ბლოგები

ცხინვალში გამომავალი გაზეთის, ”21-ე საუკუნის” რედაქტორი თემურ ცხოვრებოვი ახალი ინიციატივით გამოდის - მოუწოდებს სამხრეთ კავკასიის დე ფაქტო და დე იურე რესპუბლიკების ხელისუფალთ, გამოყონ თითო კვადრატული კილომეტრი ტერიტორია ”სამხრეთ კავკასიის სამოქალაქო რესპუბლიკის” შესაქმნელად. თავდაპირველად აქ, ცხოვრებოვის აზრით, შეიძლება აშენდეს ერთი კარგი სასტუმრო, რომელიც მნიშვნელოვნად დაუზოგავს ფულს საერთაშორისო ორგანიზაციებს (ე.წ ”სამხრეთკავკასიურ შეხვედრებს” რომ აწყობენ. როგორც წესი, ევროპაში), მერე კი ეს მიწა იქნებ თავისუფალი ვაჭრობის ზონადაც გამოცხადდეს... სხვაგვარად რომ ვთქვათ, ცხინვალელი ჟურნალისტი მოითხოვს აშენდეს ”კავკასიური სახლი” - სივრცე, რომლის არა ზუსტი, მაგრამ მიახლოებითი ასლი, სხვათა შორის, დიდი ხანია არსებობს თბილისში, ტაბიძის ქუჩაზე (მიუხედავად იმისა, რომ რაც თავი მახსოვს, ნაირა გელაშვილის ”კავკასიურ სახლს” ხან ერთი ხელისუფლება ერჩის და ხან მეორე).

ასეთი ”რესპუბლიკა” ძალიან წაადგებოდა სამხრეთ კავკასიის მშვიდობის კინოფესტივალს, რომელიც წელს მესამედ იმართება. მის დამფუძნებლებს და საბჭოს წევრებს ბიუჯეტის მნიშვნელოვანი ნაწილი გვეხარჯება ”ნეიტრალურ ტერიტორიაზე” შეხვედრებზე, რადგან, აფხაზები ვერ ახერხებენ თბილისში ჩამოსვლას, აზერბაიჯანელები - სომხეთში (და პირიქით). გასული წლის აგვისტოს შემდეგ ოსებსაც გადაეკეტათ გზა თბილისისკენ. უფრო მეტიც, ჩვენი ფესტივალის საბჭოს წევრი, ცხინვალელი ლირა ცხოვრებოვა ”რუსთავი 2”-მა ლამის ფეესბეს აგენტად წარმოგვიდგინა, რაც იმას ნიშნავს, რომ ამ არაჩვეულებრივ ქალბატონს, დღესაც რომ არ ეთაკილება ჩვენთან ქართულად ლაპარაკი, საერთოდ აღარ ჩამოესვლება თბილისში. ყველაზე მძიმე მდგომარეობაში კი მაინც ყარაბაღელები არიან; სტამბოლში (სწორედ ეს ქალაქი გახდა ჩვენი ფესტივალის ჟიურისა და ორგანიზატორების შეხვედრის ადგილი) მოსახვედრად, მათ მანქანით უნდა გაიარონ ”კლაკნილი გზა”, დაახლოებით 5 საათი, სტეფანაკერტიდან ერევნამდე და მერე ელოდონ ერევანი-სტამბოლის თვითმფრინავის ჩარტერულ რეისს, რომელიც სწორედ იმიტომ, რომ ჩარტერულია, ან გაფრინდება და ან არა.

ჩვენი ფესტივალის დამფუძნებელთა და ორგანიზატორთა მორიგ შეხვედრაზე, მას მერე, რაც კიდევ ერთხელ აღვნიშნეთ, რომ ანომალიაა კავკასიელი ხალხი სტამბოლში ხვდებოდეს ერთმანეთს, ადამიანის უფლებათა ერევნელმა დამცველმა, გიორგი ვანიანმა გაგვახსენა თემურ ცხოვრებოვის ინიციატივა - ჯუჯა სახელმწიფოს შექმნა იმ კავკასიელებისთვის, ვისთვისაც მთავარი ღირებულება ადამიანია და არა ტერიტორია, ვისაც არასდროს მონდომებია ომი ამ ერთდროულად ღვთაებრივ და დაწყევლილ მიწაზე და ვინც სრულიად დარწმუნებულია, სამხრეთკავკასიელ ხალხებს ცალ-ცალკე ვერც ნატოში შესვლა უშველით და ვერც რუსეთის მფარველობა, ვერც ენერგეტიკული მილსადენები და ვერც მდიდარი დიასპორა დასავლეთში, რომ სამხრეთ კავკასიის აყვავება შეუძლებელია, თუ ამ რეგიონში - თანაც ყველგან, და არა რომელიმე ერთ კუთხეში, არ იქნება მშვიდობა... თუ ისევ ვიცხოვრებთ იმ ილუზიით (თუმცა ”ილუზია” მეტისმეტად რბილი სიტყვაა, მგონი), რომ სომხეთისა და აზერბაიჯანის, სომხეთისა და თურქეთის დაპირისპირება მომგებიანია საქართველოსთვის.

მახსოვს, როგორ შევჩივლე ჩემს ფრანგ მეგობარს პარიზში 1994 წელს, როცა გავიგე, რომ საფრანგეთმა უვიზო რეჟიმი შემოიღო ბალტიისპირეთის რესპუბლიკებისთვის... გამაგებინე, რატომ უჭერს ამათ მხარს დასავლეთი ასე აშკარად, ჩვენ კი ისევ საბჭოთა კავშირად აღგვიქვამს-მეთქი. იმიტომ, რომ ესენი ერთმანეთს არ ეომებიანო. ჰო, შეიძლება სულაც არ კარგავენ ერთმანეთზე ჭკუას, მაგრამ ურთიერთობებს ერთმანეთთან არ არკვევენო.

არა, მშვიდობიანი კავკასიური სახლის მომხრეები სხვებზე უფრო კეთილშობილები როდი ვართ. არც კავკასიაში და არც სხვაგან, არ მეგულება ადამიანი, ომი და სისხლისღვრა რომ მოსწონდეს.

არ უნდა იყოს ეს სურვილი კეკლუცობა. უფრო პირიქით, გულის სიღრმეში ყველამ ვიცით, რომ "კავკავშირის" იდეა სრული უტოპიაა და რომ ომი და დაპირისპირება შეიძლება არც ამ ჯუჯა სახელმწიფოს აცდეს.

თანაც, ეს საბჭოთა გამოცდილება გვიშლის ხელს. გვეშინია, ისევ იმ "ინტერნაციონალიზმის" მსხვერპლნი არ გავხდეთ. ხომ გახსოვთ, ვარდების რევოლუციის შემდეგ, იმის საჩვენებლად, როგორი ტოლერანტულები ვართ, თბილისში უზარმაზარი სარეკლამო ფარი რომ გამოვკიდეთ? "კავკასია ჩვენი სახლია" - გვახსენებდნენ ქართულ, რუსულ, სომხურ, აზერბაიჯანულ და სხვათა ნაციონალურ სამოსში გამოწყობილი ახალგაზრდები.

ეს სარეკლამო ფარი-ფრესკა სტალინური ეპოქის სტილში იყო დახატული - სოცრეალიზმის მეთოდით - ერთგვარი ფოლკლორიზებული მასკარადის სახე იყო, რომელსაც ყველა დასცინოდა.

სხვათა შორის, 1932 წელს სტალინმა ჰოლივუდში გააგზავნა კინემატოგრაფისტთა სოლიდური დელეგაცია, რომელსაც ჰოლივუდის მითები უნდა შეესწავლა. ამის მერე შეიქმნა ე.წ. "სტალინური ჰოლივუდი", რომლის ერთ-ერთი ეგზოტიკური გმირი კავკასიელი გახდა. ივან პირიევის ფილმში "მეღორე ქალი და მწყემსი" სტალინური იდეოლოგიის ცინიზმმა უკვე კულმინაციას მიაღწია - დაღესტნელ მწყემსს მოსკოვში რუსი მეღორე ქალი შეუყვარდება! მეღორის პროფესია, რა თქმა უნდა, შემთხვევით არ აირჩიეს; კომუნიზმი უარყობს "ქრისტიანისა" და "მუსლიმის" გაგებას!

მოკლედ, უკვე გვაქვს გამოცდილება, უარი ვთქვათ კომუნისტურ უტოპიაზე. არ გამოვიდა ეს ამბავი! ადამიანს ყოველთვის ეშინოდა "უსახლოდ" და "უმისამართოდ" დარჩენის, ამიტომაც გაუწია წინააღმდეგობა საბჭოთა ხალხის ერთიან ოჯახში ძალით შეთრევას.

მაგრამ ერთია "შეთრევა" და მეორეა ადამიანის ნებაყოფლობითი არჩევანი და იმ სივრცეში გაერთიანების სურვილი, სადაც ხალხს აღარ შეეშინდება იდენტურობის დაკარგვისა. ესეც უტოპიაა?

და თუკი უტოპია ნიშნავს "ადგილს, რომელიც არ არსებობს", რატომ არ შეიძლება ჩვენ შევქმნათ ეს ადგილი? თუ ის იარსებებს, უტოპიაც აღარ იქნება უტოპია! მით უმეტეს, რომ ამ კავკასიური კავშირის "რეპეტიცია" არაერთხელ მოუწყვიათ მშვიდობისა და ადამიანის უფლებების დამცველებს; აღმოჩნდა, რომ ნეიტრალურ ტერიტორიებზე ქართველები, სომხები, აზერბაიჯანელები, აფხაზები, ოსები არა მარტო კარგად ვუგებთ ერთმანეთს, არამედ გვსიამოვნებს კიდეც ერთად ყოფნა. აღმოჩნდა, რომ "განსხვავებულთა ერთიანობის" რაღაც საოცრად ლამაზი სახეა ეს - "კავკასიური სამოთხე" (მტრის თვალს რომ არ დაენახვება) კავკასიური ეთნოსებით, რომლებიც ზუსტად იმდენად განსხვავდებიან ერთმანეთისგან, რამდენადაც ჰგვანან ერთმანეთს. ახლა საჭიროა, რომ განსხვავებულთა ერთიანობის ეს სახე სხვებმაც დაინახონ. სხვებმაც უნდა იგრძნონ, რაოდენ საინტერესო ხდება ცხოვრება, როცა "შენიანებში" ხარ, მაგრამ არ გწყინდება, რადგან ეს "შენიანები" განსხვავებულები არიან - გამდიდრებს და გაძლიერებს ყოველ მათგანთან შეხება.

ჰო, მაგიის სახელმძღვანელოებში ამოიკითხავთ, რომ ცარცით შემოხაზული წრე საუკეთესო საშუალებაა თავის დასაცავად. მაგისტრების მტკიცებით, ამ საზღვარზე გადმოსვლას ვერავინ ბედავს.

გუშინ გაგა ნიჟარაძის ერთ ძველ სტატიას ვკითხულობდი, „ფიქრები ქართულ მენტალიტეტზე“ ჰქვია. ჩვეულებრივ ვკითხულობდი, რაიმე განსაკუთრებული წინათგრძნობის გარეშე. ჰოდა, ამ ნება–ნება კითხვაში ამოვიკითხე ერთი წინადადება, რომელმაც გონება გამინათა და ზოგიერთ უპასუხო კითხვაზე პასუხი ერთბაშად მაპოვნინა.

„არსებობს ორი ტიპის ცხოვრების სტრატეგია: ერთი არის რისკზე ორიენტირებული, მეორე – მარცხის თავიდან აცილებაზე.“

აბა, თუ მიხვდებით, რა კითხვებზე მივიღე პასუხი ამ ერთი წინადადების წაკითხვის შემდეგ? რაზე და – როგორ მოხდა „ვარდების რევოლუცია“; როგორ ჩამოიცილა მიხეილ სააკაშვილმა გზიდან ორი ყველაზე გამოცდილი პოლიტიკოსი – ედუარდ შევარდნაძე და ზურაბ ჟვანია; როგორ „მსუბუქად“ გაუშვა მან საქართველოდან ასლან აბაშიძე, რომელიც ბევრს უძლეველი ეგონა; როგორ დაარბია საკუთარი მოსახლეობა და ტელეკომპანია „იმედი“; როგორ დანიშნა და მოიგო არჩევნები 2008 წლის 5 იანვარს და 21 მაისს; როგორ დაანგრია მრავალსართულიანი საცხოვრებელი სახლი და ცნობილი რესტორნებიც მიაყოლა; როგორ ჩააბარა საპასუხისმგებლო თანამდებობები გამოუცდელ ახალგაზრდებს და როგორ დატოვა პერსპექტივის გარეშე გამოცდილი პროფესიონალები; როგორ შეიძულა დიალოგი და როგორ დაავიწროვა ორ–სამ კაცამდე გადაწყვეტილების მიმღებ პირთა წრე; როგორ თამამად შევიდა ომში რუსეთთან და როგორ წარბშეუხრელად გამოაცხადა მოგვიანებით, რომ საქართველო ტერიტორიების დაბრუნებასთან ასე ახლოს არასოდეს ყოფილა, როგორც ომის შემდეგ; როგორ დაერია „კანონიერ ქურდებს“, რაც ბევრს წარმოუდგენლად ეჩვენებოდა; როგორ დაიქვემდებარა ყველა არჩევითი სტრუქტურა და როგორ მოირგო კონსტიტუცია...

დილამდე შეიძლება გავაგრძელო იმ კარგი თუ ცუდი საქმეების ჩამოთვლა, რომლებსაც სათოფეზე არ მიეკარებოდა მშვიდობიანი, მარცხის არიდებაზე ორიენტირებული ლიდერი. თანამედროვე ქვეყნების პრეზიდენტებს ხომ სწორედ ამ ნიშნით ირჩევენ – ვინ შექმნის უსაფრთხო გარემოს და ვინ დაიცავს ქვეყანას კატაკლიზმებისგან.

ჩვენი პრეზიდენტის ცხოვრების წესი კი აშკარად და უეჭველად რისკზეა ორიენტირებული. ამით განვსხვავდებით სხვა სახელმწიფოებისგან.

თუ სწორად მახსოვს, სამხედრო ანალიტიკოსებმა დათვალეს, რომ უსაფრთხო სტრატეგიის მიმდევარი მოჭადრაკე თეთრი ფიგურებით ყოველი ასი საჭადრაკო პარტიიდან 5-ს იგებს, 3-ს აგებს, 92-ს კი – ყაიმით ამთავრებს. რისკის სტრატეგიით მოთამაშე „თეთრები“ ყოველი ასი პარტიიდან 40-ს იგებენ, 20-ს აგებენ, ყაიმის ალბათობა კი 40 პარტიამდე დადის. გამოდის, რომ რისკის სტრატეგია გამარჯვების ალბათობას „თეთრებისთვის“ რვაჯერ, „შავებისთვის“ კი შვიდჯერ ზრდის, – ყაიმების შემცირების ხარჯზე. ასე რომ, იმ ადამიანისთვის, ვისთვისაც ყაიმი მეტისმეტად მოსაწყენია, რისკის სტრატეგია მაშველი რგოლივითაა.

გაგას უნდა ვკითხო, ადამიანი საფრთხიან ან უსაფრთხო ცხოვრებისეულ სტრატეგიას გააზრებულად ირჩევს, აღზრდის შედეგად იძენს თუ მემკვიდრეობით ღებულობს. ის კი ვიცი, რომ მე, მაგალითად, რისკი არ მიყვარს და სავარაუდო მარცხის თავიდან აცილებაზე ზრუნვა ნორმად მიმაჩნია. ისიც ვიცი, რომ რაც უფრო ახლოს ვარ წონასწორობის მდგომარეობასთან, მით მეტად პროგნოზირებადი (ესე იგი, მეტად საიმედო) და ნაკლებად საინტერესო ვარ.

რისკის სტრატეგია კი წონასწორობას უხეშად და შეუქცევადად არღვევს. სრული გამარჯვება ან სრული მარცხი! – ეს არის ყველაზე კომფორტული მდგომარეობა რისკზე ორიენტირებული ადამიანებისთვის. მახსოვს, ერთხელ პრეზიდენტმა თქვა: ყოველთვის მინანია, როცა უკან დამიხევია და არასოდეს მინანია, როცა არაფერი დამითმია და წინ წავსულვარო. მაშინ გამიკვირდა, – პრეზიდენტისთვის ძალიან შეუსაბამოდ მომეჩვენა ასეთი აღიარება. ახლა კი მესმის, რამდენად გულწრფელი იყო მიხეილ სააკაშვილი, როდესაც არავის არაფერს უთმობდა და ქვეყნის შიგნით თუ გარეთ მტრებს იმრავლებდა.

რისკის სტრატეგიაში მთავარი მართლაც ლიდერი და მისი პირადი პასუხისმგებლობაა. მოგების შემთხვევაში ის ყველაფერს იგებს, წაგების შემთხვევაში კი – ყველაფერს აგებს. „ვარდების რევოლუცია“ გავიხსენოთ: მისი მოგებით მიხეილ სააკაშვილმა მოიგო არა მხოლოდ პრეზიდენტის პოსტი, არამედ, მთელი სახელისუფლო ვერტიკალი და ჰორიზონტალი (მთავრობა და პარლამენტი); წაგების შემთხვევაში კი, შესაძლოა, პასუხი არა მხოლოდ პოლიტიკური კარიერით, არამედ, უცხოეთში გადასახლებით და, იქნებ, სიცოცხლითაც ეგო.

ძვირფასო კომენტატორებო! დღევანელი ბლოგი მიხეილ სააკაშვილის გასაკრიტიკებლად არ დამიწერია. ბოლო ორი კვირაა, იმას ვცდილობ, თქვენი დახმარებით ავხსნა, რა და რატომ ხდება ჩვენს ქვეყანაში. ახლა გეკითხებით, რას მოგვიტანს რისკის სტრატეგია, რომელიც ჩვენი პრეზიდენტისთვის უალტერნატოვოა? ჩემი აზრით, ამიერიდან ვერც თვითონ შეიცვლება და ვერც სტრატეგიის შინაარსს შეიცვლის. არც დიალოგს შეიყვარებს და არც საფრთხის შემცირებაზე იზრუნებს. სულ პირიქით! ყველაფერი, რაც ჩვენს ქვეყანაში მოხდება, სწორედ მისი ცხოვრებისეული სტრატეგიით იქნება განპირობებული. არადა, სტატისტიკის თანახმად, რისკიან თამაშში „თეთრებსაც“ და „შავებსაც“ მოგების და წაგების შანსი თითქმის თანაბარი აქვთ. ოღონდ, თამაშის წესია სასტიკი: მოგებული სრულად მოიგებს, წაგებული სრულად წააგებს, ყაიმის მოლოდინი კი ნაკლებად უნდა გვქოდეს.

გაგამ გაიხაროს, მგონი, რაღაც მთავარი გავიგე! მხოლოდ ის ვერ გამიგია, ამ ჩვენს საერთო სამშობლოში „თეთრები“ და „შავები“ ვინ არიან?