Accessibility links

რადიო თავისუფლება რადიო თავისუფლება

ბლოგები

Sorry! No content for 1 აპრილი. See content from before

სამშაბათი, 31 მარტი 2020

ჩვენი გმირები რომ ტროას მოალყე აქაველები იყვნენ, მოვუსმენდით მათ საბედისწერო რისხვაზე სიმღერას, მაგრამ ჩვენი გმირები ჩვენებურები არიან და მხოლოდ გაიბუტნენ! გაებუტნენ მედიას და გაებუტნენ იმის გამო, რომ ბევრჯერ და ჩაძიებით დაუსვეს კითხვები, რომლებიც, ვიღაცის აზრით, უხერხული, ვიღაცისთვის კი მნიშვნელოვანი იყო. გაბუტვა კი გამოიხატა იმაში, რომ დაავადებათა კონტროლის ეროვნული ცენტრის ხელმძღვანელები მედიასთან კომენტარს აღარ აკეთებენ. მათი სათქმელი ვებ-საიტზე (NCDC.GE) ქვეყნდება ან მთავრობის წევრებივით ისინიც ცარიელ საკონფერენციო დარბაზში უპასუხებენ მიწოდებულ კითხვებს.

არადა, უხდებოდათ ახალ გმირებს ხალხთან ხშირი ურთიერთობა, რომელიც ხალხისთვისაც ერთობ მნიშვნელოვანი იყო...

ბევრისთვის მართლა გმირები არიან „ბატონი ამირანი“, „ბატონი თენგიზი“, „ბატონი პაატა“, „ქალბატონი მარინა“ და ზოგადად ექიმები, სამედიცინო სფეროს მუშაკები: ინფექციონისტები, რეანიმატოლოგები, ფტიზიატრები და ა.შ. რომლებიც, გარდა იმისა რომ მუშაობენ, დაუზარლად ერთვებიან სატელევიზიო გადაცემებში და უცნაური ტერმინებით აიარაღებენ და ამხნევებენ ვერაგი ვირუსის შემოტევისგან დაზაფრულ მოქალაქეებს, ერთვებიან ხან ადგილობრივი კლინიკებიდან, ხანაც მსოფლოს სხვადასხვა კუთხეში მიმოფანტული ჰოსპიტალებიდან, კვლევითი ცენტრებიდან და ა.შ.

ცხადია, გრიპი, შავი ჭირი, ქოლერა და სხვა დაავადებები პირველად არ იქცნენ ეპიდემიებად. პანდემიებიც ახსოვს კაცობრიობას. საგანგებო მდგომარეობებიც, კომენდანტის საათებიც და საკარანტინო ზონებიც არაერთხელ შემოუღიათ. ალბათ, უფრო ხშირად ომების დროს, მაგრამ ეპიდემიების დროსაც, რა თქმა უნდა.

არაერთი მიზეზის გამო, ომებზე არანაკლები უბედურებაა ეპიდემიები, რომლებიც, მეცნიერების განვითარებამდე, ბრძოლისა და წინააღმდეგობის შესაძლებლობასაც კი გამორიცხავდა. შესაბამისად, სულ რაღაც საუკუნეზე შორეულ წარსულში ვირუსებთან და სასიკვდილო მიკრობებთან ომს არ ჰყავდა გმირები და არ არსებობდნენ გმირობის გამამხნევებელი მაგალითები, ამიტომაც წერდა თავის საყოველთაოდ ცნობილ „შავ ჭირში“ ალბერ კამიუ, რა დასანანია, რომ მთხრობელს არ შეუძლია ნუგეშად რომელიმე გმირი დახატოს, ანდა საგმირო ამბავი გიამბოთ, იმათი მსგავსი და ცალი, ძველ ქრონიკებში რომ გვხვდებაო; ეს იმიტომ, რომ არაფერია ჟამიანობაზე ნაკლებ ეფექტური სახილველი და სწორედ თავიანთი ხანგრძლივობის წყალობით დიდი-დიდი უბედურებანი მონოტონურნი ხდებიანო...

როცა საფრთხე საყოველთაოა, როცა არც ბრძოლის იარაღი არსებობს და არც გმირობის მაგალითები, რა რჩება ადამიანს?

მხოლოდ შიში, როგორც პასკალი იტყოდა, შიში, რითაც ბუნება კი არა, ჩვენ თვითონ ვივსებთ საკუთარ სულს; შიში, რომელიც ავადმყოფობა თუ არა, ავადმყოფობის მოკავშირე მაინც არის, მაგრამ თანამედროვე ადამიანები მარტო არ არიან შიშებთან და ვირუსებთან ბრძოლაში, მათი მოკავშირეები მეცნიერები, ექიმები არიან!

თვითონაც ხედავთ, ვინ დაიპყრო საჯარო სივრცე და სოციალური ქსელები ეპიდემიის დროს. ყველა ინტერენტგამოცემაში, ყველა ტელეარხსა თუ რადიოსიხშირეზე ექიმები ლაპარაკობენ ვირუსების ბუნებაზე, ავადმყოფობის ნიშნებზე, დაავადებასთან ბრძოლისა და მკურნალობის მეთოდებზე. ყველგან ექიმები, ექიმები, ექიმები... შეუძლებელია მათი არშემჩნევა და კიდევ უფრო მეტად შეუძლებელია მათი არდაფასება. ყველა ხვდება, რომ ექიმების რჩევების, ცოდნის, შრომისა და თავდადების გარეშე გამარჯვება არ იქნება... შესაბამისად, ლამის მთელი საზოგადოება (განსაკუთრებით სოციალურ ქსელებში გადასახლებული), რომელიც სხვის თვალში ბეწვის ძებნასაა ნაჩვევი, ერთსულოვნად შეჰხარის თავის გმირებს და მსუბუქი ქილიკისთვისაც კი ვერ იმეტებს მათ. სხვა შემთხვევაში, აუცილებლად გამოჩნდებოდა ვინმე, ვინც ტელევარსკვლავებად ქცეულ ექიმებს ან ჩაცმას დაუწუნებდა ან ჩართვის დროს ფონად გამოჩენილ გორკა-დესაუში ჩადგმულ მადონა-სერვიზს ანდა რბილი ლასის და საშინელი კალიგრაფიის გამო დაა-haha-ვებდა!

...მაგრამ ვინ უსაყვედურებს ახლა ექიმებს ლურსმული ნაწერის, კანცელარიზმების, ანგლიზმების (კლასტერი), კუმშვა-კვეცისა და ზმნის პირის ნიშანთა მართლწერის გამო?

არადა, მართლა უნაკლოები ხომ არ არიან? განა, ქართული სტანდარტითაც კი ცუდი პოლიტიკოსებივით არ გაუწყრნენ და გაებუტნენ მედიას?

რომ არა „გმირობის დრო“ და გმირობის შარავანდედის თვალისმომჭრელი სინათლე, ბევრი დახუჭავდა თვალს და არაფერს იტყოდა?

გასაგებია, რომ „სხვა დროა“, მაგრამ ასე შეიძლება ყოველთვის „სხვა დრო“ იყოს. დარწმუნებული იყავით, ხვალ პლანეტაზე არსებული ყველა საკანალიზაციო მილი რომ ერთდროულად გასკდეს და ყველა ჭიდან რომ ერთდროულად ამოხეთქოს ფეკალურმა შადრევნებმა; ყველა ონკანიდან, ნიჟარიდან და სიფონიდან რომ იხუვლოვს იმან, რისგანაც კაცობრიობა ცოტა ხნის წინ გათავისუფლდა, ჰიდროტექნიკოსი გოჩა და მხარზე ტროსგადაკიდებული ალიკა და ჯუმბერაც სულ აკაკიშანიძეებად და არნოლდჩიქობავებად მოგვეჩვენებიან! ისინიც ასევე დაიმსახურებენ ჩვენს აღფრთოვანებას და ისინიც ყველაფერში მართლები იქნებიან, რადგანაც მათი „სხვა დრო“ იქნება და მათზე იქნება დამოკიდებული ჩვენი ბედი!

თქმა არ უნდა, ისინიც გმირები იქნებიან ხალხის თვალში და მათაც ბევრ რამეზე დაუხუჭავენ თვალს. ცხადია, პროფესიას მნიშვნელობა არ აქვს. ნებისმიერი პროფესია ნებისმიერ დროს შეიძლება გახდეს სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი. მთავარია, „გმირებმა“ თვითონ არ დაიჯერონ, რომ მართლა გმირები არიან! არ დაიჯერონ რომ არაფერი ეშლებათ და არც შეიძლება რომ შეეშალოთ. და თუ მაინც გმირობაზე დადებენ თავს, ახსოვდეთ, რომ მედიასთან, მათ შორის კრიტიკულ მედიასთან (და ამ გზით საზოგადოების მნიშვნელოვან ნაწილთან) ურთიერთობაც ამ გმირობის ნაწილია!

ბლოგში გამოთქმული მოსაზრებები ეკუთვნის ავტორს და შეიძლება ყოველთვის არ ემთხვეოდეს რედაქციის პოზიციას.

თინათინ ხიდაშელი
თინათინ ხიდაშელი

ავტორი: თინათინ ხიდაშელი

ყველა ქართველისა და, დარწმუნებული ვარ, დედამიწის ყოველი მცხოვრების ყოველდღიური რუტინის ნაწილი გახდა COVID 19-ის რუკის რეგულარული შემოწმება, ახალი დაავადებულების რაოდენობის გაცნობა და გარდაცვლილებზე დარდი. ეს ჩვენი ახალი რეალობაა, ყოფასთან შეგუების ახალი ნორმა, თუმცა, გარდა სრულიად გასაგები, ნორმალური ადამიანური ემოციისა, რომელიც ამ რიცხვების გაცნობას ახლავს თან, რას ამბობენ ეს რიცხვები? რას გვაჩვენებენ? როგორი იქნება მათი დამახსოვრების გრძლევადიანი შედეგები?

“COVID-19”-ის გარშემო განვითარებული მოვლენები სანიმუშოა და საუკეთესო გამოცდილებას გვძენს, არა მხოლოდ საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ან კრიზისებზე რეაგირების სისტემაში არსებული პრობლემების უკეთ დასანახად და გასაანალიზებლად, ან უკეთესი ხვალინდელი დღის დასაგეგმად, არამედ დეზინფორმაციასთან, უფრო ზუსტად კი, ინფორმაციით მანიპულაციასთან ბრძოლისთვის. თუკი ვთანხმდებით, რომ დღეს მსოფლიო ომშია, უნდა დავინახოთ, რომ ეს ომიც, ისევე როგორც ყველა სხვა თანამედროვე ომი, მრავალკომპონენტიანი და ჰიბრიდულია, სადაც უხილავ ბიოლოგიურ საფრთხესთან ერთად საბრძოლო თეატრი საინფორმაციო ველზეა გაშლილი. ყოველ გზავნილს თავისი ადრესატი ჰყავს და კონკრეტული ამოცანა აქვს, მიზანი კი შორსმიმავალი და სტრატეგიულია:

დაასუსტოს დემოკრატია!

წარმოაჩინოს ერთპარტიული, ავტორიტარული მმართველობის უპირატესობა!

დაგვარწმუნოს, რომ იქ, სადაც უძლური აღმოჩნდა დემოკრატია, გაიმარჯვა მკაცრი, ძლიერი ხელის, ერთი კაცის მმართველობამ!

დღეს უკვე სრულიად ერთმნიშვნელოვნად შეიძლება ითქვას, რომ რუსეთ-ჩინეთის დეზინფორმაციის მანქანა თანდათან იკრებს ძალას და ლიბერალურ-დემოკრატიული მმართველობისთვის მომაკვდინებელი დარტყმის მისაყენებლად ემზადება, დემოკრატიული სამყაროს ლიდერების მიერ ფრაგმენტულად გაკეთებული განცხადებები კი (მაგალთად, აშშ პრეზიდენტისა და ვაშინგტონის განცხადებები ჩინეთის მიერ ვირუსის სირთულისა და გავრცელების შესახებ ინფორმაციის დამალვასა და მანიპულაციაზე) ვერ შეაჩერებს იმ დეზინფორმაციულ ნიაღვარს, რომელიც უკვე სისტემურად, კამპანიურად და მრავალფეროვანი შეიარაღებით მოქმედებს სოციალური ქსელებისა და სხვადასხვა პოპულარული ინტერნეტრესურსების გამოყენებით.

უნდა გვახსოვდეს!

ყოველ ჯერზე, როდესაც ეპიდემიის რუკაზე მოცემულ მონაცემებს კონტექსტის გარეშე გამოვიყენებთ და გავრცელების დინამიკის, ქვეყნის მოსახლეობასთან პროპორციისა თუ სხვა მახასიათებლების ანალიზის გარეშე სახელმწიფოების შედარებას მოვახდენთ, ჩვენც სწორედ რუსულ-ჩინური დეზინფორმაციის მანქანის სასარგებლო რესურსად ვიქცევით და, ჩვენდაუნებურად, სწორედ მათ მიერ განსაზღვრულ ამოცანას ვასრულებთ.

რიცხვები იტყუებიან ყოველთვის, როდესაც არ ვიცით კონტექსტი და არ გვაინტერესებს, რა დგას ამ რიცხვების უკან. სტატისტიკა დეზინფორმაციის ყველაზე სანიმუშო და იდეალური მსახური ხდება, თუკი უარს ვამბობთ ანალიზზე და შიშველი რიცხვებით ვხელმძღვანელობთ.

უმარტივესი მაგალითი: რას ნიშნავს 25 პროცენტი? ბევრია თუ ცოტა? ერთადერთი რამ, რაც დადასტურებულად შეგვიძლია ვთქვათ, არის ის, რომ 25 პროცენტი ასის მეოთხედია. მორჩა. სხვა აბსოლუტურად არაფრის მთქმელია, თუკი არ ვიცით, რისი 25 პროცენტია, რასთან ვადარებთ მას სიდიდის ან სიმცირის გასარკვევად, ან საიდან წარმოიშვა. COVID 19-თან ბრძოლის ველზე ყოველდღიურად ზუსტად ასეთი 25, 31, 19 პროცენტები წარმოიშობა, რომელიც მხოლოდ ჩვენს ემოციურ მდგომარეობაზეა გათვლილი და პანიკას აძლიერებს, თუმცა რეალობაში არაფერს გვეუბნება პრევენციის ან განვითარების დინამიკისთვის, ამ საკითხის მკვლევარებისა და დაინტერესებული ადამიანებისთვის კი ყოველდღიურად ინფორმაციით მანიპულაციის ასეულობით მაგალითს ქმნის.

მივყვეთ მოვლენებს და გავიხსენოთ რამდენიმე მნიშვნელოვანი ფაქტი, რომელიც კრიტიკულად აუცილებელია გვახსოვდეს მოვლენების ანალიზის დროს.

ფაქტი #1:

ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაცია (WHO) ერთმნიშვნელოვნად აცხადებს, რომ ყველა მონაცემი, რომელიც თავს იყრის მათ სისტემაში და შემდეგ ინტერნეტით უსწრაფესად ვრცელდება, ეყრდნობა სახელმწიფოების მიერ მიწოდებულ ინფორმაციას და არ არსებობს მათი მყისიერად გადამოწმების არავითარი სტანდარტული ფორმატი ან შესაძლებლობა.

მარტივად რომ ვთქვათ, მონაცემები, რომელსაც დღის მანძილზე ყოველი ჩვენგანი შევყურებთ იმედით, რომ დაიკლებს, შემცირდება, ვირუსი უკან დახევას დაიწყებს და სხვა, მთლიანად კონკრეტული სახელმწიფოების მიერ კონტროლდება და ვრცელდება. შესაბამისად, ზუსტად ისეთია, როგორიცაა მათი სისტემა და მმართველობის კულტურა.

ფაქტი #2:

დაავადებათა საერთაშორისო კლასიფიკატორი (ICD), რომლითაც დღეს ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაცია ხელმძღვანელობს, 1992 წელს არის მიღებული და მისი კრიტიკოსების უმთავრესი არგუმენტი წლების მანძილზე სწორედ ის იყო, რომ “დიაგნოსტიკის, კოდირების სისტემისა და კლასიფიკიკაციის ერთიანი კრიტერიუმების არარსებობის პირობებში” რთულია ან თითქმის შეუძლებელია სახელმწფოების მიერ მიწოდებული ინფორმაციის თავსებადობის შემოწმება და მონაცემთა შედარება.

ანუ, მარტივად რომ ვთქვათ, არ არსებობს ერთიანი სტანდარტი დიაგნოსტიკის, დაავადებათა კოდირების ან მონაცემების გავრცელება/მიწოდების სფეროში. შესაბამისად, ვითარების მიხედვით, მთლიანად კონკრეტული ქვეყნის გადაწყვეტილებაზეა დამოკიდებული დაავადებების გავრცელების მასშტაბის დოკუმენტირება და გადაცემა შესაბამისი საერთაშორისო ორგანიზაციებისთვის.

კიდევ ერთხელ, ერთიანი სტანდარტის არარსებობის და, მით უფრო, მიწოდებული მონაცემების კონტროლის შეუძლებლობის პირობებში, როგორც ზემოთ უკვე ვთქვით, სახელმწიფოთა შორის ინფორმაციის აღრიცხვის თავსებადობა მინიმალურია, ხოლო ამ მონაცემების შედარება ძალიან აბსტრაქტული.

ფაქტი #3:

ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მიერ კონკრეტულ ქვეყნებში აღრიცხვიანობის წესისა და სტანდარტის კონტროლის შეუძლებლობა არ არის ერთადერთი პრობლემა. მეორე პრობლემა ის არის, რომ ინფორმაციის გავრცელების მთავარი ამოსავალი გახდა კალენდარული დღე, რაც ასევე ინფორმაციის მანიპულაციას ახდენს. მაგალითად, ერთმანეთს დარდება ევროპის ქვეყნებისა და ჩინეთის მონაცემები 29 მარტს, იმის მიუხედავად, რომ ერთ შემთხვევში 2-თვიანი, ხოლო მეორე შემთხვევაში 4-თვიანი დინამიკა გვაქვს. სწორედ იმიტომ, რომ ამ რიცხვებში დინამიკა დაკარგულია, ვიღებთ უდიდეს განსხვავებას და შესაბამის რეაქციას დემოკრატიების უუნარობის შესახებ, ეფექტურად ებრძოლოს კრიზისებს.

ანუ, მარტივად რომ ვთქვათ, ინფორმაციით მანიპულაციის ქრესტომათიული მაგალითია 29 მარტის იტალიის და იმავე დღის საქართველოსა და ჩინეთის შედარება, ვინაიდან რიცხვების ამგვარი შედარება მხოლოდ ერთ რამეს ამბობს: რამდენი დაინფიცირებული ან გარდაცვლილია იმ დღეს კონკრეტულ ქვეყანაში, მაგრამ აბსოლუტურად არაფერს ამბობს ამ ქვეყნებში გავრცელების დინამიკის ან ბრძოლისა და პრევენციის ეფექტურობა-არაეფექტურობის და, მით უფრო, მოსალოდნელი საფრთხის შესახებ.

კიდევ ბევრი ფაქტის გახსენება შეიძლება - მაგალითად, მოცემული რიცხვების პროპორციულობა მოსახლეობის რაოდენობასთან (კარგად ჩანს აშშ-ს მაგალითზე), ტურიზმის ფაქტორი (საუკეთესოდ იტალიის მაგალითზე გამოჩნდა), ეფექტური და დინამიკური ბიზნესგარემო (ყველაზე კარგად ნიუ იორკის მაგალითზე გამოჩნდა) და სხვა, თუმცა მხოლოდ ამ სამ ფაქტზე დაყრდნობითაც შესაძლებელია მარტივი ანალიზის გაკეთება.

რიცხვებით მანიპულაციის მარათონში, არ დაგვავიწყდეს, რომ 2020 წლის იანვარსა და თებერვლის დასაწყისში ვირუსის გავრცელების პოტენციალის შესახებ მსოფლიოს წამყვანი მედიასაშუალებები, მრავლობით წყაროებსა და თვითმხილველთა მონათხრობზე დაყრდნობით, იუწყებოდნენ, რომ ჩინეთის კომუნისტური პარტია აქტიურად დევნიდა ყველას, ვინც ვირუსის შესახებ წერდა და განგაშის ზარებს სცემდა.

როგორი ემოციური სურათი გვაქვს დღეს სწორად ამ სამი ფაქტორის გაუთვალისწინებლობის გამო: უკიდურესად და, რაც მთავარია, შეუდარებლად მძიმე მდგომარეობაა დასავლურ დემოკრატიებში - ამერიკის შეერთებულ შტატებსა და ევროკავშირის ქვეყნების უმრავლესობაში, მაშინ როცა ავტორიტარული ან ე.წ. ნახევრად თავისუფალი ქვეყნები ეფექტურად უმკლავდებიან საფრთხეს.

დღევანდელ მსოფლიოში, როდესაც ინფორმაცია ბრძოლის იარაღად არის ქცეული, სიმართლის გაგება არასოდეს არის ისე მარტივი, როგორც ეს ერთი პანდემიის გავრცელების ყოველდღიურ რუკაზე ერთი შეხედვით ჩანს. მიუხედავად უდიდესი ადამიანური ტრაგედიებისა და უმძიმესი ემოციური ფონისა, რომელმაც დღეს კაცობრიობა მოიცვა, მაინც უნდა შევეცადოთ და მოვახერხოთ არ დავკარგოთ საღი აზრი და მსჯელობა - განზოგადების უნარი, იმისათვის რომ ხვალ, როდესაც ვირუსი ისტორიის კუთვნილება გახდება, იმავე ისტორიას არ მივაბაროთ ჩვენი თავისუფლება, არ გავცვალოთ ის დიქტატურასა და ერთი კაცის ძალაუფლებაზე.

_____________________________

თინათინ ხიდაშელი ორგანიზიაცია „სამოქალაქო იდეის“ დამფუძნებელი და თავმჯდომარეა. “სამოქალაქო იდეა” უსაფრთხოების საკთხებზე მუშაობს. მისი საქმიანობის ერთ-ერთი ფოკუსი რუსეთისა და ჩინეთის გავლენის ოპერაციების კვლევაა.

ბლოგში გამოთქმული მოსაზრებები ეკუთვნის ავტორს და შეიძლება ყოველთვის არ ემთხვეოდეს რედაქციის პოზიციას.

ჩამოტვირთე მეტი

ბლოგერები

ყველა ბლოგერი
XS
SM
MD
LG