ბლოგები

სისტემა - გარკვეული წესრიგი, რომელიც დაფუძნებულია რისამე ნაწილების გეგმაზომიერ განლაგებასა და ურთიერთკავშირზე

საბჭოთა კავშირის დროს ერთ-ერთ პარტიულ კონფერენციაზე სიტყვით გამოვიდა ძალიან ცნობილი ქართველი მსახიობი, თეატრის ხელმძღვანელი, რომელმაც დიდხანს ილაპარაკა და მგზნებარედ აღუთქვა კონფერენციას, რომ პარტიის რვათავიანი მოკლე კურსიდან დადგამდა სპექტაკლების ციკლს - 8 სპექტაკლს; თითო თავს თითო სპექტაკლს მიუძღვნიდა იმ თავების შინაარსის მიხედვით.

„საცოდაობა იყო. შეშინებული კაცის უზნეო მოქმედება იყო. არ ყოფილა ისე უჭკუო, რომ არა სცოდნოდა ამ განცხადების გაუგონარი აბსურდულობა. ეს იყო შიში, დიდი ხნიდან გამოყოლილი შიში. ამბობენ, ის მენშევიკების გვარდიაში იყო და ძლივს გადარჩაო. შიშმა მიიყვანა ამ დღემდე“ - ო, - იხსენებდა ამ ამბების შემსწრე ცნობილი მწერალი და მთარგმნელი ვახტანგ ჭელიძე.

საბჭოთა სისტემას, რა თქმა უნდა, შიში კრავდა. დიახ, საბჭოთა სისტემის მდგრადობას და სიცოცხლისუნარიანობას განაპირობებდა შიში, რომელსაც პარტია - საბჭოთა საზოგადობის ხელმძღვანელი და წარმმართველი ძალა თესავდა რეპრესიებითა და ტერორით!

რა აცოცხლებს დღევანდელ სისტემას?

მაიორ გიორგი დვალიშვილის მაგალითზე ვნახეთ, როგორ მუშაობს სისტემა, რომელიც „ქართულმა ოცნებამ“ ააშენა: შინაგან საქმეთა სამინისტრომ არ დაიცვა პოლიციელი, რომელსაც სამსახურეობრივი მოვალეობის შესრულებისას ფორმის გახდით და პოლიციიდან გაგდებით დაემუქრა შს მინისტრის მოადგილის, ლევან იზორიას ძმა!

საბოლოო ჯამში, მინისტრის მოადგილის ძმამ პასუხი არ აგო ოფიცრის შეურაცხყოფისა და დაუმორჩილებლობისთვის; არც მინისტრის მოადგილეს შექმნია რამე სახის პრობლემა (თავდაცვის მინისტრად დააწინაურეს), აი, პოლიციის ოფიცერი კი გაირიყა სისტემიდან, რომლის სტრუქტურასა და წესრიგს მხოლოდ ნაწილობრივ განსაზღვრავს კანონები თუ ნორმატიული აქტები.

„ქართული ოცნების“ მიერ შექმნილ სისტემაში გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს სისტემის ცენტრთან ანუ ბიძინა ივანიშვილთან ახლოს ყოფნას, სიახლოვე კი, თავის მხრივ, ერთგულების ხარისხით განისაზღვრება. საერთოდაც, ერთგულება სისტემაში ყოფნის და სისტემის მდგრადობის აუცილებელი პირობაა. ამასთან, არ აქვს მნივშნელობა, ფორმალურად თანამდებობა გიკავია თუ - არა. გავიხსენოთ ოთარ ფარცხალაძის შემთხვევა, როცა მის გავლენასა და იმუნიტეტს ვერაფერი დააკალო მთავარი პროკურორის თანამდებობის დაკარგვამ. არაფერს ვამბობთ ბერას ფეისბუკ-პოსტებისა და ნამღერის გავლენაზე.

სისტემა შესაძლებლად მიიჩნევს ბიძინა ივანიშვილისთვის სანდო ნებისმიერი პირის პრემიერ-მინისტრად გამოცხადებასაც კი. გავიხსენოთ მამუკა ბახტაძის მოულოდნელი და აუხსნელი „მმართველობა“. არავის გაუკვირდება თუკი ერთ მშვენიერ დღეს ივანივშილის რომელიმე შვილი, მაგალითად უტა ივანიშვილი დაიკავებს პრემიერ-მინისტრის თანამდებობას. სისტემა უშვებს (ახალისებს) მოვლენების ამგვარად განვითარებას.

სისტემისთვის „ცენტრთან“ ბევრად უფრო ახლო დგას შს მინისტრის მოადგილის მოძველბიჭო ძმა, ვიდრე მართლწესრიგის დამცველი პოლიციის მაიორი. მართლწესრიგის უპირობო დაცვა და კანონის უზენაესობა პირიქით, ეწინააღმდეგა სისტემის ლოგიკას, რომელიც ასეც შეიძლება ჩამოვაყალიბოთ: ერთგულებ, მსახურებ და ემორჩილები ყველას, ვინც შენზე ახლოს დგას სისტემის ცენტრთან.

სისტემით, ცხადია, ყველაზე მეტად ცენტრში მდგომი პირი ხეირობს, მაგრამ სარგებელს სხვებიც იღებენ, ლოკალური ცენტრები - „პატარა ბიძინები“, რომლებიც, მართლია, უფრო „დიდ ბიძინებს“ ემსახურებიან, მაგრამ მყარად დგანან თავისზე პატარა ბიძინების მხრებზე...

გარედან დანახული სისტემა სახიფათო და მახინჯია, ამიტომაც ყოველ ნაბიჯზე გაიგონებთ ზიზღიან ნათქვამს, სისტემა უნდა დაინგრესო, მაგრამ თვითონ სისტემას და მის ნაწილებს თავისზე უკეთესი არაფერი ეგულებათ, ამიტომ იცავს სისტემა თავს და ამიტომ იმეორებენ მისი შემადგენელი ნაწილები მანტრასავით სისტემის სადიდებელ მცნებებს:

• სისტემას სუფთა გული აქვს!
• სისტემა არასოდეს გვატყუებს! ეს ჩვენ ვტყუვდებით მუდმივად!
• სისტემის ქმნილება უფრო სრულყოფილია, ვიდრე ხელოვნებისა.
• სისტემა არასოდეს ცდება!
• დაემორჩილეთ სისტემას. მისი საიდუმლო მოთმინებაშია!
• სისტემა ვერ იტანს უზუსტობებს და შეცდომებსაც არავის აპატიებს!
• სისტემა გვხიბლავს, გვიზიდავს და აღგვაფორთოვენებს მხოლოდ იმიტომ, რომ იგი სისტემურია!
• სისტემა მარდი ორსახოვნებაა!
• სისტემა ყოველ წამს სავსეა პოეზიით!
• სისტემა არაფერს აკეთებს ნაჩქარებად!
• ადამიანი ცხოვრობს სისტემით!
• სისტემას ვერსად დაემალები!
• სისტემა - ეს მე ვარ!

საქართველოში თითქმის ყველამ იცის ზეპირად ილია ჭავჭავაძის ორსტროფიანი ლექსი-შედევრი „გაზაფხული“, რომელიც პოეტმა სტუდენტობისას, „პეტერბურღში“ დაწერა, მაგრამ ბევრმა შესაძლოა არ იცოდეს ამ ლექსის გადაკეთებისა თუ მიბაძვის არც სახუმარო და არც ტრაგიკული ისტორიები.

ცხადია, საუბარია ამ საყოველთაოდ ცნობილ ლექსზე, რომელიც სკოლებშიც ისწავლება:

ტყემ მოისხა ფოთოლი,

აგერ მერცხალიც ჭყივის,

ბაღში ვაზი ობოლი

მეტის ლხენითა სტირის.

აყვავებულა მდელო,

აყვავებულან მთები;

მამულო საყვარელო,

შენ როსღა აყვავდები?

მწერალი გიორგი შატბერაშვილი ერთ-ერთ წერილში იხსენებს ილიას ამ ლექსის „მიბაძვას“ - სახუმარო გასართობს, რომლის ავტორი აკაკი წერეთელია. როგორც ცნობილია, აკაკი ხშირად მიმართავდა , როგორც პირდაპირ, ასევე შენიღბულ სატირას და არაფრად დაგიდევდათ ავტორიტეტებს.

გიორგი შატბერაშვილი: „პავლე ინგოროყვას 1940 წელს გამოცემულ აკაკი წერეთლის თხზულებათა მეორე ტომის ბოლოში დართულ კომენტარებში აღნიშნული აქვს, რომ აკაკის სატირის მსხვერპლნი არა ერთხელ გამხდარან, როგორც მაშინდელი ჩვენი საზოგადო მოღვაწენი, ისე ქართული საზოგადოების აშკარა მტრები. ასე, მაგალითად, ლექსში „პამპულა“ (1894 წ) აკაკი ამათრახებს ცნობილ მწერალს ანტონ ფურცელაძეს, ლექსი „არაკი“ მიმართულია მკაცრი ცენზორის ლუკა ისარლოვის წინააღმდეგ, ხოლო ლექსი „ყიზილბაშური“ ამჟღავნებს ცნობილ შავრაზმელ პოეტს ვ. ველიჩკოს. აკაკი გამკილავი ლექსით თვით ილია ჭავჭავაძესაც კი გაეპაექრა და, უნდა ითქვას, არცთუ მაინცდამაინც სამართლიანად. ამ შემთხვევაში მისი მახვილი ხუმრობის ობიექტი გახდა ილიას მშვენიერი ლექსი „გაზაფხული“, მხოლოდ იმის გამო, რომ „მერცხლის ჭყივილი“ მასაც სხვებივით ეუცნაურა. აი, ის ლექსიც, რომელიც აკაკის 1895 წელს დაუწერია:

ზამთარი რომ წავიდა,

მოვიდა გაზაფხული.

სახლში ჭყივის მერცხალი,

ბაღში კივის ბულბული.

აყვავებულა ვარდი,

ნესვიც დამწიფებულა,

ღობეში - კი მსუნაგი

ღორი გაკვეხებულა!

მებაღე დიდი ჯოხით

ღორზე ამხედრებულა...

გუმარჯოს სამშობლოს,

მტერიც დამარცხებულა!“

ამ „სახუმარო გასართობის“ მსგავსად ილიას „გაზაფხული“ დაედო საფუძვლად კიდევ ერთ მიბაძვას, რომლის ინსპირაციის წყარო ილია ჭავჭავაძის სასტიკი მკვლელობა გამხდარა.

როგორც ჟურნალ „დროშის“ 1978 წლის მე-8 ნომერში ვკითხულობთ (ავტ. შოთა როსტომაშივლი) მკვლელობის დღეებში გავრცელებულა მაშო სარალიძის ამხანაგობის („კალმისათვის“) სტამბაში დაბეჭდილი ღია საფოსტო ბარათი, რომელზეც მამადავითის ფონზე აღბეჭდილია ილია ჭავჭავაძის პორტრეტი (შემკული დაფნის რტოთი), გადაშლილ რველზე დასვენებული კალამი. იქვეა წაქცეული ანთებული ჩირაღდანი, სიმებდაწყვეტილი ჩანგი, მლოვიარე დედა... კმოპოზიციამ აჯამებს ლექსი „შემოდგომა“ დაწერილი ილია ჭავჭავაძის „გაზაფხულის“ საპირისპირო მოტივებზე, რომელიც კარგად გამოხატავს ქართველი ხალხის შეშფოთებას ილია ჭავჭავაძის საზარელი მკვლელობის გამო.

აი, ლექსიც:

ტყესა სცვივა ფოთოლი,

მერცხალი აღარ სჭყივის,

გაშრა ვაზი ობოლი

ლხენით ვეღარა სტირის.

სულ გადამხდარა მდელო,

მთები მობურვილია,

მუმულო, უბედურო,

რად მოჰკალი ილია?

ლექსს ხელს აწერს „ნავი“, რომლის ვინაობის შესახებ არაფერი წერია ალ. მიქაძის ფსევდონიმების ლექსიკონში.

როგორც „დროშის“ ავტორი ამბობს, ეს მღელვარე სტრიქონები ხალხმა აიტაცა და მას მღეროდნენ თურმე ინსტრუმენტის თანხლებით, მღეროდნენ ინსტრუმენტის გარეშეც და ამ სიმღერით მრისხანე პროტესტს გამოთქვამდნენ ხელისუფლებისა და მისი დაქირავებული მკვლელების მიმართ.

ბლოგში გამოთქმული მოსაზრებები ეკუთვნის ავტორს და შეიძლება ყოველთვის არ ემთხვეოდეს რედაქციის პოზიციას.