ ჰქონდა 1920 წლის ზაფხულში განვითარებულ სამხედრო მოქმედებებთან. პერესტროიკის და პოსტპერესტროიკის ეპოქაში მთავარ დამნაშავედ უკვე სტალინს გამოიყვანენ. მოკლედ, ბოლშევიკურ სქოლასტიკას დღემდე მედგრად უდგას სული...

ბლოგში გამოთქმული მოსაზრებები ეკუთვნის ავტორს და შეიძლება ყოველთვის არ ემთხვეოდეს რედაქციის პოზიციას.