ბლოგები

პუტინი გდანსკში ჩავიდა და პოლონელებს მოუწოდა ისტორიის შეფასებისას ცალმხრივობისგან განთავისუფლდნენ.

ასე შეაფასა ”რეჩ პოსპოლიტას” გამოკითხვა, რომლის შედეგებით, გამოკითხულთა სამოცმა პროცენტმა გერმანია და საბჭოთა კავშირი ერთნაირად დაადანაშაულა მეორე მსოფლიო ომის დაწყებაში. ანუ სტალინის საბჭოთა კავშირი და ჰიტლერის გერმანია, მთელი თავისი მოლოტოვ-რიბენტროპის პაქტით, ფაქტობრივად, ერთი და იმავე ხარისხის ბოროტებად წარმოადგინა.

მეორე მსოფლიო ომის დაწყებიდან 70 წელი გავიდა.

და ზუსტად ერთი წელი გავიდა შარშანდელი სექტემბრიდან, როცა პრაღაში, ჩვენი რადიოს ცენტრალურ ოფისში მომიხდა რამდენიმე დღე მუშაობა. ცხადია, აგვისტოს მოვლენები ჩვენი გადაცემების მთავარ თემად რჩებოდა. ამიტომ ყველაფერს ვკითხულობდი, რასაც საქართველოზე წერდნენ. ფრანგულ ჟურნალ ”ტელერამას” კომენტარიც კი გავუგზავნე ჟან რადვანისთან ინტერვიუზე, რომელიც სავსეა დღევანდელი რუსული პროპაგანდის კლიშეებით. მაგრამ არ გამოაქვეყნეს... არადა, შეურაცმხყოფელი არაფერი დამიწერია; უბრალოდ, გავახსენე რედაქციას, რომ ეს რადვანი, ყოფილი ფრანგი კომუნისტი, საბჭოთა საქართველოსთვის (!) ბევრი კარგი რომ აქვს გაკეთებული (მისი ინიციატივით ჩატარდა, მაგალითად, ქართული ფილმების დიდი რეტროსპექტივა 1988 წელს, პომპიდუს ცენტრში), დღევანდელ საქართველოში აღარ აღიქმება ”ევროპელ მესიად”, რომელმაც დასავლეთი ჩვენს კულტურას უნდა აზიაროს. იგი ერთი ჩვეულებრივი, რიგითი ევროპელი ქართველოლოგია, რომელიც გულის სიღრმეში საბჭოთა კავშირს მისტირის - იმ დროს, როცა აქ ჩამოდიოდა, საუკეთესო სასტუმროებში ცხოვრობდა... როცა ”უცხოელად”, ”ფრანგად”, ”ევროპელად” აღიქვამდა და ხალიჩებს უგებდა სრულიად საქართველოს კულტურული ელიტა.

ჰოდა, აბა რას არ დაწერს ფუნქციადაკარგული მეცნიერი. უბრალოდ, ცუდია, რომ მის ბოდვას მრავალტირაჟიანი და პოპულარული ”ტელერამა” აქვეყნებს.

ყოფილ ევროპელ კომუნისტებს საბჭოთა კავშირის ნოსტალგია რომ აქვთ, ეს არცაა გასაკვირვი. გაკვირვებას უფრო იწვევენ ევროპული სახელმწიფოების ის ლიდერები, რომელთაც კვლავაც არ უნდათ იმის გაგონება, რომ სტალინიზმი და ნაციზმი ერთი და იმავე მოვლენის ორი მხარეა.

არ სჯერათ სტალინის საკონცენტრაციო ბანაკების, თუ, უბრალოდ, არ აწყობთ? როგორც მამაჩემი ამბობს ხოლმე, ”გაზი უნდათ” მართლა? და თუ ასეთი მერკანტილისტები არიან, რატომ გვარიგებენ ჭკუას?

ჰოდა, ბევრი ვიკითხე რუსეთის შესახებ შარშანდელ აგვისტო-სექტემბერში იმის იმედით, რომ დასავლურ პრესაში თანამოაზრეებს მივაგნებდი - იმ ხალხს, ვისაც ჩემსავით აკვიატებული აქვს, რომ საბჭოთა კავშირი ყოფილ საბჭოთა კავშირში არ დანგრეულა და რომ საბჭოთა კომუნისტები ასევე საჭიროებენ ნიურნბერგის პროცესს.

ვლადიმირ ბუკოვსკი!

ოჰ, ეს რა კარგი კაცი აღმოვაჩინე 2008 წლის სექტემბერში!

უფრო სწორად, ეს კაცი კი ვიცოდი, მაგრამ მისი სტატია არ მქონდა წაკითხული, ჯერ კიდევ აგვისტოს მოვლენებამდე რომ გამოაქვეყნა ”კორიერე დელა სერაში”. ”სიცრუის კედელთან” ჰქვია წერილს.

ვერაფრით გავიგე, რატომ უყვართ დასავლეთში კაგებეო... იური ანდროპოვი ქვეყნის ლიდერი როცა გახდა, დასავლეთის პრესის ბედნიერებას საზღვარი არ ჰქონდა - კონიაკი და ჯაზი უყვარს, ინგლისური იცისო... დასავლეთში მხოლოდ მოგვიანებით, როცა ანდროპოვმა მოლოდინი არ გაამართლა, გაახსენდათ, რომ ცეკას მდივანი 15 წელი იმ ორგანიზაციაში მუშაობდა, სადაც ადამიანებს აწამებდნენ და ხოცავდნენო.

ბუკოვსკი კითხულობს, ნეტავი როგორი იქნებოდა დასავლეთის რეაქცია გერმანიის კანცლერი რაიხის უშიშროების მთავარი სამმართველოს, ან ”სს”-ს ყოფილი ოფიცერი რომ გამხდარიყოო? დასავლეთის ლიდერები ხომ ლამის ერთმანეთს ეჯიბრებოდნენ 1999 წელს ვლადიმირ პუტინის, კაგებეს ყოფილი პოლკოვნიკის, ქებაში. ბუკოვსკიმ ცინიკური უწოდა ტონი ბლერის სიტყვებს, წარმოთქმულს პუტინთან შეხვედრის შემდეგ: ”რუსეთს უდიდესი გამოცდილება აქვს ტერორიზმთან ბრძოლაში”... ”ეს იგივეა, რომ თქვა - გერმანიას უდიდესი გამოცდილება აქვს ებრაელებთან ურთიერთობაში” - წერს ბუკოვსკი და მკითხველს ახსენებს, რომ სწორედ რუსეთმა მოახერხა ტერიროზმის გადაქცევა სახელმწიფო პოლიტიკად. უფრო მეტიც, ეს პოლიტიკა მთელ მსოფლიოში გაავრცელა

ჰოდა, როგორ არ დავურეკავდი ლონდონში?!

მე კი ვიცოდი მისი პოზიცია, მაგრამ მინდოდა ჩემს თანამემამულეებსაც მოესმინათ; ბოლოს და ბოლოს შეეგნოთ, რომ ქართულ საზოგადოებაში კათარზისი ვერ მოხდება, სანამ ამ ეშმაკს, საბჭოთა კავშირს, თავისი კრემლითა და პუტინით საკუთარ თავში არ გავანადგურებთ; თორემ მოლოტოვ-რიბენტროპის მსგავსი პაქტები კიდევ არაერთხელ დაიდება და პატარები, სუსტები, დაუცველები ისევ დავიჩაგრებით... მერე ჩვენში ისევ გამოჩნდებიან ადამიანები, რომელთაც ”ჩაგრულის პოზა” მხოლოდ და მხოლოდ სიამოვნებას ანიჭებს - სახლში დაპატიჟებენ, კონფერენციებს გამართავენ, საპატრიარქოში წაიყვანენ... და ევროპაც ამოისუნთქებს; ყოფილ საბჭოთა სივრცეში სიმშვიდეა; ახლა შეიძლება გავთბეთ მათი გაზით, კარგი ვჭამოთ და კარგი ვსვათ!

ინტერვიუ რომ ჩავწერე, ბუკოვსკის სერგო ფარაჯანოვი გავახსენე. 1988 წელს, ჟან რადვანის ინიციატივით ჩატარებულ ქართული ფილმების ფესტივალზე როცა ჩავედით პარიზში... შეხედა იქაურობას და თქვა: ”ამათ ერთი ეს გრძელი სენდვიჩი პირიდან რომ წაგლიჯო, ეგრევე ომს დაგიწყებენ. ნურასდროს დაუჯერებ იმას, ვინც პატიოსანს თამაშობს”... მერე გახედა სენ-დენიზე მდგარ მეძავებს და შესძახა: ”აი, ესაა ხალხი!”

ბუკოვსკის გაეცინა. პრაღაში ცხოვრობო? - მკითხა. არა, ზეგ თბილისში ვბრუნდები მეთქი... ბედნიერი კაცი ხარ, საინტერესოა თქვენთან ცხოვრებაო... ლონდონიდან მითხრა.

მეც ასე ვფიქრობ.

გუშინდელი დღე საეტაპო იყო ჩვენი ბლოგის ცხოვრებაში. კომენტარების რაოდენობით მოვხსენით საქართველოს ინტერნეტსივრცეში ჩემთვის ცნობილი ყველა რეკორდი – საკუთარიც და სხვისიც. გუშინდელ დღემდე კი „ჩემპიონი“ იყო ბატონი გია ნოდიას სტატია „რა გაიტანს თავებიდან სტალინს?“, რომელმაც Facebook–ზე 20 დღის განმავლობაში (6 აგვისტოდან 26 აგვისტომდე) 471 კომენტარიანი დისკუსია გამოიწვია.

ჩემმა ბლოგმა, რომლის სათაური უცხო ადამიანებს არაფერს ეუბნება და, თავისთავადაც, გვარიანად ბუნდოვანია – „შაბიამნის ზოდზე და უფრო მთავარზე“ – ჯერ ნელ-ნელა მოიზიდა კომენტარები, მერე – უფრო სწრაფად, მერე – კიდევ უფრო სწრაფად და, ბოლოს, გამოქვეყნებიდან მეშვიდე დღეს, კომენტარების რაოდენობამ 500-ს გადააჭარბა.

რაზეა ეს ბლოგი? ორი სიტყვით ამის თქმა შეუძლებელია, ისეთზეც არაფერზე. ბლოგერებს დიდი ინტერესი არც გამოუჩენიათ „შაბიამნის ზოდის“ მიმართ, მთელი კვირა მეტ-ნაკლებად მნიშვნელოვან საზოგადო თემებზე ვსაუბრობდით და თან გზადაგზა ერთმანეთს ვახსენებდით, რომ რეკორდს ვუახლოვდებოდით. ცოტა კი მაწუხებდა ციფრებზე გამოკიდება და კომენტარების თვლა, მაგრამ არ დამიმალავს, რომ თან მიხაროდა. წუხელ უცებ გამინათდა გონება და მივხვდი, რატომ მახარებდა ეს რეკორდი: 500 კომენტარით აშკარად გადავაბიჯეთ იმ ზღურბლს, რომლის იქით ჩვენი ბლოგის იგნორირება არაბუნებრივი და არასწორი იქნებოდა სახელისუფლო თუ მასთან დაახლოებული წრეებისთვის.

ჰოდა, დღესვე, საღამოს პირს, ბლოგზე სიმონ ჯანაშია გამოჩნდა საკუთარი სახელით და გვარით; ვანო მერაბიშვილისადმი მიძღვნილ წერილში გამოთქმული ზოგიერთი მოსაზრება ეჭვის ქვეშ დააყენა, თავისი სათქმელი დატოვა და წავიდა... შემდეგ ისევ დაბრუნდა და ისევ წავიდა... ზუსტად ვიცი, შორს არ წავა. თუ ბატონი სიკო არა, ხვალ და ზეგ ვინმე სხვა გამოჩნდება – ან საკუთარი სახელით, ან ანონიმურად – და შეეცდება, ჩვენს ბლოგს ოპონირება გაუწიოს.

არადა, ბოლო ექვსი წლის განმავლობაში სწორედ ეს იყო პრობლემა: რომ საზოგადოებრივი დისკუსიის კულტურა დაგვენერგა და რომ ამ დისკუსიაში როგორმე ხელისუფლება ჩაგვერთო. პრეზიდენტი სულ ცდილობდა, რაც შეიძლება ვიწრო წრეში მიეღო გადაწყვეტილებები და საზოგადოება ამ პროცესისგან მთლიანად გაემიჯნა. ცდილობდა და მიზანსაც აღწევდა. ხელისუფლების წარმომადგენლები პოლიტიკურ თოქ-შოუშიც კი აღარ დადიოდნენ, რომ ხალხისთვის აეხსნათ, რას და რატომ აკეთებდნენ. ან რაში სჭირდებოდათ, ვინ იყო განმკითხავი და პასუხის მომთხოვნი! სწრაფი გადაწყვეტილებები და ეფექტიანი ნაბიჯები ის მოტივი იყო, რომელიც ამართლებდა 80%-ით ერთპარტიულ პარლამენტს, მორჩილ სასამართლოს, დადუმებულ მედიას და კიდევ, რა ვიცი, რას აღარ. საკმაოდ უნარიანად ააწყეს ქვეყანა, სადაც გადაწყვეტილებების მიღებაში ხელისუფლებას ხელს არავინ უშლის, არც კითხვებზე პასუხს სთხოვს ვინმე, არც თავისი პოზიციის დასაბუთებას, არც ამომრჩევლის დარწმუნებას, არც შეცდომების აღიარებას და გასწორებას.

ასეთ გარემოში მართვა რომ ადვილი და კომფორტულია, ყველა მიხვდება, მაგრამ მე ამაში ცოტა ხნის წინ პრაქტიკულად დავრწმუნდი. ახლა ერთ ამბავს გიამბობთ. წელიწადზე მეტია, ქართველი ჟურნალისტების ნაწილი პროფესიული ეთიკის ქარტიაზე ვმუშაობთ. რეგიონებში დავდივართ, ჩვენი იქაური კოლეგები თბილისში ჩამოდიან, ევროპელ და ქართველ ექსპერტებთან ვათანხმებთ ტექსტის თითოეულ სიტყვას და სამოქმედო მექანიზმების თითოეულ დეტალს. სულ მალე დადგება დღე, როდესაც ქარტიას ხელს მოვაწერთ და მონიტორინგის საბჭოსაც ავირჩევთ. თავიდან ბოლომდე ამ საბჭოზე იქნება დამოკიდებული, როგორ იმუშავებს ქარტია და რა გამოვა ჩვენი ერთობლივი, დამქანცველი შრომისგან. არადა, საბჭო სამართლიანი და გამჭვირვალე არჩევნებით უნდა ავირჩიოთ. ამ არჩევნებში ის ჟურნალისტებიც მიიღებენ მონაწილეობას, რომლებმაც ქარტიის ამბავი ყურმოკვრით იციან და ისინიც, რომლებმაც თავისი დროის და ენერგიის დიდი ნაწილი ბოლო ერთი წლის განმავლობაში სწორედ ამ საქმეს მოახმარეს. ყველას თითო ხმა გვაქვს. და ამ ახლად შემომატებულმა კოლეგებმა, დიდი შანსია, მთელი იდეა წყალში ჩაგვიყარონ. არადა, უარს ხომ არ ვეტყვით? პირიქით, გვიხარია მათი დაინტერესება ეთიკით და პროფესიული სტანდარტით. თან გული გვისკდება – რას მოგვიტანს დემოკრატიული არჩევნები? როგორი იქნება საბჭო? ვინმე სპეციალურად ხომ არ აამღვრევს წყალს? ამ იდეის ინიციატორები უმცირესობაში ხომ არ აღმოვჩნდებით?

არადა, იცით, რა ზუსტად შემიძლია იმ 9 ჟურნალისტის გვარის ჩამოწერა, რომლებიც ოპტიმალურად კარგ საბჭოს შექმნიდნენ? – კომპეტენტურ, სამართლიან და პატიოსან საბჭოს. ოღონდ, ეგ არის, რომ ქართველი ჟურნალისტების მიერ არჩეული კი არა, ჩემი პირადი საბჭო გამოვიდოდა. ამ ერთხელ. ფეხზე დასაყენებლად. რომ შეგვძლებოდა. ორი წლის შემდეგ – კი ბატონო – ჩაგვეტარებინა დემოკრატიული არჩევნები!

ოო, რა კარგად გავუგე მიხეილ სააკაშვილს!

მაგრამ, მისგან განსხვავებით, ზუსტად ვიცი, რომ არ შეიძლება. ისიც ვიცი, რომ იმ საბჭოში მე არ ვიქნები, რადგან ჩემი პირმშოსავითაა – რომ დაიბადება, დამოუკიდებლად უნდა იცხოვროს. ჰოდა, კი ვღელავ, მაგრამ სხვა გზა არ არის – ვისაც ავირჩევთ, ავირჩევთ. თუ ვართ მზად, რომ ნორმალური საბჭო ავირჩიოთ, გვექნება უკეთესი ჟურნალისტიკა. თუ არა და – არა. სხვა შემთხვევაში, ჩვენც ჩაგვითრევს ის მოჯადოებული წრე, სადაც დანიშნულს არჩეული ჰქვია, წაგებულს – მოგებული, ავტოკრატიას – დემოკრატია და ყველაზე ნელ გზას – ყველაზე სწრაფი გზა.

არათუ იქით ვერ უნდა ჩაგვითრიონ, პირიქით, ჩვენ უნდა გადმოვძალოთ აქეთ – ჩვენი 500 კომენტარი (ამ წუთისათვის უკვე 554!) ამ მოჯადოებული წრის განჯადოების ერთ-ერთ ფორმულად უნდა ვაქციოთ. იმდენად მნიშვნელოვანი სადისკუსიო სივრცე უნდა შევქმნათ, რომ ვაიძულოთ ხელისუფლება და მასთან დაახლოებული წრე, ჩვენს დისკუსიაში ჩაერთონ – ან შეგვეკამათონ და ან დაგვთანხმდნენ. იქნებ, იმასაც მივაღწიოთ, რომ ხან შეგვეკამათონ და ხან დაგვთანხმდნენ. ეს თუ შევძელით, ბოლო ექვს წელიწადში რაც არ მომხდარა, აქ, ამ ბლოგში მოხდება.

ამისთვის კი ღირს ჩვენივე რეკორდების გაუმჯობესება, თქვენი და ჩემი ღამისთევა და თავდადება.