დღეს ბევრს ლაპარაკობენ და წერენ იმაზე, თუ როგორი იქნება პოსტპანდემიური მსოფლიო; განიხილავენ გეოპოლიტიკურ, ეკონომიკურ და ღირებულებით ცვლილებებს, თუმცა რეალურად რაც შეიცვლება, სულ სხვაგან უნდა დავინახოთ. არსებითად, ეს ცვლილება პანდემიით არ დაწყებულა, არც ახალია. უბრალოდ, ამ ცვლილების აღქმის ხარისხი შეიცვალა და დაჩქარდა გეომეტრიულად.
გაუთვითცნობიერებელი, მოვლენებისადმი სხვადასხვა პარადიგმიდან მომზირალი ადამიანების უმრავლესობა შეშფოთებულია ტექნოლოგიური ცვლილებებით, ტოტალური კონტროლის შეთქმულებითი თუ რეალური თეორიებით 5G-დან, ე.წ. ჩიპებიდან რობოტიკასა და ხელოვნურ ინტელექტამდე. ბევრი ამბობს, რომ მათ არ უნდათ „კონტროლი“, თუმცა პარადოქსული სწორედ ისაა, რომ ამ ადამიანთა უმრავლესობა ამ კონტროლის განხორციელების საშუალებას უკვე თავად იძლევა, არაერთი წელია. სოციალურ ქსელებში ადამიანები ნებაყოფლობით ავრცელებენ საკუთარ პერსონალურ მონაცემებს, დაწყებული პირადი ცხოვრებიდან, დასრულებული თავიანთი პოლიტიკური თუ რელიგიური შეხედულებებით, თავიანთი ინტერესების ფიქსაციით კონკრეტული პროდუქტების, რეკლამების, პარტიების, ინსტიტუციების, ჯანმრთელობის მდგომარეობისა თუ სახის მონაცემების ჩათვლითაც კი. თავისთავად სიტყვა „კონტროლი“, ბევრს ვერც გაუცნობიერებია, რას ნიშნავს. არც იმის აღქმაა სრულფასოვანი დღევანდელ სამყაროში, რისი ან ვისი კონტროლია საჭირო, ან არის თუ არა საჭირო, ან სჭირდება თუ არა ვინმეს ის იმ სახით, როგორც ამაზე დღეს ბევრი ლაპარაკობს.
აქ მთავარი სიტყვა სწორედ „მონაცემია“. სწორედ „მონაცემია“ მთავარი საკონტროლო საშუალებაც და ინტერესიც და არა ადამიანის ფიზიკური ან სხვა ცხოვრებისეული მოქმედებები. დღეს უკვე თამამად შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ავრელიუსის პარადიგმა „ცხოვრება ბუნების თანახმად“ იცვლება პარადიგმით „ცხოვრება მონაცემის თანახმად“. დღეს „მონაცემი“, ფაქტობრივად, გახდა ვალუტა. არა დოლარი, ფუნტი, ევრო ან ლარი, არამედ სწორედ „მონაცემია“ მთავარი გლობალური პროდუქტი, რომელშიც ფულს იხდიან. ამის მაგალითები უკვე გვაქვს: „ამაზონის“ 25-დოლარიანი სასაჩუქრე ბარათი 3D საკუთარი სხეულის სკანისთვის, ფეისბუკის 20-დოლარიანი ყოველთვიური გადახდა თინეიჯერებისთვის პრივატული ქსელის დასაფუძნებლად, რაც მათ ტელეფონებზე სრულ წვდომას აძლევს კომპანიას, ან 5-დოლარიანი შეთავაზება ხმოვანი სიგნალების ჩასაწერად და ა. შ. ეს ყველაფერი „მონაცემის“ აკუმულაციას ემსახურება, ხოლო კრიპტოვალუტის გამომუშავება სხვადასხვა საშუალებებით უკვე ფართოდ დანერგილი ინდუსტრიაა.
ვნახოთ, რა საჭიროა ეს მონაცემები და როგორ გახდა ის ვალუტა. პირველ რიგში, ეს მონაცემები საჭიროა მარკეტინგული და სარეკლამო ინფორმაციის დასამუშავებლად. ხშირად შეგვიმჩნევია, თუ როგორ სინქრონიზებულად ხდება ერთია და იმავე სახის ინფორმაციის შემოთავაზება სხვადასხვა პლატფორმებზე, როდესაც მას ერთ-ერთ მათგანზე, მაგალითად, „გუგლის“ ძებნაში მოვიძიებთ. იმავე სახის ინფორმაცია ამის შემდეგ გვიჩნდება ეკრანზე ინსტაგრამზე, ფეისბუკზე, სხვა პლატფორმებზე. ეს არის სინქრონიზებული მარკეტინგული ალგორითმი. მეორე, სწორედ ეს ალგორითმი ითხოვს საკვებს, ეს საკვები კი არის „მონაცემი“. ჩინეთის გრანდიოზული, ტოტალური სწრაფვა ტექნოლოგიური დომინაციისკენ არა მხოლოდ მასშტაბურ, ათობით მილიარდიან დოტაციებს ემყარება, არამედ იმას, რომ იგი მსოფლიოში ყველაზე დიდი მონაცემთა ბაზარია თავისი 1.4-მილიარდიანი მოსახლეობით. სწორედ ეს მოსახლეობა ქმნის მონაცემს მუდმივ რეჟიმში, სმარტფონების, სოცქსელებისა თუ სხვადასხვა პლატფორმების მეშვეობით. ეს მონაცემები კი კვებავს ალგორითმებს, რომელთა წარმატებული და ეფექტიანი მოქმედება მონაცემთა სიმრავლეს ემყარება. ასე „კეთდება“ დიდი ფული გლობალური კერძო თუ სახელმწიფო აქტორების მიერ. ამას გარდა, ეს მონაცემები არის მთავარი წყარო ალგორითმების განვითარების: რაც მეტია მონაცემები, მით უკეთესია გადაწყვეტა, მით ზუსტია დიაგნოზი, მით სწრაფია რეაგირების მექანიზმი და, რაც მთავარია, მით ეფექტურია პრევენცია, გათვლადობა და წამალიც კი.
შესაბამისად, მონაცემს აქვს ფასი. მეტიც, ის უკვე თავად არის ვალუტა. მსოფლიო ეკონომიკური ფორუმის დირექტორი, მურატ სომნეზი, უკვე გამოვიდა ინიციატივით „მონაცემს“ მიენიჭოს პროდუქტის დეფინიცია, სტატუსი - არა იმ სახით, როგორც ბირჟებზე არსებული პროდუქტების, ნავთობის ბაზრები ან ვალუტები, არამედ როგორც გადახდის საშუალება მონაცემთა შემქმნელისათვის. და მართლაც, თუ ფეისბუკი, გუგლი და სხვა გლობალური კომპანიები ჩვენი მონაცემებით შოულობენ მილიარდობით თანხებს, რატომ არ უნდა მივიღოთ ამაში ჩვენ, მომხმარებლებმა, ანაზღაურება?! ეს სწორედ ის ექსპონენციურად მზარდი ტენდენციაა, რომელიც უკვე დგას და მხოლოდ მოგვარების, აღიარების მექანიზმს ელოდება. რა თქმა უნდა, ეს ასეც იქნება, და სწორედ აქ დგება საკითხი შემდეგნაირად:
- ექნება თუ არა იმ ადამიანს ღირებულებითი დატვირთვა ახალ მსოფლიო ბაზარზე, რომელიც არ ქმნის მონაცემს, დიჯიტალიზებულ სამყაროში შეძლებს თუ არა ადამიანი ისეთი პროდუქტის შექმნას, რომელიც გაიყიდება? მონაცემიც, ისევე როგორც სხვა პროდუქცია, ძველდება. 1990 წლის მერსედეს S კლასი, ვეღარ შეედრება ბრაბუსს. ამიტომაც, არსებული მონაცემები, რომელსაც ახლა ნებაყოფლობით ვაგენერირებთ, აღმოჩნდება არასაკმარისი. საბოლოოდ, მარკეტინგული, გემოვნებითი ინფორმაცია, რომელიც მოთხოვნილებაზე არის დამყარებული, გაჯერდება და გლობალური აქტორები, ვისაც მონაცემში ფულის გადახდა „უღირს“, მხოლოდ იმ ტიპის მონაცემის შესყიდვას დაიწყებენ, რომელიც ახალია, წარმოადგენს საბაზრო ღირებულებას.
სწორედ აქ მოვედით საქართველოში. აქვს კი საქართველოს მოსახლეობის დიდ ნაწილს ცოდნა, კვალიფიკაცია და რესურსი, რომ მონაცემის შემქმნელი/მწარმოებელი გახდეს? ჯერჯერობით არა და ამ ტიპის სახელმწიფო სტრატეგიით ვერც ექნება ვერასოდეს. აქ საუბარი, სწორედაც რომ, ახალ მსოფლიო წესრიგში საკუთარი თავის გადარჩენაზეა. სოფლის მეურნეობის ეროვნული თვითგამოკვების მთავარ სტრატეგიად დასახვა აუცილებელი მოცემულობაა, თუმცა ჩაკეტილ, სრულიად იზოლირებულ ქვეყანაში ჩვენ ვერ ვიარსებებთ. ამიტომაც, ამ სტრატეგიას უნდა დაემატოს მეორე სახელმწიფოებრივი სტრატეგია - მასობრივად კომპიუტერული მეცნიერებების სწავლება, ხელოვნური ინტელექტის, კოდირების ცოდნის გავრცელება სასკოლო ასაკიდან და პროგრამებიდან. ეს საჭიროა მომავალ და მუდმივად მზარდ ტექნოლოგიურ ოკეანეში, რომელშიც კაცობრიობა უფრო და უფრო ეფლობა. სხვაგვარად შეუძლებელია ერი მზად იყოს ამ ყველაფრისათვის. მხოლოდ ცოდნაა გადარჩენის გასაღები.
ერთი წუთით წარმოვიდგინოთ: როგორ მოახდენს ეროვნული ბანკი საბანკო სექტორის რეგულირებას, როდესაც საბანკო სექტორი მთლიანად ვირტუალური გახდება? როგორ დაიცავს ან სად დაიცავს სახელმწიფო მოქალაქეთა მონაცემებს, როგორ დაარეგულირებს მათზე ფასებს, ინტერესს და ა.შ.? მაგალითისთვის, გახდება საჭირო ეროვნული მონაცემთა ბანკის შექმნაც რაიმე ფორმით. დამერწმუნეთ, ეს დრო მალე მოვა.
ამიტომაც, შემდეგი სტრატეგიული ამოცანები დგას ქვეყნის წინაშე:
ა) მასობრივი და დაფინანსებული სწავლების პროგრამის შექმნა;
ბ) ტექნოლოგიური სუვერენიტეტის გააზრება და კონცეპტუალურ და სამართლებრივ დონეზე შემოღება;
გ) პერსონალური მონაცემების დაცვის ახალი პარადიგმული მიდგომის ჩამოყალიბება;
დ) საერთო ეროვნული კონსენსუსით მიღება ეროვნული სტრატეგიისა - „ციხესიმაგრე საქართველო“.
სამწუხაროა, რომ არსებულ პოლიტიკურ აქტორებს არათუ სურვილი, ამ ყველაფრის გააზრებისა და ხედვის უნარიც კი არ აღმოაჩნდათ. მათ ვერ გაიაზრეს და ვერც გაიაზრებდნენ, რომ პოლიტიკა უკვე არარელევანტურია. ის აღარ წარმოადგენს მსახურების ინსტრუმენტს, არამედ გადაიქცა მხოლოდ გამოყენების ინსტრუმენტად, რომ ფუნქციათა განაწილება საზოგადოებრივ-პოლიტიკურ აქტორებს შორის არის სტაბილურობის, ხოლო შემდეგ უკვე განვითარების მთავარი საფუძველი. დღეს არის დრო, როდესაც ფორმულა „მოსახლეობა მთავრობას“ უნდა შეიცვალოს ფორმულით „მთავრობა, პოლიტიკური სპექტრი, მცოდნე ხალხი - მოსახლეობას“. ჩვენ შეგვწევს უნარი, რომ საქართველო ვაქციოთ „უსაფრთხო სამოთხედ“, ერთ-ერთ ყველაზე მიმზიდველ და დაცულ ქვეყნად პლანეტაზე, მაგრამ იმ პირობით, რომ თითოეული მოქალაქე იყოს დაცული, მათი მონაცემი იყოს დაცული, ქვეყანა იყოს დაცული და, რაც მთავარია, მართვადი მისივე მოქალაქეების მიერ. ახალი მმართველობითი პარადიგმა გარდაუვალია.
ავტორი: ლევან ბოძაშვილი,
ხელოვნური ინეტელქტისა და ახალი ტექნოლოგიების მკვლევარი, ხელოვნური ინტელექტის კომპანია „ნეირონის განვითარების“ დირექტორი
ბლოგში გამოთქმული მოსაზრებები ეკუთვნის ავტორს და შეიძლება ყოველთვის არ ემთხვეოდეს რედაქციის პოზიციას.
