ბლოგები

იტალიის “ჩრდილოეთის ლიგის” ლიდერთან, მატეო სალვინისთან, უნგრეთის და პოლონეთის პრემიერების - ვიქტორ ორბანისა და მატეუშ მორავეცკის - შეხვედრა, რომელიც წინა კვირას ბუდაპეშტში გაიმართა, არ დასრულდა ევროპული ნაციონალისტური ძალების გაერთიანებით, როგორც ამას ზოგიერთი მოელოდა.

მაგრამ საქმეს ისეთი პირი უჩანს, რომ ახალი მემარჯვენე ალიანსის ფორმირების შანსები მაინც უწინდელზე ბევრად მაღალია - განსაკუთრებით მას შემდეგ, რაც უნგრეთის მმართველმა პარტიამ, „ფიდესმა“, ევროპის მემარჯვენე-ცენტრისტული „სახალხო პარტია“ (EPP) დატოვა და ახალი ნავსაყუდლის ძებნას შეუდგა.

ამასთან, შესაძლოა, დაახლოებას ამჯერადაც ხელი შეუშალოს ძველმა დაბრკოლებებმა, მაგალითად, იმან, თუ როგორ აღიქვამენ კონტინენტის პოპულისტური ძალები რუსეთს, და სხვა, ურთიერთსაწინააღმდეგო ხედვებმა.

ფაქტებს თვალი გავუსწოროთ, ამ ვითარებაში ადრეც ვყოფილვართ. პოპულისტური პარტიების გაერთიანების უკანასკნელი შთამბეჭდავი (და უშედეგო) მცდელობა 2019 წლის ევროპის საპარლამენტო არჩევნების წინ აშშ-ის ყოფილი პრეზიდენტის, დონალდ ტრამპის გურუს, სტივ ბენონს ჰქონდა.

წესით, ამას უნდა ემუშავა. პარტიების უმეტესობას აქვს გარკვეული, მეტ-ნაკლებად საერთო ხედვა ევროპაში ოჯახური ღირებულებების, ქრისტიანობისა და ეროვნული სუვერენიტეტის განმტკიცების თაობაზე. პარალელურად, ისინი უპირისპირდებიან, მათი შეფასებით, ლიბერალურ “აზრზე მოსულ ელიტებს”, ემიგრაციას და ბრიუსელისთვის მეტი ძალაუფლების მინიჭებას. წარსულში მათ ანტისემიტიზმში ადანაშაულებდნენ. ამის გასაქარწყლებლად ბევრი მათგანი ცდილობს თავი პროებრაელად წარმოაჩინოს, რისთვისაც ღიად და ხმამაღლა აკრიტიკებს ისლამს.

ამისდა მიუხედავად, უნგრული „ფიდესი“, პოლონეთის მმართველი პარტია “კანონი და სამართალი” (PiS) და იტალიური “ჩრდილოეთის ლიგა” 2019 წლის ევროპული არჩევნების შემდეგ სხვადასხვა პარტიულ ოჯახში აღმოჩნდნენ.

ამ უკანასკნელმა დააფუძნა იდენტობისა და დემოკრატიის ჯგუფი (ID), სადაც ასევე გაწევრიანდნენ მარინ ლე პენის ეროვნული ფრონტი და გერმანული AFD. ჯგუფმა ევროპულ პარლამენტში არსებული 705 სკამიდან 75 მოიპოვა და არჩევნები მეოთხე ადგილზე დაასრულა. PiS-ი დარჩა შედარებით მსუბუქად განწყობილ ევროსკეპტიკოსებთან, “ევროპელ კონსერვატორებთან და რეფორმისტებთან” (ECR) ერთად, რომლებიც ევროპარლამენტში 62 დეპუტატის ამარა არიან და ეს მოკრძალებული შედეგი იმითაცაა განპირობებული, რომ ბრექსიტის შემდეგ ბრიტანელი კონსერვატორები გამოაკლდნენ. „ფიდესი“ კი, ყველა წინააღმდეგობის მიუხედავად, მაინც მთავარი მემარჯვენე-ცენტრისტული ჯგუფის, „ევროპის სახალხო პარტიის“ (EPP) წევრი იყო. ევროპის ყველაზე დიდ და გავლენიან ფრაქციასთან ორბანს წლების განმავლობაში უთანხმოება ჰქონდა.

ეს ძალთა თანაფარდობა ბოლო დრომდე ნარჩუნდებოდა, მაგრამ გაზაფხულის დასაწყისში „ფიდესის“ EPP-დან გარიცხვამ ევროპელ მემარჯვენეებს საქმე აურ-დაურია.

ახლა ID-ცა და ECR-იც „ფიდესსა“ და თანამოაზრეების გარეშე დარჩენილ მის 12 დეპუტატს თავისთან ეპატიჟებიან. მაგრამ ორბანი ამ ორი ფრაქციის გაერთიანებასა და ახალი სუპერჯგუფის ჩამოყალიბებაზე ოცნებობს, რომელსაც სხვებიც თუ დაემატებიან, ის იმაზე უფრო დიდი გახდება, ვიდრე ევროპის მემარცხენე-ცენტრისტული და ლიბერალური გაერთიანებები.

თუმცა ძველი დაბრკოლებები არსად გამქრალა. ორივე ბლოკის წევრი პარტიები ერთმანეთს საკუთარი ქვეყნების შიგნით უპირისპირდებიან - მაგალითად, ID-ის წევრი “ჩრდილოეთის ლიგა” და ECR-ის წევრი “Fratelli d’Italia”. პოლიტიკური თვალსაზრისით, დაახლოებით ერთი და იგივე კი უნდათ, მაგრამ თან ამომრჩეველთა ხმებისთვის პაექრობენ. ამიტომაც ერთად ვერ დადგებიან და, მით უმეტეს, ვერც ევროპულ დონეზე ჩაუხტებიან ერთმანეთს საწოლში. იმავეს თქმა შეიძლება ბელგიურ NVA-ზე. მას ფლანდრიის ბელგიის შემადგენლობიდან გამოსვლა უნდა და ამ მიზეზით ფლანდრიელ ნაციონალისტ ვლაამს ბელანგს ვერ შეეწყობა, ისევე როგორც ბრიუსელის მიმართ ტოლერანტულად განწყობილი ჩეხური OCD ვერ მოძოვს ბალახს ევროკავშირის მოძულე ჩეხურ SPD-სთან ერთად. მოკლედ, ECR-სა და ID-ს შორის გამყოფი ხაზები კონკრეტული მიზეზებით აიხსნება.

მეორე დაბრკოლება ისაა, რომ ევროპულ ნაციონალიზმში კვლავაც არსებობს დაყოფა აღმოსავლეთსა და დასავლეთს შორის. არაევროპელი მიგრანტების ყველას ეშინია, მაგრამ დასავლურ პარტიებს არც ბლოკის შიგნით თავისუფალი გადაადგილება ეხატებათ გულზე. არადა, ეს ღია საზღვრები აღმოსავლეთ ევროპელებს საშუალებას აძლევთ იმოგზაურონ, იმუშაონ და იცხოვრონ უფრო მდიდარ დასავლეთში. „ფიდესსა“ და PiS-თან დანამშრომლობა და, თან, ქვეყნის შიგნით მხარდაჭერის მოპოვება ელექტორატის პოლონელი და უნგრელი ექსპატების წინააღმდეგ დარაზმვის ხარჯზე, უბრალოდ, არ გამოვა.

თუმცა, საბოლოო ჯამში, ყველაფერი მაინც იმისდა მიხედვით გადაწყდება, თუ რა თამაშს აირჩევს PiS-ი, რომელიც ECR-ში დომინანტი ძალაა. მართალია, ეს ფრაქცია საკმაოდ პატარაა, მაგრამ მაინც ევროკავშირის მეინსტრიმის ნაწილადაა მიჩნეული და კანონების შემუშავებისას, ევროპული საპარლამენტო პოლიტიკის კონსენსუსზე დაფუძნებული ბუნების შესაბამისად, მათ აზრს ყოველთვის ეკითხებიან.

უფრო დიდ, შედარებით პოპულისტურ ჯგუფში ფრაქცია რიგითი წევრი გახდება და, შესაძლოა, ძველი გავლენები დაკარგოს. საქმე ისაა, რომ სხვა ფრაქციებში უკვე არიან კუნთმაგარი ბიჭები, რომლებსაც დასავლეთ ევროპისთვის “სანიტარიული კორდონის” გარშემორტყმა საკუთარი ძალებით შეუძლიათ.

ამასთან, არსებობს რუსეთის ფაქტორიც. PiS-ი მოსკოვის მიმართ აგრესიულადაა განწყობილი. სალვინისთან, ორბანსა და ლე პენთან პოტენციური თანამშრომლობა ნიშნავს ყოფნას იმ ხალხთან ერთად, ვინც თანახმაა კრემლთან დაახლოებაზე. როგორი იქნება შეერთებული შტატების რეაქცია? ამ დრომდე ვაშინგტონი არ იმჩნევს ვარშავის მიერ კანონის უზენაესობის დარღვევას იმ მიზეზით, რომ პოლონეთი რუსეთის პრეზიდენტს, ვლადიმირ პუტინს, უპირისპირდება. გამართლებული იქნება კი ეს პოზიცია, თუ ვარშავა ღიად შეუერთდება მათ, ვინც პუტინს კონტინენტზე წითელ ხალიჩას უგებს?

საკმაოდ თვალსაჩინო იყო, როდესაც PiS-ის საგარეო პოლიტიკის ერთ-ერთმა ბობოლამ, იაცეკ სარიუშ-ვოლსკიმ, ბუდაპეშტის სამიტის წინ Financial Times-ში გამოქვეყნებულ სტატიაში, რუსეთის საგარეო პოლიტიკის სადარი წესებით, ევროპელი დიპლომატები ფარისევლობაში დაადანაშაულა.

მან აღნიშნა, რომ მეინსტრიმული მემარცხენე-ცენტრისტული და მემარჯვენე-ცენტრისტული პარტიები სხვებზე უფრო პროკრემლისტურები არიან, რადგან ისინი, მაგალითად, არ ეწინააღმდეგებიან გაზსადენ ჩრდილოეთის ნაკადი II-ის აშენებას, რომელიც რუსულ ბუნებრივ აირს გერმანიას მიაწვდის: “სოციალისტები და დემოკრატები (S&D) და EPP დე ფაქტო პრორუსები არიან, რადგანაც ისინი რუსეთთან საქმეებს ჩვეულებრივად ჩარხავენ. სალვინის და ლე პენს პრორუსული მხოლოდ განცხადებები აქვთ, დანარჩენებს კი- ქმედებები”.

დრო გვიჩვენებს, გამოხატავს თუ არა იგი მთლიანად PiS-ის პოზიციას, მაგრამ აშკარაა, რომ ევროპულ პოლიტიკაში ისევ დიდი ძვრებია მოსალოდნელი.

მუხათწყაროში მაშინ შიდა ქუჩებს სახელები არ ჰქონდა. და იმ ქუჩის მცხოვრებლებმა, სადაც გურამ დოჩანაშვილის სახლი იდგა, გადაწყვიტეს, თავიანთი მოკლე სავალი გზისთვის აგარაკის საამაყო მწერლის, და ყველასთვის უზომოდ საყვარელი ადამიანის სახელი მიენიჭებინათ. დიდები და პატარები ერთად ჩაერთვნენ ამ საქმეში - ერთმა ფიცარი მოათრია, მეორემ გამოჭრა, მესამემ გადაღება, მეოთხემ „გურამ დოჩანაშვილის ქუჩა“ წააწერა, მეხუთემ ბოძი იპოვა, მეექვსემ ეს ფიცარი ბოძზე მიამაგრა... გამზადებული ფირნიში მთავარი გზის პირას უნდა დაესვათ. მაგრამ როგორც ველოდი, ისე მოხდა: ამბავმა მწერლის მეუღლის, ნათელა დეიდას ყურამდე როგორც კი მიაღწია, მან ინიციატორები მაშინვე დაიფრინა - სად გაგონილა, ცოცხალი კაცის სახელს არქმევდეთ ქუჩასო!.. გამზადებული ფირნიში ერთ-ერთმა გაწბილებულმა თავის ფარდულში შეათრია და ისტორიაც ასე დამთავრდა.

ეჭვი მაქვს, მთელი ეს ფაციფუცი ძია გურამს არც გაუგია. და ისედაც, მას ძალიან ცოტა რამ ესმოდა იმისი, რაც მუხათწყაროში ხდებოდა. ის თავის ჰაერში გამოკიდებულ აივანზე იჯდა ხოლმე გარინდებული და მორიგ ტექსტზე ფიქრობდა. ანდა თავის მეტისმეტად ვიწრო და კეთილმოუწყობელ „კაბინეტში“ საბეჭდ მანქანაზე უკაკუნებდა. გზის პირას ძალიან იშვიათად ჩნდებოდა. ძირითადად მაშინ, როცა მაღაზიაში გადაწყვეტდა ჩასვლას სასმელის საყიდლად. მის დათრობას ძალიან ებრძოდა მეუღლეზე დაუღალავად მზრუნველი ნათელა დეიდა, ამიტომ ასეთი ხრიკიც კი მოიგონა: უალკოჰოლო ლუდები იყიდა, მაღაზიის გამყიდველ სვეტას მისცა და დაავალა: როცა გურამი შემოვა ლუდის საყიდლად, ესენი მიეცი, მაგდენს არ დააკვირდება რამდენპროცენტიანიაო.

ზაფხულში ჩემთან ამოსული სტუმრები თუ გაიგებდნენ რომ ორი სახლის ქვემოთ, ორმოცდაათ მეტრში მაესტრო ცხოვრობდა, ხვეწნით თავს წამაჭამდნენ. ყველას უნდოდა, წამეყოლიებინა და ცოტა ხნით სასაუბროდ ჩავსულიყავით მასთან. ამ თხოვნას თითქმის ვერავის ვუსრულებდი - მწერლისთვის ძვირფასი მყუდროების დარღვევას უცხო ხალხით ვერიდებოდი. მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ის მეგობარი ამომაკითხავდა, რომელიც მას ასე თუ ისე კარგად იცნობდა, ჩავყვებოდი ხოლმე დაბლა მთავარი მუხათწყაროელის მოსანახულებლად.

ასე იყო, როცა ზაზა ბურჭულაძე ამოვიდა ჩემთან და ღამითაც დარჩა. საღამოთი კაი ხანი ვისხედით დოჩანაშვილების აივანზე, მეორე დღეს, დილით კი, როცა ნაბახუსევზე ვსაუზმობდით, „ზაზა, ზაზა!..“ გავიგონეთ. გავიხედეთ და ძია გურამი დავინახეთ, რომელიც ჩემი სახლისკენ მოიწევდა, რათა ზაზას დამშვიდობებოდა, სანამ ის თბილისში დაბრუნდებოდა. მაგიდას შემოუჯდა ჩვენთან ერთად, მაგრამ სადღაც ხუთიოდე წუთში იქვე ნათელა დეიდაც გაჩნდა მათლაფით ხელში -ხომ იცი, დილით შენთვის ეს ფაფა აუცილებელიაო. ძია გურამი იცინოდა, პირს მორჩილად აღებდა, მეუღლის ხელით მიწოდებულ დილის ულუფას იღებდა და თან გვესაუბრებოდა, ჩვენ კი არაყს ვურახუნებდით და რაღაც მჟავეულობას ვაყოლებდით. ეს ერთადერთი შემთხვევა იყო, იათაშვილებს რომ ესტუმრა გურამ დოჩანაშვილი, თავისი დილის საუზმით, თვალებში ვარსკვლავებით და განუმეორებელი ღიმილით.

ადამიანის მეხსიერება ისეთი თავისებურია, რომ ძვირფასი საუბრებიდან შეიძლება ძალიან უცნაური მომენტები შემოგიტოვოს. მაგალითად, ერთხელ რომ შევუარე, იჯდა და სამხრეთამერიკულ სერიალს უყურებდა. გურამ ძია, ამას უცქერით-მეთქი? - გავიკვირვე. ჰოო, - დამიდასტურა. და რატომ-მეთქი? - ჩავეძიე. ავეჯს ვათვალიერებო, - ამიხსნა, - კარგი ავეჯი დგას ამ სერიალებშიო. აი, ასე, იჯდა, სამხრეთამერიკული სერიალების ავეჯს უყურებდა და სავარაუდოდ თავის ახალ პერსონაჟებზე ფიქრობდა. ასე ალბათ უფრო კარგად გამოსდიოდა.

მისი გარდაცვალების საშინელი ამბავი რომ მოვიდა და ფეისბუკზე ყველამ, ვისაც დიდ მწერალთან უშუალო შეხება ჰქონია, მისი გახსენება დაიწყო, მე პირველ რიგში ის ამბავი ამომიტივტივდა თავში, თუ როგორ მასწავლა უშეცდომოდ კორექტურის კითხვა და დავწერე ეს კიდეც ჩემს გვერდზე: ყოველი ახალი წინადადება უკნიდან უნდა წაიკითხოო, - ამიხსნა, - ანუ ჯერ ბოლო სიტყვა, მერე ბოლოსწინა და ასე შემდეგ, სულ ბოლოს - პირველიო. ასე როცა კითხულობ, აზრს არ მისდევ, სიტყვების გრაფიკას აკვირდებიო.

ადრე ერთი-ორჯერ ვცადე ამ ხერხის გამოყენება, მაგრამ ძალიან დამღლელი იყო. მერე წარმოვიდგინე ასე ამოყირავებული უშველებელი რომანები და ცოტა დაუჯერებელი მომეჩვენა. თუმცა აი, აქვეა ასეთი მოგონება-კომენტარიც: „მეო, მწერალი კი არა, კორექტორი ვარო, – მეუბნებოდა, – ორჯერ და სამჯერ მეტ დროს ვახმარ კორექტურას, ვიდრე წერასო.” - გაახსენდა ჩემს მონათხრობზე პაატა ნაცვლიშვილს. ასე რომ ალბათ მაინც უნდა დავუშვათ, რომ თავის წიგნებს სტამბაში გაშვების წინ ეს ჩვენი ჯადოქარი ავტორი უკუღმა კითხულობდა.

და თუ ასეა, „ცა გაბაცდა ოდნავ თითქოს, დასალიერზე, ერთგან მხოლოდ, ბნელოდა ძალიან კიდევ ჯერ“ - აი, ასეთი უნდა ყოფილიყო „სამოსელი პირველის“ პირველი წინადადება, ბოლო კორექტურისას გაჟღერებული. ისე, დიდად არც დაინგრა წინადადება არა, რას ფიქრობთ? ძალიან ელასტიურია ქართული ენა და იმიტომ. და გურამ დოჩანაშვილის ხელში ხომ კიდევ უფრო ელასტიური გახდა. ის ფორმალიზმი, რითიც სავსეა მისი შემოქმედების მეორე პერიოდი და ამის გამო ნაკლებად კითხვადი და პოპულარულია, ვიდრე ადრეული ტექსტები, რაღაც გაგებით, ხომ უკუღმა წაკითხული სინტაქსია, ენის დეკონსტრუქციაა. და საერთოდ, ძალიან რთული ფენომენი იყო გურამ დოჩანაშვილი - ერთი მხრივ ყველასთვის საყვარელი ტექსტების ავტორი, ყველას გულის გამთბობი და გამხარებელი, და მეორე მხრივ, ბოლომდე ჩაძირული ენის საიდუმლოებებში, ენის თამაშებში, ბოლომდე მოწყვეტილი „წესიერ მკითხველს.“ ის მუდამ ორი ქუჩით დადიოდა და ორივე ბოლომდე მისი იყო. თუმცა ჩვენ მხოლოდ დოჩანაშვილის ერთი შარაგზა ვიცით, მეორე ჯერ კიდევ გასააზრებელი და გამოსაკვლევია.

მალე ზაფხული მოვა. მუხათწყარო ისევ შეივსება. მაგრამ სამწუხაროდ პირველი და მთავარი მუხათწყაროელი იქ აღარ ავა. და ვიცი, ჩვენს ქუჩაზე დიდები და პატარები კვლავ მოგროვდებიან, აუცილებლად გააკეთებენ თავიდან ფირნიშს წარწერით „გურამ დოჩანაშვილის ქუჩა“ და გზის პირას დაასობენ.