ბლოგები

საქართველოს საზოგადოება ძალადობითაა გამსჭვალული. პარლამენტარები პირდაპირ ეთერში ერთმანეთს ეჩხუბებიან და დედას აგინებენ. შურისმაძიებელი ყოფილი პატიმრები პარლამენტარებს სცემენ. ციხეებში ზედამხედველები პატიმრებს აწამებენ. სახელმწიფო დაუნდობლად უსწორდება დემონსტრანტებს. მიუხედავად ყოველდღიური ხილული და შეუმჩნეველი, უფრო სწორად, ვერ- ან არშემჩნეული ძალადობისა, ყველა ამ ძალადობას ამართლებს (ახალქართულად: აპრავებს), იმის მაგივრად, რომ მის შეჩერებაზე ან აღკვეთაზე იფიქროს. „ძალადობა ბუნებრივია“ - ეს გამონათქვამი მოგვიწოდებს შევეგუოთ ძალადობას და არ ვიფიქროთ მის ბუნებაზე, სტრუქტურაზე, წესრიგზე, ეკონომიაზე ან ადგილზე საზოგადოების შიგნით.

ძალადობასთან შეგუებულობის, მისი „ბუნებრიობის“ აღიარების ფონზე სასიამოვნო გამონაკლისი იყო ნანა ექვთიმიშვილის და სიმონ გროსის ფილმი „გრძელი ნათელი დღეები“. კინოკრიტიკოსობას ვერ დავიბრალებ და ამიტომ ფილმის კინემატოგრაფიულ მხარეზე არაფერს ვიტყვი. ჩემი მორიდებული შეფასებით, მიუხედავად მელოდრამისაკენ მიდრეკილებისა, ეს ფილმი, ირაკლი ფანიაშვილის „სერგო გოთორანთან“ ერთად, საუკეთესო (საქართველოში გადაღებული) ქართული ფილმია 80-იანი წლების ბოლოდან მოყოლებული.

“გრძელი ნათელი დღეები” ძალადობის ბუნების, მისი მიკროფიზიკის კინემატოგრაფიული გამოკვლევაა. მიკროფიზიკის ცნება ძალაუფლების ალბათ ყველაზე ღრმა ანალიტიკოსს, ფრანგ ფილოსოფოს მიშელ ფუკოს ეკუთვნის. რაზეც მე მინდა „გრძელი ნათელი დღეების“ მაგალითზე ვისაუბრო, არის განსხვავება ძალაუფლების მიკროფიზიკას და ძალადობის მიკროფიზიკას შორის.

ფუკოს აღმოჩენა ძალაუფლების თეორიიდან ძალაუფლების ანალიტიკისაკენ შემობრუნება იყო („ცოდნის ნება“, სექსუალობის ისტორია, ტ. 1). ძალაუფლების „იურიდიულ-დისკურსული“ თეორია ძალაუფლებას მხოლოდ კანონის ფორმით აღიქვამდა და გუსლიხსმობდა გარკვეულ (რეპრესიულ) ცენტრს, რომელიც ფლობს ძალაუფლებას, აწესებს კანონებს და აკრძალვებს, რომელსაც შეიძლება დაუპირისპირდე და ებრძოლო. ძალაუფლების ეს ფორმა – გვეუბნება ფუკო – გარკვეული ისტორიული ეპოქისთვისაა დამახასიათებელი და იმდენად ჩვეულია ჩვენთვის, რომ არ გვაძლევს საშუალებას ძალაუფლება ამ ფორმის მიღმა გავაანალიზოთ. ფუკო ძალაუფლებას რელაციონალურად აღწერს: როგორც სტრატეგიულ სიტუაციას - ძალთა ურთეირთდამოკიდებულების სიმრავლეს, რომლებიც ერთმანეთთან მუდმივ კონფლიქტში არიან და ამ კონფლიქტში იცვლებიან; როგორც ძალთა ალიანსებს, რომლებიც ჯაჭვებს და სისტემებს ქმნიან; როგორც სტრატეგიებს, რომელთა ინსტიტუციანალური კრისტალიზაცია გვაძლევს სახელმწიფო აპარატებს, კანონის ფორმულებს და სოციალურ ბატონობას. ძალაუფლება იმანენტურია იმ სფეროებისა, სადაც ის ვლინდება – მაგალითად, ძალაუფლება კი არ განსაზღვრავს ეკონომიკის ან სექსუალობის კანონებს, არამედ ეკონიმიკის და სექსუალობის შიგნით ძალთა ურთიერთდამოკიდებულება ქმნის ძალაუფლებრივ მდგომარეობებს. ამრიგად, სისტემა, ორგანიზაცია, სახელმწიფო - ძალაუფლებრივი ურთიერთობების შედეგია და არა ამოსავალი წერტილი.

მართალია, ფუკო ძალაუფლებას გარკვეულწილად აღწერს, როგორც ყველას ომს ყველას წინააღმდეგ, ისე, რომ ზღვარი ძალაუფლებასა და ძალადობას შორის გამჭვრივალე ხდება, მაგრამ მაინც ნარჩუნდება (ამ ზღვარს თითქმის მთლიანად გააუქმებს ჯორჯო აგამბენი). მიუხედავად იმისა, რომ ფუკოს ანალიზი ძალაუფლებრივ ცენტრზე უარს ამბობს, მიკროდონეზე ასეთი ცენტრები მაინც ნარჩუნდება: ძალუფლებრივი ურთიერთობები ამ ურთიერთობის ინსტიტუციონალიზაციის, შენარჩუნების, გამყარებისკენაა მიდრეკილი. მათგან განსხვავებით, ძალადობრივი ურთიერთობები სპონტანური, არაპროგნოზირებადი და ცვლადია. ძალაუფლება დისკურსულია – ძალადობა არადისკურსული ან, უფრო სწორად, წინადისკურსული. ის უტყვია და მას უფლებას ანიჭებს დისკურსი, რომელიც მას ამართლებს. ძალაუფლება – ინსტიტუციონალიზებული და დისკურსული ძალადობაა. განსხვავებით ძალაუფლების მიკროფიზიკისაგან, ძალადობის მიკროფიზიკა სისტემატიზაციის, სისტემად, სახელმწიფოდ, სტაბილურ გაერთიანებად ჩამოყალიბების საშუალებას საერთოდ არ იძლევა, ის არ ყალიბდება კანონად და რაიმე ტიპის საზოგადოებრივი ინტეგრაციის საშუალებას გაურბის. ძალადობის მექანიკა სრულიად ავტონომიურია.

“გრძელი ნათელი დღეები” იმით(აც) არის საინტერესო, რომ ეს ფილმი სწორედ ასეთ შიშველ, არათუ არაინსტიტუციონალიზებულ, არაინსტიტუციონალიზებად, ძალადობას და ძალადობაზე დამყარებულ ანომიურ საზოგადოებას აღწერს. 90-იანი წლების თბილისში სწორედ ძალა-უფლებრივი მექანიზმებია მოშლილი: ფილმში მასწავლებელი ვერ იმორჩილებს მოსწავლეებს, ქმარი ვერ იმორჩილებს ცოლს, დედამთილი რძალს, ბებია – შვილიშვილს – ძალაუფლების მიკროფიზიკა ძალადობის მიკროფიზიკით არის ჩანაცვლებული.

ერთადერთი კანონი - ძალაა. ფილმში ძალადობა ვინმეს: სახელმწიფოს, მხედრიონს, ქურდებს, ოჯახს და ა.შ. არ ბრალდება. მას არ აქვს წყარო, ის ყველგანაა. ძალადობს ყველა, ვისაც შეუძლია, ქმარი - ცოლზე, უფროსი უმცროსზე, მასწავლებელი – მოსწავლეზე, დედამთილი – რძალზე, იარაღიანი უიარაღოზე.

პარადოქსულად, ძალადობრივი ურთიერთობა ერთადერთია, რაც საზოგადოებას აკავშირებს. არ მუშაობს არცერთი ავტორიტეტი: არც ოჯახური, არც სკოლის, არც სახელმწიფოსი. სკოლის კედლები ქართველი მწერლების პორტრეტებით და მნიშვნელობადაკარგული აფორიზმებითაა მორთული (მაგალითად, “არც კაცი ვარგა, რომ ცოცხალი მკვდარსა ემსგავსოს, იყო სოფელში და სოფლისთვის არა იზრუნოს”). ამ აღარაფრისმთქმელ აფორიზმებთან ერთად “ტრადიცული” დისკურსის ძალაუფლების სრულ ეროზიას სადღეგრძელოც აჩვენებს: მოტაცებული და გაუპატიურებული ნათიას ქორწილში “მანდილოსნების” სადღეგრძელოს სვამენ კაცები, რომლებიც ყოველდღიურად თავიანთი ოჯახის წევრებზე ძალადობენ. საზოგადოება, როგორც მთლიანობა, დეზინტეგრირებულია - მას აღარანაირი დისკურსული პრაქტიკა აღარ აერთიანებს - (ამას მშვენივრად აჩვენებს პურის რიგის სცენა) - ფუნქციონირებს მხოლოდ მიკრო-ჯგუფები.

ძალადობა ყოვლისმომცველია მისი ინვერსიულობის გამოც: ძალადობა შლის სქესს: არსებობს მხოლოდ მოძალადე და ძალადობის მსხვერპლი. ეს კარგად ჩანს პისტოლეტიანი გოგონების სცენაში და ასევე სცენაში, სადაც ნათია შალახოს – კაცურ ცეკვას ცეკვავს.

ძალადობას იოლად შეუძლია მიმართულება შეიცვალოს: ძალადობის მსხვერპლი მარტივად გადაიქცევა მოძალადედ და პირიქით. სცენაში, როდესაც ნათიას, ეკას საუკეთესო მეგობარს,… პურის რიგიდან იტაცებენ, ეკა რიგში მდგომებს ლაჩრებს ეძახის და აგინებს. ერთ-ერთი საშუალო ასაკის „ვაჟკაცი“, რომელსაც თავი არ უგრძვნია შეურაცხყოფილად, როდესაც ავტომატიანებმა ურიგოდ პური წაიღეს, და არც მაშინ, როდესაც მის თვალწინ სკოლის მოსწავლე გოგონა ძალით ჩატენეს მანქანაში, გინებით შეურაცხყოფილი, გოგონას ხელს გაარტყამს.

უცვლელი რჩება დამოკიდებულება ძალადობის მიმართ: ძალადობით კმაყოფილება – გინდა მოძალადის და გინდა ძალადობის მაყურებლის როლში. ძალადობის მსხვერპლის მთავარი მამოძრავებელი ძალა იმისკენაა მიმართული, სხვაზე იძალადოს.

ძალადობის უნარი დადებითი თვითშეფასების ერთადერთ კრიტერიუმად იქცევა. რეალიზებული ადამიანი – მოძალადე ადამიანია. პარადოქსულად ძალადობა – თავისი ყველაზე რადიკალური ფორმით – არ არის დაკავშირებული ეკონომიკურ ინტერესთან, მაგრამ სწორედ ეს ეკონომიკური დაუინტერესებლობა საუკეთესოდ აჩვენებს ძალადობის ლოგიკას: ერთ-ერთ სცენაში, ეკას, ფილმის მთავარ გმირს, ორი დამხვედრი ბიჭი პურს მიწაზე დაუგდებს და ტალახში გაუსვრის: მიუხედავად გაჭირვებისა, მათ პურის წართმევა არ უნდათ, მათ ძალადობა უხარიათ.

ძალადობის სიმბოლო იარაღია. ნათიას მისი თაყვანისმცემელი, ლადო, პისტოლეტს ჩუქნის, იმიტომ რომ უნდა, რომ ნათიას ყოველთვის შეეძლოს თავის დაცვა. იარაღი ღირსების (წაიკითხე: ძალადობის უნარის) შენარჩუნების გარანტია. ღირსება იარაღზეა მიბმული და მის გარეშე იოლად არის შელახვადი.

თინეიჯერი გოგონების პერსპექტივით, ფილმი ძალიან ჰგავს თამთა მელაშვილის რომანს “გათვლა”. (ირაკლი ფანიაშვილის ფილმი საერთოდ 8 წლის ბავშვის პერსპექტივიდანაა გადაღებული.) ეს პერსპექტივა ალბათ საუკეთესო დისტანციაა ძალადობით გამსჭვალული საზოგადოების “გასაუცხოებლად”. უფროსების სამყარო მთლიანად არის ჩათრეული ძალადობის ეკონომიკაში, მისი გარღვევის უნარი კი მარტო თინეიჯერ გოგონას მიეწერება, იმიტომ რომ თინეიჯერი ბიჭები უკვე ამ ლოგიკის ნაწილი არიან: ცემა, ჩაგვრა და მკველელობა მათთვის ჩვეულებრივი, თავისთავადი გახდა, ისეთი, რომლის მიმართაც შეკითხვა არ გიჩნდება - “ბუნებრივად” გადაიქცა.

ძალადობის (მარტივი) ეკონომია: „ჩემზე ძალადობენ – სხვაზე ვძალადობ“ ყველგან და ყოველთვის რეპროდუცირდება: ნათიას მშობლების ოჯახის ოჯახური ძალადობის მოდელი ნათიას ოჯახშიც ზუსტად იმავე მოდელს მიჰყვება. ნათია ეკას პისტოლეტს ათხოვებს, ბიჭს რომ გაუსწორდეს, რომელიც ეკას ყოველდღე სკოლის მერე ხვდება და შეურაცხყოფას აყენებს. იმავე პისტოლეტით ნათიამ უნდა მოკლას ქმარი, რომელმაც მისი (განუხორციელებელი) სიყვარული ლადო მოკლა.

ძალადობის ავტონომიური ლოგიკიდან და თვითრეპროდუცირებადი ეკონომიიდან გამოსავლის ნახვას ერთადერთი ადამიანი, 14 წლის ეკა შეეცდება: ის ერთადერთია, რომელიც პრობლემების არტიკულირებას, მათ დისკურსში გადაყვანას ცდილობს. ის ასევე ერთადერთია, ვინც შეგნებულად ამბობს უარს ძალადობაზე, მაშინ, როდესაც ამის საშუალება აქვს, შეურაცხყოფის პასუხადაც კი. ის ერთადერთია, რომელიც აღიარებს, რომ ადამიანის სიცოცხლე, თუნდაც მკვლელის, მოძალადის და ნაძირალასი, მაინც ღირებულია – არ შეიძლება მოკლა ადამიანი მხოლოდ იმიტომ, რომ შურისძიება ან ბრაზი გამოძრავებს. ამიტომ ეკა პისტოლეტს, ძალადობის სიმბოლოს, წყალში გადააგდებს და ბოლო სცენაში მკვლელ მამასთან სალაპარაკოდ მიდის. ამ ბოლო სცენაში ჩნდება ერთადერთი კანონთან, სამართალთან დაკავშირებული ინსტიტუტი ფილმში – ციხე.

შეკითხვას, რომელსაც ფილმი სვამს, ანომიიდან გამოსვლის და საზოგადოების დაფუძნების შესაძლებლობებს ეხება. “გრძელი ნათელი დღეები” ამ გამოსავალს ინდივიდუალურ ძალისხმევაში ხედავს: ყოველ ადამიანს ნებისმიერ მომენტში აქვს საშუალება დაფიქრდეს და გადაწყვიტოს: მიჰყვეს ძალადობის ლოგიკას, თუ გაარღვიოს მისი ჯაჭვი. ამ ჯაჭვის გარღვევა, მართალია მიკროსკოპულ დონეზე, მაგრამ მაინც რევოლუციური მომენტის, ახალი საზოგადოების დაფუძნების ეკვივალენტია.

ეს რევოლუციური მომენტი საქართველოსთვის ჯერ არ დამდგარა. ჩვენი ლოგიკა, მათ შორის სახელმწიფო ინსტიტუტების დონეზე, დღემდე ძალადობის ეკონომიით განისაზღვრება (დიალოგი – ეშმაკეულია, მოწინააღმდეგე – მტერი, რომელიც უნდა გაანადგურო). 90-იანი წლების ანომია არსად წასულა, მისი დანახვა სიფრიფანა ფასადების მიღმა ძნელი არ არის. კარგი იქნება, თუ ეს ფილმი მაყურებელს ძალადობის ბუნებაზე დაფიქრების საშუალებას მაინც მისცემს.

შეკითხვა, რომელსაც ფილმი არ სვამს და რომელიც ამ ბლოგში უპასუხოდ უნდა დავტოვო, კიდევ უფრო სერიოზულია და ის ნებისმიერი ძალაუფლების და მისი გარეთა სტრუქტურის – ძალადობის მიკროფიზიკის დამოკიდებულებას ეხება. იმას, რომ ნებისმიერი ძალაუფლებრივი დამოკიდებულება იოლად შეიძლება გადაიქცეს ძალადობრივად. ეს დამოკიდებულება სიმეტრიული არ არის: ძალადობიდან ძალა-უფლებისაკენ ნაბიჯი გაცილებით უფრო რთულია და მისი წარმატების არანაირი გარანტია არ არსებობს.

სანამ საქმეზე გადავალ, ჯერ ერთი ამბავი უნდა დავაზუსტოთ, მოკლედ და კონკრეტულად. თბილისის ქუჩებში 8 თებერვალს კონცენტრირებული აგრესია ცალსახად შემზარავი იყო; თავაშვებული ძალადობის შემყურე პოლიციის უნიათობა - ძალიან დამთრგუნველი. მაგრამ სენტიმენტები, რომ “თვისებრივად არაფერი შეცვლილა” და “ისევ ძალადობრივ გარემოში ვცხოვრობთ” მაინც უადგილო მგონია.

რაღაცეები - და თან არც ისეთი უმნიშვნელო რაღაცეები - მგონი მაინც შეიცვალა, ყოველ შემთხვევაში ჯერჯერობით ასე ჩანს. ახალი ხელისუფლების და მისი ლიდერის ირგვლივ ბევრი ეჭვის თუ შეშფოთების საფუძველი გვაქვს; პირადად მე ივანიშვილის მიერ ირაკლი ალასანიას სულ მცირე ორჯერ საჯაროდ დატუქსვის და დასჯის შემდეგ განსაკუთრებული სიძლიერის სკეფსისი მომეძალა როგორც თავად პრემიერ-მინისტრის “დემოკრატობასთან”, ისე მთლიანად კოალიციის პოლიტიკურ სიჯანსაღესთან მიმართებით. მაგრამ ძალადობის ხარისხის თუ ინტენსივობის მხრივ მაინც მგონია, რომ ცოტაოდენი უკეთესობაა.

ჯერ ერთი, ალბათ შეგვიძლია ფრთხილად, მაგრამ მაინც ვივარაუდოთ, რომ საპატიმროებში თუ სამხედრო სტრუქტურებში წამების პრაქტიკა ამ ეტაპზე შეწყვეტილია. ეს არ ნიშნავს, რომ ახალი ადმინისტრაციის პირობებში წამება ნამდვილად არ მოხდება - თუმცა ის, რომ ეს პრობლემა უწინდელ მასშტაბებს აღარ შეედრება, თავისთავად ძალიან მნიშვნელოვანი სიკეთეა. უფრო ზოგადად თუ ვიტყვით, საქმე აღარ გვაქვს სახელმწიფოს ძალისმიერი თუ ძალადობრივი მექანიზმების ლამის ფეტიშამდე აყვანასთან. კი, ბატონო, ეჭვი არავის შეაქვს დახვეწილი თეორიების ჭეშმარიტებაში - რომ “თანამედროვე სახელმწიფოში მთავრობა უნდა ფლობდეს მონოპოლიას ლეგიტიმურ ძალადობაზე” და რომ ეს “საზოგადოებრივი ხელშეკრულებით” უნდა იყოს განპირობებული. მაგრამ კიდევ უფრო ბანალური ჭეშმარიტებაა ის, რომ სახელმწიფოს ძალაუფლებას მკაფიო ზღვარი უნდა დაუწესდეს, ხოლო მთავრობამ თავისი ფუნქცია კანონის ფარგლებში უნდა შეასრულოს. სხვა შემთხვევებში - როცა ხელისუფლება თავისი უფლებამოსილებით ბოროტად სარგებლობს, ძალის გამოყენებას და ძალადობას შორის ზღვარს სისტემატურად არღვევს და საპროტესტო აქციების “დაშლად” წოდებულ, სისხლიან და თავაშვებულ სადამსჯელო ოპერაციებს “სახელმწიფოდ შედგომად” მიიჩნევს - მოქალაქე უუფლებო და დაუცველი ხდება სახელმწიფოს რეპრესიული მექანიზმების წინაშე. დაახლოებით ისეთი, როგორიც ის საქართველოში წინა ხელისუფლების პირობებში იყო.

ეს შესავლის სახით. ახლა მთავარ სათქმელს რაც შეეხება: 8 თებერვალმა აშკარად გვაჩვენა, რომ “ნაციონალური მოძრაობის” მიმართ ჩვენს ბევრ თანამოქალაქეში დაგროვილი სიბრაზე თუ უსამართლობის განცდა ძალიან ადვილად შეიძლება გადაიზარდოს სპონტანურ და ქაოსურ აგრესიაში. ვითარება კიდევ უფრო მძიმდება იმით, რომ ამ აგრესიას შესაძლოა ბევრი მოწინააღმდეგე არც გამოუჩნდეს, გულგრილი პრინციპით “აბა რა ეგონათ” და “რასაც დასთესავ, იმას მოიმკი”. ყველაზე დიდ პრობლემას კი, ჩემი აზრით, ის წარმოადგენს, რომ ახალი ხელისუფლება ამ სახიფათო რეალობას ხშირად იყენებს ვიწრო პოლიტიკური მიზნებისთვის - თავისი მორალური უპირატესობის გასამყარებლად. იმის ნაცვლად, რომ ყველანაირად ცდილობდეს საზოგადოების ემოციები როგორმე რაციონალურ ჩარჩოებს დაუქვემდებაროს და სამართლებრივ კალაპოტში მოაქციოს, ხელისუფლების ბევრი წარმომადგენელი, თავისი ქმედებებით, ხშირად ცეცხლზე ნავთს ასხამს და ვნებების თუ აგრესიის კიდევ უფრო მეტად გაღვივებას უწყობს ხელს. (დღეს შეგნებულად არაფერს ვამბობ უმცირესობის წარმომადგენელთა გამომწვევ და უპასუხისმგებლო ქცევაზე. რომელი ერთი ჩამოვთვალო - მარტო პრეზიდენტის მიერ იმავე 8 თებერვლის საღამოს ნათქვამი სიტყვები რად ღირს, გირგვლიანის მკვლელობისთვის გასამართლებულები იმიტომ შევიწყალე, რომ ეს თემა „ზეპოლიტიზებული“ გახდაო. ან ქალაქის მერის ძველბიჭურ-ქედმაღლური პოზიცია - რომ დასაკითხად იქით უნდა ესტუმრონ და თავად გამოცხადებას არ აპირებს. ამ პოლიტიკური გუნდის წევრთა ქცევას და რიტორიკას უკვე თითქმის ათწლეულია ვუყურებთ და პირადად მე უკვე ზედმიწევნით უშედეგო, უიმედო და უინტერესო მგონია იმის გაუთავებელი წერა, რომ დაშვებულ მძიმე შეცდომებზე ცოტაოდენი რეფლექსია და ოდნავ უფრო ადეკვატური ნაბიჯები მათთვისვე იქნებოდა უკეთესი. დღეს ხელისუფლებაში ახალი ძალა მოვიდა - და სწორედ მას ეკისრება მთავარი პასუხისმგებლობა რაციონალურად მოიქცეს და საზოგადოებაში დაგროვილ ემოციებს სამართლიანი მიმართულება მოუძებნოს).

ყველაზე ნაკლებად ახლა პოლიციის მიერ 8 თებერვალს გამოვლენილ პასიურობას ვგულისხმობ აგრესიის მიმართ - ისევე, როგორც ძალადობის დაშვების შემდეგ თავის მართლებას ნაციონალური მოძრაობის მიერ მოწყობილი „პროვოკაციის“ საბაბით. ცხადია, თავისთავად ესეც დიდი პრობლემაა - თუმცა, ჩემი აზრით, საქმე კიდევ უფრო ფართო ტენდენციასთან გვაქვს. მაგალითად, მე ცოტა არ იყოს მიჭირს ჩვენი ემოციებით და ციხის კადრებით მიღებული კოლექტიური ტრავმით მანიპულირება არ დავინახო გენერალური პროკურორის ქცევაში, რომელსაც ლამის უკვე ტრადიციად ექცა ორ კვირაში ერთხელ ტელეეკრანიდან ახალ-ახალი შემზარავი ამბების მოყოლა - რომ “პატიმრებს აყურებინებდნენ, როგორ აუპატიურებდნენ მისი ოჯახის წევრს”, რომ “ყელამდე მიწაში ჩაფლული ადამიანის თავზე ბუნებრივ მოთხოვნილებებს იკმაყოფილებდნენ”, რომ “პატიმარი ყვებოდა, როგორ აბანავეს მორგში გარდაცვლილი ადამიანის სისხლში”. გავიგეთ - წინა ხელისუფლების პირობებში საპატიმროებში საშინელება ტრიალებდა. ისიც გავიგეთ, რომ წამების ფორმები სისასტიკის თავაშვებულ ორგიებში იყო გადაზრდილი. ეს რომ გავიგეთ, სწორედ ამიტომ დაისაჯა ნაციონალური მოძრაობა 1 ოქტომბრის არჩევნებში. ახლა, ჩემი აზრით, გენერალური პროკურორისგან პორციებად მოწოდებული, სენსაციური და შემაძრწუნებელი ამბებით კიდევ უფრო მეტად დაზაფვრა კი არ გვჭირდება, არამედ წამების პრაქტიკის მიუკერძოებელი, რაციონალური და უკომპრომისო გამოძიება. ზუსტად ისეთი, როგორიც ახლახან თერთმეტმა ავტორიტეტიანმა არასამთავრობო ორგანიზაციამ მოითხოვა და იქვე აღნიშნა, რომ ჯერჯერობით, როგორც ჩანს, ამ მიმართულებით მკვეთრი ნაბიჯები არ არის გადადგმული - არც ციხეებში შეიმჩნევა მსჯავრდებულებთან გამომძიებლების აქტიური საუბრები წამების ფაქტების შესახებ ინფორმაციის შეგროვების მიზნით და არც საზოგადოებაა სათანადოდ ინფორმირებული გამოძიების მიმდინარეობის თაობაზე.

აღარაფერს ვამბობ იმ ირონიულ ფაქტზე, რომ პოლიციის პროფესიონალიზმის და ეთიკის ამაღლების და, რაც მთავარია, მისი “დეპოლიტიზაციის” შესახებ დიდი რიხით გაცემული დაპირებების ფონზე პოლიციის აკადემიის პრორექტორად აი ამ სიტყვების ავტორია დანიშნული: “რომ არა ბიძინა ივანიშვილი, მისი დიდსულოვნება და პატიების უნარი, დღეს თითოეული ‘ნაციონალი’ ცოცხლად იქნებოდა გატყავებული". ლუკა კურტანიძის სახელს პოლიციის აკადემიის გარეთაც უკავშირდება უსიამოვნო ამბები, იქნება ეს არჩევნების წინა პერიოდში რწმუნებულის დაშინება თუ ჭიდაობის ფედერაციაში ახლახან მომხდარი ცემა-ტყეპა. მაგრამ ყველაზე მძიმე და აშკარა პრობლემა, ცხადია, მისი ამ თანამდებობაზე ყოფნაა. ასეთი მოუთოკავი აგრესიის მფრქვეველი პირი პოლიციის აკადემიაში უბრალოდ არ შეიძლება მუშაობდეს. თან ის ხომ რიგითი ფიგურა არ არის - ცნობილი სპორტსმენია, ჩემპიონი, რომელსაც მომავალი პოლიციელები ალბათ ავტორიტეტად, მისაბაძ პიროვნებად აღიქვამენ. ძალიან ძნელი წარმოსადგენია, რომ ასეთი “ავტორიტეტის” ყოლის პირობებში მათ თავიანთი უმთავრესი მოვალეობების და ეთიკური პრინციპების გათავისება შეძლონ - რომ, უკანონობასთან ბრძოლასთან ერთად, მათი უპირველესი ფუნქცია უნდა იყოს ყველა მოქალაქის კონსტიტუციური უფლებების დაცვა და, რაც მთავარია, სუბიექტური ემოციების, პოლიტიკური შეხედულებების, პირადი მტრობის თუ მეგობრობის გვერდზე გადადება მოვალეობის შესრულების დროს.

სიტყვა ძალიან რომ არ გამიგრძელდეს, შევაჯამებ - მგონი დროა, ახალმა ხელისუფლებამ მოუკლოს პათეტიკურ, მორალისტურ და ადამიანებში ისედაც დაგროვილი ნეგატიური ემოციების კიდევ უფრო დამუხტვისკენ მიმართულ განცხადებებს და, თუკი ეს საერთოდ შეუძლია, “სამართლიანობის აღდგენის” გზაზე კონკრეტული, რაციონალური ნაბიჯები გადადგას. „სააკაშვილის დანაშაულებრივ რეჟიმზე“, “მკვლელებზე” და “ჯალათებზე” ლაპარაკი და თუნდაც „რეჟიმის მსხვერპლთა“ მემორიალის გახსნა პირველ რიგში სწორედ ემოციების გაღვივებას ემსახურება. და ეს მაშინ, როცა არჩევნებიდან ოთხი თვის თავზე კვლავაც ძალიან ცოტა რამ ვიცით იმაზე, თუ როგორ მიმდინარეობს ან რა სტადიაზეა იმ საქმეების გამოძიება, “გახმაურებულებს” რომლებსაც ვუწოდებდით და შეძრწუნებულები რომლებითაც ვიყავით. ციხეებში წამებაზე ახალი და კონკრეტული ბევრი ვერაფერი შევიტყვეთ; ხაშურის პოლიციაში „კიბიდან გადმოვარდნილი“ სოლომონ ქიმერიძის ან 26 მაისის შემდეგ “სახურავზე ნაპოვნი” ნიკა კვინტრაძის და სულიკო ასათიანის საქმეები ჯერჯერობით მგონი საერთოდ არავის უხსენებია; გირგვლიანის საქმესთან დაკავშირებით იანვრის ბოლოსთვის დაპირებული ახალი დეტალებიც აშკარად იგვიანებს. ერთადერთი საქმე, რომლის ირგვლივაც მეტნაკლებად გამოიკვეთა ახალი გარემოებები, ბუტა რობაქიძის მკვლელობაა - ოღონდ, ამ ახალი ინფორმაციის გავრცელების და კონკრეტული პირებისთვის ბრალის წაყენების პარალელურად, შინაგან საქმეთა მაშინდელ მინისტრს და შემდეგ სააკაშვილის ბობოქარ ოპონენტად ქცეულ ირაკლი ოქრუაშვილს ყველა ბრალდება მოუხსნეს, რაც ცოტა არ იყოს ირონიულ ჟღერადობას ანიჭებს იუსტიციის მინისტრის მიერ თავდაჯერებული კატეგორიულობით გაკეთებულ განცხადებას - რომ „საქართველოში, წინა ხელისუფლების მმართველობის პერიოდისგან განსხვავებით, არ არსებობს შერჩევითი სამართალი“.

ბოლოს ძალიან მოკლედ ყველაზე მთავარზე. ჩვენ ჯერ კიდევ თითქმის არაფერი ვიცით იმაზე, თუ როგორ აპირებს, ან საერთოდ თუ აპირებს სახელმწიფო წამების და ძალადობის მსხვერპლთა დახმარებას, მათ რეაბილიტაციას. რაც ვნახეთ და რასაც ვისმენთ, იმის ნახევარი მაინც თუ სიმართლეა, ეს ნიშნავს რომ ჩვენს გვერდით ძალიან ბევრი ადამიანი ცხოვრობს, ვისაც ძალადობამ სიცოცხლე დაუმახინჯა და ალბათ სამუდამო დაღი დაატყო. მათ დასახმარებლად ნამდვილად არ იკმარებს რამდენიმე, თუნდაც ძალიან კარგი და კეთილშობილი არასამთავრობო ორგანიზაციის ძალისხმევა. ამაზე პირველ რიგში სახელმწიფომ უნდა იზრუნოს, საგანგებო დაფინანსება გამოყოს და პროგრამები აამუშავოს. დრო სწრაფად გადის - არადა წამებასთან მებრძოლი ყველა ჯგუფი თუ ორგანიზაცია გეტყვით, რომ მსხვერპლის დახმარება წამების ფაქტიდან რაც შეიძლება მალე უნდა მოხდეს, რადგან დაგვიანების შემთხვევაში ზიანი შესაძლოა შეუქცევადი აღმოჩნდეს.

შურისძიების სურვილი ძლიერი ვნებაა, რომელსაც ესკალაცია ახასიათებს. თუმცა კანონიერებით, სამოქალაქო სოლიდარობით, აგრესიის არდაშვებით და ტრავმირებულთა დახმარებით ემოციების დაცხრობაც შეიძლება და ესკალაციის აღკვეთაც. მაგრამ ჩვენში, როგორც ჩანს, ეს საფრთხე კიდევ დიდხანს იარსებებს. ყოველ შემთხვევაში მანამ, სანამ ჩვენი ბევრი თანამოქალაქის მიერ რეალურად გამოვლილი წამების და ძალადობის შემზარავი გამოცდილება პირველ რიგში პოლიტიკური ელიტების დაპირისპირებას თუ არჩევნებში მოგება-წაგებას მოხმარდება. და სანამ ადამიანების დახმარებაზე უფრო მეტად უკვე ლამის სიტყვიერ კლიშედ ქცეულ „ცოცხებზე“ ნიშნისმოგებით ლაპარაკს მოვუნდებით.