ბლოგები

კინოში წასასვლელად ვემზადებოდი, როცა ტელევიზორში ირაკლი პეტრიაშვილს მოვკარი თვალი - გაერთიანებული პროფკავშირების ლიდერს. შრომის კოდექსის ცვლილებაზე საუბრობდა. “შეიძლება ითქვას, რომ ამ ცვლილებით დღეს გაუქმდა მონობა საქართველოშიო”. მოგვიანებით, როცა “რუსთაველში”, უცნაურზე უცნაური დონ-კიხოტისა და სანჩო პანსას, “ნიგერისა” და “ჭეშმარიტი არიელის”, ჯანგოსა და ექიმ შულცის თავგადასავალს ვადევნებდი თვალს, სულ ეს სიტყვები მახსენდებოდა:

“დღეს გაუქმდა მონობა საქართველოში!”

ირაკლის დიდი ხანია ვიცნობ. თუ არ ვცდები, 2002 წელი იყო - “ფსიქოში” კენ ლოუჩის ფილმის, “პური და ვარდების” ჩვენების შემდეგ მე, სალომე ასათიანი და ლაშა ბაქრაძე დაგვპატიჟა საქართველოს პროფკავშირების ყრილობაზე. დელისში, პროფკავშირების ყოფილ სასახლეში ჩატარდა ყრილობა - ნესტის სუნიან, დანგრეულ და გაყინულ დარბაზში. გამოვიდა ირაკლი და თავისი სიტყვა ასე დაიწყო “მოგესალმებით ძმებო და დებო!”

ასეთი მისალმება სრულიად მოულოდნელი იყო ჩემთვის. ვერც კი წარმოვიდგენდი, რომ საქართველოში, საბჭოთა ჯკავშირის დაშლის შემდეგ ადამიანთა თავყრილობა ასე დაიწყებოდა. თუმცა მოგვიანებით ეს მიმართვა, “დებო და ძმებო”, მაინც ვერ დამკვიდრდა. საქართველოში ვერც პროფკავშირები და ვერც მემარცხენე ორიენტაციის პოლიტიკოსები (პრინციპში ასეთები არც გვყავდა) ვერ დაუპირისპირდნენ ხელისუფლების ქედმაღლურ კურსს და მის მიერ შექმნილ ახალ ვერტიკალებს.

მონობა საქართველოში არ გაუქმებულა!

და, საეჭვოა, ახალი შრომის კოდექსი საკმარისი აღმოჩნდეს მის გასაუქმებლად. მონობა ხომ ყველაფერთან ერთად ფსიქოლოგიური მდგომარეობაცაა, ადამიანის სურვილიცაა ვიღაცას დაექვემდებაროს... როცა მონობას ებრძვი და თან, მაგალითად, აცხადებ, ევროპასთან ურთიერთობის გზა რუსეთზე გადისო, როცა მონობას ებრძვი და მზად ხარ დაუჩოქო და ხელი უკოცნო “ბრძენთაბრძენს” ოქრო-ვერცხლითა და ჭაღებით მორთულ სასახლეში, ძალაუნებურად ამკვიდრებ სხვა სახის მონობას, რომელსაც, სხვათა შორის, ვერანაირი “კოდექსი” ვეღარ უშველის.

კვენტინ ტარანტინოს ახალ ფილმში სემუელ ჯექსონის მიერ შესრულებული “ანტი ბიძია თომა”, შავკანიანი, რომელიც რასიზმს იცავს, რასისტი-კოლაბორაციონისტი, ამ მხრივ ყველაზე “საცნობი” სახე უნდა ყოფილო კინოთეატრში, სადაც “განთავისუფლებულ ჯანგოს” ვუყურე.

დიახ. სწორედ ასე - “განთავისუფლებული ჯანგო” და არა, უბრალოდ “ჯანგო”. რადგან ტარანტინოს ფილმი არაა “შავ კოვბოიზე”, რომელიც შავკანიანთა განთავისუფლებისთვის იბრძვის (გახსოვთ, ალბათ, “ჩინგაჩგუკი - დიდი გველი”, კომუნისტურ გერმანიაში გადაღებული კვაზივესტერნი გოიკო მიტიჩით მთავარ როლში). ჯანგო მხოლოდ და მხოლოდ საკუთარი თავის, საკუთარი სიყვარულის, “დრაკონის სასახლეში დატყვევებული პრინცესის” განთავისუფლებისთვის იბრძვის. იგი ხედავს, როგორ შეეგუენ სხვები მონობას და არა თუ არაფერს აკეთებს მათ გასათავისუფლებლად, არამედ ყველაზე სასტიკად უსწორდება სემუელ ჯექსონის გმირს, “ძალიან შავ მსახურს ძალიან თეთრი თვალებით, რადგანაც უმაღლესი ბოროტება ჯანგოსთვის სწორედ ღალატი და ბოროტების სამსახურია.

თუკი ტარანტინოს ფილმი არ გინახავთ, ეს სიტყვები - “კეთილი” და “ბოროტი” - უცხოდ შეიძლება მოგეჩვენოთ. ვინ ვინ და სწორედ ტარანტინო იღებდა ფილმებს ადამიანებზე, რომლებმაც უბრალოდ არ იცოდნენ რა არის “კეთილი” და “ბოროტი”. უმოწყალოდ ხოცავდნენ ერთმანეთს, იღვრებოდა ბევრი სისხლი, რასაც თავად ტარანტინო ძალადობის “ბუტაფორიად” გადაქცევის ვნებით ხსნიდა - ეს ჰიპერძალადობა, უტრირება, გაზვიადება ხომ ბოლოს უღებს იმას, რისი უტრირებაც ხდება, სასაცილოს ხდის მას.

“ნაძირლებში”, ტარანტინოს წინა ფილმში, რეჟისორი უფრო შორს წავიდა - მან ისტორიის უტრირება გადაწყვიტა და ამისთვის მეორე მსოფლიო ომის მითებს შეეჭიდა - ბეწვის ხიდზე გაიარა - ჰოლოკოსტის თემასთან თამაში ხომ საშიში იყო! თუმცა თავისი სათქმელი მაინც ღიად თქვა - ნუ დავუჯერებთ “ისტორიულ მითებს”, თორემ სულ მუდამ მითების მსხვერპლნი დავრჩებით.

უცნაურია, რომ კინოკრიტიკოსებმა კვენტინ ტარანტინოს ახალ ფილმში მხოლოდ იმას გაუსვეს ხაზი, რომ ტარანტინო ამერიკელებისთვის “უხერხულ თემას”, მონობის ისტორიას შეეჭიდა და “ნაციის დაბადების” ამერიკული მითი დაანგრია (პარალელი დევიდ უორკ გრიფიტის ფილმთან არაერთხელ ჩნდება ფილმში, განსაკუთრებით “კუ-კლუქს-კლანის” ეპიზოდში, რომელიც მსოფლიო კინოს კლასიკად იქცევა ალბათ). არადა “ჯანგო” პირველ რიგში პოლიტიკური ფილმია და მერე, უბრალოდ, ისტორიული „სპაგეტივესტერნი“: მთელი ეს “იძებნება მკვდარი ან ცოცხალი” (გახსოვთ ბინ ლადენის ისტორია?), ეს სეგრეგაცია, პლანტაციაში დასაქმებული ადამიანები და მათი ექსპლუატაცია, ეს თავისებური “მესამე სამყარო” საშინლად, საშინლად თანამედროვეა, იმის შეხსენება, რომ მონობა არ გაქმრალა ჩვენს პლანეტაზე, თანაც ჰოლივუდიდან, არც ისე ადვილი იყო. არ იყო ადვილი, ამერიკელებს მშვიდად მიეღოთ ფილმი, რომელშიც ყოველ მეორე წინადადებაში ისმის სიტყვა “ნიგერი”, არ იყო ადვილი სისხლის ასეთი ფოირვერკის მოწყობა ეკრანზე იქ, სადაც სკოლებში მოწყობილ ტერორისტულ აქტებშიც კი ხშირად კინოს ადანაშაულებენ (თითქოს ბავშვები ჰოლივუდის გმირებს ბაძავდნენ).

არ იყო ადვილი “შავი კაცის” შურისძიების ასეთი ფორმით გამოხატვა.

“ჯანგოს” ფინალში, ზედამხედველის როლში თავად კვენტინ ტარანტინო ჩნდება. თუმცა დიდხანს არა. ჯანგო მას გაუსწორდება - ფილმის ავტორი აფეთქდება კადრში. ეს იქნება კვენტინ ტარანტინოს თავისებური თვითმკვლელობა, ამას უნდა მოჰყვეს სცენა, რომელსაც ლოგიკის მიხედვით “ავტორი არა ჰყავს”: ფილმის ფინალში არა თუ ემიჯნება ავტორი ისტორიას, როგორც “ნაძირლებში”, ის უკვე აღარ არსებობს ისტორიაში.

სწორედ ამის შემდეგ გაანადგურებს ჯანგო მტერს, ათავისუფლებს საცოლეს, ბრუმჰილდას და ცეცხლს უკიდებს “ბოროტების იმპერიას “, ჯოჯოხეთის სასახლეს - კენდილენდს, თავისი ბიბლიოთეკებით, სასადილო გარნიტურით, ავეჯით, ბეთჰოვენით, არფებით... აგრეთვე ადამიანთა თავის ქალებით, რომელთა განსხვავებულობაზე საუბრობდა მანამდე სასახლის მასპინძელი, ახლა უკვე მოკლული კელვინ კენდი. “ბეთჰოვენს ნუ უკრავთო” სთხოვს ამ პრეზენტაციისას ექიმი შულცი. დრო აქ აშკარად ირევა; მიუხედავად იმისა, რომ ტარანტინომ “ჯანგოში” პირველად მიმართა ხაზობრივ თხრობას, ისტორიით და დროით თამაშზე უარი მაინც ვერ თქვა. ნიბელუნგების ეპოსი, რომელიც სასაცილოდ გათამაშდა “ჯანგოში”, მომავალში ნაცისტური იდეოლოგიის დასაყრდენი გახდება და შულცი, ეს პედანტი გერმანელი ექიმი, რომელმაც ცივილიზაცია შეიტანა კოვბოების ქვეყანაში, ამ კულტურის შვილი, სიკვდილის წინ თითქოს გრძნობს ამ მომავალს!

მაგრამ “ჯანგოს” ისტორიაში (მით უმეტეს, ტარანტინოს წინა ფილმს თუ გავიხსენებთ), კაცობრიობა ამ მომავლისგანაც უნდა განთავისუფლდეს. “შავი რაინდი” ცეცხლს უკიდებს მონათმფლობელთა სასახლეს, “თეთრ კულტურას”, რომელიც საუკუნეების მანძილზე ადამიანთა მსხვერპლის ხარჯზე არსებობდა და ვითარდებოდა (კანის ფესტივალზე ჩატარებულ ლექციაში ტარანტინომ შემთხვევით არ გადაუხადა მადლობა ფრანგულ “ახალ ტალღას”, გოდარს, რომერს და განსაკუთრებით შაბროლს, რომელმაც სწორედ ასე “გაასამართლა” თავის დროზე დასავლური ცივილიზაცია)... სწორედ ეს ცივილიზაცია აგრძელებს დღეს ადამიანთა დამონებას. უბრალოდ, უფრო დახვეწილი ფორმით.

“გირჩევთ, ქვეყნის ცივილიზებული ნაწილისკენ გაემართოთ”-ეტყვის შულცი ფილმის დასაწყისში მონებს და კომპასის ნაცვლად ცისკენ მიუთითებს - პოლარული ვარსკვლავისკენ, რომელიც მათ გზის გაკვლევაში დაეხმარება. სხვაგვარად რომ ვთქვათ, არა “ცივილიზებული ნაწილისკენ”, რამდენადაც ღმერთისკენ!

ჰო, კვენტინ ტარანტინოს “მორალი” შეეპარა და სენტიმენტალური გახდა. მის ფილმში ისევ ბევრია ცინიზმი, მაგრამ არის ერთი რამ, რასაც ის ვერ გამოხატავს ირონიული ინტონაციით - ეს ადამიანის წამებაა - გლადიატორების ბრძოლა, ძაღლების “იარაღად” გამოყენება, “კარცერი-ჭა” ჭირვეული მსახურების მოსარჯულებლად... ის სახეებია, რომელიც აუცილებლად ცრემლით აგივსებთ თვალებს. მიუხედავად იმისა, რომ მთლიანობაში, “ჯანგოს” ყურება სიამოვნების და ხალისის ნამდვილი ფოირვერკია.

კვენტინ ტარანტინო ამ სცენებში ვეღარ თამაშობს კეთილისა და ბოროტის მიღმა მყოფ სინეფილს, ცინიკოს პოსტმოდერნისტს და ვეღარც კინოთეატრი “რუსთაველი” ხორხოცებს ისე, როგორც ფილმის პირველ ნახევარში. ჩვენ ხომ გავიაზრეთ ეს უკვე: არაფერი ღირს თუნდაც ერთი ადამიანის წამებად - არც თავისუფლება, არც დამოუკიდებლობა, არც “ცივილიზებული ნაწილისკენ” აღებული გეზი... არაფერი გამოვა, თუკი ხანდახან ზევით არ აიხედე და პოლარული ვარსკვლავის ნათება არ შეიგრძენი.

საქართველოს თავდაცვის მინისტრი ირაკლი ალასანია ვიცე-პრემიერის პოსტიდან გათავისუფლდა, მაგრამ პარტია „ჩვენი საქართველო - თავისუფალი დემოკრატების“ ლიდერი ჯერჯერობით კვლავ რჩება თავდაცვის მინისტრის თანამდებობაზე. ჯერჯერობით-მეთქი იმიტომ ვამბობ, რომ თუ ალასანიას ბუნდოვანი განმარტებებით ვიმსჯელებთ, მგონი, თავად ალასანიაც არ არის ბოლომდე დარწმუნებული, რომ კოლიზია მხოლოდ მისი ჩამომინისტრებით დასრულდეს. „მინდა კონცენტრირებული ვიყო ძირითადად და მთლიანად სამხედრო შეიარაღებული ძალების განვითარებაზე, თავდაცვის რეფორმაზე და ამის გამო მოვიხსნა სხვა ფუნქციები და, კერძოდ, ვიცე-პრემიერის ფუნქცია. ეს გადაწყვეტილება პრემიერ-მინისტრმა რამდენიმე დღის წინ მიიღო. მე ეს ვიცოდი და ვეთანხმები ამ გადაწყვეტილებას“, განუცხადა ბედს შეგუებულმა ირაკლი ალასანიამ ჟურნალისტებს და იქვე სთხოვა „მეოთხე ხელისუფლებას“, რომ ამ გადაწყვეტილებისათვის არ მიეცა „გარკვეული სხვანაირი ინტერპრეტაცია“.

ირაკლი ალასანიას გულწრფელობა დასაფასებელია, მაგრამ პოლიტიკური კონტექსტისა და „ქართული ოცნების“ მთავრობის ზოგიერთი მინისტრის, კონკრეტულად კი სამხედრო უწყების ხელმძღვანელის მიმართ დაგროვილი უკმაყოფილების გათვალისწინებით, სწორედაც რომ ამ ფაქტისათვის „სხვანაირი ინტერპრეტაციის“ მიუცემლობაა ძნელი.

ჯერ ერთი, თუ „სხვანაირი ინტერპრეტაციისა“ და პოლიტიკური ოპონენტების გულის გახარება არ უნდოდა, მაშინ ან ალასანიას არ უნდა ელაპარაკა საჯაროდ სატელევიზიო სივრცეში პრემიერ-მინისტრთან თავის „მძიმე საუბარზე“, ანდა პრემიერ-მინისტრს მაინცდამაინც სკანდალური სატელევიზიო ინტერვიუს მეორე დღეს არ უნდა გამოეცა ის ბრძანება, რომლითაც ვიცე-პრემიერმა ირაკლი ალასანიამ დაკარგა ვიცე-პრემიერის პოსტი.

ესეც რომ არ იყოს, მომიტევეთ, მაგრამ, უბრალოდ, ძალიან არასერიოზულად ჟღერს არგუმენტი, რომლის თანახმადაც ისე გამოვიდა, რომ ვიცე-პრემიერობიდან ალასანიას მოხსნა თურმე არმიაზე ზრუნვით ყოფილა ნაკარნახევი.

იქნებ ვინმემ განმარტოს დალაგებულად, თუ რა ისეთი მძიმე ტვირთია ვიცე-პრემიერის პოსტი საქართველოში, რომ ამან თავდაცვის მინისტრს ძირითად საქმიანობაში - სამხედრო უწყების მართვაში - შეუშალოს ხელი? პირიქით, თუკი ნორმალურ ქვეყანასთან გვაქვს საქმე და მინისტრს მხოლოდ ფორმალურად, რაღაც კონიუნქტურული მოსაზრების გამო არ უჭირავს პრემიერ-მინისტრის მოადგილის პოსტი, ეს სწორედ უწყების კარგად მართვისთვის უნდა იყოს მნიშვნელოვანი. ანუ ირაკლი ალასანიას, როგორც ვიცე-პრემიერს, ბიძინა ივანიშვილთან სიახლოვით ბევრად უფრო ოპერატიულად და ხარისხიანად შეეძლო მოეგვარებინა უწყების წინაშე მდგარი ფინანსური, მატერიალური თუ საორგანიზაციო პრობლემები. ნუ დაგვავიწყდება, რომ თავის დროზე ირაკლი ალასანიას გავიცეპრემიერება სწორედ შეიარაღებული ძალების მიმართ ახალი ხელისუფლების ხაზგასმული ყურადღების გამოხატულებად იქნა აღქმული.

მაგრამ რაკი საქართველოში პოლიტიკური კოჰაბიტაციის რთული პერიოდია და, შესაბამისად, თავდაცვის მინისტრს ცალკე საქართველოს პრემიერ-მინისტრის ბრძანებების შესრულება უხდება და ცალკე, ალბათ, პრეზიდენტს და უშიშროების საბჭოს მდივანსაც უნდა გაუწიოს ჯეროვანი ანგარიში, შესაძლოა, ირაკლი ალასანიას ჩამომინისტრებაში მართლაც არაფერი იყოს ტრაგიკული, მით უფრო, რომ, როგორც ირკვევა, ბატონ ალასანიას მართლაც სჭირდება მეტი კონცენტრირება საქმეზე და დაფიქრება - კრიტიკაზე.

თავდაცვის მინისტრს უკვე დაუფარავად აკრიტიკებენ სოციალურ ქსელებში ის ადამიანები, რომლებიც ცოტა ხნის წინ მხარს უჭერდნენ და დიდ მოლოდინებს უკავშირებდნენ მის დანიშვნას. ოპონენტების უკმაყოფილებას ძირითადად ალასანიას საქართველოს პრეზიდენტის ოფისთან ზედმეტად მჭიდრო კოჰაბიტაცია და მინისტრის საკადრო პოლიტიკა იწვევს.

ალასანიას, კერძოდ, საყვედურობენ, რომ 100-დღიანი მინისტრობის განმავლობაში არც გენერალურ შტაბში და არც სამოქალაქო ოფისში მაღალ თანამდებობაზე არ დაუნიშნავს არცერთი მაღალი რანგის ოფიცერი, ვინც მიხეილ სააკაშვილისთვის მიუღებელი იქნებოდა. ალასანიას და თავდაცვის სამინისტროს ბრალს სდებენ იმაში, რომ ყოვნდება შეიარაღებული ძალების რიგებიდან პოლიტიკური მოტივით გაგდებული იმ ასობით ოფიცრის საქმის შესწავლა, რომელთა მიმართ სამართლიანობის აღდგენის დაპირებაც უხვად მოდიოდა „ქართული ოცნების“ ლიდერებისგან.

აქედან ზოგიერთი საყვედური, შესაძლოა, საფუძვლიანიც იყოს, ზოგი კი - არა, მაგრამ ერთი რამ ცხადზე უცხადესია: მას შემდეგ, რაც ჩამომინისტრდა, ოპონენტები შეეცდებიან სულ უფრო მეტი წერტილოვანი დარტყმა მიაყენონ ირაკლი ალასანიას, როგორც ყველაზე სუსტ რგოლს ბიძინა ივანიშვილის მინისტრთა კაბინეტში. ამიტომ მე, როგორც საქართველოს ჯარის ერთ-ერთ უბრალო გულშემატკივარს, მინდა ვურჩიო პრემიერ-მინისტრს, რომ კიდევ ერთი ბრძანება გამოსცეს, რომლითაც ირაკლი ალასანიას მედიასთან ურთიერთობასაც აუკრძალავდა. ამით თავდაცვის მინისტრს კიდევ უფრო მეტი დრო გამოუთავისუფლდება იმისათვის, რომ „ძირითადად და მთლიანად“ მოახდინოს კონცენტრირება „შეიარაღებული ძალების განვითარებაზე“.