ბოლო რამდენიმე კვირაა ამერიკის შეერთებული შტატები, რუსეთი და უკრაინა სახავენ ცეცხლის შეწყვეტის ჩარჩოებს: ერთი მიმართულება შეეხება ენერგეტიკული ინფრასტრუქტურის დაცვას, როგორიცაა ელექტროსადგურები და გადამცემი ხაზები, მეორე კი მიმართულია შავ ზღვაში სამხედრო აქტივობის შემცირებაზე.
მოსკოვის ერთ-ერთი მთავარი მოთხოვნა, რაც მათ საჯაროდ განაცხადეს, სანქციების შემსუბუქებაა. კრემლის განცხადებაში, რომელიც 25 მარტს, შავ ზღვაზე ცეცხლის შეწყვეტის შეთანხმების შემდეგ გამოქვეყნდა, მოსკოვი ამბობს, რომ შეთანხმებას მხოლოდ იმ შემთხვევაში დაიცავს, თუ დასავლეთი ნაწილობრივ მოხსნის სანქციებს, რომლებიც მას სამ წელზე მეტი ხნის წინ უკრაინაში სრულმასშტაბიანი შეჭრის შემდეგ დაუწესეს.
ეს მოთხოვნა მოიცავს შეზღუდვების მოხსნას სასუქების ექსპორტზე და რამდენიმე რუსული ბანკის ხელახლა დაკავშირებას SWIFT-ის გლობალურ გადახდის სისტემასთან.
ევროკავშირის რამდენიმე ლიდერმა უკვე უარყო მოსკოვის მოთხოვნა. ყველაზე მკაფიოდ ეს 27 მარტს, პარიზში ჩატარებულ შეხვედრაზე გაისმა, სადაც 30-ზე მეტი ქვეყნის უმაღლესი ოფიციალური პირები შეიკრიბნენ უკრაინის უსაფრთხოების გარანტიების განსახილველად.
არაერთ ევროპელ დიპლომატს ვესაუბრე და ყველა მათგანმა აღნიშნა, რომ თეთრი სახლის განცხადებაში, რომელიც იმავე დღეს გამოქვეყნდა, არ იყო ნახსენები სანქციების შემსუბუქება.
როგორც ევროკავშირის ერთ-ერთმა ელჩმა მითხრა რიადში ცეცხლის შეწყვეტის შესახებ ბოლო მოლაპარაკებების შემდეგ: „საუდის არაბეთში ამაზე არანაირი შეთანხმება არ გაფორმებულა, ამიტომ ჩვენთვის არაფერია გადასაწყვეტი“.
ევროპელები ცეცხლის შეწყვეტის მოლაპარაკებებს არ ესწრებოდნენ, თუმცა მათ ბევრი რამის გადაწყვეტა შეუძლიათ რუსეთის სანქციებთან დაკავშირებით.
დავიწყოთ იმით, რომ SWIFT ბელგიური კომპანიაა და ევროკავშირმა ამ სისტემიდან 23 რუსული ბანკი „ჩახსნა“, მათ შორის ისეთი დიდი ბანკები, როგორიცაა „სბერბანკი“ და „ოტკრიტიე“.
მათ ასევე იციან, რომ რუსეთის სავაჭრო ურთიერთობები ევროპასთან უფრო ღრმაა, ვიდრე შეერთებულ შტატებთან.
სრულმასშტაბიან შემოჭრამდეც კი, აშშ-ის ექსპორტი რუსეთში შეადგენდა მთელ მსოფლიოში ამერიკული ექსპორტის 0,5 პროცენტზე ნაკლებს. ევროკავშირისთვის კი ეს მაჩვენებელი 6 პროცენტს შეადგენდა, რაც 250 მილიარდ ევროს ეკვივალენტურია.
ამგვარად, მოსკოვისთვის უფრო მტკივნეული ევროკავშირის ფართომასშტაბიანი სანქციები აღმოჩნდა. ევროკავშირის სანქციების მესვეურის, დევიდ ო'სალივანის შეფასებით, სანქციებმა რუსეთს 450 მილიარდ ევროზე მეტის ზარალი მიაყენა 2022 წლის დასაწყისიდან.
მაშ, განიხილავენ თუ არა ევროპელები რუსეთის მიმართ სანქციების ნაწილობრივ შემსუბუქებას?
პასუხი, რომელსაც გამუდმებით მესმის, არის მარტივი „არა“ ან „ჩვენ უარს ვიტყვით“.
ოფიციალური პირები მიუთითებენ, რუსეთის მიერ უკრაინაზე განხორციელებულ უპილოტო და სარაკეტო თავდასხმებზე და ახსენებენ ევროკავშირის ბოლო შეკრების დასკვნებს, სადაც ლაპარაკია ზომების პოტენციურ გაძლიერებაზე და არა ზეწოლის შემსუბუქებაზე. უკრაინასთან დაკავშირებით 20 მარტის ევროსაბჭოს სხდომის მთავარ შედეგებში ნათქვამია, რომ: „ევროკავშირი მზადაა გააძლიეროს ზეწოლა რუსეთზე, მათ შორის შემდგომი სანქციების გზით და არსებული ზომების აღსრულების გაძლიერებით“.
ევროკომისიას ჯერ არ მოუწვევია ევროკავშირის წევრი ქვეყნები ახალი, ბოლო სამი წლის განმავლობაში მე-17 სანქციების პაკეტის განსახილველად, მაგრამ ისინი განიხილავენ ისეთ საკითხებს, როგორიცაა სანქციების გვერდის ასავლელი ხვრელების ამოქოლვა.
20 მარტის ევროსაბჭოს სხდომის დასკვნები მოიწონა ევროკავშირის 27 წევრი ქვეყნიდან 26-მა. ვინ იყო წინააღმდეგი? ცხადია, უნგრეთი, რომელიც დიდი ხანია აკრიტიკებს ევროკავშირის სანქციებს.
ეს მნიშვნელოვანია ერთი მიზეზის გამო: ევროკავშირის მიერ სექტორული სანქციების მოხსნა ერთხმად მხარდაჭერას მოითხოვს, რაც ახლა უბრალოდ არ არსებობს. როგორც ზემოთ აღინიშნა, ბევრი წევრი სახელმწიფო მეტი სანქციების დაწესებას ითხოვს და არა მათ შემსუბუქებას. თუმცა აქ ერთი მნიშვნელოვანი დეტალია გასათვალისწინებელი - ყოველ ექვს თვეში, იანვარსა და ივლისში, სანქციების მთელი პაკეტი უნდა გაგრძელდეს და ამასაც ერთხმიანი დამტკიცება სჭირდება.
აი აქ შეეცდება უნგრეთი (და პოტენციურად სხვებიც) სანქციების შემცირებას. იანვარში ბუდაპეშტი იმუქრებოდა, რომ მთელ სანქციებს დაბლოკავდა და მხოლოდ მას შემდეგ აანთო მწვანე შუქი, რაც მიიღო წერილობითი გარანტია, რომ რუსული ნავთობი უნგრეთში კვლავ შევიდოდა.
ევროკავშირის დიპლომატები, ვისაც მე ველაპარაკე, უკვე შიშით უყურებენ სანქციების გახანგრძლივებას ივლისში და ფიქრობენ, თუ რა დათმობებზე წასვლა მოუწევთ მათი გაგრძელების უზრუნველსაყოფად.
ივნისის ბოლოს ჩატარდება ევროკავშირის რეგულარული სამიტი, სადაც, სავარაუდოდ, დიდი ვაჭრობა გაიმართება. უნგრეთს თვალი აქვს დადგმული ევროკავშირის გაყინული სახსრების მიღებაზე. ამავდროულად, რამდენიმე წევრი სახელმწიფო მზადაა ზაფხულისთვის დაიწყოს ევროკავშირში გაწევრიანების მოლაპარაკებები კიევთან - ნაბიჯი, რომელსაც ბუდაპეშტი აქამდე ბლოკავს.
ყველაფერი დამოკიდებული იქნება იმაზე, თუ რა ვითარება იქნება იმ დროისთვის უკრაინაში.
ერთი რამ ცხადია: ევროპელი დიპლომატების მტკიცე უარის მიუხედავად, მოსკოვის მცდელობებმა შეიძლება ნაყოფი გამოიღოს. როგორც ერთმა ევროპელმა დიპლომატმა მითხრა: "ჩემი აზრით, რუსები ჭკვიანურად მოქმედებენ. ცეცხლის შეწყვეტის შესახებ მოლაპარაკებებში მათ უკვე წამოჭრეს შორს მიმავალი მოთხოვნები, რომელთა ადგილიც წესით უფრო სამშვიდობო შეთანხმების ყოვლისმომცველ დისკუსიაშია. ამჯერად ჩვენ უნდა ვიყოთ „ტრანზაქციულები“ და ეს ძლიერი ინსტრუმენტი მხოლოდ სამართლიან ფასად უნდა დავთმოთ".
რა შეიძლება იყოს ეს სამართლიანი ფასი? გარკვეული გაგებით, ევროპელი ოფიციალური პირები პასუხს კიევისგან ელიან. მაგრამ მათი აზრით, ვისაც მე ვესაუბრე, კონტურები შეიძლება მოიცავდეს სანქციების შეზღუდულ შემსუბუქებას ფრონტის ხაზების გაყინვის სანაცვლოდ, ოკუპირებული ტერიტორიების რუსეთად არ აღიარებას და უკრაინაში დასავლეთის სამხედრო დახმარების გაგრძელებას, დარღვევის შემთხვევაში კი სანქციების ხელახალი ამოქმედების ვარიანტს. საკითხავია, შეუძლიათ თუ არა ბრიუსელს და კიევს მოსკოვის დათანხმება ასეთ გარიგებაზე და რა პოზიციას დაიჭერს ამერიკა.
