„თითქოს არც ვყოფილვართ“ - ინტერვიუ ნობელიატ მწერალ სვეტლანა ალექსიევიჩთან

ანასტასია სლოვინსკაია: იმ ყველაფრის ფონზე, რაც საქართველოში ბოლო წლებში ხდება, სულ უფრო ხშირად ისმის ტერმინი „ბელარუსიზაცია“. აქ ამ ტერმინს იმ მნიშვნელობით არ იყენებენ, როგორც ბელარუსში. მარტივად რომ ვთქვათ, ამ ტერმინში ვგულისხმობთ საქართველოში დღევანდელი ხელისუფლების მიერ ბელარუსის ტიპის რეჟიმის დამყარების მცდელობას.

მესმის, რომ ალბათ ნაკლებად სასიამოვნოა, როცა შენი ქვეყნით, რომელიც დიქტატორის ხელშია ჩავარდნილი, აშინებენ სხვა ქვეყანას. მინდა გთხოვოთ ძალიან მოკლედ გაიხსენოთ, როგორ მიმდინარეობდა საპროტესტო გამოსვლები ბელარუსში, რა და როდის წავიდა ყველაფერი უკუღმა? რატომ არ გამოგივიდათ?

სვეტლანა ალექსიევიჩი: კარგი კითხვაა, მასზე პასუხი რომ მქონდეს. მხოლოდ იმის თქმა შემიძლია, რომ ეს იყო ერთადერთი დრო, როცა მოგვწონდა ჩვენი თავი, როცა ბელარუსებს მოსწონდათ თავიანთი თავი. მახსოვს ერთი პლაკატი... იდგა გოგონა, სტუდენტი, რომელსაც გაშლილ პლაკატზე ეწერა: „ბელარუსებო, მაპატიეთ, მე თქვენი არ მჯეროდა, წასვლას ვაპირებდი, მაგრამ ახლა არსადაც არ წავალ ამ ქვეყნიდან!“

და მართლაც, ჩემი სახლი იმ დიდი გზის, მდინარის პირას დგას, სადაც ეს ხალხი დადიოდა [აქციებზე]... 5-დან 7 საათამდე ჩაივლიდა სამხედრო ტექნიკა და სადღაც უკანა ეზოებში უჩინარდებოდა, შემდეგ კი ადამიანები იწყებდნენ სვლას. ესენი იყვნენ საოცარი ადამიანები, ბელარუსში ასეთი ადამიანების არსებობის შესახებ მანამდე არაფერი მსმენოდა. ესენი იყვნენ ლამაზად ჩაცმული ქალები, ყვავილებით, ბავშვებით... საოცარი სანახაობა იყო.

და ახლა როცა ამბობენ, რატომ არ წვავდით საბურავებს, როგორც უკრაინელები; რატომ არ აკეთებდით ამას, რატომ არ აკეთებდით იმას; რატომ არ უშენდით ცეცხლს, რატომ არ ისროდით რიყის ქვებს... იმიტომ, რომ ასეთი იყო ჩვენი პრინციპი.

მე ვიყავი მათ შორის, ვინც ქადაგებდა, 21-ე საუკუნეა, ფოსტა-ტელეგრაფის აღება და სისხლის ღვრა ძველი, ისტორიას ჩაბარებული ამბავია, ჩვენ რაღაც სხვაგვარად უნდა მოვიქცეთო. ერთგვარი „განდიზმი“ იყო ჩვენში პოპულარული და ამ გზით ვცილობდით მიზნის მიღწევას. ამიტომ მსვლელობებსაც ზეიმის ელფერი ჰქონდა. ადამიანები შეხაროდნენ ერთმანეთს, მაგრამ ეს ალბათ გულუბრყვილობა, რომანტიკულობა იყო.

როგორც ახლა მესმის, ჩვენ არ გვქონდა გამოცდილება, მიუხედავად 90-იანი წლების რუსეთისა, ჩვენ მაინც არ გვქონდა წინააღმდეგობის ნამდვილი გამოცდილება. არ გვქონდა მკაფიო გაგება იმისა, თუ ვისთან გვქონდა საქმე, რომ ჩვენ გვყავს ძალიან ხისტი, ძლიერი ლიდერი, რომელიც მიეკუთვნება ძველ თაობას და მზადაა სისხლი დაღვაროს და, რომ სამხედრო ტექნიკა, რომელიც ქალაქში შედის და სადღაც ქრება, ნებისმიერ დროს შეიძლება ჩვენზე წამოვიდეს.

ახლა მეუბნებიან, მსაყვედურობენ, და მეც თავს ვიდანაშაულებ, რომ უნდა მომეწოდებინა ქუჩაში გამოსული იმ მშვენიერი ახალგაზრდებისთვის, გაეწიათ შეიარაღებული წინააღმდეგობა. მაგრამ მე არ შემეძლო ამის გაკეთება არა ხასიათის, არამედ მრწამსის გამო. ისინი იყვნენ ვიღაცის ვაჟები, ვიღაცის შვილები.

წინა დღეებში საავადმყოფოში მოვინახულე ჩემი ნაცნობი, რომლის მახლობლად ტიროდა რომელიღაც ძალოვნის დედა, იმ ძალოვნისა, რომელიც არბევდა მიტინგებს... არ ვიცი, ნაცემი იყო თუ რამე სხვა სჭირდა. და იქვე იყო ოპოზიციონერის, სტუდენტის დედა. როგორც ხელოვანი, იმდენად შემძრა ნანახმა, რომ შეუძლებლად მეჩვენა ჩემი თავის წარმოდგენა სისხლისღვრის მომხრეთა შორის.

სამწუხაროდ, ჩვენ საქმე გვაქვს წარსულთან. წარსული კი თავისი კანონებით ცხოვრობს. მგონია, რომ ჩვენ დავმარცხდით იმის გამო, რომ სწორად ვერ განვსაზღვრეთ, თუ სად ვიმყოფებოდით. აღმოჩნდა, რომ ქვეყანაც, სისტემაც და ხელისუფლებაც - ყველანი იყვნენ წარსულიდან და, შესაბამისად, შემოგვთავაზეს კიდეც თამაში ძველი წესებით, წარსულის კანონებით. წარსული უფრო დიდი, უფრო მეტი აღმოჩნდა და მან გაიმარჯვა ჩვენზე.

ანასტასია სლოვინსკაია: საბოლოო ჯამში, ხომ შეუძლებელია, რომ წარსულმა გაიმარჯვოს?

სვეტლანა ალექსიევიჩი: მათ დღეს გაიმარჯვეს, თითქოს დემოკრატიამ უკან დაიხია, მაგრამ, საბოლოო ჯამში, მათ, ვინც ხელისუფლებაში იმყოფებიან თქვენთანაც და ჩვენთანაც, არ შეუძლიათ დროის დამარცხება. თუმცა ჯერჯერობით ჩვენს საზოგადოებაში წარსული უფრო მეტია, ვიდრე - ახალი [დრო]. ეს მქონდა მხედველობაში, სწორედ ამ წარსულმა გაიმარჯვა. საერთო ჯამში, რა თქმა უნდა, წარსული ვერ გაიმარჯვებს, აბსოლუტურად მართალი ხართ, თუმცა მოცდაა საჭირო, მაგრამ ცხოვრება არც ისე დიდია.

ანასტასია სლოვინსკაია: იცით, არის ერთი კითხვა, რომლის პასუხის ფორმულირებასაც ვცდილობ უკრაინაში სრულმასშტაბიანი შეჭრის დაწყების შემდეგ და, რომელიც ეხება დიქტატურის ბუნებას. სად და როგორ იდგამს ის ფესვებს, რამდენად მნიშვნელოვანია ნიადაგი, სხვა სიტყვებით - საზოგადოება?

რადგან, როცა ამაზე ვფიქრობ, მართლა მგონია, რომ ქართული საზოგადოება ძალიან განსხვავდება ბელარუსულისგანაც და რუსულისგანაც, ჩვენ ნანახი გვაქვს ხელისუფლებების ცვლილება, როგორ გაიზარდა ახალი, წინა თაობებისგან სრულებით განსხვავებული, თაობა, მაგრამ ყოველივე ამასთან ერთად, ვშიშობ, არ აღმოვჩნდე გარკვეული ილუზიების ტყვეობაში, არ დამეუფლოს უპირატესობის ცრუ განცდა, რომ თითქოსდა ჩვენ სხვანაირები ვართ, ჩვენთან ეს არ გამოვა, რადგან დასაშვებად მიმაჩნია, რომ შესაძლოა დიქტატურისთვის სულერთია, სად გაიდგამს ფესვს სარეველასავით. რას ფიქრობთ ამაზე? თქვენ როგორ ხედავთ?

სვეტლანა ალექსიევიჩი: არ ვიცი, გამოგადგებათ თუ არა ჩვენი გამოცდილება, მაგრამ გეტყვით. ჩვენ არ გვქონია თავისუფლების გამოცდილება. არ გვქონია ეს გამოცდილება, როგორც შეიძლება ქართველებს ჰქონდეთ მენტალობაში, სიამაყეში. სწორედ ამიტომ ვუყურებდით სიხარულით ახალ ამბებს საქართველოდან. რადგან ყველა ელოდა, რომ ქართველები არ მისცემდნენ ამის გაკეთების უფლებას, რომ ისინი სხვანაირები არიან, რომ მათ სხვანაირი ისტორია აქვთ.

აღმოჩნდა, რომ შესაძლებელია. რატომ? ვფიქრობ იმიტომ, რომ ეს ხალხიც გაიზარდა ძალადობის კულტურაში და ეს ძალადობის კულტურა ტოტალიტარული და საყოველთაოა.

ამ ყველაფერზე ვწერ ახალ წიგნს, პატარა ქალაქში, სადაც ყველა ერთმანეთს იცნობს, ელვის სისწრაფით, ორიოდე თვეში ერთმა ნაწილმა დაიწყო მეორე ნაწილის დაჭერა და ციხეში ჩასმა. ეს იყო ბელარუსში. მსგავსი რამ ხდება დღევანდელ რუსეთში: მოსწავლეები ასმენენ მასწავლებლებს, სტუდენტები - პროფესორებს, ექიმები ერთმანეთს, ანუ ეს ყველაფერი უკვე ჩვენს გენეტიკაშია.

არ შეიძლება ხალხის დამცირება ხანგრძლივი დროის განმავლობაში. ძალიან დიდხანს იყო საბჭოთა ხელისუფლება და ეს დამცირებაც, ალბათ, იმ თაობის ერთადერთი გამოცდილებაა, რომლის ხელშიცაა დღეს ძალაუფლება.

ჩვენ სულ ველოდებოდით, რომ მოვიდოდა ახალი, გაულახავი თაობა, რომელიც სსრკ-ის დაშლის შემდეგ დაიბადა და, რომელიც იქნებოდა განსხვავებული. მაგრამ ჩვენდა გასაოცრად გაიზარდა სერვილური [მლიქვნელური] თაობა. არ ვიცი, თქვენთან როგორ არის, მაგრამ ჩვენთან ახალი თაობა ასევე დამორჩილდა ძალას.

როცა მოედანზე ვიდექით, გვეჩვენებოდა, რომ უფრო მეტნი ვიყავით და მართლა ავირჩიეთ სვიატლანა ტიხანოუსკაია, რომელმაც, მე მაინც მგონია, მეტი ხმა მიიღო, თუმცა ახლა ამის დამტკიცება რთულია. მაგრამ ყველა იყო არჩევნებზე, რაღაც აღმაფრენა იყო ხალხში... ახლა კი აღარ არის. მგონია, რომ ახლა ლუკაშენკას მხარდამჭერთა რაოდენობა გაზრდილია.

ანასტასია სლოვინსკაია: ასეა საქმე?

სვეტლანა ალექსიევიჩი: დიახ. ცოტა ხნის წინ ტელეფონით ველაპარაკე ჩემს ძმას ბელარუსში, ვკითხე, რა ხდება-მეთქი. თითქოს არც ყოფილხართო, ასე მითხრა. ყველა ადამიანი, რომელიც ქუჩებში იყო გამოსული და, რომელთა მსვლელობასაც ვადევნებდით თვალს, თითქოს გაქრნენ. სად წავიდნენ? 50 ათასი ციხეშია, დაახლოებით ერთმა მილიონმა ქვეყანა დატოვა, მაგრამ ეს ხომ არ არის მთელი ერი? სად არის ხალხი? თითქოს მომენტალურად გაიფანტა სადღაც.

მიუხედავად იმისა, რომ დიქტატორს დღემდე შემორჩა იმ ხალხის შიში, რომელიც 2020 წლის აგვისტოში იხილა ქუჩაში და, რომლის გამოც დღემდე არ წყვეტს დაჭერებს, ამის მიუხედავად… ხალხი მიყუჩდა. ხალხი იცვლება. სწორედ ეს არის ფაშიზმის დრო, რადგან ფაშიზმი ეს არის ძალა. სხვა გამოცდილება ჩვენს ხალხს - რუსებს, ბელარუსებს - არ აქვს.

მთელი ჩვენი ცხოვრება სავსეა ძალადობით გაჯერებული მოგონებებით. გულაგი, ჰოლოდომორი და ა.შ. ჩამოთვლაც კი არ ღირს, ჩვენ ყველა ამ ყველაფერში გავიზარდეთ. და ის ბნელი ნაწილი აღმოჩნდა უფრო ძლიერი, ვიდრე ნათელი. ისინი აღმოჩნდნენ ჩვენზე ძლიერები. არ ვიცი, როგორ უნდა დავაბრუნოთ ისტორიის ჩარხი უკან. ალბათ ახალ თაობებს უნდა დაველოდოთ.

ანასტასია სლოვინსკაია: თქვენი ყველა წიგნი, რომელიც კი წამიკითხავს, პირველ რიგში იმ ტკივილზეა, რაც შეიძლება განიცადოს ადამიანმა, ასევე იმაზე, თუ როგორ უბრუნდება იგი სიცოცხლეს ამ მტკივნეული შოკიდან. ან ბრუნდება არა თავად, არამედ ამბავი მის შესახებ.

რაც უნდა პათეტიკურად ჟღერდეს ახლა, თქვენი ყოველი სტრიქონი თუ სტრიქონებს შორის ნაგულისხმევი, ყვირის იმაზე, თუ რამდენად დამანგრეველი და სიგიჟეა ძალადობა და რამდენად მოწყვლადია ადამიანი. რამდენჯერ შეიძლება კაცობრიობამ დააბიჯოს ერთსა და იმავე ფოცხს (აი, თქვენ ახლა საუბრობდით ფაშიზმზე)? მაგრამ ამის მიუხედავად, ჩვენ ვიმეორებთ წარსულის შეცდომებს. რა ახსნას უძებნით, რატომ ხდება ასე?

სვეტლანა ალექსიევიჩი: ვიმედოვნებ, რომ თქვენ ჯერ კიდევ გაქვთ შანსი, რომ ხალხი ფეხზე დადგება და გააცნობიერებს, თუ რა მოხდა ბელარუსში. ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ გესმოდეთ, რა მოხდა ბელარუსში. როგორ შეიძლება გაქრეს ხალხი. რამდენი ადამიანი ცხოვრობს საქართველოში?

ანასტასია სლოვინსკაია: ცოტანი ვართ. 3,5 მილიონი საქართველოში და 1,5 საზღვარგარეთ. ძველი მონაცემებით.

სვეტლანა ალექსიევიჩი: 3,5 მილიონი? წარმომიდგენია, რუსეთის დახმარებით როგორ შეიძლება გაუსწორდნენ ამ ქვეყანას.

ანასტასია სლოვინსკაია: სამწუხაროდ, კი.

სვეტლანა ალექსიევიჩი: ბელარუსში ახლა ალბათ 8 მილიონამდე ადამიანი ცხოვრობს, დანარჩენი მთელ მსოფლიოში გაიფანტა. ეს ის კითხვებია, რომლებზეც პასუხის მიღებას ვცდილობთ, როცა მეგობრები ვიკრიბებით. ახლა ხალხი (ვინც ფიქრობს ამაზე) ძალიან ბევრს კითხულობს წიგნებს იმაზე, თუ რა მოხდა 30-იანი წლების გერმანიაში. ასეთი წიგნებია ყველაზე პოპულარული. როგორ თანდათანობით, მაგრამ დაჟინებით ხდება ეს ყველაფერი. როგორ აღმოჩნდნენ ელიტები უმწეო მდგომარეობაში... ჩვენ კი საერთოდ ელიტის გარეშე დავრჩით, რადგან მთელი ეს წლები ბელარუსის ელიტა ნადგურდებოდა ნაციონალიზმთან ბრძოლის სახელით, რასაც წინ უძღოდა მეორე მსოფლიო ომი.

ასე რომ, ის-ის იყო ახალგაზრდებმა დაიწყეს ლაპარაკი მშობლიურ ენაზე, დაამთავრეს უმაღლესი სასწავლებლები, რომ უეცრად ეს ამბები მოხდა. ჩვენ ხომ ორჯერ თუ სამჯერ ვცადეთ რაღაცის გაკეთება, სულ ბოლოს კი ძალიან ბევრი გამოვედით ქუჩებში. ალბათ თქვენთანაც ასეა. ბევრი ადამიანი გამოვიდა იმიტომ, რომ ისინი მიდიოდნენ ზეიმზე და არა ომში. ჩვენი ოპოზიციის საკოორდინაციო საბჭოს მიზანი რომ ყოფილიყო ბრძოლა, ამდენი ხალხი, რა თქმა უნდა, არ გავიდოდა. ამიტომ ჩვენი ბრძოლის ფორმა, ეს განდიზმი იშვა არსებული სინამდვილიდან, რომ ადამიანებს არ უნდათ სიკვდილი, მათ შორის ლიდერებსაც.

ანასტასია სლოვინსკაია: არავის უნდა სიკვდილი...

სვეტლანა ალექსიევიჩი: დიახ, არავის უნდოდა ის, რაც მოხდა ტიანანმენის მოედანზე, სადაც შეუვარდნენ ტანკებს და დემონსტრანტებისგან მხოლოდ სველი, სისხლიანი ლაქა დარჩა. ამიტომ ჩვენი ლიდერები, დემონსტრანტები ცდილობდნენ ახალი ფორმების მიგნებას. ალბათ გახსოვთ, ადამიანები ფეხზე იხდიდნენ და ისე დგებოდნენ სკამებზე. ამ ფოტოებმა მთელი მსოფლიო მოიარა. ეს იყო მეტაფორა, თუ როგორ წარმოგვედგინა თავისუფლება, სილამაზე, სიხარული... ეს არ იყო თავისუფლების უუნარობა...

ჩვენ ვიყავით იმ ადამიანებივით, რომლებიც მთელი 70 წლის განმავლობაში ისხდნენ „ლაგერებში“ და როცა გაუღეს ბანაკის კარი, ამით მყისიერად თავისუფალ ადამიანებად ვერ იქცნენ. რა ცოდნას ფლობდნენ ისინი? ჰქონდათ ძალადობის და მისთვის წინააღმდეგობის გაწევის გამოცდილება. სხვა არაფერი მათ არ იცოდნენ. ამის გამო იყო, რომ ჯერ ყველა მიაწყდა ღმერთს და გაივსო ეკლესიები, ხოლო შემდეგ, როცა ღმერთმა, რა თქმა უნდა, არ უპასუხა (თვითონ უნდა ეფიქრათ), დაიწყო ძალაუფლებისათვის ბრძოლა, რომელშიც გაიმარჯვეს იმ ძალებმა, რომლებმაც იცოდნენ რა იყო ძალაუფლება. ჩვენ უკან კი მხოლოდ საუბრები იდგა. გამოცდილება, როგორც ასეთი, არ გვქონდა.

ვფიქრობ, სწორედ ამ გამოცდილების არქონის გამო - შეუძლებელი იყო ეს გამოცდილება ჰქონოდათ ადამიანებს, რომლებმაც მთელი ცხოვრება „ლაგერებში“ გაატარეს - ჩვენ ერთგვარი შუალედური (საშუალედო) ადამიანები გამოვდექით. გულუბრყვილოდ ვიფიქრეთ, რომ საბჭოთა კომუნიზმი მკვდარია, როგორც ჩემი წიგნის გმირებს ეგონათ, რომ გაიმარჯვეს. მაგრამ ვინ ომობს დღეს უკრაინაში? წითელი ადამიანია, სწორედ იმ დროის ადამიანი. ვინ არიან ხელისუფლებაში? ბებრები! საკუთრივ, როგორც თქვენ ამბობთ, ეს არის თაობათა ომი. ეს არის ბებრების იდეა და მათი წარმოდგენა სამყაროზე. ასეთად წარმოუდგენიათ სამყარო.

ანასტასია სლოვინსკაია: ამასთან, ძალიან მნიშვნელოვანი მგონია... და თუ არ ვცდები, ამაზეა თქვენი წიგნი, რომელსაც ახლა წერთ, პირობითად რომ ვთქვათ, „ნიღბებიან ადამიანებზე“. ჩვენც გვყვანან ასეთები. სულ რაღაც ორი კვირის წინ ვნახეთ კადრები, როგორ ურტყამს თავში სპეცრაზმელი ახალგაზრდას, რომელიც ძირს ეცემა წინააღმდეგობის უნარდაკარგული, მაგრამ ამის შემდეგ მას ისევ სახეში ურტყამს წიხლს.

გასაგებია, დიქტატურა, პოლიტიკური ბრძოლები, დიდი ფული და ა.შ. მაგრამ რა ვუყოთ ამ ადამიანს, რომელმაც ხვალ შეიძლება ჩვენთან ერთად იმგზავროს ავტობუსით, ან აფთიაქის რიგში გადაიკვეთოს ჩვენი გზები ანდა სულაც სუფრაზე აღმოვჩნდეთ ერთად, საქართველო ხომ ისეთი პატარაა, რომ ყველა ყველას იცნობს. რა ვუყოთ ამას?

სვეტლანა ალექსიევიჩი: იცით, სწორედ ახალი წიგნის წერის დროს, გუშინ ვმუშაობდი ეპიზოდზე, რომელშიც საუბარია მიტინგების დარბევებში მონაწილე პენსიონერი ძალოვნების შესახებ. ისინი მინსკის გარეუბანში მდებარე პატარა ქალაქებში ცხოვრობდნენ. უქმეებზე ჩადიოდნენ მინსკში, იღებდნენ უნიფორმას, ხელკეტებს. ახლა უკვე აღარ იმალებიან, მაგრამ ადრე „ბალაკლავებს“ ურიგებდნენ. შაბათ-კვირას მუშაობდნენ, კვირა საღამოს იღებდნენ კუთვნილ ფულს და ბრუნდებოდნენ შინ. განა ვინმე აიძულებდა ამ უკვე ასაკოვან ადამიანს ამის გაკეთებას? ეს ხომ მისი არჩევანი იყო?

კიდევ ერთი ამბავი, რომელზეც ბელარუსული გაზეთები წერდნენ: ძალოვნები შეიჭრნენ ბინაში, მაგრამ მას შემდეგ, რაც ვერ მიაგნეს იმ ყმაწვილს, რომელსაც ეძებდნენ, დაიწყეს ჩხრეკა. მთელი ოთხი საათის განმავლობაში, რაც ჩხრეკა გრძელდება, ძებნილი ახალგაზრდის დედა მუხლებზე ჰყავდათ დაჩოქებული. რანაირი ადამიანები არიან ისინი? საიდან მოვიდნენ? სად ზრდიან ასეთ ნაგაზებს? როგორც ჩანს, ამ მიმართულებით გარკვეული მუშაობა მიმდინარეობდა. აღმოჩნდა, რომ ადამიანებს ამგვარ სიძულვილს უნერგავდნენ. როგორ? ვინ?

ანასტასია სლოვინსკაია: ფიქრობთ, შესაძლებელია ამგვარი უნარების აღზრდა ადამიანებში?

სვეტლანა ალექსიევიჩი: ჟურნალისტებმა ბევრ მათგანს ჩამოართვეს ინტერვიუ, რომლებშიც ისინი ამბობენ, რომ იცავენ სამშობლოს, იცავენ ქვეყანას სამოქალაქო ომისგან... ეს ყველაფერი მათ ჩააგონეს. ნაკლებად სავარაუდოა, რომ ასეთ დასკვნამდე თავისით მივიდნენ. ვის წინააღმდეგაც ისინი იბრძვიან, ანუ ჩვენ, მათი აზრით, ამერიკულ ფულზე ვმუშაობთ. ეს ცნობილი ნარატივია. ასეთ რამეებს უდებენ თავებში, მაგრამ, გარდა ამისა, ასევე აძლევენ ბინებს, უხდიან დიდ ფულს... პატიმრობიდან გათავისუფლებული ადამიანები ასევე ჰყვებიან, რომ ციხეებში ადამიანები ექვემდებარებიან წამებას. თუმცა არ მჯერა, რომ არსებობს რაღაც ბრძანება წამების თაობაზე.

ბელარუსში ცნობილია ერთი პოლიციის კაპიტანი ქალი, რომელსაც უყვარდა ახალგაზრდა მამაკაცებისთვის საზარდულის არეში ფეხის ამორტყმა. ვინმე აიძულებდა? რა კომპლექსია ეს? როგორც ჩანს, ასეთ ბნელ დროში, თვითონ დრო არჩევს სწორედაც რომ ამგვარ შავბნელ ადამიანებს, რომლებსაც, ბოლოს და ბოლოს, თავიანი კომპლექსების დაკმაყოფილების საშუალება მიეცათ.

ანასტასია სლოვინსკაია: დიახ, მაგრამ შეიძლება ხელისუფლება შეიცვალოს, ისინი კი დარჩებიან...

სვეტლანა ალექსიევიჩი: დიახ. და ერთ-ერთი კითხვაც სწორედ ისაა, როგორ ვიცხოვროთ მათთან ერთად? ალბათ თქვენთვის ცნობილია რუანდის გამოცდილება, როცა მეზობლის ბიჭმა მოკლა მამაშენი.

გამოსავალი არ არსებობს - ან ახალი სამოქალაქო ომი, ან ვსწავლობთ მათთან ერთად ცხოვრებას. თუ მთლიანად მოგიცავს სიძულვილი, მაშინ შენც ჩაგითრევს რაღაც ბნელი ორმო, რომლიდანაც თავის დაღწევა და საკუთარ ცნობიერებასთან დაბრუნება ასევე ძალიან რთული იქნება.

სიძულვილი ჩიხია, მისი საშუალებით გამარჯვების მიღწევა შეუძლებელია. თუმცა იმის თქმაც, რომ სიყვარულითაა შესაძლებელი გამარჯვება, ძალიან რელიგიური იქნებოდა და ძნელი სათქმელია, მზად ვართ თუ არა ამ ენაზე ლაპარაკისთვის. თუმცა, როგორც არ უნდა იყოს, საჭიროა რაღაც ენაზე საუბარი, რათა ქვეყანა არ მოიცვას სამოქალაქო ომმა. მოგვიწევს ამის სწავლა.

ანასტასია სლოვინსკაია: იცით, ახლა მგონია, თუკი საქართველოსთან დაკავშირებით თუნდაც ყველაზე უარესი პროგნოზები ახდება, მე აქედან მაინც არსად არ წავალ. მესმის, რომ ალბათ ასე ფიქრობდა თითქმის ყველა ადამიანი იმავე ბელარუსში...

სვეტლანა ალექსიევიჩი: მეც ასე ვფიქრობდი. მერწმუნეთ, სწორედ ასეთი ფიქრები მქონდა. ძალიან ბევრი ადამიანი ფიქრობდა ასე, მაგრამ ახლა მათგანვე მოისმენთ, აღარასოდეს დავბრუნდებით შინო.

ანასტასია სლოვინსკაია: თქვენ თუ დაბრუნდებით?

სვეტლანა ალექსიევიჩი: დიახ, ვისურვებდი, ამის იმედი მაქვს.

ანასტასია სლოვინსკაია: ახლა როგორ გეცხოვრებათ ემიგრაციაში? ეს არის ერთგვარი, ალბათ, გარკვეული გაგებით, დამარცხების მიღება ბრძოლაში, თუ ომში არა. როგორღაც ამის მიღებაც საჭიროა...

სვიატლანა ალექსიევიჩი: იცით, სამწუხაროდ, ბედნიერი ადამიანი ვარ იმ თვალსაზრისით, რომ ჩემი პროფესია გულისხმობს იმის გააზრებას, რა დაგვემართა და რა გვჭირს. ეს მშველის.

აი, ახლაც, დღეს ვუზივარ მაგიდას, რომელიც განკუთვნილი იყო სტუმრებისთვის, მაგრამ მე ახალი წიგნისთვის მჭირდება, ყველაფერი ზედ მილაგია. ეს ჩემთვის ხსნაა, რომ ყოველდღიურად ამაზე ვფიქრობ და ვკითხულობ, ვხვდები ადამიანებს. ამის გარეშე როგორ ვიცხოვრებდი, არ ვიცი. ვფიქრობ, სხვა ადამიანებს უფრო რთულად აქვთ საქმე. იღბლიანი პროფესია მაქვს. რა თქმა უნდა, ბნელი დროებაა, მისი გააზრებაც ძალიან მძიმეა, ხანდახან ცრემლებით დგები მაგიდიდან, მაგრამ... ეს შვებაც არის.

აი, ახლაც ჩვენ ნახევარი საათია ვსაუბრობთ და ვეძებთ პასუხებს რაღაც კითხვებზე. მე კი ყოველდღე ვუსვამ ასეთ კითხვებს ჩემს თავს და ვცდილობ მივაგნო პასუხებს, რადგან მხოლოდ განცდებსა და ემოციებზე წერაც, მახეა, რადგან ეს არ არის პასუხი. რა დასკვნა გამოვიტანეთ მიღებული გამოცდილებიდან, როგორ გავაგრძელოთ ცხოვრება, რა ვუთხრათ ბავშვებს? ეს ყველაფერი უნდა გამოვიტანოთ ამ ჯოჯოხეთიდან, სამწუხაროდ. არა ნორმალური, ადამიანური ცხოვრებიდან, არამედ ჯოჯოხეთიდან.

ანასტასია სლოვინსკაია: მოვისმინე თქვენი ინტერვიუ, რომელშიც ამბობთ, ჩემი აზრით, ძალიან ზუსტ ფრაზას, რომ დიქტატურა ჩვენ ყველას გვაშტერებს. და მართლაც, ყველა მეგობრული საუბარი, დისკუსია სოციალურ ქსლებში... გონება სულ მუდამ დაკავებულია ფიქრებით ხელისუფლებაზე, რომელიც დღიდან დღემდე სულ უფრო ხისტი და სისხლისმსმელი ხდება. სხვა ყველაფერი განიდევნება ცხოვრებიდან, ცნობიერებიდან.

სირთულე იმაშია, რომ არ იცი რით შეცვალო ეს. თუ სხვა რამეზე დაიწყებ ფიქრს - თითქოს თავს იტყუებ ან ცოტათი ღალატობ, რადგან აქ რაღაც ისეთი ხდება, შენ კი ამ დროს ზიხარ და რაღაც წიგნზე ფიქრობ. სად ნახულობთ სულის მოთქმის საშუალებას ან რაში ხედავთ მას თქვენი გონებისთვის?

სვეტლანა ალექსიევიჩი: რათა ჭკუიდან არ შევიშალოთ, ხომ? არის ბევრი რამ, რაც შვებას გგვრის. მუსიკა, ბუნება, რაღაც პირადი ამბები... ცხოვრებაში არის რაღაცები, რომლებსაც შეიძლება მოვეჭიდოთ, თუ გაგვიმართლებს, რა თქმა უნდა, მაგრამ მაინც საშინელებაა, როცა... მაგალითად, ცოტა ხნის წინ იყო. ვსხედვართ სამი ქალი და ვლაპარაკობთ. გადის ხუთი წუთი და რაზე ვლაპარაკობთ? ლუკაშენკასა და პუტინზე. არავინ ჰყვება თავისი რომანის ან სხვა რამის შესახებ. ეს თითქოს სხვათა შორის ხდება, მთავარი კი ამაზე იხარჯება. მახსოვს, ძალიან დამაფიქრა ამან.

დღეს ძალიან მძიმე მდგომარეობაში არიან მასწავლებლები. როგორ ელაპარაკონ ბავშვებს? გამოდის ბავშვი სკოლიდან და ხედავს გარშემო სულ სხვა ცხოვრებას. როგორ გინდა აუხსნა ეს ყველაფერი? ისეთი განცდა გეუფლება, თითქოს ბარბაროსებს შორის ცხოვრობ, შუა საუკუნეებში იმყოფები. ყველაფერი, რაც ცოტა ხნის წინ მოგვწონდა, წარსულში დარჩა, რაზეც ვსაუბრობდით. თქვენ ალბათ არ გემახსოვრებათ ახმატოვას წიგნისთვის ღამით რიგებში დგომა, მე მახსოვს... ეს წარსულია უკვე.

მაგრამ, მიუხედავად ამისა, მაინც ადამიანურობას უნდა ჩავებღაუჭოთ, უნდა გადავარჩინოთ საკუთარ თავში ადამიანი. არ ვისურვებდი, როცა ეს ყველაფერი დასრულდება, კბილებზე მიმკურნალოს რომელიმე რევოლუციონერმა, ან კაბა შემიკეროს ვიღაც სხვა რევოლუციონერმა. მინდა, რომ ეს დრო არა მარტო წინააღმდეგობაზე, სიძულვილზე, არამედ პროფესიის შეძენასა და საკუთარი თავის გამოძერწვაზეც დაიხარჯოს. სწორედ ეს არის ის, რაც გადარჩენის საშუალებას მოგვცემს.

ცოტა ხნის წინ გამოსვლა მქონდა ბელარუსიდან წამოსული აუდიტორიის წინაშე. ახალგაზრდები არიან, რომლებიც ცხოვრობენ მოლოდინის რეჟიმში. იმედოვნებენ, რომ დაბრუნდებიან სამშობლოში, როგორც კი ხელისუფლება შეიცვლება. არადა, უკვე ოთხი წელი გავიდა და ეს ოთხი წელი დაიხარჯა მოლოდინზე. ასეც არ შეიძლება. რაღაც უნდა აკეთო, რათა შემდეგ საერთოდ სადმე რამე აკეთო, იქნება ეს შინ თუ სხვა ადგილას.

დამარცხება აჩენს ძალიან ბევრ კითხვას. უნდა ვისწავლოთ საკუთარი პასუხების მოფიქრება ძალიან ბევრ კითხვაზე, რადგან არ გვაქვს წიგნები, რომლებიც ამ საკითხზე, ახალი ემიგრაციის შესახებ ილაპარაკებდნენ. ჯერ მსგავსი არაფერი არ გვაქვს. ძალიან რთული, ძალიან მძიმე დროა. სწორედ ამიტომ არავის არ უნდა დაუთმოთ ძალაუფლება, რათა შეინარჩუნოთ ძველი, ჩვეული ცხოვრება. თუნდაც იყოს სუსტი დემოკრატია, ეს უფრო მეტად ადამიანური ცხოვრებაა, ვიდრე ის, რაც გექნებათ, როცა უცხო სამყაროში გადაიხვეწებით.

ანასტასია სლოვინსკაია: ბოლო შეკითხვა. არ შემეძლო არ მეკითხა თქვენთვის. თუ არ მეშლება, თქვენ აპირებდით წიგნის დაწერას სიყვარულზე, მაგრამ იმის გამო, რაც ხდება, გადაწყვიტეთ გადაგედოთ ეს საქმე.

სვიატლანა ალექსიევიჩი: ხელნაწერები შინ დარჩა. მე ხომ გავრბოდი, არაფრის წაღება არ შემეძლო, თუმცა ეს მხოლოდ ერთ-ერთი მიზეზია, რატომაც არ ვწერ. მეორე კი... როგორ გითხრათ... რაც უფრო ვეფლობოდი ამ წიგნსა და ჩემს ცხოვრებაში, მით უფრო გასაგები ხდებოდა, როგორი შეუძლებელი იყო ამ ყველაფრის მოყოლა.

ანასტასია სლოვინსკაია: სწორედ ამაზე მინდოდა მეკითხა, როგორ აპირებდით მოყოლას სიყვარულზე...

სვეტლანა ალექსიევიჩი: არ ვიცი, არ ვიცი. ალბათ ძალიან გულუბრყვილო წარმოდგენა მქონდა, რადგან ის ადამიანებიც, ვისაც მე უნდა ველაპარაკო, ალბათ ვერ შეძლებენ ყველაფრის მოყოლას. როგორც პუშკინმა თქვა, საკუთარ თავზე სრული სიმართლის თქმა ფიზიკურად შეუძლებელია. საკუთარ თავსაც ვერ მოუყვები ყველაფერს, არათუ სხვა ადამიანს. ასე რომ, ამ წიგნის ამბავი სათუოა.

ახლა ვწერ ჩემი ხუთწიგნეულის გაგრძელებას - მოთხრობას „წითელ ადამიანზე“, რადგან ერთ წიგნში ასეთი ქვესათაური მქონდა - „წითელი ადამიანის აღსასრული“. მაგრამ არა, თურმე ჯერ კიდევ ცოცხლობს „წითელი ადამიანი“ და ვხედავთ, რა გაუკეთა მან უკრაინას და არა მარტო უკრაინას. რა უქნეს ამ ადამიანებმა თითოეულ ჩვენგანს. ის, რაც უკრაინაში ხდება, ეს ყველაფერი ჩვენს ტრავმირებასაც იწვევს, სხვა ადამიანებად გვაქცევს. უკრაინიდან შორსაც კი ვერ ვცხოვრობთ იმ ცხოვრებით, როგორითაც უნდა გვეცხოვრა. რადგან ჩართავ ტელევიზორს ან ნოუთბუქს და ხედავ რა უბედურებაც ხდება. ხედავ როგორ მოცოცავს ცხოველი ადამიანის სხეულიდან. ნებისმიერი მეომრიდან. ცხოველი ძალიან ახლოსაა. აი, ამის შესახებ იქნება ჩემი ახალი წიგნი.

ანასტასია სლოვინსკაია: გამოდის, რომ სიყვარულზე საუბრის დრო არაა?

სვეტლანა ალექსიევიჩი: თუმცა, ხსნა სიყვარულში უნდა ვეძებოთ.