ბლოგები

ავტორი: ზვიად აძინბაია

მსოფლიო შეიცვალა, როგორც მას აქამდე ვიცნობდით. ის სწრაფად მოძრაობდა. ბოლო რამდენიმე კვირაში კი ამ ბოჭკოვან კაბელში გატარებულმა გლობუსმა ლიმიტები აჩვენა. თითქოს საწვავი ამოეწურა შუა ფრენაში და საგანგებოდ დაეშვა.

ან, კიბერფანების ენით, ოპერატიულ სისტემაში დეფექტი აღმოაჩნდა, სახელად ახალი კორონა - იგივე COVID-19.

ზიკა, ებოლა, H1N1 და სხვა ვირუსები გვინახავს, გაგვიგია ან შეგვხებია ამ ორ დეკადაში. ვსაუბრობთ 1918 წლის ესპანურ გრიპზე. ისტორიული ან უახლოესი ანალოგია საინტერესოა, თუმცა არა ბოლომდე რელევანტური ახალ კორონასთან.

ახალმა კორონამ რემბოს ჰიგიენური ხელთათმანები გააკეთებინა, ბებიაჩემს კი, გალში - კარტოფილის მარაგი. ISIS-მა თავის ტერორისტებს მოუწოდა ევროპაში მოგზაურობა შეზღუდონ. ვირუსია, რა იცი. ჩრდილოეთ კორეის და ირანის ბირთვულმა საფრთხემ, სირიამ, უკრაინის და საქართველოს ოკუპაციამ, გლობალურმა დათბობამ - მყისვე გადაინაცვლეს ბოლოდან მოწინავე ადგილებზე. ვოლ სტრიტი შფოთავს. იმედია დროებით.

ჩრდილოეთ მაკედონია ნატოს წევრი გახდა. ბრავო! მაგრამ, ვის აქვს ზეიმის თავი?

მოკლედ, კორონამ კეთილი იმედის კონცხიდან ბერინგის სრუტემდე, ვაკის სალონებიდან „სილიკონ ველი“-მდე ყველა დაჭმუჭნა. ეს ყველაფერი კი თითქოს ჩინეთში, ჰუბეის პროვინციაში ნაჭამმა ღამურამ გამოიწვია. სწორედ მას მიაწერენ ახალი კორონავირუსის მისტიკურ დაბადებას.

ზუსტად ვიცით? არა. თუმცა, სანამ გაირკვევა, ჯობია ისევ ღამურას დავაბრალოთ, მაგ ოხერს და სასიკვდილეს.

ჩვენ სად ვართ, ჩვენ?

საქართველომ, კორონას შეკავების სტადიაზე, ბევრ განვითარებულ ქვეყანას - მათ შორის იტალიას, საფრანგეთს, ესპანეთს თუ აშშ-ს - მაღალი პილოტაჟი აჩვენა.ჯერჯერობით 40-მდე შემთხვევით, სწრაფი რეაგირებით და კერძო-საჯარო სტრატეგიული კომუნიკაციით მოხერხდა, რომ ტუალეტის ქაღალდი დახლებზე პოლიციის დასაცავი არ გამხდარა.

მთავრობამ იანვარში შექმნა უწყებათაშორისი საკოორდინაციო საბჭო, რომელიც ხელმძღვანელობს კრიზისის ძირითად საკითხებს. ამასთან, შეიკრიბა ეროვნული უსაფრთხოების საბჭო, რომელმაც ვირუსის ეკონომიკური უსაფრთხოების განზომილება განიხილა. ამ უწყებათაშორისი კოორდინაციის ხარისხი და ეფექტიანობა მოგვიანებით გაირკვევა, თუმცა მათი რელევანტურობის საჭიროებას ცოტა თუ უარყოფს.

ასევე, მთავრობამ სახმელეთო და საჰაერო მიმოსვლები მეტწილად ეფექტურად შეზღუდა, რაც ვირუსის იმპორტის და შიგა გავრცელების შეკავებას ისახავს მიზნად. ჩვენ კიდევ სოციალურად ვდისტანცირდით. ჩახუტება და ქეიფი შეზღუდეთ. ვინ იფიქრებდა?

ნასწავლი და სასწავლი გაკვეთილების კალათაში კიდევ არის ბევრი სხვა ხილი:

პირველი - ოპოზიცია და მთავრობა ერთ აზრზე არიან. ეს ორი მკვეთრად დაპირისპირებული ჯგუფი, რომელიც ლამის რელიგიური მრწამსით ერთმანეთს აბრალებდა ქვეყნის დაქცევას, გაერთიანდა. პრობლემის წინააღმდეგ. ეს ხომ იშვიათია და გვიხარია ამ ახალ სახელმწიფოში.

ლიბერალური ოპოზიცია და სამოქალაქო საზოგადოება უფრო შორს წავიდა და მთავრობას ზომების გამკაცრება მოსთხოვა. დიახ, საგანგებო რეჟიმის შემოღება. ზედაპირზე ჩანს, რომ საგანგებო მდგომარეობა ბევრისთვის სიღრმეში არ არის ცნობილი. ის ადრე არ გვინახავს, მარტივად კი საკუთარი უფლებების დროებით დათმობას ნიშნავს საერთო ინტერესებისთვის. მაიკ ტაისონის სიტყვებით, საგანგებოს გემოს მაშინ შევიგრძნობთ, როცა სახეში პირველი მოგვხვდება.

მეორე - ერთი ყველასთვის, ყველა ერთისთვის. ეკრანებზე თეთრხალათიან გმირებს წარმოადგენენ ამირან გამყრელიძე, პაატა იმნაძე, თენგიზ ცერცვაძე და მარინა ეზუგბაია. ყველა ერთად დგას, ახალ- და ძველგაზრდა, ექთანი თუ მძღოლი. ეს გვიჩვენებს, რომ არ არსებობს ასაკოვანი და ახალი სახე სახელმწიფოს კარგ მართვაში. საქმე პროფესიონალიზმით გაჯერებულ პატრიოტიზმშია.

აქვე, ერთი შეხედვით ნაკლებად ორგანიზებულმა და დისციპლინისგან გაუცხოებულმა ქართველებმა ჩვენი ქულები გავაუმჯობესეთ. 80-იანების მერე დაბადებულმა, იგივე მილენიალებმა (უკვე ,,კორონიალებმა”) მეტად დაინახეს საკუთარი პასუხისმგებლობა და როლი საზოგადოებაში. უხეშადაც კი არ აცემინებენ.

იმავდროულად, ვირუსის შეკავებას მისი აჩრდილი - ეკონომიკური კორონა ახლავს თან. დანარჩენ მსოფლიოსთან ერთად, საქართველოს სახელმწიფოს გადასაწყვეტი აქვს მოსალოდნელი დარტყმა, რომელიც ბიზნესს და ეკონომიკას დააბზრიალებს. ყველაზე ზოგადი და სწრაფი გადაწყვეტა შესაძლოა იყოს შიგა და გარე რესურსების გაერთიანება. სტრატეგიული მიდგომის შემთხვევაში, უნდა ვეცადოთ ჩვენი მოკავშირეების დარწმუნება, რომ საქართველოს სტაბილურობა მათ ინტერესებშია და მათ ადგილობრივ დიდ დახმარების პაკეტებში ჩვენც მოვხვდეთ. 2008 წლის მაგალითი გვაქვს.

მესამე - ომობანას თამაშს ვსწავლობთ. ჯამში, ბევრი ზომა რაც ახლა მუშაობს, ან შეიძლება შემოიღოს სახელმწიფომ, ომის დროინდელი სცენარებიცაა. მე და ჩემი ქართველ-ამერიკელი კოლეგები ომის და კრიზისის თამაშებს ფლეტჩერის დიპლომატიის სკოლასთან ერთად ხშირად ვაკეთებთ. ეს იმიტომ, რომ სახელმწიფოს კერძო და საჯარო ელემენტებმა უკეთ წარმოიდგინონ კრიზისი და შეძლონ სტრესის ქვეშ ეფექტური გადაწყვეტილებების მიღება. ადრე აუდიტორიის შეკრება გვიჭირდა. მომდევნო ჯერებზე მგონია ვერ დავიტევთ.

ეს ყველა ნასწავლი გაკვეთილი მგონია დაგვეხმარება უკეთ გავითავისოთ, რომ ჩვენ ზოგად კორონას ყოველდღე უნდა ვებრძოლოთ. ეს არის ოკუპაცია, უიმედობა, ეკონომიკური სისუსტე. მწყრალი განათლება. ერთმანეთზე გადამტერება. როგორც ახლა, მომავალშიც უნდა შევთანხმდეთ, რომ სტრატეგიულ საკითხებზე ერთად უნდა ვიყოთ. ყველა. სხვანაირად ჩვენგან არაფერი გამოვა.

COVID-19-ის ქარტეხილი ასევე დაგვტესტავს, თუ როგორ შევძლებთ მომავალი კრიზისების მართვას. რამდენად გამართული იქნება ჩვენი გადაწყვეტილების მიღების სისტემა? პროცესი? კერძო-საჯარო, უწყებათაშორისი კოორდინაცია? მთავრობა ნახავს, თუ რა შეეშალა და რა გამოუვიდა. უნივერსიტეტებში კვლევებს დაწერენ, თუ როგორ იმუშავა კრიზისის მენეჯმენტმა. ექსპერტები რჩევებს მისცემენ მომდევნო დასაქირავებელ ბიუროკრატებს. ერთი წინასწარ ცხადია - ვერავინ იტყვის, რომ კორონა ჩვენ დავიწყეთ.

18 მარტს ჩვენს სამსახურში მყოფ თეთრხალათიან გმირებს საქვეყნო ტაში დავუკარით. ამ სიმბოლურმა ჟესტმა იძულებით დისტანცირებულებს, ფეისბუკის ბინადრებს გვაჩვენა, რომ მარტო არ ვართ. მის ადრესატებს კი დაუდასტურა, რომ არასოდეს დავივიწყებთ მათ თავდადებას. კარგი ბავშვები ვიქნებით. ხელებსაც დავიბანთ.

ზვიად აძინბაია არის ფლეტჩერის სამართლისა და დიპლომატიის სკოლის საერთაშორისო უსაფრთხოების მკვლევარი. მისი ოცნებაა გალში ჯაზის დაკვრა, როცა საქართველო გაერთიანდება.

ბლოგში გამოთქმული მოსაზრებები ეკუთვნის ავტორს და შეიძლება ყოველთვის არ ემთხვეოდეს რედაქციის პოზიციას.

თუ ვიმარაგებთ ყველაფერს - საკვებს, ხელსახოცებს, წამლებს, კბილის პასტას და ა.შ. მაშინ რატომ არ უნდა მოვიმარაგოთ ტუალეტის ქაღალდი, რამე ალტერნატივა არსებობს?

ცხადია, არსებობს!

...მაგრამ ვიდრე ალტერნატივაზე დავიწყებდეთ საუბარს, ცოტა ხნით თხრობის მიმართულება შევცვალოთ, რათა მორალისტებს (რომ წერენ ხოლმე: „ამაზე საუბრის დროა ახლაააააა“; „ეს არის საქართველოს მთავარი პრობლემა?“ და ა.შ.) პრევენციულად გავცეთ პასუხი: სხეულის ის ნაწილი, რომლისთვისაც განკუთვნილია ტუალეტის ქაღალდი, ჩვენი ორგანიზმის ისეთივე სრულფასოვანი „წევრია“, როგორც დანარჩენი ნაწილები. მეტიც, თუ რამე სახის ანატომიური იერარქია მაინც არსებობს, უკანალს მხოლოდ თავი თუ გაუწევს კონკურენციას. არ გიფიქრიათ, რატომ არის მხარზე დაკვრა უწყინარი საქციელი, მაშინ, როცა პანღურის ამორტყმას ან თავში წამორტყმას არავის ვაპატიებთ და დავუვიწყებთ? ანდა რატომ არის მონარქიებში ძალაუფლების მთავარი ატრიბუტები გვირგვინი და ტახტი?

ასე რომ, თვალს ვუსწორებთ ჩვენს ფიზიოლოგიას და თამამად ვსაუბრობთ ტუალეტის ქაღალდზე, უფრო სწორად, ტუალეტის ქაღალდსა და მის ჩანაცვლებაზე სხვა ალტერნატული საშულებებით!

პირველი, ვინც ამ დროს შეიძლება გაგვახსენდეს ფრანსუა რაბლეს გარგანტუაა, რომელიც, ყიამყრალობასთან ერთად, იშვიათი სიბრძნითა და მოხერხებულობითაც გამოირჩეოდა. აბა, ნახეთ, როგორ იოლად გადიოდა ფონს უქაღალდობისას ეს გაუმაძღარი გოლიათი:

„ჟამ-ჟამად დედალიცა გამომისვამს და მამალიცა, ვარიაცა, ხბოს ტყავიცა, კურდღელიცა, მტრედიცა, თევზიყლაპიაცა, ვექილისა გუდა-ნაბადიცა, ყაბალახიცა, ჩაჩიცა, ჩიტისა თავრიელიცა. ბოლოში კი ერთი რამ უცილოდ უნდა ვთქვა: გამოსაწმენდად ბატისთანა, ტყუილია, ქვეყნიერებაზედ არა არის რა, ოღონდ გამოსმის ჟამსა ლაჯთა შუა თავით უნდა გეჭიროს, დახუჭულ თვალსა იმჟამად დია ეამება, რაკი, ჯერ ერთი, ბატისა გერმა ნაზი რამ არის და მეორეცა, თვითონ ბატია თბილი და უკანტანითა თუ კუჭ-ნაწლავითა სითბო პირდაპირ გულსა და ტვინში გარბის.“ (თაგრმ. გურამ გოგიაშვილისა)

გარგანტუსთან ყველაფერი გასაგებია, მაგრამ როგორ იქცეოდნენ ჩვეულებრივი, მოკრძალებული შესაძლებლობების მქონე ადამიანები, ვიდრე ინგლისელი, ამერიკელი და გერმანელი მეწარმეები ჯერ ტუალეტისთვის ვარგის ქაღალდს დაამზადებდნენ, შემდეგ დააგორგოლავებდნენ და ბოლოს მასობრივ წარმოებას (1928 წ) დაიწყებდნენ?

ისე, სამართლიანობისათვის უნდა ვთქვათ, რომ ქაღალდის სანიტარულ-ჰიგიენური დანიშნულებით გამოყენების პიონერი, რასაკვირველია, ჩინეთ-ხატაეთია: თურმე, ნუ იტყვით და ჩინეთის იმპერატორის კარი ჯერ კიდევ XIV საუკუნეში 700 ათასამდე ქაღალდის ფურცელს მოიხმარდა ერთი წლის განმავლობაში...

აი, რომაელი ჯარისკაცები კი, ქაღალდის ნაცვლად, იყენებდნენ ხმელთაშუა ზღვის ღრუბელს (Porifera), რომელიც ჯოხზე ჰქონდათ წამოცმული. ხმარების შემდეგ ღრუბელს რეცხავდნენ გამდინარე წყალში, რომელიც მოედინებოდა საგანგებოდ დმზადებული მარილითა და ძმრით გაჯერებული წყლის რეზერვუარიდან.

იაპონელები იყენებდნენ ხის ფირფიტებს, პალიმფსესტებს, რომლებიც მრავალჯერ გამოყენებისა და გადაფხეკის გამო, ინფორმაციის გადასატანად აღარ ვარგოდნენ. შემონახულია ძენ-ბუდიზმის პატრიარქის, დოგენის (1201-1253) ინსტრუქცია, რომლის ადრესატები მისი მიმდევარი ბერები არიან:

„არ იცინო და არ იმღერო! არ იფურთხო, კედლებზო არ დაწერო! კუჭში გასვლის შემდეგ გამოისვი ან ქაღალდი ან ბამბუკის ფირფიტა. შემდეგ აიღე ჯამი მარჯვენა ხელში და დაისხი მარცხენაზე... ამის შემდეგ დატოვე საპირფარეშო და დაიბანე ხელები შვიდ წყალში. სამჯერ ნაცრით, სამჯერ მიწით და სულ ბოლოს გლედიჩიის (Gleditsia Japonica) კვირტებით“.

საქმე უფრო რთულად იყო მუსლიმებში. შარიათის მიხედვით, მოსაქმების შემდეგ ანუსი უნდა გასუფთავებულიყო სამი (ან მეტი კენტი რაოდენობის) ქვით. მოციქული ამასთან დაკავშირებით ამბობს:

„ვინც იყენებს ქვებს, დაე, მან კენტი რაოდენობით დაასრულოს“.

ამასთან ქვა უნდა ეჭიროს მარცხენა ხელში. შემდეგ იცვლიან ადგილს და გადადიან წყლის პროცედურებზე. წყალს ისხამენ მარცხენა ხელზე... ყურანის მიხედვით, ალაჰი წყალობს განბანილებს, მაგრამ ექსტრემალურ პირობებში წყალი შეიძლება ქვიშამ ჩაანაცვლოს:

„მორწმუნენო! ნუ ილოცავთ, როცა წმინდად არ იყვნეთ; მოიცადეთ ვიდრე განიბანებოდეთ... თუ ბუნებრივი საჭიროება აგესრულებინოთ, ან თუ ქალს მიჰკარებოდით, გაიწმინდეთ სახე და ხელები წმინდა მტვრით, თუ წყალი არ გეშოებოდესთ. ღმერთი სულგრძელ და შემბრალებელია“. (ყურანი მუჰამმადისა. ფრანგულიდან თარგმნილი. თბილისი. 1906 წ)

შარიათის თანახმად, ათ რამეს შეუძლია წაბილწოს მორწმუნე მაჰმადიანის რიტუალური სისუფთავე: 1. შარდი 2. განავალი 3. სპერმა 4. გვამი 5. სისხლი 6. ძაღლი 7. ღორი 8. არამართლმორწმუნე (ყაფარი) 9. ღვინო 10. ოფლი აქლემისა და იმ ცხოველებისა, რომლებიც უწმინდურებად მიიჩნევიან...

ჩვენთან როგორღა იყო საქმე?

საქართველოს ისტორია, მისი წყაროები უკიდურესად მწირია ყოფითი კულტურის დეტლებით. თითქმის უცნობია, რა ნივთებს გამოიყენებდნენ ჩვენი წინაპრები სანიტარულ-ჰიგიენური თვალსაზრისით. ჩვენდა სამწუხაროდ, არც ჟამთააღმწერლის და არც რომელიმე მდივან-მწიგნობრის მახვილ თვალს საპირფარეშოში არ შეუხედავს... სამაგიეროდ კარგად გვახსოვს ახლო წარსული: ტუალეტი ანუ „0-0“ საბჭოთა მოქალაქის ყოფითი კულტურის აბსოლუტური ნული იყო, რაც კარგად არის ნაჩვენები ცნობილი საბჭოთა დისიდენტისა და პოლიტიკური პატიმრის, ანდრეი ამალრიკის ავტობიოგრაფიულ წიგნში „დისიდენტის ჩანაწერები“ (Амальрик А.А. Записки диссидента), რომელშიც ავტორი უკმაყოფილებას გამოთქვამს იმის გამო, რომ უბირ პატიმრებს სრულიად უსარგებლო პოლიტმეცადინეობებით ტანჯავდნენ მაშინ, როცა ბევრმა მათგანმა არ იცოდა, როგორ მოქცეულიყო საზოგადოებრივ ტუალეტში:

„მეტად სასარგებლო იქნებოდა ლექცია საპირფარეშოებით სარგებლობის შესახებ. ...მით უფრო, რომ იქაურობა დატბორილია გაყინული შარდითა და სავსეა ფეკალური გროვებით. როგორღაც ერთხელ ვკითხე ჩემს ახალგაზრდა მეზობელს: „მისმინე, მეგობარო, ნურც საყვედურად მიიღებ და ნურც შენიშვნად, მაგრამ რატომ ფსამ ახლა პირდაპირ იატაკზე და არა ხვრელში?“ მანაც თავის მხრივ გაოცებულმა შემომხედა და მიპასუხა: „განა, სულერთი არ არის?“.

აი, ასე სულ ერთი იყო საბჭოთა ხელისუფლებისათვისაც, ტუალეტის ქაღალდს იყენებდნენ საბჭოთა მოქალაქეები თუ - გაზეთებს, წიგნების ფურცლებსა თუ შპალერის ნახევებს. არსად, არც აეროპორტების, არც რესტორნების, არც სამთავრობო დაწესებულებების, არც ბაგა-ბაღების, სკოლებისა და არც უმაღლესი სასწავლებლების ტუალეტებში, ვერსად ვერ ნახავდით ტუალეტის ქაღალდს, რომელიც, პირველადი მოხმარების კი არა, ნამდვილი ფუფუნების საგანი იყო... თუმცა მაშინ, "განვითარებული სოციალიზმის" ეპოქაში ფუფუნების საგანი იყო ლამის ყველაფერი და ამ ვითარებას ზოგიერთი ქართველი საბჭოთა მწერალი და ჟურნალისტი ასეთი არგუმენტით ამართლებდა:

„ვინ თქვა, რომ სოციალიზმი მარტო ფუფუნებაა, რძის მდინარეები და კისელის ნაპირებია? ვინც ასე ფიქრობს, მარქსის ჯერ კიდევ ადრინდელ ნაშრომებს (მაგალითად, „18 ბრიუმერი ლუი ბონაპარტისა“) ჩახედოს, ლენინს დაეკითხოს, ამხანაგ ბრეჟნევის მოსაზრებანი გაიხსენოს.“ („ლიტერატურული საქართველო“, 1980 წ. 7 მარტი).

სტატიის ავტორისა და საბჭოთა იდეოლოგების ამგვარი უნამუსობით აღშფოთებულმა აკაკი ბაქრაძე, თავის „მწერლობის მოთვინიერებაში“ დაწერა, რომ ეს არის გამძღარის დარიგება, რომელიც დამშეულებმა ასე გავიგეთო:

„როცა ხორცი არ არის, მარქსის „18 ბრიუმერი“ უნდა წავიკითხოთ, როცა ყველი არ არის – ლენინის თხზულებანი, მაგრამ ერთი კითხვა მაინც დაგვრჩა: როცა ტუალეტის ქაღალდი არ არის, მაშინ მარქსიზმ-ლენინიზმის რომელი კლასიკოსი წავიკითხოთ?“

ცხადია, საბჭოთა ტუალეტებში კომუნიზმის ყველა კლასიკოსს „კითხულობდნენ“, მაგრამ „კითხულობდნენ“ ფრაგმენტულად, პერიოდულობით და, რაც მთავარია, იძულებით და დიდი ტკივილით... ალბათ ეს ტრამვაც არის - კოლექტიურ ქვეცნობიერში დალექილი ტკივილი, რომელიც რბილი და სუფთა ქაღალდის მარაგის შექმნისკენ გვიბიძგებს; ალბათ, ასევე მნიშვნელოვანი ფაქტორია სხვების შიშები და ქცევაც, რომელიც, როგორც წესი, გადამდებია ხოლმე; ალბათ ასევე გვაცდუნებენ გაჩენილი რიგები, რომლებიც ჩადგომას და ისეთი ნივთების შეძენას გვაიძულებენ, რომლებზეც რიგის დანახვამდე არ გვიფიქრია... მოკლედ, მიზეზი ბევრი შეიძლება იყოს, თუმცა იმაზე უკვე შევთანხმდით, რომ საკუთარი სხეულის ნაწილზე ზრუნვა სამარცხვინო არ არის, იქნება ეს ნაწილი სახე, პირი თუ უკანალი. სხვა ამბავია ზომიერების დაცვა, რაც ყველა პირობებში გვმართებს: თავზე ზრუნვამ, ცხადია, სახე არ უნდა დაგვაკარგვინოს!