ბლოგები

როდის დამთავრდა მეორე მსოფლიო ომი საბჭოთა კავშირის ტერიტორიაზე? ეს კითხვა ერთი შეხედვით გაკვირვებულს დატოვებს ადამიანს - ითვლება, რომ ეს მოხდა არაუგვიანეს 1945 წლის მაისისა. თუმცა ეს ასე არ იყო. საბჭოთა კავშირში ომი არ დამთავრებულა 1945 წლის გაზაფხულზე. არც მომდევნო წელს. ომი, სულ მცირე, სტალინის სიკვდილამდე გრძელდებოდა. საომარი მოქმედებები განსაკუთრებით მძლავრობდა დასავლეთ უკრაინასა და ლიეტუვაში.

საომარი მოქმედებების ინტენსივობის ხარისხზე მეტყველებს 1953 წლის 26 მაისის ცენტრალური კომიტეტის პრეზიდიუმის სხდომის ერთი ამონარიდიც: „1944-1952 წლებში 500 ათასზე მეტი უკრაინელი იქნა რეპრესირებული. მათ შორის: 134 ათასი დაპატიმრებული, 153 ათასი განადგურებული და 203 ათასი დეპორტირებული უკრაინაში დაბრუნების უფლების დაკარგვით. და, მიუხედავად ამისა, ნაციონალისტურ-ბურჟუაზიული იატაკქვეშეთი ისევ მძლავრობს

დასავლეთ უკრაინაში. (...) 1944-1952 წლებში 270 ათასზე მეტი ლიტველი იქნა რეპრესირებული, რაც რესპუბლიკის მოსახლეობის 10%-ს შეადგენს. და, მიუხედავად ამისა, ლიტვის ანტისაბჭოთა იატაკქვეშეთი, ე.წ. ტყის საძმო, კვლავ ძლიერია. არა მარტო ე.წ. ტყის ძმების ლიდერები არ არიან დღემდე განადგურებული, არამედ ვერ იქნა აღკვეთილი ვერც მათი აქციები საბჭოთა ხელისუფლების წინააღმდეგ“.

დასავლეთ უკრაინის ტერიტორიაზე სტალინის წინააღმდეგ გაჩაღებული ომი თუ პოლიშინელის საიდუმლო იყო საბჭოთა კავშირის პერიოდშიც კი, ლიეტუვის ტყის ძმების ბრძოლა დღემდე ნაკლებად ცნობილი რჩება.

ისტორიკოსმა კით ლოუვმა თავის ბესტსელერში „ველური ევროპა“ (წიგნი 20 ენაზეა თარგმნილი) ერთი თავი სწორედ ლიეტუველი ტყის ძმების ბრძოლას მიუძღვნა. მას ამ თემაზე ვესაუბრე.

კით, რატომ იყო გასაბჭოების წინააღმდეგ ბრძოლა ბევრად უფრო ძლიერი ლიეტუვაში, ვიდრე ლატვიასა ან ესტონეთში?

ამას რამდენიმე ფაქტორი განსაზღვრავდა. პირველ რიგში არ დაგვავიწყდეს, რომ ლიეტუვის მოსახლეობა ომის შემდეგ თუ იყო 2 553 000, ლატვიის მოსახლეობა 2 მილიონზე ოდნავ ნაკლები, ხოლო ესტონეთის 1 მილიონზე ოდნავ მეტი იყო. ამას გარდა ლიეტუვის მოსახლეობაში უფრო ჭარბობდა გლეხობის წილი. გლეხები კი უფრო კონსერვატორული, უფრო რელიგიური და ნაკლებად განათლებული ფენა იყო. მესამე ფაქტორი ის გახლდათ, რომ ანტინაცისტური მოძრაობა ლიეტუვაში ასევე უფრო ძლიერი იყო, ვიდრე ესტონეთში ან ლატვიაში.

ჰო, ლიეტუველებს როდესაც საკუთარი ეროვნული უნიკალურობის წინ წამოწევა სურთ, ამას ხშირად უსვამენ ხაზს.

სინამდვილეში ამის მიზეზი ბევრად უფრო პროზაულია - ლიეტუვის ანტინაცისტური მოძრაობის სიძლიერე განპირობებული იყო პოლონეთთან მეზობლობით. ორივე ქვეყანაში მეომარი პარტიზანები ხშირად ერთმანეთთან კოორდინირებულად მოქმედებდნენ, იყენებდნენ ერთმანეთის ბაზებს ვერმახტის ან წითელი არმიის შეტევის შემთხვევაში.

სწორედ ამიტომაც, პირველ ეტაპზე, 1944-1945 წლებში, როცა წითელი არმია გამოჩნდა ლიეტუვის ტერიტორიაზე, ტყის ძმები ძალზე ორგანიზებულ ძალას წარმოადგენდა: ქვეყნის მთელი ტერიტორია დაყოფილი იყო ე.წ. სამხედრო ოლქებად. თითოეულ ოლქს ჰყავდა მეთაური საკუთარი პოლკებით, ბატალიონებით და ა.შ. იყო ნაწილები ლოგისტიკის, მომარაგების, კავშირგაბმულობის, სამედიცინო და ა.შ. აღსანიშნავია, რომ ამ დროს თუ ლიეტუველები ტყეში გადიან მასობრივად, ამის მიზეზი არა პატრიოტიზმია, არამედ სურვილი, წითელ არმიაში ძალით რეკრუტირებას აარიდონ თავი. ამ დროს საბჭოთა ტერორი მასობრივი და საშინელი იყო. მცირეოდენი ეჭვი პარტიზანებისადმი სიმპათიისა საკმარისი იყო, რომ გლეხი სახალხოდ ჩამოეხრჩოთ. სტალინური ტერორის მსხვერპლი ხდებოდა ტყეში გახიზნული პარტიზანის მთელი ოჯახი. მაგრამ საბჭოთა ტერორს თან ახლდა ასევე თაფლაკვერის პოლიტიკაც - 1945 წელს, როცა მოსკოვი ამნისტიას გამოაცხადებს, 36 000 პარტიზანი გადაწყვეტს სახლში დაბრუნებას.

და ეს კარდინალურად შეცვლის სიტუაციას...

ნამდვილად. ამ დროს ტყის ძმების რაოდენობა 45 000-დან უცბად ეცემა რამდენიმე ათასამდე. ტყის ძმები რჩებიან ლოგისტიკის, მომარაგების გარეშე. ამ ეტაპიდან მოყოლებული ყველაზე დიდი, რასაც ტყის საძმო ახერხებს - ესაა საბჭოთა ხელისუფლების ცალკეულ წარმომადგენლებზე თავდასხმების მოწყობა.

ტყეში დარჩენილი ძმების დისკრედიტაციის მიზნით კრემლი მასიურად დაიწყებს პროპაგანდას და მოახერხებს კიდეც მოსახლეობის ნაწილის თავის მხარეს გადმობირებას. ლიეტუველების ნაწილი ნელ-ნელა დაიწყებს დაჯერებას, რომ ტყის ძმები ბანდიტები იყვნენ. სხვათა შორის კრემლის პროპაგანდის წისქვილზე ზოგჯერ ტყის ძმებიც ასხამდნენ წყალს - ვინაიდან მათ სულ უფრო უჭირდათ ცენტრალური ხელისუფლების წარმომადგენლებზე თავდასხმის მოწყობა, ისინი შურს კოლაბორაციონისტებზე იძიებდნენ. ეს კი მოსახლეობის ნაწილში მათ მიმართ აგრესიას ზრდიდა.

როგორ ახსნი მაინც მოსკოვის საბოლოო გამარჯვებას?

ბერიას მიერ მართული სამხედრო, ეკონომიური და სოციალური სტრატეგია საბოლოოდ ეფექტიანი აღმოჩნდება. თუ ომის პირველ ეტაპზე კრემლის რეპრესიული აპარატის ტერორი სასტიკი იყო, მეორე ეტაპზე, როცა ტყის საძმო დასუსტდა, ბერიას უწყება ტყიდან გამოსულ პარტიზანებს მილიციაში გაწევრიანებას შესთავაზებს. ეს წვევამდელი ლიეტუველისათვის გარანტია იყო, რომ მას წითელ არმიაში არ გაიწვევდნენ. მილიციის ფორმა თუ გუშინდელ პარტიზანს ეკონომიკურ და სოციალურ სარგებელს აძლევდა, ბერიას უწყებისათვის ისინი ძალზე კარგ ინფორმაციის წყაროს წარმოადგენდნენ. ბერიას მოადგილე კრუგლოვი ასევე მოახერხებს რამდენიმე აგენტის ჩანერგვას ტყის საძმოში. მაგალითად, იუზას მარკულისი, ტყის ძმების ერთ-ერთი ლიდერი, კრუგლოვის აგენტი იყო. ამას თან ახლდა მუდმივი ტერორი მოსკოვის მხრიდან - 1948 წელს 40 ათასი ლიეტუველის დეპორტაცია ფატალური აღმოჩნდება ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობისათვის.

მე შევხვედრივარ ერთ-ერთ ტყის ძმას, იონას კაჯიონისს, რომელიც კრუგლოვის ხელში 1952 წლის ბოლოს ჩავარდება და 25 წელი გაატარა გულაგში. ის მიყვებოდა, თუ ბრიტანელების დახმარების როგორი იმედი ჰქონდათ მათ 1945-52 წლებში...

მათ ანგლოსაქსების ინტერვენციის დიდი იმედი ჰქონდათ, თუმცა ეს აბსოლუტურად უსაფუძვლო იყო. და უნდა ითქვას, რომ ბრიტანელებიც ძალზე აღვივებდნენ უსაფუძვლო იმედის ნაპერწკალს ტყის ძმებში - ალექსანდერ მაკკიბინი, რომელიც ბრიტანულ დაზვერვაში ბალტიის ქვეყნებს კურირებდა, განსაკუთრებით აქტიური იყო. მაგალითად, იგი ორგანიზებას უწევდა ემიგრაციაში მცხოვრები იმ ლიეტუველების საჰაერო გზით გადასროლას ლიეტუვის ტერიტორიაზე, რომლებიც სხვებს არწმუნდებდნენ, რომ ბრიტანელები მალე შევიდოდნენ ლიეტუვაში. მაგრამ 40-იანი წლების ბოლოს ბერიას უწყება ყველა ამ ემიგრანტს დააპატიმრებს. ამ პერიოდში ტყის ძმების ერთადერთი საზრუნავი თავის გადარჩენა ხდება - სამხედრო ოპერაციაზე უკვე აღარავინ ფიქრობდა. ეს უკვე ლიეტუვის ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობის უკანასკნელი კონვულსიები იყო...

2015 წელს, როცა ხელისუფლების შეცვლიდან საკმარისი დრო იყო გასული, - საკმარისი იმისთვის, რომ ბრალი წაეყენებინათ ყოფილი სახელმწიფო მოხელეებისთვის და ახლებსაც მოესწროთ თავის გამოჩენა სათანადოდ, - ნახევრადხუმრობით ითქვა: „ქოცი - ჟღერს როგორც დიაგნოზი, ნაცი - როგორც ბრალდება!“

რაღაცნაირად ამ საეჭვო სენტენციის ერთგვარი გამართლებაა 2019 წლის პარლამენტის შუალედური არჩევნების მთავარ ფიგურანტთა პროფესიული კუთვნილება: ექიმი და ადვოკატი!

2012 წლის 1 ოქტომბრიდან ლამის შვიდი წელი გავიდა, მაგრამ თითქოს არც გასულა: მმართველი პარტია კვლავ ბრალმდებლის როლშია, ოპონენტები კი კვლავინდებურად ხაზს უსვამენ „ქართული ოცნების“ ავადმყოფურ უუნარობას თავი გაართვას ქვეყნის წინაშე არსებულ პრობლემებს!

მოკლედ, ბრალდება vs დიაგნოზი!

და ამომრჩეველმაც გადაწყვეტილება იმის მიხედვით უნდა მიიღოს, რა უფრო სახიფათოდ ეჩვენება - „დანაშაული“ თუ „ავადმყოფობა“.

ბიძინა ივანიშვილის ძალისხმევით, პოლიტიკური ველი საიმედოდაა გამარგლული: ვინც არც „ოცნებაა“ და არც ყოფილ ხელისუფლებასთანაა დაკავშირებული, მოჭრილ ხეს ჰგავს: ფეხზე დგას არჩევნების დანიშვნიდან არჩევნების შედეგების გამოცხადებამდე, მერე ეცემა! ასე რომ, არჩევანი მართლა მწირია: ან „ბრალდება“ გაშინებს, ან - „დიაგნოზი“.

ბუნებრივია, ხელისუფლებისა და ბიძინა ივანიშვილის მთელი ძალისხმევა მიმართულია „ბრალდების“ დამძიმებისკენ და რადგანაც „დრო ყველაფრის მკურნალია“, წლიდან წლამდე მეტი და მეტი ძალისხმევაა საჭირო დროის მოქმედების შესაჩერებლად!

აბა, ვის ახსოვს, როგორი უნდა ყოფილიყო 2015 წელი? ან როგორი უნდა ყოფილიყო 2016 წელი?

2015 წელი უნდა ყოფილიყო „კარგი“, 2016 წელი კი - „ძალიან კარგი“, მაგრამ ახსოვს ბიძინა ივანიშვილს ეს დაპირება?

დაპირებები ივანიშვილის წინა, ხელისუფლებამდელი, ცხოვრების ნაწილი იყო და იქვე დარჩა, დაპირებები ხომ ოპოზიციის მთავარი საწვავია, რომელმაც სისტემა უნდა გამოიყვანოს წონასწორობიდან, რათა მოშალოს ძველი წესრიგი; გახელისუფლებულ ივანიშვილს სულ სხვა მიზანი აქვს, მის ინტერესებში არ შედის წონასწორობის დარღვევა. შესაბამისად, არჩევნების მოსაგებად და ძველი წესრიგის შესანარჩუნებლად სხვა, უფრო საიმედო საშუალებები სჭირდება! დაპირებამ შეიძლება არ იმუშაოს, შეიძლება სხვამ უფრო ნიჭიერად (დამაჯერებლად) გასცეს დაპირებები, ასევე შეიძლება ძველი და შეუსრულებელი დაპირებები შეგახსენონ... ასე რომ, დაპირებების იმედად ხელისუფლება ვერ იქნება, უფრო საიმედო მექანიზმია საჭირო; მექანიზმი, რომელიც ნაკლებად იქნება დამოკიდებული ისეთ შემთხვევით ფაქტორებზე, როგორიცაა მიმდინარე პოლიტიკური თუ სოციალური პრობლემები, ოპონენტების დაპირებები, კონკურენტების ვინაობა და ისიც, თუ ვინ იყრის კენჭს მმართველი პარტიის სახელით. უფლის ნებით ყველა პარტიის სხეულგამოვლილი ექიმის შუალედურ არჩევნებში გამარჯვება ამის ნათელი დადასტურებაა!

თუ ბიძინა ივანიშვილი ქვეყანას მართავს როგორც საკუთარ კომპანიას, მაშინ ლოგიკურია ვიფიქროთ, რომ ის ამას ვერ მოახერხებს, თუ თავის სამსახურში არ ეყოლება ხელისუფლების შენარჩუნებისთვის საჭირო ამომრჩეველთა კრიტიკული რაოდენობა!

ბიძინა ივანიშვილს დათვლილი აქვს, რამდენი ამომრჩეველი სჭირდება ხელისუფლების უპირობო შენარჩუნებისთვის. „ქართული ოცნების“ ამომრჩევლებიც ბიძინა ივანიშვილის „კომპანიის“ ისეთივე თანამშრომლები არიან, როგორიც მინისტრები, დეპუტატები, მერები და ა.შ. ცხადია, ყველას ერთნაირი ხელფასი და კონტრაქტი არ აქვს. ზოგი შტატიანია (დასაქმებულია სახელმწიფო სამსახურში, სსიპ-ში თუ აიპი-ში), ზოგი უშტატოა, ზოგი ხათრით მუშაობს, ზოგი - სეზონურად, ზოგი კი სულაც - იძულებით... საარჩევნო უბნებზე მობილიზებული კოორდინატორებიც ერთგვარი „ტაბელშიცები“ არიან, რომლებიც მუშა-მოსამსახურეთა სამსახურში გამოცხადებასა და იქიდან წასვლას აღრიცხავენ. ყველაზე კრიტიკულ უბნებშიც კი შტატში მყოფი ამომრჩევლების რაოდენობა იმდენია, რომ მმართველმა პარტიამ პირველ ტურში არ წააგოს, მეორე ტურში კი იმატებენ უშტატოებს, რომელთა მოძებნა, აქტივობის დაბალი მაჩვენებლის გათვალისწინებით, ძნელი არ არის. ვარაუდის საფუძველს იძლევა მთაწმინდის საარჩევნო ოლქში ჩატარებული პარლამენტის შუალედური არჩევნები, რომლის პირველ ტურში „ქართული ოცნების“ დეპუტატობის კანდიდატმა ლადო კახაძემ 6 ათასი ხმა მიიღო, მისმა კონკურენტმა შალვა შავგულიძემ კი - 5,4 ათასი, აქტივობამ 32 % შეადგინა. მეორე ტურში აქტივობა 41 %-მდე გაიზარდა, შავგულიძეს 1200 მხარდამჭერი მოემატა, კახაძეს კი - 4700, ანუ 1.8-ჯერ მეტი, ვიდრე პირველ ტურში.

სად იყო ეს ხალხი პირველ ტურში? რამ აიძულა აზრის შეცვლა და მეორე ტურში მონაწილეობის მიღება? რა ფორმით არიან ისინი რეგისტრირებული კოორდინატორების ტაბელში?

თუმცა, როგორც უნდა იყოს მოპოვებული, ერთი ამომრჩევლის ხმა ერთი ამომრჩევლის ხმაა, გინდა უშტატო ამომრჩეველი იყოს, გინდა - შტატიანი და გინდა - ხმის მჩუქებელი. ჩვენთვის ცნობილია ჯერ კიდევ ილია ჭავჭავაძის წუწუნი იმაზე, რომ ხმებს ითვლიან და არა „სწონიან“.

„ხმა უნდა აიწონოს და არა დაითვალოს. გნებავთ, საქართველოში ათი ათას კაცს ხელს მოვაწერინებ, რომ დედამიწა ხარის რქაზედა სდგას და ნუთუ ეს მცირეოდენ მცოდნე კაცისთვის საბუთია? ათი ათას კაცის ხმა უფრო მეტს იწონის, ვიდრე ერთი ხმა გალილეისა?“ - ჩიოდა ლამის საუკუნე-ნახევრის წინ ილია.

დღეს ათი ათას კაცზე ბევრად მეტს ასევე იოლად მოაწერინებს ხელს შეუზღუდავი ძალაუფლება და დიდი კაპიტალი, საბიუჯეტო და კერძო სახსრების სახით. ლიტერატორ თემურ ქორიძეს (1954-2017) რომ დავესესხოთ, ვითარებას ის გარემოება ამძიმებს, რომ ივანიშვილის საქართველოში პოლიტიკურ ფაქტორად გვევლინება სიმდიდრის ყველაზე ცუდი ფორმა, ანუ სიმდიდრე, რომელიც შემთხვევითაა მოპოვებული და დამოკიდებული არ არის არც ხალხის ინდუსტრიაზე, არც მცხოვრებთა რაოდენობაზე და არც მიწათმოქმედებაზე.

„სამწუხაროდ, სიმდიდრის ასეთი ცუდი ფორმა ჩვენში ჯერჯერობით მხოლოდ დადებით მოვლენად აღიქმება და ადამიანები ნაკლებად ფიქრობენ ამ ფაქტორის გავლენაზე“, - წინასწარმეტყველურად წერდა თემურ ქორიძე 2015 წელს.