ბლოგები

სამკვირიანი პაუზის შემდეგ განახლდა სამხედრო კონფლიქტი როგორც ისრაელსა და ჰამასს შორის, ისე დაპირისპირება თვით ისრაელის ებრაელ და არაბ მოქალაქეებს შორის. რამდენად არის ებრაულ-არაბული კონფლიქტი ფატალური, გარდაუვალი რეალობა?

ერთი ებრაული ანეკდოტის მიხედვით, მეოცე საუკუნის მეორე ნახევარში ალჟირიდან საფრანგეთში გაქცეული სეფარდი ებრაელები დასახლდებიან აშკენაზი ებრაელების უბანში. ერთი-ორი კვირა მათთან ურთიერთობის შემდეგ, სეფარდები ეჭვს შეიტანენ აშკენაზების ჭეშმარიტ ებრაელობაში - ისინი ხომ არც არაბულად საუბრობდნენ და არც კუსკუსს ჭამდნენ... ეს ანეკდოტი მრავლისმთქმელია ებრაელებისა და არაბების ათასწლოვან მეტ-ნაკლებად ჰარმონიულ თანაცხოვრებაზე.

მუჰამედის დროიდან მოყოლებული, მე-18 საუკუნამდე ებრაელებისა და არაბების მეტ-ნაკლებად ხმაშეწყობილი თანაარსებობა ხმელთაშუა ზღვის აუზის ქვეყნებში რეალობა იყო. ბაღდადიდან დაწყებული და ტოლედოთი დამთავრებული, ისლამი ებრაელებისათვის კანონებს წერდა და აუქმებდა. და ისლამის ეს კანონები ტოლერანტული იყო ებრაული თემების მიმართ. მიუხედავად dhimmi-ით მიჩენილი ებრაელების დამამცირებელი სტატუსისა, არაბები (ქრისტიანული ევროპისგან განსხვავებით), ებრაელებს არ დევნიდნენ.

ანდალუზიის ოქროს ხანაში ებრაულ-არაბული თანაცხოვრების ყველაზე კარგი განსახიერება იქნებიან თვით ამ ოქროს ხანის შემქმნელი მაიმონიდი და არაბების კარზე მსახური ბევრი სხვა ებრაელი ფილოსოფოსი თუ ექიმი.

რეკონკისტას შემდეგ იბერიის ნახევარკუნძულიდან გაძევებული ებრაელებისა და მუსლიმების თემი მიაშურებს ჩრდილო აფრიკას, სადაც მათ შორის ურთიერთობა გამწვავდება... და მიუხედავად ამისა, ებრაელები და არაბები გააგრძელებენ თანაცხოვრებას თუ არა, პარალელურად ცხოვრებას მაინც.

მე-18 საუკუნეში, ებრაელებსა და არაბებს შორის პირველ ჭეშმარიტ უფსკრულს გამოიწვევს ჩრდილო აფრიკაში შეღწეული ვესტერნიზაციის „ვირუსი“. მე-19 საუკუნეში ევროპის მიერ ამ ტეროტორიების კოლონიზაცია მხოლოდ დააჩქარებს როგორც ჩრდილო აფრიკის ვესტერნიზაციას, ისე ამ უფსკრულის გაღრმავებას. ამ კონფლიქტში საბოლოო სიტყვას ეთნო-რელიგიური შუღლი იტყვის.

ამგვარად, ისრაელის სახელმწიფოს დაფუძნებამდე ბევრად ადრე, ებრაელების მიერ მუსლიმების ტერიტორიების დატოვება გარდაუვალი გახდება.

ისრაელის სახელმწიფოს დაარსების შემდეგ ხმელთაშუა ზღვის აუზში თანაცხოვრების რეკვიემს უკვე არაბულ-ებრაული ომების ლოგიკა შეასრულებს: 1948-49 წლებში ებრაელები გამოძევებულ იქნებიან იემენიდან, ერაყიდან, სირიიდან თუ ლიბიიდან. მარტო აღმოსავლეთ იერუსალიმში (რომელიც იორდანიის მიერ იქნება დაკავებული), 30-ზე მეტი სინაგოგა იქნება გადამწვარი 1948 წელს. ეგვიპტეში კი განადგურებულ იქნება კაიროსა და ალექსანდრიის უძველესი სინაგოგები. 1954 წელს ეგვიპტეში ძალაუფლებაში ნასერის მოსვლის შემდეგ ებრაელებს ტერორის ახალი ტალღა დაატყდება თავს. 1950-60-იან წლებში მაროკოს, ტუნისისა და ალჟირის მიერ დამოუკიდებლობის მოპოვების შედეგად 250 000 ებრაელი იძულებული იქნება დაეტოვებინა ჩრდილო აფრიკის ქვეყნები.

არაბული ტერიტორიებიდან განდევნილი ებრაელები კი საკუთარი ბედის განმგებლები საბოლოოდ გახდებიან ისრაელის ტერიტორიაზე, მაგრამ აქ უკვე სახელმწიფოს მაძიებელი პალესტინელი არაბები კიდევ ერთხელ დაუპირისპირდებიან მათ.

მსოფლიო გეოპოლიტიკური ვნებების კონცენტრირება ამ ერთ ბეწო მიწაზე ძალადობას ახალ, რელიგიურ, ფაზაში გადაიყვანს. ნაწილობრივ ეს ებრაელების შეცდომით იქნება განპირობებული, რომლებიც ცივი ომის ფონზე „სოციალისტური ფერებით შეღებილი“ იასირ არაფატის დასუსტებას მუსლიმთა საძმოთი შეეცდებიან. იმ მუსლიმთა საძმოთი, რომლის მიერ გამოჩეკილი ჰამასი და ისლამური ჯიჰადი 1993 წელს ტერორიზმის არნახულ ტალღას წამოიწყებენ ისრაელის ტერიტორიაზე.

თუმცა რელიგიური ფაზა არ იქნება ამ კონფლიქტის უკანასკნელი საფეხური. ებრაელი რადიკალები მას ახალ, რასისტულ (რამდენადაც პარადოქსულად შეიძლება მოეჩვენოს ეს მკითხველს) საფეხურზე გადაიყვანენ. ბოლო ათწლეულების განმავლობაში ჯერ რაბინ მეირ კაჰანე, შემდეგ კი მისი სულიერი შვილი ითამარ ბენ-გვირი, ებრაული რასის (sic!) უპირატესობის თეორიების გავრცელებას დაიწყებენ ქნესეთის (ისრაელის პარლამენტი) ტრიბუნიდან. მეირ კაჰანედან ითამარ ბენ-გვირამდე გზის გადალახვისას თვით ისრაელის მთელი საზოგადოების ტრანსფორმაციაც მოხდება: 35 წლის წინ თუ პარლამენტარ მეირ კაჰანეს მიერ სიტყვის წარმოთქმისას პროტესტის ნიშნად უკლებლივ ყველა ებრაელი დეპუტატი ტოვებდა დარბაზს, დღეს ითამარ ბენ-გვირის ქნესეთში არჩევის კამპანიაში თვით ბენიამინ ნეთანიაჰუ იყო ჩართული.

რამდენ ხანს გაგრძელდება ეს დაპირისპირება, ეს შუღლი, ეს ზიზღი, ეს ომი, ამ ათასწლიან მეზობლებს შორის?

ამ შეკითხვაზე პასუხს ყველაზე კარგად ალბათ ჯუზეპე დი ლამპედუზას რომან „ლეოპარდის“ (მკითხველს შევახსენებ ამ რომანის მიხედვით ლუკინო ვისკონტის მიერ გადაღებულ ფილმს), მთავარი პერსონაჟი გასცემს პასუხს : «ეს ასე აღარ უნდა გაგრძელდეს. თუმცა, მიუხედავად ამისა, ეს უსასრულოდ ასე გაგრძელდება. ჰო, უსასრულოდ, ოღონდ ადამიანურად უსასრულოდ, ანუ ერთი-ორი საუკუნე... ».

ბაიდენ-პუტინის სამიტი ამ კვირაში მედიის სათაურებს რომ ააჭრელებდა,მაგაში ეჭვი არავის ეპარებოდა. ასეც მოხდა იმისდა მიუხედავად, რომ ჟენევის შეხვედრამ თავი ბევრი ვერაფრით დაგვამახსოვრა.

მთელი მსოფლიოს მასშტაბით, ჟურნალისტები სხვამ ვერაფერმა გაახურა. ვერც იქამდე ორი დღით ადრე გამართულმა ნატოს დუნე სამიტმა, სადაც სამხედრო ალიანსი თავის მოსალოდნელ წარსულს დაუბრუნდა, ვერც ევროკავშირისა და აშშ-ის მიერ Airbus/Boeing-ის ხანგრძლივი დავის გადაჭრამ და ვერც ევროკავშირის საგარეო პოლიტიკის მესვეურთა ძალისხმევამ, გაასუფთაონ ფურცელი, რომლიდანაც რუსეთთან ურთიერთობის დაწყებას ხელახლა ცდილობენ.

ეს კრემლს ძალიანაც ხელს აძლევს. საბოლო ჯამში, მოსკოვს ხომ ის ურჩევნია დასავლეთის ქვეყნებს სათითაოდ გაუმკლავდეს და თავიდან აიცილოს მოსალოდნელი პასუხი მულტინაციონალური ინსტიტუციების, ევროკავშირისა და ნატოს მხრიდან. მისთვის გაცილებით უფრო მოსახერხებელია ითამაშოს იმ აზრთა სხვადასხვაობაზე, რომელიც ორივე ინსტიტუციის შიგნით არსებობს.

იმის მიხედვით, თუ როგორი იყო ამ კვირაში ბრიუსელელი დიპლომატების მიერ გადადგმული ნაბიჯები, ნათელია, რომ რუსეთმა უკვე მიაღწია წარმატებას და უახლოეს მომავალში ამას ვერაფერი შეცვლის. მნიშვნელოვანი ამბები კი სწორედ ბაიდენ-პუტინის მსგავს სამიტებზე მოხდება.

ნატოს ბრიუსელის კომუნიკეს 79-ე პარაგრაფში რუსეთი რამდენჯერმეა ნახსენები, მაგრამ გარდა აღშფოთების გამოხატვისა, რაც უკავშირდება კრემლის მაქინაციებს ალიანსის ტერიტორიაზე და მის მიღმა, იქ მაინცდამაინც ახალი არაფერი დაწერილა. სამხედრო კლუბმა უკვე შეამცირა რუსი დიპლომატების რაოდენობა ბრიუსელის შტაბბინაში, უარი თქვა, ფაქტობრივად, ყველანაირ სამოქალაქო და სამხედრო თანამშრომლობაზე და 2014 წელს ყირიმის ანექსიის საპასუხოდ, გაზარდა საკუთარი წარმომადგენლობა ბალტიის ქვეყნებსა და პოლონეთში. როგორც ყოველთვის, ისიც ითქვა, “სანამ რუსეთი არ გამოხატავს მზაობას იმოქმედოს საერთაშორისო კანონმდებლობის შესაბამისად და შეასრულოს საკუთარი საერთაშორისო მოვალეობები და ვალდებულებები, “ჩვეულებრივ ბიზნესსაქმიანობას” არ დავუბრუნდებითო”.

ტრადიციულად, დოკუმენტში გამეორდა კიდევ ერთი სტანდარტული ფორმულა: თავდაცვა, შეკავება და დიალოგი. აღინიშნა: “ჩვენ ვრჩებით ღია რუსეთთან პერიოდული, ფოკუსირებული და აზრიანი დიალოგისთვის, გვსურს ვიმოქმედოთ ნატო-რუსეთის საბჭოს ორმხრივი სარგებლიანობის პრინციპზე დაყრდნობით, თავიდან ავირიდოთ გაუგებრობები, არასწორი გათვლები, გაუთვალისწინებელი ესკალაცია და გავზარდოთ გამჭვირვალობა და პროგნოზირებადობა”.

რუსეთმა რაც არ უნდა ქნას, მის მიმართ გაწვდილი ხელი არსად გაქრება. ეჭვგარეშეა - ეს ხელი იმის სიმბოლოა, რომ ბევრ ევროპელ მოკავშირეს, უბრალოდ, არ სურს კრემლი კიდევ უფრო გააბრაზოს.

ნატოს მსგავსად, ევროკავშირიც ცდილობდა გაემეორებინა ძველი, უკვე ათასგზის გადამღერებული, სიმღერა რუსეთზე. ამ კვირას გამოქვეყნებულ დოკუმენტში, რომელზეც ევროკავშირის წევრი ქვეყნების მეთაურები და მთავრობები მომავალ კვირაში იმსჯელებენ, ევროპის საგარეო ქმედებათა სამსახურმა (EEAS) წარმოადგინა ახალი სლოგანი: “უკან დახიე, შეზღუდე, ჩაერთე”.

მარამ ეს მოხდება რუსეთთან დაკავშირებული იმ ხუთი პრინციპის ფარგლებში, რომლებზეც ბლოკი უკვე შეთანხმდა: მინსკის შეთანხმებების სრული შესრულება, ბლოკსა და რუსეთს შორის არსებულ ქვეყნებთან ურთიერთობის გაძლიერება, ენერგეტიკის სფეროსა და ბლოკის სხვა სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი ინფრასტრუქტურის უსაფრთხოება, არჩევითი ჩართვა საერთო ინტრესის სხვადასხვა სფეროში და, ბოლოს, დიდი წნეხის ქვეშ მყოფი რუსეთის სამოქალაქო საზოგადოების მხარდაჭერა. სხვაგვარად რომ გითხრათ, ეს სუფრა ძალიან მრავალფეროვანია და, სრულიად ევროპის გემოვნების გათვალისწინებით, გთავაზობთ როგორც ტკბილ, ისე მწარე კერძებსაც.

რამდენიმე ქვეყნის დიპლომატმა მალევე დაიწუნა დოკუმენტი. მათ აღნიშნეს, ის სავსეა ზოგადი მოცემულობებით და ახალს ცოტას თუ ამბობსო. ისინი მართლები არიან, მაგრამ, ამასთანავე, მათ იციან, რომ, ნატოსი არ იყოს, საქმე როცა რუსეთს ეხება, ევროკავშირიც გაჭედილია. უკრაინის მიმართ რუსეთის ქმედებების საპასუხოდ, უკვე დაწესებულია სხვადასხვა სანქციები და მათი რიცხვი რუტინულად იზრდება. პერიოდულად, კრემლი მორიგ ამბავს რომ “გააჩალიჩებს” ხოლმე, იქნება ეს სოლსბერი, ნავალნი თუ კიბერთავდასხმა ბუნდესტაგზე, სანქცირებულთა სიას ახალი სახელები ემატება, რაც ხშირად წმინდა სიმბოლურ ხასიათს ატარებს. მაგრამ სხვადასხვა ქვეყნის ბიზნეს და პოლიტიკური ინტერესები ევროკავშირს სანქციების მხრივ დიდ გასაქანს არ აძლევს. ანგარიში ამას, ფაქტობრივად, თავიდანვე გაუწყებთ: “რუსეთი ევროკავშირის უდიდესი მეზობელია, ის რჩება ანგარიშგასაწევ ძალად როგორც ევროპაში, ისე გლობალურადაც. ეს დიდწილად დაფუძნებულია მის ზომაზე, გეოგრაფიულ მოცულობაზე, მის მზაობაზე ზეგავლენა მოახდინოს საერთაშორისო ამბებზე და, ასევე, მის პოლიტიკურ, დიპლომატიურ და მძლავრ სამხედრო შესაძლებლობაზე”.

რაღა გასაკვირია, რომ მილსადენ “აღმოსავლეთ ნაკად 2-ის” შეჩერებაზე საუბარი საერთოდ არაა, ან რომ რუსი ოლიგარქებისთვის სანქციების დაწესება დამალულია პომპეზური და ორაზროვანი წინადადების მიღმა: “ჩვენ განვაგრძობთ ჩვენს ბრძოლას კორუფციისა და ფულის გათეთრების წინააღმდეგ, რაც მოიცავს რუსეთიდან წამოსული ფინანსური ნაკადების გამჭვირვალობის ზრდას”.

შესაძლოა, დოკუმენტი ძალიანაც მართალი იყოს იმაში, რომ “რუსეთთან ურთიერთობების გაცივება ამ დროისთვის ყველაზე რეალისტური და მოსალოდნელი სცენარია”. იგივე შეიძლება ითქვას ნატოზეც. ეს ძალიანაც ხელს აძლევს პუტინს და, როგორც ჩანს, სხვადასხვა მიზეზით, კიდევ რამდენიმე ქვეყანას.