აბას გალიამოვმა პრეზიდენტის გარემოცვა 2010 წელს დატოვა, თუმცა 2018 წლამდე მაინც პრეზიდენტის ადმინისტრაციასთან „მეტ-ნაკლებად ნორმალურ ურთიერთობას“ ინარჩუნებდა. მერე „რეიტინგები დაუვარდათ, ხალხში პროტესტი გამძაფრდა“ - ამის გააზრებასთან ერთად, „მუხრუჭებს მოუჭირეს“-ო და გალიამოვი „ან ჩვენთან ხარ, ან ჩვენ წინააღმდეგ” სიტუაციაში აღმოჩნდა, რუსეთი დატოვა და ისრაელს მიაშურა. ვაჟა თავბერიძე შეეცადა, პუტინის ყოფილ სპიჩრაიტერთან ერთად აეხსნა ლოგიკა და ემოციები რუსეთის პრეზიდენტის გადაწყვეტილებების მიღმა.
ძალის გამოსხივება მისი პირადი ფეტიშია, ყველაზე საშინელი კოშმარი კი ის, რომ ვინმემ შესაძლოა, სუსტად მიიჩნიოს. ეს მისთვის კოლაფსს უდრის.
რადიო თავისუფლება: პირველი კითხვა - დარწმუნებული ვარ, ბევრი გეკითხებათ ამას, მაგრამ თემა ისეთია, გვერდს ვერ აუვლი - ყოველდღე არ გეძლევა პუტინის სპიჩრაიტერებთან საუბრის შესაძლებლობა. ასე რომ - როგორი იყო პუტინთან და პუტინისთვის მუშაობა?
აბას გალიამოვი: პირველ რიგში, უნდა ვთქვა, რომ ჩემსა და პუტინს შორის ტეტ-ა-ტეტ კომუნიკაცია არასდროს ყოფილა - პრეზიდენტთან პირადად საუბრის პატივი მხოლოდ მთავარ სპიჩრაიტერს აქვს. მე მაღალი რანგი მქონდა, მაგრამ არც იმდენად მაღალი, რომ მასთან ისე მესაუბრა ხოლმე, როგორც ახლა თქვენ გესაუბრებით. თუმცა, ვესწრებოდი როგორც საჯარო, ასევე დახურულ ოფიციალურ შეხვედრებს და ჩემი მაშინდელი შთაბეჭდილება იყო, რომ ეს იყო ძალიან კარგი მენეჯერი. ძალიან რაციონალური, საღად მოაზროვნე, ვერაფრით წარმოიდგენდი, რომ ოდესმე ისეთი რამეების კეთებასა და ლაპარაკს დაიწყებდა, რასაც დღეს ვხედავთ. კარგად იცოდა, როგორ უნდა დაესვა კითხვები - ფრთხილობდა, ზედმეტად არ „დაეპრესა“ ხელქვეითები - როდესაც დიდი ბოსი ხარ, ყველა ცდილობს, შენი მოსაზრება გაიმეოროს და მოიწონოს, იმის ნაცვლად, რომ საკუთარი მოსაზრება გაგიზიარონ, პუტინს ეს გააზრებული ჰქონდა და ცდილობდა, თავიდან აერიდებინა ასეთი პასუხები. როცა ეს ომი დაიწყო, მახსოვს, ვფიქრობდი, მაინც როგორ მოახერხა იმ ადამიანმა, რომელსაც მაშინ ვიცნობდი, გადაქცეულიყო იმად, რასაც დღეს ვხედავთ? და გავიაზრე, რომ ის საკითხები, რომლებთანაც მას მაშინ უწევდა გამკლავება, მისთვის ეგზისტენციალური არ იყო - კი, ეს იყო მნიშვნელოვანი თემები, მაგრამ უშუალოდ მის პოლიტიკურ სიცოცხლეს, არსებობას არ ემუქრებოდა. ეს არ იყო ნატოსთან დაპირისპირება, ან რუსული ოპოზიციის ალაგმვა, რომელსაც მისი დამხობა სურს. მაშინ მას ნაკლებად უწევდა პირადად მასზე გათვლილი თავდასხმების მოგერიება. შესაბამისად, ჰქონდა ფუფუნებაც, ყოფილიყო უფრო რაციონალური. მაგრამ დღეს, როდესაც ყველაფერი შესაძლოა მას დაბრალდეს, მის შეცდომებს, ის იქცა ერთობ ირაციონალურ, ემოციებს აყოლილ ადამიანად. ძალის გამოსხივება მისი პირადი ფეტიშია, ყველაზე საშინელი კოშმარი კი ის, რომ ვინმემ შესაძლოა, სუსტად მიიჩნიოს. ეს მისთვის კოლაფსს უდრის.
რადიო თავისუფლება: და თქვენს დროს ასეთი არ იყო? ამის თქმა გინდათ?
აბას გალიამოვი: დიახ, არ იყო ასეთი მაშინ. როცა მე პუტინისთვის ვმუშაობდი - სამი წლის განმავლობაში - ერთი წელი, როდესაც პრეზიდენტობას იწყებდა და ორი უკვე მოგვიანებით, როდესაც პრემიერ-მინისტრი იყო - პუტინისთვის ეგზისტენციალური საფრთხეები უბრალოდ არ არსებობდა. მეტ-ნაკლებად კომფორტულად გრძნობდა თავს. ყველა ის პრობლემა, რომელთაც ის მაშინ ეჯახებოდა, პირადად მას არ ემუქრებოდა. აი, ამიტომაც იყო სავსებით სხვა ყაიდის კაციც მაშინ.
რადიო თავისუფლება: 2008-2010 წლებში მისი ერთ-ერთი მთავარი სპიჩრაიტერი იყავით, სწორია?
აბას გალიამოვი: დიახ. ეს იყო ჩემი დაბრუნება მასთან.
რადიო თავისუფლება: გამოდის, რომ ეს იყო პუტინის ცნობილი მიუნხენის გამოსვლის შემდეგ, და 2008 წლის აგვისტოს ომის შემდეგაც. და ამბობთ, რომ მაშინ სხვა კაცი იყო - ვერ დაინახეთ, რასაც წარმოადგენდა?
აბას გალიამოვი: შეხედეთ - მაშინ მთავარი დღის წესრიგი იყო რუსეთის მოდერნიზება და მორალიზება. მედვედევი ედგა ამას სათავეში, ასე ვთქვათ, ცდილობდა, რუსეთისთვის პროგრამული განახლება (update) გაეკეთებინა, უფრო თანამედროვე გაეხადა. ცდილობდა დასავლეთთან ურთიერთობის გამოკეთებას. მაშინ მედვედევსა და ობამას შორის კარგი ურთიერთობები იყო. პუტინი კი, ძირითადად, ეკონომიკით იყო დაკავებული. რა თქმა უნდა, ზოგად პოლიტიკაზეც ახდენდა გავლენას, მაგრამ ეს ფარდებს მიღმა ხდებოდა - ეს არ ხდებოდა ჩემ თვალწინ. მე ვესწრებოდი ოფიციალურ შეხვედრებს, მათ შორის მათაც, სადაც ჟურნალისტები არ დაიშვებოდნენ, და ამ შეხვედრებზე პოლიტიკის განხილვა და დაგეგმვა არ ხდებოდა. მიწევდა მისთვის გამოსვლის ტექსტების დაწერა, როდესაც სიტყვით უნდა მიემართა მმართველი პარტიისთვის, „ერთიანი რუსეთისთვის“. ამ გამოსვლებში ის აკეთებდა პოლიტიკურ შეფასებებს, პროგნოზებს, მაგრამ ფრთხილობდა, არ სურდა ღიად ჩარეულიყო პრეზიდენტის პასუხისმგებლობის სფეროში.
რადიო თავისუფლება: შეიძლება კონკრეტულ გამოსვლებზე გკითხოთ? თქვენ რომელი სიტყვების დაწერა მოგიწიათ? ან, მაგალითად, ვინ უწერდა ტექსტებს საგარეო პოლიტიკაზე?
აბას გალიამოვი: იცით, ასე ვერ დაიჩემებ, რომ პრეზიდენტის რომელიმე სიტყვა ან გამოსვლა შენია. ეს ყოველთვის კოლექტიური ნაშრომია. ისე არაა, რომ შენ წერ და მერე ხელში აძლევ. ყოველთვის იყო რამდენიმე ადამიანი, ვინც კითხულობდა, ამატებდა იდეებს და ა.შ. ეს არასდროს იყო ერთი ადამიანის პირადი ნაშრომი - ამას გარდა, პუტინისთვის არც იმპროვიზაცია იყო უცხო ხილი. აიღებდა თავს ტექსტიდან, დაამატებდა რაღაცას თვითონ და ისევ დაუბრუნდებოდა ტექსტს. ეს კარგად გამოსდიოდა.
მაშინ ვერავინ იწინასწარმეტყველებდა, რომ რუსეთი იმ ფაშისტ სახელმწიფოდ იქცეოდა, რასაც დღეს ვხედავთ.
რადიო თავისუფლება: 2008 წლის აპრილი - ნატოს სამიტი ბუქარესტში. პუტინი გამოდის სიტყვით - ლაპარაკობს კოსოვოზე, ლაპარაკობს უკრაინასა და საქართველოს ნატოში გაწევრების საფრთხეებზე, და ამავე სამიტზე, სხვათა შორის, მან პირველად განაცხადა, რომ უკრაინა, როგორც ასეთი, ქვეყანა არ იყო. ხომ ვერ გაიხსენებდით, ვინ მუშაობდა ამ გამოსვლაზე? ვინ „მიაწოდა“ იდეები?
აბას გალიამოვი: მაშინ მისი მთავარი სპიჩრაიტერი იგივე ადამიანი იყო, ვინც დღეს - დმიტრი კალიმულინი. და რადგანაც ეს საგარეო პოლიტიკას ეხებოდა, ეს იქნებოდა კოლექტიური შრომა, ერთი მხრივ, ჩვენი, სპიჩრაიტერების, კალიმულინის ხელმძღვანელობით და, მეორე მხრივ, პრეზიდენტის ადმინისტრაციის საგარეო პოლიტიკის დირექტორატს შორის. ზოგჯერ, ძალიან იშვიათად, ლავროვიც პირადად იღებდა მონაწილეობას ამაში. დღეს საგარეო პოლიტიკის დირექტორატში ამას აკეთებს უშაკოვი, პრეზიდენტის ასისტენტი საგარეო პოლიტიკის მიმართულებით.
რადიო თავისუფლება: ასეთი კითხვა: როდესაც 2008 წელს პუტინთან სამუშაოდ დაბრუნდით, რა გამოძრავებდათ? რისი მიღწევა გინდოდათ? რომ, აი, ვიმუშავებ პუტინზე - და მერე?
აბას გალიამოვი: არ ვიცი, სწორად ჩავწვდი თუ არა შეკითხვის არსს. რას გულისხმობთ... რა მოტივაცია მქონდა? ვიცოდი, რომ ეს იყო კარიერული წინსვლა, რომ მექნებოდა ბევრად უფრო მაღალი თანამდებობა, ვიდრე წინა ჯერზე, როდესაც იქ ვმუშაობდი... მომიწევდა პუტინისთვის გამოსვლის ტექსტების დაწერა. ზოგადად ვფიქრობდი, რომ ქვეყნის მიმართულება იცვლებოდა და, რომ წინ ნათელი მომავალი გველოდა. მაშინ ვერავინ იწინასწარმეტყველებდა, რომ რუსეთი იმ ფაშისტ სახელმწიფოდ იქცეოდა, რასაც დღეს ვხედავთ.
რადიო თავისუფლება: კარგა ხანია, მასზე აღარ მუშაობთ, აღარ უწერთ გამოსვლის ტექსტებს: როდის დადგა ის მომენტი, როდესაც თქვენს თავს უთხარით - ამის კეთება აღარ მინდა?
აბას გალიამოვი: პირველი გარდამტეხი მომენტი იყო 2014 წელს, როდესაც საჯარო სამსახური დავტოვე და ჩემს თავს ვუთხარი: აქ აღარ დავბრუნდები, ამ სახელმწიფოსთვის აღარ ვიმუშავებ. ეს იყო უშუალოდ ყირიმის ამბების შემდეგ. მეორე გარდამტეხი მომენტი იყო 2018 წელს, როდესაც ჩავთვალე, რომ საქმე უკვე მივიდა კრემლთან ღია კონფლიქტამდე - მანამდე ვმუშაობდი როგორც დამოუკიდებელი პოლიტიკური კონსულტანტი, მაგრამ მეტ-ნაკლებად ნორმალური ურთიერთობა მქონდა პრეზიდენტის ადმინისტრაციასთან. მაგრამ 2018-ში, სიტუაცია მათთვის ცუდიდან უარესისკენ შეიცვალა, რეიტინგები დაუვარდათ და ხალხში პროტესტი გამძაფრდა - ამის გააზრებასთან ერთად, „მუხრუჭებს მოუჭირეს“, „დაპრესეს“ ისინი, ვინც კრიტიკულად იყო განწყობილი. ან მათთან უნდა ყოფილიყავი, ან მათ წინააღმდეგ. გეუბნებოდნენ ასეთ რამეს - ან ასე და ასე ილაპარაკებ, ან კონტრაქტებს თვალითაც ვერ ნახავ, იშიმშილებ, ოჯახის სარჩენი ფული არ გექნება. ციხეში ჩასმით არ დამმუქრებიან - ვერ მოვიტყუები. მემუქრებოდნენ, რომ დავკარგავდი ყველა კონტრაქტს და ჩემი პროფესიით რუსეთში ვეღარ ვიმუშავებდი. მეც ავდექი და ოჯახთან ერთად ისრაელში გადმოვედი საცხოვრებლად. საბოლოო გარდამტეხი მომენტი კი იყო ამ დიდი ომის დაწყება. როგორც კი დაიწყო ომი, მე ეს ომი გავაკრიტიკე და ყველა ჩემი შემორჩენილი რუსული კონტრაქტი დაუყოვნებლივ დაირღვა.
წუწუნებს ამერიკაზე, ნატოზე, უკრაინელ ფაშისტებზე. ხალხი იმედგაცრუებული რჩება. ბოლო გამოსვლაც ასეთი იყო - ის ცდილობდა, ომის ნორმალიზება მოეხდინა, ხალხისთვის ჩაეგონებინა, რომ ეს სიტუაცია ნორმალურია, კონტროლს ექვემდებარება. ეს ფსიქოთერაპიაა და მეტი არაფერი.
რადიო თავისუფლება: უკვე ვისაუბრეთ იმაზე, თუ როგორი იყო პუტინი მაშინ, და როგორია დღეს. მგონი, ლოგიკური გაგრძელება იქნება, თუ გკითხავთ - მის ახლანდელ გამოსვლებზე რას ფიქრობთ? ავიღოთ, მაგალითად, ბოლო დიდი გამოსვლა, მიმართვა რუსეთის ფედერაციის სათათბიროსადმი.
აბას გალიამოვი: ეს მიმართვა დიდი იმედგაცრუება იყო. იმიტომ რომ ყოველგვარ შინაარსს იყო მოკლებული. მისი მთავარი პრობლემა ახლა ისაა, რომ იძულებულია, ისევ გამოვიდეს, სიტყვით მიმართოს ხალხს. არადა, პოლიტიკის კეთების წესები შეიცვალა. ახლა სიტყვებს ფასი აღარ აქვს, სიტყვები ძალიან ცოტას ნიშნავს. ახლა უნდა იმოქმედო, ეს ომია, უნდა მოიგო, ომს კი სიტყვებით ვერ მოიგებ. ადრე, მშვიდობიანობისას, სიტყვებითაც გახვიდოდი ფონს, იმიტომ რომ პოლიტიკა სიტყვებით იძერწებოდა, სხვა მეთოდი არ იყო. ახლა სიტუაცია კარდინარულად შეიცვალა - ომს ლაპარაკით ვერ მოიგებ. არადა, პუტინი არ ჩერდება, ლაპარაკობს და ლაპარაკობს, და ყოველ ჯერზე, როდესაც სიტყვით გამოდის, ხალხს უნდა, გაიგონოს რამე, რაც დაარწმუნებთ, რომ პუტინმა გამოსავალს მიაგნო, რამეს შეცვლის - ის კი გამოდის და ისევ იმას გაიძახის, რაც წინა ჯერზე თქვა. და ყველამ იცის უკვე, რომ ამას გამარჯვებასთან არ მივყავართ, შედეგებთან არ მივყავართ. და ყველა ელოდება - ხალხი იაზრებს, რომ ის თანდათანობით უფსკრულს უახლოვდება, ჩიხისკენ მიდის. და თუ არ უნდა, გადაიჩეხოს, მიმართულება უნდა შეიცვალოს. ამიტომ ყოველ ჯერზე, როდესაც სიტყვით გამოდის, ყველა გულდასმით უსმენს, ელოდებიან - აი, ახლა იტყვის, ახლა გაგვაცნობს ახალ გეგმას, გეგმა ბ-ს! პუტინი კი ისევ გეგმა ა-ზე გვიქადაგებს, წუწუნებს ამერიკაზე, ნატოზე, უკრაინელ ფაშისტებზე. ხალხი იმედგაცრუებული რჩება. ბოლო გამოსვლაც ასეთი იყო - ის ცდილობდა, ომის ნორმალიზება მოეხდინა, ხალხისთვის ჩაეგონებინა, რომ ეს სიტუაცია ნორმალურია, კონტროლს ექვემდებარება. ეს ფსიქოთერაპიაა და მეტი არაფერი.
რადიო თავისუფლება: მუშაობს ეს თერაპია? სჯერათ მისი?
აბას გალიამოვი: არა, არა - რა თქმა უნდა, არა. ხალხი ხედავს, რომ ის რეალობას გაურბის, რეალობას, რომელიც უკვე გამორიცხავს პუტინის თავდაპირველი მიზნების შესრულებას - ახლა მან ან მიზნები უნდა შეიცვალოს, ან სხვანაირად იმოქმედოს. მაგრამ არც ერთს აკეთებს, არც მეორეს.
რადიო თავისუფლება: როდესაც ამბობთ, რომ პუბლიკა მისგან ცვლილებებს ელის - რა ამოძრავებთ მათ - უნდათ, რამე შეიცვალოს, რომ ეს ომი მოიგონ თუ სურთ, ეს ომი დასრულდეს? რა სურს რუს პუბლიკას?
აბას გალიამოვი: თუ მოახერხებს და ომს მოიგებს, მშვენიერი - პუბლიკას უნდა ომამდელ მდგომარეობაში დაბრუნება, როდესაც ყველაფერი მეტ-ნაკლებად ნორმალურად, მშვიდობიანად იყო. თამაშის წესები ცნობილი იყო - არ იყო სანქციები, რუსეთში ფულის შოვნა შეიძლებოდა და თუ ამ ფულს პუტინის ელიტას გაუყოფდი, პრობლემებიც არ გექნებოდა. მერე მოგიწევდა პენსია და წახვიდოდი სადმე, მაგალითად, ფლორიდაში ან კიდევ სხვაგან დასავლეთში. სტრატეგია ასეთი იყო, მკაფიო, მარტივი. ახლა ეს ყველაფერი დასრულდა. ხალხს კი არ ესმის რატომ - არავის სჯერა ზღაპრების ნატოსა და უკრაინელ ფაშისტებზე. ყველას ესმის, რომ ამ ომის თავიდან აცილება ძალიან მარტივად შეიძლებოდა.
რადიო თავისუფლება: ასე რომ, მორალი არ არის [რუსი პუბლიკის] მამოძრავებელი იმპულსი.
აბას გალიამოვი: არა, რა თქმა უნდა, არა.
რუსული ელიტა ყოვლად ამორალურია, მაგრამ პრაგმატული. ასე რომ, პუტინს რომ შეეძლოს ამ ომის მოგება მეტი რეპრესიების ხარჯზე, ისინი წინააღმდეგები არ იქნებოდნენ, მაგრამ საქმე ისაა, რომ პუტინი ამ ომს ვერ იგებს.
რადიო თავისუფლება: ანუ ეს არ არის - „ჩვენ არ გვინდა ომი, იმიტომ რომ ომი ცუდია, არასწორია“. ეს მატერიალური ასპექტია - ომი არ გვინდა, იმიტომ რომ ცუდია ბიზნესისთვის, ჩვენი ცხოვრების დონისთვის. ეს ამოძრავებს რუს პუბლიკას?
აბას გალიამოვი: საქმე უბრალოდ ის კი არაა, რომ ომი ბიზნესისთვისაა ცუდი, საქმე ისაა, რომ ეს ომი რეჟიმს კოლაფსით ემუქრება. პუბლიკა ფიქრობს, რომ თუ პუტინი არაფერს შეცვლის, თუ ისევ იმის კეთებას განაგრძობს, რასაც ახლა აკეთებს, ეს ყველაფერი საბოლოოდ რევოლუციამდე მიგვიყვანს და მთელი სისტემა ჩამოიქცევა. და, რა თქმა უნდა, ელიტებს ეს არ სურთ - მათ სტაბილურობა სწყურიათ. ცხადია, მორალი და ეთიკა აქ არაფერ შუაშია - რუსული ელიტა ყოვლად ამორალურია, მაგრამ პრაგმატული. ასე რომ, პუტინს რომ შეეძლოს ამ ომის მოგება მეტი რეპრესიების ხარჯზე, ისინი წინააღმდეგები არ იქნებოდნენ, მაგრამ საქმე ისაა, რომ პუტინი ამ ომს ვერ იგებს. და თუ იმას გააგრძელებს, რასაც დღეს აკეთებს, რევოლუციამდე მიგვიყვანს - აი, ასე ფიქრობენ ელიტები. შესაბამისად - მოდი, სხვა რამე ვიღონოთ. მოდი, მოველაპარაკოთ [უკრაინელებს]. ომს მოვრჩეთ. მოვრჩეთ სანქციებს, ქვეყანაში სიტუაცია ისევ ნორმალურს დავამსგავსოთ. არ გვინდა უროიანი პრიგოჟინი, რომელიც აქეთ-იქით აწყდება და გვემუქრება. ასეთია ზოგადი განწყობა - სიტუაცია ანომალიურია და კოლაფსისკენ მიიწევს. არავინ იცის, როგორ გამოიყურება ეს კოლაფსი, მაგრამ ყველა გრძნობს, რომ ის თანდათან ახლოვდება.
რადიო თავისუფლება: ვთქვათ, პუტინი ომს ვერ იგებს - მაგრამ არც აგებს. იყო ასეთი ფრაზა მის ბოლო გამოსვლაში: „ეს წყალგამყოფი მომენტია ჩვენი ქვეყნისთვის, ჩვენს ისტორიაში“. რამდენად დიდია შანსი, რომ მოახერხებს რუსების გაერთიანებას ამ დიდი ბრძოლის ალმის გარშემო? ან, თუ მოახერხებს, რამდენ ხანს გასტანს ეს ერთობა?
აბას გალიამოვი: არა, თუ ომს ვერ მოიგებს, ძალიან გაუჭირდება. მისი მთელი ლეგიტიმაცია ეყრდნობა მოსაზრებას, რომ ის ძლევამოსილია და მუდამ გამარჯვებული გამოდის ბრძოლიდან. და მარცხი ომში, რომელიც მან თავადვე გააჩაღა, ცხადყოფს, რომ არც ისეთი ძლიერია, როგორც გვეგონა. მაგია გაქრება და რეალობას დავინახავთ, ხალხი აღარ იქნებოდა მონუსხული მისი პერსონით. მისი ლეგიტიმაციის ეროზია უკვე დაწყებულია - მაგრამ ეს ამ პროცესს დააჩქარებდა. ერთ ან ორ წელიწადში, ის გახდებოდა ყველასთვის საძულველი ბებერი ტირანი, დიქტატორი. და როდესაც ის ამ ლეგიტიმაციას დაკარგავს, დაკარგავს მტკიცე მხარდამჭერთა ბაზას, რომელიც ჯერ კიდევ შემორჩა - დაახლოებით 30 პროცენტი, მაშინ რეალური გახდება ელიტების მხრიდან გარკვეული ამბოხების საფრთხე, ანაც ჯარის მხრიდან სახელმწიფო გადატრიალების მცდელობა.
ბოლო ხანებში პუტინმა დაიწყო მედვედევის გაძლიერება - რატომ? ერთადერთი ლოგიკური ახსნა ისაა, რომ მემკვიდრედ ამზადებს.
რადიო თავისუფლება: ვინ, რა დროს და რა მხარდაჭერის იმედად დაიწყებს ამ ამბოხებას ან გადატრიალებას, თქვენი აზრით?
აბას გალიამოვი: თუ არჩევნებს გააუქმებს, თუ არჩევნებზე არ გავა - ერთი წლის განმავლობაში ტოტალურად არალეგიტიმური გახდება, პარალელურად კი რეჟიმი გახდება უფრო და უფრო რეპრესიული. ამ წუთას, ვფიქრობ, შესაძლოა სამხედროებმა დაიწყონ [გადატრიალება]. მათთვის ძალიან მნიშვნელოვანია, უკან დაიბრუნონ პრესტიჟი და საკუთარი თავის პატივისცემა, რასაც უზარმაზარი დარტყმა მიაყენა პუტინის ფიასკომ უკრაინაში. ახლა ისინი დაბნეულები არიან, კითხულობენ - ვინ ვყოფილვართ საერთოდ? „ლუზერები“ ვყოფილვართ?
რადიო თავისუფლება: და ამ პრესტიჟის ბრძოლის ველზე, უკრაინაში დაბრუნების ნაცვლად, პუტინს დაუპირისპირდებიან?
აბას გალიამოვი: დიახ. ახლა ეს ყოვლად წარმოუდგენელია, რადგან პუტინს ჯერ კიდევ შემორჩა ლეგიტიმაცია. იმისთვის, რომ არმია მოქმედებაზე გადავიდეს, ის ყველასთვის საძულველ დიქტატორად უნდა იქცეს, ჯარი კი ხალხის მხსნელად - ძალად, რომელიც ხალხს ამ დიქტატორისგან გაათავისუფლებს. სანამ ის მხარდამჭერთა ამ 30-პროცენტიან ბაზას ინარჩუნებს - არმიისთვის ხელშეუხებელია, ეს ბანგივითაა ჯარისთვის. მაგრამ არჩევნები დილემაა - თუ არჩევნებს გააუქმებს, ლეგიტიმაციას გამოეთხოვება, თუ ჩაატარებს - დიდი შანსია, წააგოს, დიდი შანსია, რუსების 51-მა პროცენტმა ხმა არ მისცეს. მაშინ მოუწევს არჩევნები გააყალბოს და ხმები მოიპაროს.
რადიო თავისუფლება: რაც სრულადაც არაა ძნელი წარმოსადგენი რუსეთში, ასე რომ...
აბას გალიამოვი: არა, არა - დაუკვირდით. ტექნიკურად კი - ეს სულაც არაა ძნელი. საქმე ისაა, „ჭამს“ თუ არა ხალხი ამას, დაიჯერებს თუ არა შენს გამარჯვებას. გაიხსენეთ 2011 წელი და ბოლოტნაიას პროცესები, რუსეთის არშემდგარი ფერადი რევოლუცია. არჩევნების მოპარვა იმავე პროცესებს მისცემს ბიძგს, და მოუგებელი ომის ფონზე, უკვე ვეღარ ვიტყვით დანამდვილებით, რომ ჯარი და სასამართლო უწყებები ისევ პუტინს გაუმაგრებენ ზურგს და პროტესტებს დაარბევენ. მათ პუტინმა ძალიან გაუცრუა იმედები, ისინი აღარ უყურებენ პუტინს, როგორც მამობილს. და თუ პროტესტები მასშტაბურ ხასიათს მიიღებს, მათ შესაძლოა უარი თქვან ხალხის დარბევაზე.
რადიო თავისუფლება: ჰორიზონტზე მსგავსი პერსპექტივების ფონზე, უფრო და უფრო აქტუალური ხდება პუტინის მემკვიდრის თემა - როგორ ფიქრობთ, ვისზე დადებს ფსონს?
აბას გალიამოვი: თუ იმის მიხედვით ვიმსჯელებთ, რასაც დღეს რუსულ პოლიტიკაში ვხედავთ, ეს ისევ მედვედევი იქნება. სულ ახლახან, დეკემბრის ბოლოს პუტინმა ის მოადგილედ დანიშნა სამხედრო-ინდუსტრიული თანამშრომლობის საპრეზიდენტო კომისიაში, რაც მედვედევს დიდი ძალაუფლებას, ბერკეტებს აძლევს და ისიც აქტიურად გადაეშვა ამჟამინდელი მთავრობის გავლენების სფეროში. ძალიან აქტიურია იქ. ასე რომ, თუ ლოგიკურად მივუდგებით... მაგრამ ისიც უნდა გვახსოვდეს, რომ პუტინი, ბოლო წელია, ლოგიკას აღარ სწყალობს, ხშირად დგამს ისეთ ნაბიჯებს, რაც არანაირ ლოგიკაში არ ჯდება, მეტიც, ადრე გადადგმულ ნაბიჯებს ეწინააღმდეგება. მაგრამ - თუ ლოგიკურად მივყვებით - ეს გადაწყვეტილება განპირობებულია მედვედევის წინ წამოწევის მოტივით.
რადიო თავისუფლება: და რატომ უნდა უნდოდეს მედვედევის წინ წამოწევა?
აბას გალიამოვი: ვფიქრობ, პრემიერ-მინისტრად დანიშნავს უახლოეს თვეებში, როდესაც საბოლოოდ გაიაზრებს, რომ მისი ხელახალი იერიშიც ჩაფლავდა. თუ პირიქით, ეს იერიში წარმატებული გამოდგა, არაფერს არ შეცვლის, მთელ წარმატებას საკუთარ თავზე მიიწერს. მაგრამ თუ დაინახავს, რომ საქმე ცუდადაა, განტევების ვაცის ძებნას დაიწყებს - მთავრობას შეცვლის, ისევ მედვედევს დანიშნავს პრემიერად, ოღონდ ამჯერად ეს იქნება პრემიერი რეალური პოლიტიკური ძალაუფლებით და არა უბრალოდ ტექნიკური წოდება, როგორც მანამდე. ანუ, პუტინი მას „სილოვიკების“ და სამხედროთა კონტროლის უფლებამოსილებას მისცემს და ეტყვის: აბა, შენ იცი, გზა ხსნილია, მიდი, ომი მოიგე - დრო არჩევნებამდე გაქვს, უფრო სწორად, ამ წლის დეკემბრამდე, როდესაც კანდიდატი უნდა დასახელდეს. ამით პასუხისმგებლობას საკუთარი მხრებიდან მემკვიდრის მხრებზე გადაჰკიდებს, რადგან სულაც არ უნდა, ომში დამარცხების გამო პასუხისმგებლობის ტვირთი იკისროს. ის ხომ ძლევამოსილი პუტინია, მისთვის დამარცხება ყოვლად წარმოუდგენელია. ძალიან უნდა, რომ თუნდაც საკუთარ თვალში, მეგობრების თვალში, ახლო გარემოცვისა და ისტორიის თვალში ომის წაგებაში მთავარ დამნაშავედ არ წარმოჩნდეს. ასე რომ, მისი გადმოსახედიდან, უკეთესია, „ვალად აწვეს“ არასწორი მემკვიდრის შერჩევა, ვიდრე ომის წაგება. იტყვის: მემკვიდრე არასწორად შევარჩიე, მაგრამ! - ომი მე არ წამიგია. და თუ მედვედევი დამარცხდება, ეს უკვე მედვედევის მარცხია და არა პუტინისა, აი, ამის იმედი აქვს. მერე ეცდება, უკან დაბრუნდეს და განგვიცხადოს: ოჰ, ფრიად ვწუხვარ, მემკვიდრემ ისევ გამიცრუა იმედები. ახლა ისევ მე მოვკიდებ საქმეს ხელს და უკეთესობაც იქნება.
რადიო თავისუფლება: მესმის თქვენი ლოგიკა. რაც არ მესმის, არის თავად მედვედევის კანდიდატურა. გულწრფელად გეტყვით, როდესაც ეს კითხვა დაგისვით, ნამდვილად არ ველოდებოდი, რომ მედვედევს დაასახელებდით, ის სიის ბოლოში მეგონა. იმიტომ რომ დღეს 2008 წელი არაა, როდესაც ნახევარ მსოფლიოს მედვედევი უფრო ლიბერალური, უფრო თანამედროვე ეგონა, ვიდრე პუტინი. ახლა მთელი მსოფლიო მას აღიქვამს, როგორც კლოუნს, თანაც, როგორც ამბობენ, ალკოჰოლიკ კლოუნს. რანაირი პრემიერი იქნებოდა მედვედევი?
აბას გალიამოვი: შეხედეთ - ნახევარი წლის წინ ანგარიშს ვწერდი პუტინის სავარაუდო მემკვიდრეზე. ზუსტად იმავე მიზეზების გამო, რაც ახლა თქვენ დაასახელეთ, სკეპტიციზმით ვიყავი განმსჭვალული. ჯერ კიდევ სექტემბერში მედვედევი ამ სიის სათავეში არ მოიაზრებოდა - სხვა სახელები „ჭიდაობდნენ“. მაგრამ ერთია ჩვენი - ჩემი და თქვენი ლოგიკა და მეორე ის, თუ როგორ ხედავს ამ ყველაფერს პუტინი, რას ფიქრობს. და მე ვხედავ, რომ ბოლო ხანებში მან დაიწყო მედვედევის გაძლიერება - რატომ? ერთადერთი ლოგიკური ახსნა ისაა, რომ მემკვიდრედ ამზადებს და მასზე იმიტომ შეაჩერა არჩევანი, რომ სხვებზე მეტად ენდობა.
რადიო თავისუფლება: ანუ დილემა, სადაც ერთგულება კომპეტენციაზე მეტად ფასობს.
აბას გალიამოვი: ერთგული ხალხი პუტინს არ აკლია, საქმე ისაა, რომ განსხვავებით სხვა ერთგულებისგან, მედვედევი საქმეში გამოცადა და ერთგულება შეუმოწმა. ოთხი წლის განმავლობაში იყო მედვედევი პუტინის ბოსი, ერთადერთი კაცი, რომელიც ნომინალურად პუტინზე მაღლა იდგა, მან პირნათლად შეუსრულა პუტინს დაპირება და უკან დაუბრუნა მისი ტახტი ამ ოთხი წლის შემდეგ. და ვფიქრობ, ეს ყველაზე მნიშვნელოვანი რამაა პუტინის თვალში.
კადიროველები ომის ჩემპიონები ეგონა ყველას და აგერ, „მეზობელი კვარტლის“ ბიჭებმა კუდით ქვა ასროლინეს.
რადიო თავისუფლება: კიდევ ორ კაცზე მინდა გკითხოთ, ვისი სახელებიც უკვე ნაკლებად ასოცირდება პუტინის პოტენციურ მემკვიდრეებთან, ბოლო დროს მათ უფრო პოტენციურ საფრთხეებად მოიხსენიებენ: კადიროვი და პრიგოჟინი. ამ ორს პუტინის ტახტზე უჭირავს თვალი თუ უბრალოდ, ამ ტახტის მფლობელთან მიახლოება სურთ, რათა ხმა ადვილად „გააგონონ“?
აბას გალიამოვი: კადიროვს, „კარიერის“ ზენიტში, უნდოდა გამხდარიყო სრულიად რუსეთის მუსლიმური სამყაროს ლიდერი. ახლა ისეთი დრო უდგას, იმდენი პრობლემა აქვს, რომ ექსპანსიაზე ფიქრის ნაცვლად, რაც აქვს, იმის შენარჩუნებითაა დაკავებული. რუსული არმიის მარცხებმა უკრაინაში, პუტინის შემდეგ, ყველაზე მეტად კადიროვი დააზარალა. მისი ხალხი ომის ჩემპიონები ეგონა ყველას და აგერ, „მეზობელი კვარტლის“ ბიჭებმა კუდით ქვა ასროლინეს. და, რა თქმა უნდა, პუტინის მსგავსად, კადიროვის ლეგიტიმაციაც ერთადერთ რამეს ემყარება - ძალის დემონსტრირებას, რომ ესაა ლიდერი, რომლისთვის წინააღმდეგობის გაწევა ძვირად დაგიჯდება. ახლა ყველა ხედავს, რომ არც ასე ყოფილა საქმე. ამიტომაც, კადიროვი სერიოზულ შარშია და ძირითადად, იმას ცდილობს, რომ ჩეჩნეთზე მისი კონტროლი არ შესუსტდეს. რაც შეეხება პრიგოჟინს - ის მარგინალურ მოთამაშედ იქცა, რადგან ემოციების კონტროლი ვერ შეძლო და ყველა შესაძლო პოლიტიკური ხიდი ჩატეხა. იმდენი კონფლიქტი გააჩაღა, რომ უკვე პუტინისთვისაც თავისტკივილად იქცა, რადგან პრიგოჟინის გამო ის კარგავს როგორც ნდობას, ასევე რეპუტაციას ჯარისა და ბიუროკრატიის თვალში. ამიტომაც შეუკვეცეს ფრთები პრიგოჟინს, მასზე ზეწოლაა. თუმცა, ვერ ვიტყოდი, რომ მისი თამაში დამთავრდა - თუ რუსული არმია ისევ ჩაფლავდა, პუტინს სხვა გზა აღარ დარჩება, გარდა იმისა, რომ ისევ პრიგოჟინს მოუბრუნდეს, ეს მისი მეორე შანსი იქნება.
მომავლის რუსეთის ხედვა არავის აქვს. რევოლუციას კი ვერ მოახდენ, თუ ხალხს ნათელი მომავლის სურათს არ დაუხატავ.
რადიო თავისუფლება: რუსულ ოპოზიციაზეც გკითხავთ - რა როლი შეუძლიათ მათ ითამაშონ ამ ყველაფერში?
აბას გალიამოვი: რუსული ოპოზიცია დღეს ან ციხეშია, ან საზღვარგარეთ. ერთადერთი, და საუკეთესო რამ, რაც შეუძლიათ გააკეთონ, არის ის, რომ გაერთიანდნენ, განაცხადონ ამის შესახებ და საერთო კანდიდატის წარმოდგენაზე იმუშაონ. უნდა აჩვენონ ხალხს, რომ ერთი - ცოცხლები არიან და მეორე - დაიწყონ მუშაობა მომავლის პროგრამაზე, რათა ხალხმა დაინახოს, რომ ვიღაცას მაინც ადარდებს ეს, ახლა ხომ ყველა ტაქტიკოსად იქცა, ყველას დღევანდელი დღე ადარდებს, მომავლის რუსეთის ხედვა კი არავის აქვს. რევოლუციას კი ვერ მოახდენ, თუ ხალხს ნათელი მომავლის სურათს არ დაუხატავ. ასე რომ, მათ უნდა შექმნან ეს მომავლის „აჯენდა“, პოსტპუტინური რუსეთის სურათი, თუ სურთ, ხალხმა ქუჩებს მიაშუროს, როდესაც პუტინი არჩევნებს ან გააუქმებს, ან მოიპარავს.
რადიო თავისუფლება: ისევ რევოლუცია ახსენეთ - არის თუ არა ამ სცენარში ცალკე ადგილი ნავალნისათვის? თუ ეს რევოლუციის სცენარი რეალობად იქცა, შესაძლოა თუ არა, რეალობად იქცეს ე.წ. ნავალნის რუსეთიც?
აბას გალიამოვი: დიახ, მას დიდი შანსები აქვს... ახლა ის... ასე ვთქვათ, ბატარეასავითაა - იტენება. ციხეშია - ვერავინ გადააბრალებს დღევანდელ კოლაფსს. ხალხს ის ახსოვს, როგორც პუტინის მთავარი მტერი. ასე რომ, როდესაც რეჟიმი დაემხობა, ბევრისთვის ბუნებრივი რეაქცია იქნება ნავალნისკენ გახედვა და მისთვის ყურის დაგდება, კითხვა, რას ფიქრობს, საით უნდა წავიდეთ... ასე რომ, ის შეიძლება გახდეს...
რადიო თავისუფლება: რუსეთის მანდელა?
აბას გალიამოვი: სწორედ ასეა. ამის თქმას ვაპირებდი და დამასწარით - რუსი მანდელა.
ნავალნი, შესაძლოა, გახდეს რუსეთის მანდელა.
რადიო თავისუფლება: ვთქვათ, მართლაც იქცა ნავალნის რუსეთი რეალობად - როგორი იქნებოდა მათი საგარეო პოლიტიკა?
აბას გალიამოვი: ეს ნამდვილად იქნებოდა ნორმალური, მშვიდობიანი ქვეყანა... როგორც 90-იანებში...
რადიო თავისუფლება: ფიქრობთ, რომ 90-იანებში ასეთი იყო რუსეთი?
აბას გალიამოვი: დარწმუნებული ვარ, რომ ეს რუსული იმპერიალიზმი... რუსულმა სტრატეგიამ, რომელიც დასავლეთთან კონფლიქტზეა დაფუძნებული, თავისი თავი ამოწურა, ყველა ხედავს, რომ ამან დიდ შარში გაგვხვია. ეს ომისშემდგომ გერმანიას ჰგავს, ამის მზარდი შეგრძნებაა, და დასასრულს, რეჟიმის ჩამონგრევისას ეს გრძნობა ყოვლისმომცველი იქნება. რეჟიმი არ ჩამოინგრევა, სანამ ეს შეგრძნება არ გახდება აბსოლუტური, მხოლოდ ამ შეგრძნების ყოვლისმომცველობა ჩამოანგრევს რეჟიმს. ასე რომ, არავის მოუნდება ამის გამეორება. გაბატონებული იდეა იქნება - აღარასოდეს, ისევე როგორც ფრანკოს შემდეგ ესპანეთში, როდესაც ხალხმა გაიაზრა, რომ ამ კურსმა თავი ამოწურა, რომ ის უნდა შეიცვალოს. მშვიდობის მოთხოვნა იზრდება, ოფიციალური გამოკითხვების მიხედვითაც კი, ახლა უფრო მეტი ხალხი უჭერს ომის დამთავრებას მხარს, ვიდრე გაგრძელებას.
რადიო თავისუფლება: და ეს რუსული თარგის „აღარასოდეს“ - რას ნიშნავს ეს პოსტსაბჭოთა რეგიონის კონფლიქტებისთვის - მაგ. დნესტრისპირეთის ან საქართველოს კონფლიქტებისთვის?
აბას გალიამოვი: იმას, რომ რუსეთი აღარ ჩაერევა - სადმე, საზღვრებს გარეთ ჯარის გაგზავნა ტაბუს ტოლფასი იქნებოდა.
