ბლოგები

”რა დაემართა გვახარიას?” - უკითხავს ერთ ჭკვიან კაცს ჩემი ბლოგის წაკითხვის შემდეგ (”პედრო ალმოდოვარიდან ზვიად გამსახურდიამდე”). ამას კიდევ არა უშავს - მხოლოდ იკითხა. მაგრამ გამოჩნდნენ ისინი, ვინც უაღრესად საინტერესოდ ახსნა გვახარიას მეტამორფოზა: ხელისუფლების დაკვეთაა - ”ზვიადისტები” უნდა აქო, რუსები ლანძღო და ამით ”გასუდარსტვენიკობა” (რუსულად ამბობენ რატომღაც) და, შესაბამისად, სააკაშვილი გაამართლოო.

რა შავ დღეში ჩამაგდო ამ პატარა ბლოგმა?! როგორ უნდა გამემართლებინა თავი? როგორ დამემტკიცებინა, რომ ”მონანიება -1” დღეს არ მომხდარა?

მაგრამ ღმერთი რისთვისაა, სწორედ შავ დღეებში თუ არ გამოგიწოდა დახმარების ხელი? სრულიად შემთხვევით აღმოვაჩინე 1999 წლის ბოლო დღეებში, ”დილის გაზეთისთვის” დაწერილი კომენტარი ”გურამ პეტრიაშვილის საახალწლო მონატრება”, რომელსაც მცირეოდენი შემოკლებით გთავაზობთ. აქვე მინდა გაცნობოთ, რომ 1987 წელს, საქართველოს კინემატოგრაფისტთა პლენუმზე, მას შემდეგ, რაც თქვენმა მონა-მორჩილმა (ვგიჟდებიი ამ გამოთქმაზე!) სერგო ფარაჯანოვზე გურამ პეტრიაშვილის სტატიას”ფაშიზმის აღორძინების მცდელობა” უწოდა, ბატონმა გურამმა ისეთი მუშტი გაუქანა ამ თქვენს მონა-მორჩილს, რომ ფაშიზმის წინააღმდეგ მებრძოლმა გვახარიამ გონება დაკარგა. მერე კი დაიფიცა, რომ არასდროს იქნებოდა იქ, სადაც პეტრიაშვილია.

ახლა კი სტატია. აბა, ვიმსჯელოთ, შეიცვალა თუ არა საქართველოში რუსეთის მიმართ დამოკიდებულება 1999 წლის ბოლო დღის შემდეგ?

გურამ პეტრიაშვილის საახალწლო მონატრება

ამას წინათ, ჩვენი რადიოსთვის სიუჟეტს ვამზადებდი ქართველი აბსტრაქციონისტების პირველ ჯგუფურ გამოფენაზე, რომელიც 1987 წელს გაიმართა თბილისში. პრესას გადავხედე და გურამ პეტრიაშვილის რეცენზიას გადავეყარე. ჩემი ცხოვრების ყველაზე დაუძინებელი ოპონენტი მხატვრებს მოუწოდებდა ”ხატეთ ქართული მუხა და ქართული იები!”. მისთვის არავის უკითხავს, როგორია ეს ”ქართული მუხა”, რა განასხვავებს მას თუნდაც მოლდავურისგან. მკითხველები პეტრიაშვილის წერილის სულ სხვა ნაწყვეტმა აღაშფოთა: ”ირგვლივ ყუმბარები რომ არ სკდება, ეს იმას არ ნიშნავს, რომ ომი არაა”.

”ეს პროვოკაციაა!” - გაიძახოდნენ ჩემი ნაცნობ-მეგობრები. ჯერ კიდევ არავის სჯეროდა, რომ ცოტა ხანში საქართველოში მართლაც გასკდებოდა ყუმბარები და პროვოკაციას, უპირველესად, ის ხალხი წამოეგებოდა, რომელსაც ქართული მუხის და ქართული იის განსაკუთრებულობის სჯეროდა.

70 წელი გვქმნიდნენ და რამდენიმე წელიწადში როგორ შევიცვლებოდით? ყველაფერი გაკეთდა იმისთვის, რომ რუსეთის ხატისგან ვერ გავთავისუფლებულიყავით - ხან ”გველოცა” რუსეთზე, ხანაც დაგვეწყევლა ყველაფერი რუსული. უფრო სწორად, ზოგს დაეწყევლა, ზოგს დაელოცა რუსეთი, რათა შემდეგ ეს ორი მხარე, ორივე ქართული, ერთმანეთს შეტაკებოდა და ყუმბარებიც გაეხეთქა. ასეთი რუსოფობიითა და რუსოფილიით ხვდება ქართული საზოგადოება მეორე ათასწლეულს.

ფრანსუა ტრიუფო ფრანგი ისტორიკოსებისგან, ფსიქოლოგებისგან, სექსოლოგებისგან მოითხოვდა, შეესწავლათ ოკუპაციის ”სექსუალური ასპექტები”, რათა დაედგინათ, რამ განაპირობა ფრანგების აბსოლუტური უმრავლესობის სექსუალური ვნება დამპყრობლის მიმართ. ”პარიზისისთვის ნაცისტი-დამპყრობელი ყველაზე სასურველი სექსუალური პარტნიორი გახდა - წერს ტრიუფო - ისე, როგორც ვამპირის მსხვერპლს უყვარს სისხლისმწოველი, როგორც მაზოხისტი კარგავს ჭკუას სადისტზე - თან სძულს, თან ნეტარებას განიცდის... ესაა დამცირებით აგზნებული სხეული, რომელსაც სხვაგვარი ნეტარება უკვე ვეღარ წარმოუდგენია”.

საქართველოში დღეს, ჩრდილოეთის მზეზე გაზრდილი პოლიტიკოსები გაზის სამათხოვროდ კვლავ მოსკოვში დაიარებიან (არაა გამორიცხული, ისევ კონიაკებით), ე.ი. სასიცოცხლო ენერგიას იმას სთხოვენ, ვისგანაც მტრის ხატს ქმნიან. ახალგაზრდები ნაკლებად ფარისევლობენ. ამიტომაც, მაშინაც კი, როცა რუსეთი ომალოს ბომბავს, საქართველოს მოსახლეობას გაზის გადაკეტვით ემუქრება, ჩვენი თინეიჯერები სიამოვნებით უსმენენ რუსული ესტრადის ჰიტებს, ცეკვავენ და მღერიან რუსული ანსამბლების რეპერტუარზე.

არ შეგვიძლია ვამპირთან გამომშვიდობება?

დეკემბრის მიწურულს ვერაფრით დავმალეთ დროებით დათრგუნული ვნება რუსული შოუ-ბიზნესისადმი. ჩვენი ჟურნალისტები, განსაკუთრებით ”რუსთავი 2”-ში, ამჯერად ჟურნალ ”პლეიბოის” რუსული გამოცემის რედაქტორის, არტიომ ტროიცკის საქართველოს დედაქალაქში ვოიაჟით აღფრთოვანდნენ. ასეთი გრანდიოზული მიღება თბილისში კატია რიჩარელის და ვანესა რედგრეივს არ ღირსებიათ. იქნებ იმიტომაც, რომ იგივე რედგრეივი (”კომუნისტი ყოფილა ეს ქალი!” - ამბობდნენ ქართველი სნობები დიდი მსახიობის საღამოს შემდეგ) არ ცინიკოსობდა, არავის დასცინოდა, ჭკუას არ გვასწავლიდა. რედგრეივი მოსკოვიდან არ ჩამოსულა!

აი, ტროიცკიმ კი ძალიან გაახარა ყველა, მიუხედავად იმისა, რომ გაზი არ ჩამოუტანია. ის კი არა, რომელიმე მუსიკალური ჯგუფის ჩამოყვანაც დაენანა. თან ახლდა მხოლოდ საეჭვო გემოვნების მოდელიორი რაფ სადაროვი, რომელიც, ტროიცკის განცხადებით, ”აცმევს ქალებს”, განსხვავებით თავად ტროიცკისგან, რომელმაც აღიარა, რომ მისი ხელობა ”ქალების გახდაა”.

როგორც ხედავთ, მეორე ათასწლეულის დადგომამდე რამდენიმე დღით ადრე თბილისს ეწვივნენ რუსული შოუ-ბიზნესის ის მესვეურნი, რომელთაგანაც ერთს უნდა გაეშიშვლებინა ქართველი გოგონები, მეორეს კი თავისი სამოსით შეემკო. ქართული ტელევიზია დეტალურად გვიჩვენებდა ტროიცკისთვის, საგანგებოდ მოწყობილ პოდიუმზე საბანაო კოსტიუმებში გამოწყობილ გოგონებს და შეზარხოშებული ”ცოცხალი” ტროიცკის სანახავად მოსულ თბილისელ ახალგაზრდებს, რომლებიც გაბრწყინებული თვალებით შეჰყურებდნენ თავიანთ კერპს და შინ (ცივ და ბნელ სახლებში) დასალევად ეპატიჟებოდნენ.

მაგრამ ”პლეიბოისთვის” ტროიცკიმ თბილისელი, მაგრამ ეთნიკურად არაქართველი გოგონები შეარჩია. როგორც ჩანს, იმიტომ, რომ მსოფლიოში დღეს რუსული ტანი, რუსული ხორცია მოდაში. თუმცა დაგვპირდა, რომ კიდევ ჩამოვა საქართველოში, ანუ ქართველ გოგონებს მისცა დრო იმისთვის, რომ მათ ”რუსული ტან-ფეხი” დაიყენონ.

თქვენი არ ვიცი, მაგრამ ტროიცკის ამ ვიზიტმა პირადად მე გურამ პეტრიაშვილი მომანატრა. ისევ მერჩივნა, მის ”იებსა და მუხებზე” გავბრაზებულიყავი, ვიდრე მშვიდად მეყურებინა, თუ როგორ მოსწონთ ჩვენს ახალგაზრდებს მონობა, როგორ სიამოვნებთ, როცა უხამსობას უსმენენ. ტროიცკი ასეთ პატივს, ასეთ მიღებას საფრანგეთში, ან თუნდაც ბალტიისპირეთში ვერასდროს მოესწრებოდა. იგი ჩამოვიდა ”იაფი ხორცის” შესარჩევად. მათ კი, ვინც მორალს გვიჩიჩინებს, ადვილად გადაიტანეს ეს, ეგრეთ წოდებული ”კასტინგი”. ისინი მხოლოდ რომის პაპის ვიზიტის გამო ქმნიან პანიკას. ”თვითმყოფადობას დაგვაკარგვინებსო”, ამბობენ... აქვე გამოგიტყდებით, რომ ვინაიდან ქართული საზოგადოების შვილი ვარ, რუსოფილიისა და რუსოფობიის ამ ერთობას მეც ვგრძნობ საკუთარ თავში. ამიტომ რომელიმე სულიერ მამას ტროიცკის ვიზიტის წინააღმდეგ მხოლოდ მორალისა და რელიგიის პოზიციიდან რომ გაელაშქრა, ”პლეიბოის” რუსული გამოცემის შეფის დაცვა მომიხდებოდა და მაშინ კამათი გახდებოდა შესაძლებელი. კამათი იმაზე, თუ რა არის ფარისევლობა და რა არის გემოვნებისა, კულტურის კრიზისი, რა არის მორალი და რა არის მონობა... და რადგანაც ტროიცკის წინასაახალწლო ვიზიტს კრიტიკულად არავინ გამოეხმაურა, მე ძალიან მომენატრა ბატონი გურამი. ოჰ, რას ვიკამათებდი მასთან ”ქართულ იებსა და მუხებზე”! და ქართველ გოგონებზე, რომლებიც დღეს რუსულ ტან-ფეხზე ოცნებობენ!

1999 წლის 30 დეკემბერი

ჩემთვის რომ ეკითხათ, ყველაზე მეტად რა აკლია დღევანდელ საქართველოს, ვიტყოდი – თავისუფლება და ნდობა.

ზუსტად ვიცი, ნდობა რატომ ვახსენე. ჟურნალისტი ვარ და არ იყო ადვილად მოსასმენი, როდესაც ერთ-ერთი სკოლის პედაგოგმა, მანამდე უცნობმა დარბაისელმა ქალბატონმა მითხრა: ჟურნალისტი ჩემთვის საბჭოთა პერიოდის მილიციონერივითაა, რომლისაც კიდეც მეშინია და რომელიც კიდეც მეზიზღებაო. იმის შემდეგ, „სირცხვილის დერეფნებზე“ რომ ლაპარაკობენ ხოლმე, სულ ის ქალბატონი მახსენდება.

თუმცა, არ გამიკვირდება, ამის წამკითხავმა ადამიანმა მაინც რომ თქვას: თავისუფლების დეფიციტი – დიახ, მაგრამ ნდობის დეფიციტი რა სახსენებელიაო? რაც გვჭირს, იმისგან გვჭირს, რომ ნდობის ფაქტორს უზომოდ დიდ მნიშვნელობას ვანიჭებთო.

მართალიც არის. ერთი მხრივ, მთელი სახელისუფლო ვერტიკალი პირად ნდობაზეა აკინძული; მეორე მხრივ, ოპოზიციური პარტიებიც ერთი პირის მიმართ ნდობის რადიუსზე თავმოყრილი ადამიანების ერთობაა.

და რაგინდ გულმოდგინედ ავწონ–დავწონო, მაინც მიჭირს შეფასება, ჩვენს ქვეყანაში დღეს უნდობლობა უფრო დიდი პრობლემაა თუ ნდობა. პრინციპში, ნდობაც და უნდობლობაც ერთი და იმავე პრობლემის ნაწილია.

რამდენიმე წლის წინ ბრიტანული ეთიკური ჟურნალიზმის ერთ-ერთი ბურჯისგან, დენ ვან დერ ვატისგან მოვისმინე ჩემთვის მეტად შთამბეჭდავი განმარტება, რომ „ნდობის საფუძველია სტანდარტის დაცვა ხანგრძლივად“. ამ სიტყვებზე დაყრდნობით შეგვიძლია განვსაზღვროთ, რომ ჩვენს ქვეყანაში პრობლემაა არა იმდენად ნდობა-უნდობლობა, რამდენადაც სტანდარტი, რომელიც არ არსებობს – არც პროფესიებში, არც ურთიერთობებში, არც ზოგადი ქცევის წესებში.

ეს გარდამავალი პერიოდის თავისებურებაა – ძველი სტანდარტები დაგმობილია, ახალზე შეთანხმება ჯერ არ შემდგარა. შესაბამისად, სტანდარტად მიიჩნევა ის, რაც გავლენიანი პირების ცნობიერებაში ყალიბდება, როგორც წესი და რიგი. სწორედ ამ ვირტუალური სტანდარტის მიღება–არმიღება აყალიბებს დღევანდელ საქართველოში პიროვნებებს შორის ნდობასაც და უნდობლობასაც.

მე ვენდობოდი გიგა ბოკერიას, ვიდრე ჩვენ შორის იდგა საერთაშორისო დონეზე აღიარებული სტანდარტი: უნდა დაიცვა ადამიანის უფლებები, იზრუნო უმცირესობებზე, იბრძოლო შენი სამშობლოს უკეთესი მომავლისთვის. გიგა ბოკერიაც მენდობოდა, რადგან მეც – მის მსგავსად, საერთო სტანდარტის ჩარჩოში – უკეთესი საქართველოსთვის ვშრომობდი, როგორც შემეძლო.

ორიოდე წლის წინ დიდი ხნის უნახავი გიგა „რუსთავი 2“-ის სტუდიაში შემხვდა და ერთადერთი წინადადება მითხრა: „არაფერში არ გეთანხმები!“.

გამიკვირდა. ვერ მივხვდი, რას ვამბობდი ისეთს, რომ არაფერში მეთანხმებოდა. ახლა ვხვდები: მაშინ იგი უკვე ცხოვრობდა სხვა, ახალი სტანდარტით, რომელმაც თანდათან სულ დაგვაშორა ერთმანეთს. ფიზიკურადაც დაგვაშორა, რადგან დღეს შეუძლებელია, გიგა ბოკერია და მე რომელიმე ტელევიზიის სტუდიაში ერთად აღმოვჩნდეთ: სადაც მე მიწვევენ, იქ ის არ დადის და სადაც ის დადის, იქ მე აღარ მიწვევენ.

რა არის ეს ახალი სტანდარტი, რომელმაც ერთმანეთის მიმართ გიგას და ჩემი ნდობა სრულად ჩაანაცვლა პრეზიდენტის ნდობით მის მიმართ და მათი უნდობლობით ჩემ მიმართ? გიგა ბოკერია ამას, ალბათ, სახელმწიფო ინტერესების დაცვას დაარქმევდა (რისთვისაც მე აშკარად მოუმზადებელი აღმოვჩნდი!). ჩემი აზრით კი, ეს ახალი სტანდარტი არის ერთგულება პირადად მიხეილ სააკაშვილის მიმართ და პრეზიდენტის დაცვა ნებისმიერ სიტუაციაში. ჩვენს „ძველ ცხოვრებაში“ ვერასოდეს წარმოვიდგენდი, რომ ადამიანის უფლებების თავდადებული დამცველი გიგა ბოკერია „ახალ ცხოვრებაში“ ოლეგ მელნიკოვის დამცველი გახდებოდა. ამგვარი მძიმე ტვირთის ზიდვა ბოლო წლებში ბევრმა ისეთმა ადამიანმა ისურვა, რომელთანაც ადრე დიდი ნდობა მაკავშირებდა.

ზუსტად არ ვიცი, რა შესძინა ახალმა სტანდარტმა ჩემს ძველ მეგობრებს: ძალაუფლება? ფული? საკუთარი თავის რწმენა? იმას კი ვხედავ, რომ ეს ტვირთი ნებაყოფლობითი აღარ არის და აღარც მხოლოდ პრეზიდენტის უშუალო გარემოცვას ეხება. რაც დრო გადის, მიხეილ სააკაშვილის ერთგულების სტანდარტის დაცვა აუცილებელი ხდება მოსამართლისთვისაც, პოლიციელისთვისაც, გამგებლისთვისაც, ბიზნესმენისთვისაც, სპორტული ფედერაციის ხელმძღვანელისთვისაც, მომღერლისთვისაც, მხატვრისთვისაც, მწერლისთვისაც და ჟურნალისტისთვისაც.

მაგრამ ახალი სტანდარტი ჯერ კიდევ ტოვებს თავისუფალ სივრცეებს.

მე, მაგალითად, პრინციპულად არ ვიცვლი სტანდარტს და ნდობის ვექტორს, რადგან არ მინდა, დარბაისელ ქალბატონს, სკოლის პედაგოგს, მილიციონერად ვეჩვენებოდე. რაკი მაინცდამაინც ამ არჩევანის წინაშე დამაყენეს, რომ ან პრეზიდენტი უნდა მენდობოდეს და ან უცხო პედაგოგი ქალი – რომელსაც ჩემგან მხოლოდ სიმართლის მოსმენა უნდა – იძულებული ვარ, პრეზიდენტის ნდობა დავთმო.

თითქმის დარწმუნებული ვარ, რომ, ამ არჩევანის გამო ახალი სტანდარტის დამცველებს უკვე მიჩენილი აქვთ ჩემთვის ადგილი საეჭვო ღირებულებების „მობნელო“ ელემენტებს შორის. ამაზე მეღიმება, რადგან ჯიუტად არ მჯერა, რომ ჩემი რომელიმე არჩევანით სახელმწიფო ინტერესებს ვლახავ.

და მაინც, ვისაც სურვილი გაუჩნდება, რომ შემეკამათოს – თავად გიგა ბოკერიას ან ვინმე სხვას – სიამოვნებით ვიწვევ აქ, „იანეთში“.