ეუბნება რადიო თავისუფლებას ევროპარლამენტარი პეტრას აუსტრევიჩიუსი, რომელიც ბელარუსის სადავო არჩევნების შედეგებზე ევროპარლამენტის მომხსენებელი იყო. „ლუკაშენკასთან შედარებით თინეიჯერები არიან” - „ქართული ოცნების” ლიდერების ლუკაშენკასთან შედარების და საქართველოს მიმართ ევროკავშირის პოლიტიკის გარდა, ვაჟა თავბერიძესთან ინტერვიუში მან ერთ „ლიეტუვურ ტრადიციაზეც” უპასუხა კითხვას.
არის გეგმა და ეს გეგმა თბილისში არ დახაზულა, ცოტა ზემოთ, ჩრდილოეთისკენ შეიმუშავეს.
რადიო თავისუფლება: 2020 წელს ევროპარლამენტის მომხსენებელი იყავით, ბელარუსის არჩევნებზე, რომელსაც მოჰყვა მასშტაბური პროტესტები, თუმცა საბოლოოდ ლუკაშენკამ შეძლო მათი ჩახშობა. დღეს სულ უფრო და უფრო ხშირად ავლებენ პარალელს მაშინდელ ბელარუსსა და დღევანდელ საქართველოს შორის - თქვენი აზრით, რამდენად სწორი შედარებაა და რამდენად მოსალოდნელია, საქართველოშიც ისე დამთავრდეს ყველაფერი, როგორც ბელარუსში მორჩა?
აუსტრევიჩიუსი: არ ვიცი, როგორი ფორმით, რა გზით განვითარდება მოვლენები საქართველოში, შეიძლება, არ იყოს ბელარუსის სცენარის იდენტური პროცესი. მაგრამ ერთი რამ მარტივი დასანახია: რუსეთისთვის ყოველი ქვეყანა, რომელიც ევროპისკენ სვლას აპირებს, მიუღებელია. ისინი ნებისმიერ შანსს იყენებენ, რათა ასეთ ქვეყნებს ეს არჩეული გზა შეაცვლევინონ, საკუთარი კურსის შეცვლამდე მიიყვანონ და შემდეგ მსოფლიოს აჩვენონ, თითქოს ეს ქვეყნები ვერ შედგნენ, ისინი არავის უნდა და სჭირდება, რუსეთის გარდა. „დაბრუნდით დედა რუსეთში, ყველასთვის ასე აჯობებს“, – ასეთია მათი გზავნილი. საქართველო ბელარუსთან შედარებით უფრო დინამიკური ქვეყანაა – ქართველებს სხვა გამოცდილება აქვთ, მათ დემოკრატიის გემო გასინჯეს და საერთაშორისო ასპარეზზეც მეტი კავშირები აქვთ. მაგრამ, მაინც, როდესაც საქართველოს ვუყურებ, როდესაც ვხედავ, საით მიდის, პესიმიზმი მიპყრობს... აშკარაა, რომ არის რაღაც გეგმა და ეს გეგმა თბილისში არ დახაზულა, ცოტა ზემოთ, ჩრდილოეთისკენ შეიმუშავეს. მათი სტრატეგიაა, საქართველო ევროპულ გზას ჩამოაშორონ.
რადიო თავისუფლება: თუ შევხედავთ რეჟიმის მიდგომებს ბელარუსსა და საქართველოში, თქვენი აზრით, რა არის ძირითადი მსგავსებები და განსხვავებები?
აუსტრევიჩუსი: ბელარუსში უკვე პირწმინდად ავტორიტარულ რეჟიმთან გვაქვს საქმე, რომელიც ქვეყანას რუსეთისთვის მიერთებისთვის ამზადებს. თანაც არა საკუთარი ინიციატივით - ეს არაა მათი არჩევანი, უბრალოდ ისინი ვეღარაფერს აკონტროლებენ და დინებას მიუყვებიან. რაც შეეხება საქართველოს, „ქართულ ოცნებაში“ თვლიან, რომ ძალიან ჭკვიანები არიან და თან ხელშეუხებელნი, რომ შეუძლიათ ორმაგი თამაში ითამაშონ: ერთი მხრივ, ევროპასთან პარტნიორობა უნდათ, ძირითადად ვაჭრობის თემებში, რადგან ფული უყვართ, ფული კაია. მაგრამ პოლიტიკას რაც შეეხება, იქ ისე გვინდა ვიყოთ, როგორც ჩვენ გვაწყობს - ამჟამად კი მზარდად ავტორიტარულ რეჟიმად ყოფნა აწყობთ.
ლუკაშენკასთან შედარებით ["ოცნებაში"] თინეიჯერები არიან.
რადიო თავისუფლება: თუ ამ რეჟიმების ხელმძღვანელებს შევხედავთ, ვის უკეთ „გამოუდის“ საქმე - ლუკაშენკას თუ „ქართულ ოცნებას“? ვინ უფრო „მაგარია“?
აუსტრევიჩიუსი: ჰაჰაჰა - „ოცნება“ რამდენი ხანია ძალაუფლებაშია, 12 წელი, ხომ? ლუკაშენკასთან შედარებით თინეიჯერები არიან, ლუკაშენკამ უკვე 31 წელიწადია, რაც ძალაუფლება ჩაიგდო ხელში და არ თმობს. ყველა ბერკეტი ხელში უჭირავს, სრულიად ალაგმა, განდევნა ან გაანადგურა ნებისმიერი ოპოზიცია. ის ფლობს ბელარუსს, ამის თქმა თავისუფლად შეიძლება. საბჭოთა ტერმინები რომ გავიხსენოთ, ის მართლაც „კოლმეურნეობის თავმჯდომარეა“. დილით დგება, მიდის მინდვრებში, აქეთ-იქით თითს იშვერს, გასცემს ბრძანებებს: „ეს გააკეთე“, „ის გააკეთე“. ეს მისი სტილია. საქართველოში ცოტა სხვანაირად უდგებიან საქმეს - აქ „ნახევრად კოლმეურნეები“ არიან, „კოლმეურნეები კოსტიუმში“ - ნახევრად საბაზრო ეკონომიკის პრინციპებით მოქმედებენ და ასე შემდეგ, მაგრამ ეს ყველაფერი მხოლოდ ფასადურია, თვალში ნაცრის შესაყრელად. საერთო მახასიათებელი ბელარუსსა და საქართველოს შორის ის არის, რომ როცა გარიგებაზე მიდიხარ ეშმაკთან, განსაკუთრებით იმ ეშმაკთან, რომელიც დღეს კრემლში ზის, მერე ამ გარიგებას თავს ვეღარ დააღწევ – ამიერიდან შენს მომავალს ეშმაკი განსაზღვრავს.
რადიო თავისუფლება: ბელარუსში, საბოლოოდ, ბალანსი ლუკაშენკას სასარგებლოდ გადაწონა ერთმა ფაქტორმა: რუსმა ჯარისკაცებმა, რუსულ ტანკებზე, რუსულივე ავტომატებით. რამდენად რეალურია მსგავსი სცენარი საქართველოში?
აუსტრევიჩიუსი: ვფიქრობ, რუსებს თბილისის ქუჩებში ტანკების შემოყვანა არ სჭირდებათ. მათ სჭირდებათ კარგი, ერთგული ადგილობრივი „ხაზეინები“, რომლებიც მათ რჩევებს დაუჯერებენ. მცირე ისტორიული რეტროსპექტივა: მე-19 საუკუნეში, როცა საქართველო რუსეთის იმპერიამ მთლიანად დაიპყრო, ქართული ელიტა რუსულ არისტოკრატიაში ჩართეს, შეაზავეს. მათ პატივს სცემდნენ, კარიერული შესაძლებლობებიც ჰქონდათ, შანსებიც და ასე შემდეგ. ვშიშობ, რომ საქართველოს ისტორიის მსგავსი განმეორება უფრო რეალისტურია.
რადიო თავისუფლება: და როგორ გგონიათ, რა არის მმართველი პარტიისა და ბიძინა ივანიშვილის მთავარი მოტივაცია? პატივისცემის, სარგებლის და ხეირის ნახვა თუ იმის შიში, თუ რა ბედი ეწევათ, თუ მოსკოვს ეურჩებიან – „პოლონიუმის ჩაის“ სცენარი?
აუსტრევიჩიუსი: რაც არ უნდა იყოს, ფაქტია, რომ ისინი კონტროლს ექვემდებარებიან – იქნება ეს შიში, ფული, წარსულით შანტაჟი თუ ეს ყველაფერი ერთად. მასშტაბი ჩვენ ჯერ არ ვიცით. ვშიშობ, აქ ცოტა უფრო რთული კონტექსტია, და უბრალოდ იმის თქმა, რომ ეს შიშის გამოა ან მხოლოდ ფულის გამო – ასეთი ინტერპრეტაცია ზედმეტად მარტივი იქნებოდა.
"ოცნების" ტაქტიკა ასეთი იქნება: თავს მოიკატუნებენ, თითქოს არც არაფერი მომხდარა. იტყვიან, ისევ თქვენი პარტნიორები ვართო, დასავლეთიდან გამოწვდილ ყველა ხელს ბეჯითად ჩამოართმევენ, მერე კი ამას სათავისოდ გამოიყენებენ.
რადიო თავისუფლება: რას უნდა ველოდოთ ევროკავშირისგან ბრიუსელსა და თბილისს შორის ამ „გაყინული“ ურთიერთობების დროს? მაგ. ევროპარლამენტმა „ქართული ოცნების“ ლეგიტიმაცია არ აღიარა. რა იქნება შემდეგი? ელით თუ არა, რომ სხვა საერთაშორისო ინსტიტუტებიც გადადგამენ ამ ნაბიჯს?
აუსტრევიჩიუსი: ველი ევროკავშირის კონსოლიდირებულ პოზიციას. დარწმუნებული არ ვარ, რომ ახლოს ვართ ასეთ პოზიციასთან, მაგრამ ძალიან ოპტიმისტურად ვარ განწყობილი პოლონეთის პრეზიდენტობის მიმართ, ვფიქრობ, ისინი აქტიურები იქნებიან ამ საკითხში. ვიმედოვნებ, რომ ჩვენი - ანუ ევროპარლამენტის - მიდგომა გაიმარჯვებს, თუმცა ეს გარანტირებული არაა. პირველ რიგში, ევროკავშირის ინსტიტუტებს შორის ერთი მკაფიო პოზიცია უნდა შევიმუშაოთ.
რადიო თავისუფლება: და რა დრო დასჭირდება ამას, როგორ ფიქრობთ?
აუსტრევიჩიუსი: დრო დასჭირდება. მეორე თემაა, თუ რას მოიმოქმედებს ამასობაში „ქართული ოცნება“. ვფიქრობ, მათი ტაქტიკა ასეთი იქნება: თავს მოიკატუნებენ, თითქოს არც არაფერი მომხდარა. იტყვიან, ისევ თქვენი პარტნიორები ვართო, დასავლეთიდან გამოწვდილ ყველა ხელს ბეჯითად ჩამოართმევენ, მერე კი ამას სათავისოდ გამოიყენებენ. იტყვიან: მოდით, არ ვიჩხუბოთ - კი, ყველაფერი იდეალურად არაა, მაგრამ ჩხუბს დიალოგი არ სჯობს? მოდით, ვისაუბროთ. ეს იგივე მიდგომაა, რაც ადრე დასავლეთს რუსეთთან მიმართებით ჰქონდა და რასაც მოსკოვი ოსტატურად იყენებდა სათავისოდ. მე იმასაც ველოდები, რომ „ქართული ოცნების“ წარმომადგენლები ევროკავშირის ინსტიტუტებშიც მოვლენ, მათ შორის, ევროპარლამენტშიც.
რადიო თავისუფლება: და რა სტატუსით?
აუსტრევიჩიუსი: როგორ გითხრათ... შენობაში შესვლა აკრძალული არ აქვთ. თუ რომელიმე ევროპარლამენტარი მათთვის საშვებს დაუშვებს, შეეძლებათ შემოვიდნენ. ოფიციალური მოწვევა, რა თქმა უნდა, არ იქნება, მაგრამ იქნება ე.წ. დერეფნების შეხვედრები, ფოტოებს გადაიღებენ და მერე იტყვიან, რომ რაღაც კეთდება, საქმე წინ მიდის, თანამოაზრე ევროპარლამენტარებიც გვყავს, რომლებთანაც ვთანამშრომლობთ.
რადიო თავისუფლება: 750-ზე მეტი თქვენი კოლეგიდან, როგორ ფიქრობთ, რამდენი მოინდომებს „ოცნების“ თამაში ითამაშოს?
აუსტრევიჩიუსი: ბევრი არც დასჭირდებათ. ათიოდე საკმარისი იქნება. უკვე იპოვეს ევროპარლამენტარები, ვისთანაც პროსახელისუფლო მედია კონტაქტობს და მერე ამას ასე აშუქებს: „მიუხედავად იმისა, რომ ზოგი უკმაყოფილოა ჩვენით საქართველოში, ზოგი კმაყოფილია, ასე რომ, საერთო ჯამში, ჯერ ისევ ვიღებთ ევროპულ მხარდაჭერას, არაფერი შეცვლილა, ყველაფერი ნორმალურადაა და კონტროლს ექვემდებარება“.
თუ ასე, დღისით-მზისით გაგვძარცვეს... თუ ამას დაუშვებ, თუ არ შეეწინააღმდეგები, რა შთაბეჭდილება რჩებათ სხვებს? Რომ პარტნიორებს გასაჭირში მიაგდებ, თანაც დაუფიქრებლად.
რადიო თავისუფლება: და თქვენ - ვინც ამ პოზიციას არ ეთანხმებით - რას აპირებთ? რას დაუპირისპირებთ ამას?
აუსტრევიჩიუსი: ჩემი მოლოდინია, რომ ერთიანი პოლიტიკა გვექნება - დაწყებული საგარეო ურთიერთობების სამსახურით, გაგრძელებული კომისიით და რაც შეიძლება მეტი წევრი სახელმწიფოს ჩართულობით. ყველას დათანხმება ალბათ ვერ მოხერხდება - უნგრეთის და სლოვაკეთის ფონზე - მაგრამ ხაზი უნდა გავუსვათ, რომ თუ არაფერი გავაკეთეთ, ეს ძვირად დაგვიჯდება – პარტნიორს ვკარგავთ. მზად ვართ, ასე იოლად შეველიოთ კანდიდატ ქვეყანას? საქართველოს სულისთვის ბრძოლა ჯერ არ დამთავრებულა, მეტიც, უშუალოდ ჩვენ ჯერ არც კი გვიბრძოლია, მხოლოდ შეშფოთებებით შემოვიფარგლეთ, რაღაცები გავაკრიტიკეთ და ა.შ. დიდი იმედი მაქვს, რომ ევროკავშირის ახალი ხელმძღვანელობა უფრო სერიოზულად მიუდგება ამ საქმეს, გაცნობიერებული ექნება გეოპოლიტიკური შედეგები, რაც ამ ყველაფერს მოჰყვება, თუ ასე, დღისით-მზისით გაგვძარცვეს. თუ ამას დაუშვებ, თუ არ შეეწინააღმდეგები, რა შთაბეჭდილება რჩებათ სხვებს? Რომ პარტნიორებს გასაჭირში მიაგდებ, თანაც დაუფიქრებლად.
რადიო თავისუფლება: დაბოლოს, ცოტა აბსურდული კითხვა - საჭმელში ჩაფურთხების მინისკანდალზე. „ქართული ოცნების“ პარლამენტის თავმჯდომარის განცხადებით, ეს ლიეტუვური პრაქტიკაა, სამარცხვინოა და ქართველებს არ შეეფერებათ. მის ამ განცხადებას მერე ყოფილი საგარეო საქმეთა მინისტრი ლანდსბერგისი გამოეხმაურა. მართლაც არსებობდა ასეთი პრაქტიკა, სადაც ლიეტუველები საბჭოთა ოკუპანტებს საჭმელში უფურთხებდნენ პროტესტის ნიშნად?
აუსტრევიჩიუსი: არა, რა თქმა უნდა. საჭმელში ჩაფურთხება ერთ-ერთი ყველაზე დიდი ტაბუა კულტურების უმრავლესობისთვის. ეს სპეციალურად თქვეს, საქართველოში ხომ საჭმელი ქართული კულტურის განუყოფელი და მნიშვნელოვანი ნაწილია. ანუ მარტივად, ერთ წინადადებაში უხსნი შენს ამომრჩეველს, იმის ნაცვლად რომ თეორიებსა და იდეოლოგიების ქადაგებაში დახარჯო დრო, ერთი წინადადებით ძალიან მძლავრ მესიჯს აგზავნი. ეს არაა წამოცდომა, ეს კარგად გამიზნული, აუდიტორიაზე გათვლილი სტრატეგიული კომუნიკაციაა. თუმცა, როგორც ჩანს, ის ვეღარ შეამჩნიეს, რომ მაინცდამაინც ლამაზად არც თვითონ გამოჩნდნენ ამ იგავში - საკუთარი თავები საბჭოთა რუსეთთან გააიგივეს. ანაღვლებთ თუ არა ეს, არ ვიცი, რაც ვიცი, არის ის - რომ ლიეტუვაში მას კარს აღარავინ გაუღებს. მაგრამ ისინი ორი ქვეყნის ურთიერთობისთვის ცდილობენ ძირის გამოთხრას და ეს ტრაგედიაა, რადგან რამდენი სახელმწიფო შეგიძლიათ გაიხსენოთ, რომელიც დამოუკიდებლობის მოპოვებიდან მოყოლებული, ისე ედგა საქართველოს გვერდში, როგორც ჩემი ქვეყანა? იმდენი ძალისხმევა, ემოცია, რესურსი გვაქვს დახარჯული ამაზე, იმდენ რისკს არ შევუშინდით.... თუ ასეთ პარტნიორს იშორებ, მაშინ ვინაა შენი ნამდვილი პარტნიორი? ამ კოალიციას არ ვჭირდებით, ეს ცხადია, მაგრამ ვფიქრობ, რომ საქართველოს ვჭირდებით, ქართველ ხალხს, საქართველოს მომავალს.
ფორუმი