ბლოგები

ეს დალოცვილი www.youtube.com საშუალებას გვაძლევს ”კინემატოგრაფიული” გავხადით ჩვენი ბლოგი - დავურთოთ ტექსტს ”მოძრავი ილუსტრაციები” და, რაღა თქმა უნდა, ვიფიქროთ.

წინა ბლოგის ერთმა მკითხველმა, მარიმ, მომწერა, თქვენ ნიუანსებზე წერთ, ქართული საზოგადოების უმრავლესობას კი ნიუანსები არ უყვარსო.

კარგი, რა მარი! როგორ შეიძლება ასეთი განზოგადება?!

მე ახლა ორ ვიდეოს დაგიდებთ. ორივე ერთსა და იმავე მოვლენას ასახავს - ლიდერის, თუ გნებავთ, ბელადის, დასაფლავებას. ორივე ფრაგმენტში ტირის ხალხი. და ორივეში - ამაში დარწმუნებული ვარ - გულწრფელია თავის გლოვაში.

ეპიზოდი ფილმიდან ”დიადი განშორება”, რომლის ერთ-ერთი ავტორი, სხვათა შორის, მიხეილ ჭიაურელია, ჩაიკოვსკის მეექვსე სიმფონიითაა გაფორმებული. ფრაგმენტს პაზოლინის ფილმიდან ”ჩიტები და ჩიტუნიები”, რომელიც იტალიელი კომუნისტების ბელადის, ტოლიატის დაკრძალვას ასახავს, ბახის მუსიკა ადევს.

თუმცა მუსიკა აქ არ უნდა იყოს მთავარი (პაზოლინიმ მოულოდნელად გამორთო ფონოგრამა და ისე გადავიდა ტოტო-დავოლის ”ანცობიდან” კომუნისტების ბელადის დაკრძალვაზე). მთავარი - ერთიანობაა! მწუხარებით გაერთიანებული ხალხის ერთიანობა.

ძვირფასო კომენტატორო მარი, თქვენ გგონიათ, ქართული საზოგადოების უმრავლესობა მართლა ვერა გრძნობს ნიუანსებს? ვერ ასხვავებს ამ ორ სცენას ერთმანეთისგან? აბა ვნახოთ, რას დაგვიწერენ ამ ბლოგის მკითხველები... ვნახოთ, როგორი იქნება ჭიაურელისა და პაზოლინის ფილმების ”შედარებითი დახასიათება”.

განსაკუთრებით იმ მემარცხენე ინტელექტუალების აზრი მაინტერესებს, შარშანდელი ”ჯაჭვი” და მიტინგი მთავრობის სახლთან (რა თქმა უნდა, ხელისუფლების მიერ ორგანიზებული) ლამის ტოტალიტარიზმის მორიგ გამოვლინებად რომ წარმოგვიდგინეს. მოსწონთ ეს გლოვა ტოლიატის ცხედართან? ეს მაღლა აწეული ხელები? იმას თუ ხედავენ, ვიღაც ქალი პირჯვარს რომ იწერს?

ნწ, ნწ, ნწ...

რამ ააღელვა ასე პიერ-პაოლო პაზოლინი? რატომ გამოხატა ასეთი თანაგრძნობით ეს საერთო-სახალხო გლოვა, სხვათა შორის, იტალიის კომპარტიის მიერ ორგანიზებული?

”ერთიანობის იდეას შეუტევენ და დაამახინჯებენ. ერთიანობის იდეას თავს შეაფარებენ და ამხელენ. მაგრამ საყოველთაო ერთიანობის იდეა - ყველაზე იდეალური იდეა - სულ მუდამ იქნება სიმყაროს მამოძრავებელი”.

ეს უკვე ”ნიუანსების მეფის”, სერგეი ეიზენშტეინის სიტყვებია. იმ ეიზენშტეინისა, სიცოცხლის ბოლო დღემდე რომ აფრთხილებდა მოწაფეებს, ნუ გაგიტაცებთ პერსონიფიკაცია, რადგან ჭეშმარიტება არა ”პერსონაში”, არამედ ”პერსონებს შორის”, ადამიანთა ურთიერთობაში, მათ ერთობაშიაო... მოერიდეთ ჰომოფონურობას (ამას სტალინის ეპოქაში ამბობდა!), რადგან ჰომოფონურობა აჩერებს განვითარებას, მრავალი აზრის, მრავალი ადამიანის ერთიანობა კი სიცოცხლის მუდმივი განახლების საშუალებააო.

ჰოდა სტალინის დაკრძალვაშია პოლიფონიურობა თუ პაზოლინისთან? და, ვითომ, შარშან, აგვისტოს ომის მერე რატომ არ იყო ეს პოლიფონიურობა რუსთაველზე? ანდა, თუ გნებავთ, სტადიონზე, 2009 წლის 26 მაისს?

როდისაა ხალხი - ხალხი და როდისაა ხალხი - ბრბო? როგორ მივხვდეთ განსხვავებას? როგორ გამოვიმუშაოთ ნიუანსის შეგრძნება?

იქნებ ”სამი მუშკეტერი” გადავიკითხოთ? ”ყველა ერთისთვის, ერთი ყველასათვის”? და არა, ”ყველა ერთზე, ერთი ყველაზე”, როგორც ოდესის კიბეზე, ეიზენშტეინთან, სადაც ჯარისკაცთა ერთ მწკრივად დაწყობილი რაზმი არბევს ერთი იდეით, თავისუფლების იდეით გაერთიანებულ მრავალფეროვნებას.

იქნებ ის განცდა ”გავაცოცხლოთ” ჩვენში, როცა სიამოვნების ჟრუანტელი გეუფლება დიდ სამყაროსთან ერთიანობის გამო. ხელებს რომ ჩაკიდებენ ერთმანეთს ადამიანები, რომლებიც სხვა დროს, სხვა სიტუაციაში ხელს არ ჩამოართმევდნენ ერთმანეთს.

და დ’არტანიანივით ცრემლი რომ დაუსველებთ თვალებს.

თორემ პერსონიფიკაციას თითქმის ყოველთვის მოჰყვება საკუთარი იდეების (და ავტორიტეტების იდეების) საზღვრებში ჩაკეტვა. ეჭვის შეცვლა ფორმულებით, აკვიატებული აზრებით. ამ ფორმულებში, როგორც აკვანში, მუდმივი რწევა მოჰყვება და მუდმივი შიში (სიძულვილი?) ადამიანისა, რომელსაც მუშტი აქვს აღმართული, თუ გულწრფელად იწერს პირჯვარს.

განსახვავებულის შიში მოჰყვება.

არ არის გამორიცხული, იმ ხალხში, სიყვარულით და თანაგრძნობით რომ ჩართო პაზოლინიმ თავის ”ჩიტებში”, უამრავი იყოს ისეთი, ვინც პირველ რიგში პაზოლინის მოუქნევდა თავის მუშტად შეკრულ ხელს, რადგანაც მისი ცხოვრების წესს ვერ გაიგებდა.

მაგრამ ახლა, ამ წუთას, როცა ეს ხალხი, პაზოლინისთან ერთად, გლოვობს თავისუფლებისთვის მებრძოლი ლიდერის სიკვდილს, ეს განსხვავება კიდევ უფრო ალამაზებს ამ ერთობას.

როგორ შეიძლება ამ დროს ცრემლი არ მოგადგეს თვალებზე! როცა ხალხი, აქამდე რომ სძულდი, დარწმუნდება, რომ შენც მისი ნაწილი ხარ და შენც - აქამდე რომ გძულდა ხალხი, ”ბრბოს” რომ ეძახდი, დარწმუნდები, რომ სიყვარული ”სიმრავლესაც” შეუძლია, რომ ერთად, ხელჩაკიდებული ყოფნა, სულაც არ ნიშნავს იმას, რომ ყველა ერთნაირია.

ასე რომ, ძვირფასო ინდივიდუალისტებო, გირჩევთ, ”ნიუანსის კუნთის” გასავარჯიშებლად, უფრო ხშირად მოუსმინოთ ბახის მუსიკას თუ არა... თქვენს საყვარელ ტომ ვეიტსს და ბობ დილანს მაინც. აი, ფორუმებსა და ფეისბუკებზე რომ დადებთ ხოლმე კომენტარით ”აუ, ახლა ამის ხასიათზე ვარ... თქვენ, არა?”... არა მარტო ხასიათს შეუწყვეთ მუსიკა, არამედ მოუსმინეთ!

მაშინ ვიცხოვრებთ ბედნიერად მუსიკალურ ნიუანსებში, აღარ დავიწყებთ ჩვენგან განსხვავებულის განსჯით თვითდამკვიდრებას და ბლოგის კომენტატორი მარი აღარავის გვირჩევს ამ ქვეყნიდან წასვლას.

ანუ, საქართველოდან წასვლას.

ამერიკის ელჩმა საქართველოში, კენეტ იალოვეცმა, ერთხელ თქვა: „დემოკრატია მამაცი ხალხის საქმეა. მჯერა, ქართველებს ეყოფათ სიმამაცე, დემოკრატიული სახელმწიფო ააშენონ“. ეს მოხდა 2000 წელს, შევარდნაძის პრეზიდენტობისას. მაშინ კარგად ვერ გავიგე, რა კავშირში იყო ერთმანეთთან სიმამაცე და დემოკრატია, მაგრამ ეს სიტყვები რატომღაც დამამახსოვრდა.

რაც დრო გადის, სულ უფრო მეტად ვრწმუნდები – სწორედ ამიტომ ვერ ვაშენებთ უკეთეს ქვეყანას, რომ სიმამაცე გვაკლია, თანაც, ბოლო ოც წელიწადში გვაკლდება და გვაკლდება...

როგორია დღევანდელი ქართული საზოგადოება? ამ კითხვაზე პასუხს ვეძებდი და უცებ მივხვდი – მისი ზუსტი ასლია ირაკლი ოქრუაშვილი. კაცი, რომელსაც ჰქონდა საკუთარი თავის რწმენა და რომელიც მაგარ–მაგარ განცხადებებს აკეთებდა – ვიდრე სხვის ჭერქვეშ ცხოვრობდა; კაცი, რომელიც წამოვიდა სხვისი სახლიდან, რომელმაც ახალი სახლის შენება დაიწყო, თან ძველ სახლიკაცებს, ძლიერებს და დაუნდობლებს, დაუპირისპირდა და თქვა – არ მეშინია! საუბარში თავიდანვე რკინა და ფოლადი გამოურია. ბევრს ეგონა, ამ მაგარ სიტყვებს რაღაც ახლდა – ან დოკუმენტი, ან ჩანაწერი, ან ვიღაც უფრო ძლიერის მხარდაჭერა, ან, ბოლოს და ბოლოს, მამაცი გული.

ჰოდა, როგორც კი დაიწყო ოქრუაშვილმა დამოუკიდებელი ნაბიჯების გადადგმა – მოჰკიდეს ხელი, მიაბრძანეს ციხეში და მერე რაც მოხდა, ყველამ ვიცით. ძალიან მალე გადატეხეს ხერხემალში მისი მუქარა და სიამაყე. ბოლოს თავისი ქვეყნიდან გაუშვეს და ახლა შორიდან იმუქრება, ოღონდ, სამშობლოში ჩამოსვლას ვეღარ ბედავს. ისიც მეცნობა, საფრანგეთში რომ ცხოვრობს და, იქნებ, ასე კიდეც ურჩევნია.

აი, ზუსტად ეს გზა გაიარა ქართულმა საზოგადოებამ ბოლო წლებში. ჩვენც გვეგონა, ახალ სახლს ავაშენებდით, ძველ სახლიკაცებს – საშიშებს და დაუნდობლებს – კისერს მოვუგრეხდით. მაგარ–მაგარ სიტყვებს ვამბობდით. მაგრამ ჩვენი „არ მეშინია!“ ირაკლი ოქრუაშვილის „არ მეშინიას!“ ანალოგი აღმოჩნდა. და სინამდვილეში, არც ისე ძნელი შესაშინებელი გამოვდექით ისიც და ჩვენც.

ოცი წელიწადის განმავლობაში, რამდენ ომშიც ჩავებით, იმდენში დავმარცხდით; ბოლო ომი ორ დღეში წავაგეთ.

გუშინ ერთ შეხვედრაზე 25 პედაგოგი გავიცანი. შეხვედრის ოფიციალური ნაწილი რომ დამთავრდა, მკითხეს – პირველი არხის დირექტორი რატომ ვერ გახდითო? დიდხანს ვუხსნიდი. რომ წამოვედი, მერე გამინათდა გონება – უფრო მარტივად შემეძლო, ამეხსნა. ერთადერთი, რაზეც მაშინ დაჟინებით ვფიქრობდი, იყო ტელევიზიაში მისვლის პირველი დილა, როდესაც მოვიწვევდი ყველა თანამშრომელს და ვეტყოდი: გილოცავთ, დღეიდან თავისუფალი ადამიანები ბრძანდებით! დირექტორი კი ის გახდა, ვისაც ეს სიტყვები არ უთქვამს.

ლოგიკურიც იყო.

განა შესაძლებელია ადამიანების გათავისუფლება „გარედან“? შესაძლებელია, ადამიანს უთხრა – „დღეიდან თავისუფალი ხარ!“ – და ამ ჯადოსნური სიტყვებით გაათავისუფლო?

თავისუფლება, ისევე, როგორც დემოკრატია – მამაცი ხალხის საქმეა. მამაცი ხალხი კი სხვას არ ელოდება – როდის გაათავისუფლებენ, ან როდის აუშენებენ ახალ ქვეყანას. ჩვენ ველოდებით. ირაკლი ოქრუაშვილიც ელოდება. პირველი არხის თანამშრომლებიც ელოდებიან. როგორც მე ვერ მივედი, ისე სხვა ვერ მოვა და ვერ გაგვათავისუფლებს. სხვა მოვა იმისთვის, რომ არ გაგვათავისუფლოს. ასეა ახლა და მომავალშიც ასე იქნება.

ორი კვირის წინ სულხან–საბას ერთი იგავი გამახსენა მეგობარმა: კაცმა ქვას ფეხი წამოკრა და ეშმაკს შეუკურთხა. მეგობარმა უთხრა, მაგისგან რაღა გინდაო. მოადგა ეშმაკი მის გამომსარჩლებელს და შესთავაზა, რაკი მომეხმარე, მეც მოგეხმარები, ჯორად გადავიქცევი და ყადს (ანუ მოსამართლეს) მიმყიდეო. ყადმა ჯორი იყიდა და ისე შეუყვარდა, „შეფრფინვით შესცქეროდა“. ერთხელაც ჯორმა თავი აიშვა და წყლის ჭურჭელში, პატარა კუმკუმაში ჩახტა. დაიწყო მოსამართლემ ყვირილი – ჯორი კუმკუმაში იმალებაო. იფიქრეს, გაგიჟებულა ჩვენი ყადიო. დაიჭირეს და დააბეს. ბევრს იფიცებდა, გიჟი არ ვარ, მართალს ვამბობო, მაგრამ არ დაუჯერეს. ორმოცი დღე ტანჯეს, შემდეგ კი ქანცგაცლილი გაათავისუფლეს. ოთახში რომ დაბრუნდა, ჯორმა კუმკუმიდან თავი ამოყო და ყადმაც იყვირა – ისევ აქ არის, მიშველეთო! უარესი ჭირი დამართეს და ბოლოს ისევ გაუშვეს. როცა ჯორმა მესამედ ამოყო თავი კუმკუმიდან, ყადმა წყნარად უთხრა: დიახ, გხედავ, მანდა ხარ, მაგრამ ვერ ვიტყვი, ტანჯვის მეშინიაო. ასე დატოვა ეშმაკმა ჰალაბის ქალაქი სიმართლის და სამართლის გარეშე.

ყადი საკმაოდ მამაცი იყო საიმისოდ, რომ ორჯერ გაებრძოლა სიმართლისთვის, მაგრამ საკმარისად მშიშარა აღმოჩნდა საიმისოდ, რომ ბოლომდე არ დანებებულიყო. და დანებდა.

ირაკლი ოქრუაშვილი თავიდანვე დანებდა. ჩვენ ყადივით ნელ–ნელა დავნებდით: ჯერ ქვეყნის შიგნით მყოფებს, შემდეგ – ყველანი ერთად – ქვეყნის გარედან მოსულებს.

ასე დავრჩით სიმართლის და სამართლის გარეშე, ჰალაბის ქალაქივით. ასე ვეგუებით ჯორს კუმკუმაში, რადგან ტანჯვის გვეშინია. და ველოდებით – ვინ მოვა, ვინ გაგვათავისუფლებს.

არადა, რა კარგად ვიცით – საუკუნეების ცივი წიაღიდან წამოსული მკაცრი და უტყუარი ცოდნით ვიცით – რომ ხსნა მხოლოდ სიმამაცეშია...