ბლოგები

სამხედრო რეზერვის კანონში შესატანი საკანონმდებლო ცვლილების შესახებ იმდენი ვწერე, რომ შეიძლება ვინმემ ან სამხედრო სამსახურის ამ ფორმის აპოლოგეტად მიმიჩნიოს, ანდა მის დაუძინებელ მოწინააღმდეგედ.

სინამდვილეში - არც ერთი და არც მეორე. ჩემი მიდგომა მარტივია და პრაგმატული: რაკი ქვეყანას ჰყავს პატარა პროფესიული არმია, მას ასევე სჭირდება პატარა და მობილური სამხედრო რეზერვი, რომელიც საჭიროების შემთხვევაში არმიას ჩაანაცვლებს. ძალიან მარტივად ამას ჰქვია აქტიური რეზერვი. თუმცა საქართველოში მოქმედი არსებული კანონი ასევე ითვალისწინებს ნებაყოფლობით სარეზერვო შეკრებას სტუდენტებისათვის და საყოველთაოს - გარკვეული კატეგორიის მოქალაქეებისათვის, რომლებსაც გავლილი აქვთ სამხედრო სამსახური და ირიცხებიან თადარიგში.

თუმცა საქართველომ თავდაპირველად კურსი საყოველთაო რეზერვის მომზადებაზე აიღო და, პრეზიდენტ მიხეილ სააკაშვილის დავალებით, 2005 წლიდან 18-დღიან სამხედრო შეკრებებზე დაიწყეს ლამის ყველა კატეგორიის მოქალაქეების გაწვევა: პარლამენტარების, საკრებულოს წევრების, ადმინისტრაციული ორგანოების წარმომადგენლების, სახანძრო რაზმელების, საგადასახადო ორგანოების თანამშრომლების, სტუდენტებისა და, ბოლოს, ბაზრობაზე მოვაჭრეების. ამას, ცხადია, ახლდა დიდი ჟრიამული და პიარი. მაგრამ უხარისხოდ, უსისტემოდ, კონვეიერული წესით მომზადებულ სამხედრო რეზერვისტთა ბატალიონებმა 2008 წლის აგვისტოს ომში საბრძოლო ამოცანა ვერ შეასრულეს. არსებობდა თუ არა იმ ომში რაიმე სამხედრო ამოცანა ან ორგანიზება, ეს კიდევ ცალკე საკითხავია, მაგრამ ჩაითვალა, რომ რეზერვის არსებულმა ფორმამ ვერ გაამართლა. და ამას ამბობდა ყველა, ვისაც არ ეზარებოდა.

ამის შემდეგ ხდება ასეთი რამ: ორი წელია, სამხედრო სარეზერვო შეკრება შეჩერებულია და მიმდინარეობს, როგორც ამბობენ, აქტიური მუშაობა სამხედრო რეზერვის ახალი, ოპტიმალური სისტემის შესაქმნელად, რასაც სჭირდება შესაბამისი საკანონმდებლო ცვლილება.

იყო შეხვედრები, კონსულტაციები შინაურ თუ უცხოელ ექსპერტებთან, სემინარები, პრეზენტაციები... დეპუტატთა ჯგუფი ამერიკაშიც გაუშვეს იქაური გამოცდილების გასაცნობად, მაგრამ, როგორც ირკვევა, არჩევანი მაინც სავალდებულო სამხედრო რეზერვზე შეჩერდა. „ქუდზე კაცი და, თუ საჭიროა, ქუდზე ქალი“- იმპერატიული ტონით განაცხადა გასული წლის ბოლოს საქართველოს პრეზიდენტმა და დისკუსიას წერტილი დაუსვა.

ქალების არა, მაგრამ კაცების ქუდზე საყოველთაო გამოძახება გადაწვეტილი ამბავია. 27-დან 40 წლამდე ასაკის ყველა ჯანმრთელი მამაკაცი საქართველოში უნდა ელოდოს 45 დღით გაწვევას რეზერვისტთა სამხედრო ბანაკებში. ასე გადაწყვიტეს საკანონმდებლო ცვლილებების ინიციატორმა თავდაცვის სამინისტრომ და დეპუტატთა ჯგუფმა უმრავლესობიდან - ლაშა თორდიამ, ზვიად კუკავამ და სამსონ ქუთათელაძემ.

საკანონმდებლო ცვლილების პროექტი ფართო საზოგადოებისათვის ხელმისაწვდომი არ არის და, კაცმა რომ თქვას, არც საზოგადოება აქტიურობს, რომ ანგარიშვალდებული გახადოს საკანონმდებლო ორგანო. ამიტომ ნება მიბოძეთ, ცოტა ავაფორიაქო მიძინებული საზოგადოებრივი აზრი ასეთი შეკითხვებით:

- სავალდებულო სამხედრო რეზერვის ამოქმედების შემთხვევაში გათვალისწინებულია თუ არა ადამიანის უფლებები? კერძოდ, ექნებათ თუ არა პაციფისტურად განწყობილ ადამიანებს შესაძლებლობა, აირჩიონ ალტერნატიული სარეზერვო სამსახური იარაღის გარეშე?

- შედის თუ არა სამხედრო რეზერვის შესახებ არსებულ კანონში კიდევ ერთი შესწორება, რომელიც სავალდებულო რეზერვის სამსახურში გაწვევას დაავალდებულებს სასწავლო ან სამუშაო მივლინებით საზღვარგარეთ მყოფ საქართველოს მოქალაქეებს?

- რა კატეგორიის მოქალაქეები ისარგებლებენ გადავადების შეღავათებით იმათ გარდა, ვისაც სამედიცინო კომისია ჯანმრთელობის მდგომარეობის გამო დაიწუნებს?

- ანდა სულ მარტივი: ვთქვათ და, გამოიძახეს სარეზერვო 45-დღიან შეკრებაზე რომელიმე სავაჭრო პუნქტში, ბაზრობაზე, სადისტრიბუციო კომპანიაში ან სეზონურ სამუშაოზე თვითდასაქმებული ადამიანი, რომელიც გამომუშავებაზეა. აუნაზღაურებს თუ არა მას სახელმწიფო რაიმე თანხას, რომ ოჯახი შიმშილით არ ამოუწყდეს?

- რა თანხებით აპირებს ქვეყანა, მოახდინოს სავალდებულო რეზერვის ორგანიზება და, საერთოდ, რამდენი პოტენციური რეზერვისტია აყვანილი აღრიცხვაზე სამობილიზაციო სამსახურებში?

- დაუზუსტებელი ინფორმაციით, საქართველოში 27-დან 40 წლამდე მამრობითი სქესის და ფიზიკურად ვარგისი 200-დან 450 ათასამდე მოქალაქე უნდა ცხოვრობდეს. და თუ ასეა, არსებობს თუ არა საქართველოში შესაბამისი რაოდენობის ტყვია-წამალი, ავტომატი, უნიფორმა და ინსტრუქტორი?

- დაბოლოს, სადაც სავალდებულობაა, იქ იძულებაცაა. იძულებამ ერთხელ უკვე გახრწნა და დაუკარგა ფასი სავალდებულო სამხედრო სამსახურს საქართველოში. ბევრს ემახსოვრება მეტროებსა და ქუჩებში პოლიციელების რეიდები ურჩი წვევამდელების დასაჭერად, დეზერტირებით გავსებული საპყრობილეები და მშობლების განწირული შეძახილი: "დაიმალე, შვილო, კომისარი მოდის!"

ვუძღვნი ძვირფას ადამიანს, ბატონ იური ვაჩნაძეს

დილის შვიდ საათზე ავდექი. კიდევ კარგი, მაღვიძარამ დარეკა. უცნაური განცდა მქონდა: პირველად მრავალი წლის შემდეგ, ორი დღით და ორი ღამით მივდიოდი სოფელში, ჩემი პაპა-ბებოს სახლში.

წესით, მთლად კარგ ხასიათზე არ უნდა გამღვიძებოდა. მიზეზი, რის გამოც ჩემი სოფლის სახლისკენ, კარგა ხანია, გული აღარ მიმიწევდა, ისევ მიღრღნიდა მეხსიერებას.

მაშინ, მრავალი წლის წინ, აკურის სახლში ოთხი ახალგაზრდა ქალი ვიყავით: ჩემი დისშვილი, ჩემი ორი მეგობარი და მე. ყველას ეძინა. დენი, როგორც ყოველთვის, იმ ღამითაც გათიშული იყო, მე კი ლამპის შუქზე რაღაცას ვკითხულობდი. უცებ აივანზე, ანუ ორიოდე მეტრის იქით, ხმაური შემომესმა. კიდევ და კიდევ. გარეთ გახედვა არც მიფიქრია, ჩემი მეგობრები გავაღვიძე და ვუთხარი ფრაზა, რომელსაც დღემდე ხალისით იხსენებენ: „ან მე გავგიჟდი, ან აივანზე ვიღაც დადის“. იმ ღამეს დიდი ხნით დავკარგე აკურაში ყოფნის ხალისი. გარეთ გასვლა ვერ გავბედეთ. ხოლო ადამიანმა, რომელიც აივანზე გაუთავებლად დაბორიალობდა, ირგძნო, რომ შეგვაშინა და კიდევ უფრო არხეინად გააგრძელა კარის სახელურების ტრიალი და გარეთ დარჩენილი სავარძლების რიხინ-რიხინით გადაადგილება. როგორც მეორე დილით გავარკვიეთ, სავარძელი ერთ-ერთი ოთახის კართან მიუდგამს. ალბათ, კარის ზემოთ გაჭრილი შემინული სარკმლიდან ცდილობდა დანახვას, ოთახში რა ხდებოდა.

ის დღე იყო და ის დღე... აკურაში ღამისთევით ხომ აღარ წავსულვარ და დღისით–მზისითაც – ათასში ერთხელ. ამასობაში, ათ წელზე მეტი გავიდა. სახლის კედლები დაიბზარა, აივანი ჩამოსანგრევი გახდა („ის“ აივანი არა, მეორე), კიბე მოირყა. მოკლედ, ან უნდა დამეძლია შიშისგან შემორჩენილი ღრმად უსიამოვნო განცდა და სახლში საცხოვრებლად დავბრუნებულიყავი - რაც მის მოვლას და შეკეთებას გულისხმობს - ან საერთოდ უარი უნდა მეთქვა სოფელზე.

სწორედ ამიტომ, დილის შვიდ საათზე შესანიშნავი განწყობით გავიღვიძე – ბოლოს და ბოლოს, აკურაში მივდიოდი. რვაზე ვალერიმ გამომიარა მანქანით (ჩემი ბიძაშვილია), მერე ნანას გავუარეთ (ჩემი დეიდაშვილია, შეგიძლიათ, უფროსი და იგულისხმოთ) და კახეთში წავედით, ვალერი – თავის სახლში, ნანა და მე – ჩვენს საერთო სახლში. მადლობა ღმერთს.

ძალიან უცნაურად მეჩვენა, მაგრამ პირველივე განცდა, რომელიც მრავალი წლის შემდეგ საკუთარ სახლში დაბრუნებულს დამეუფლა, „გაცდენილი“ წლების განულება იყო. ზუსტად იმავე დროში დავბრუნდი, რომელშიც იქაურობა დავტოვე. არც დენი დაგვხვდა, არც წყალი, თხევადი აირის ბალონიც დაცლილს ჰგავდა. მე არ დავდიოდი აკურის სახლში, თორემ ჩემი ოჯახის წევრები დადიოდნენ. ღამესაც ათევდნენ, ალაგებდნენ, უვლიდნენ იქაურობას, როგორც შეეძლოთ. მაგრამ, ჩემს აღქმაში, სახლი თითქოს მე მელოდებოდა, უფრო სწორად - ჩემს განაჩენს. და რაკი დავბრუნდი, გუნებას ვეღარაფერი გამიფუჭებდა. ჯერ, როგორც იქნა, გაზი ჩავრთეთ, მერე - დენი მოვიდა. წყალი კი ორი დღე კოკა-კოლას ბოთლებით დაგვქონდა მეზობლებისგან. მერე რა, ადრეც ვედროთი ვეზიდებოდით. აკურაში წყალი სულ ჭირს, მით უმეტეს, გვალვაში.

ძველი წლებიდან გამოყოლილი პირველი სიამოვნება ის იყო, რომ აივანზე ნიავი ისევ განუწყვეტლივ ქროდა. მერე, შუადღისას, ბავშვობის მეგობარი გვესტუმრა, თავის გოგო-ბიჭთან ერთად. აკურის სახლი და ხალხმრავლობა ერთმანეთისგან განუყრელია. ბევრი ვისაუბრეთ პოლიტიკაზე, შემდეგ გავიხსენეთ, როგორ ვთამაშობდით მრავალი წლის წინ ამავე აივანზე „მაფიის ღამეს“, როგორ იკრიბებოდა საღამოობით აკურის ახალგაზრდობა ჩვენს სახლში და როგორ გვთხოვდნენ მეზობლები: ცოტა დაბალ ხმაზე ებრძოლეთ მაგ მაფიოზებსო, თუ ვინც არიანო.

საღამოს რომა ქევხიშვილი მოვიდა. აკურელია. ახალგაზრდა, ენერგიული ჟურნალისტია და ფეისბუკელები კარგად იცნობენ. მოგვართვა საზამთრო და ვაშლატამა. ისევ ვისაუბრეთ პოლიტიკაზე, ჟურნალისტიკაზე, ბლოგზე, სოლომონ თერნალზე. ერთი წლის განმავლობაში თითქმის ვერავინ დავაჯერე, რომ არ ვიცი, ვინ არის სოლომონი. როგორც ჩანს, რომასაც არ სჯერა, მაგრამ არ იმჩნევს.

ღამით ძალიან გვიან დავიშალეთ. ესეც აკურის ტრადიციაა - სტუმრები შუაღამისას მიდიან.

არაჩვეულებრივად მშვიდად და კომფორტულად მეძინა.

შეგრძნება, რომ სულ-სულ არაფერი შეცვლილა, მეორე დილითვე გამიმეორდა, როცა გამოღვიძებულს სახლი დალაგებულ-მოვლილი დამხვდა. ნანა ადრე დგება და სანამ მე დილის ძილს გამოვჭიმავ, მთელი დღის საქმეს ამთავრებს. ასე იყო ყოველთვის და ასეა ახლაც. აი, კიდევ, ძველებური ამბავი: შუადღისას მთვრალზე მთვრალი ნაცნობი გვეწვია, ასეთსავე მდგომარეობაში მყოფ თავის მეგობართან ერთად. აკურაში ჩვენი ეზოს და სახლის კარი ყველასთვის ღიაა. ამიტომ, მოდიან ნათესავები, მეგობრები, მეზობლები, ნაცნობები. მოგვიკითხავენ, გვეტყვიან, რომ ძალიან ვუყვარვართ, რომ სახლი არ უნდა მივატოვოთ და წავლენ. ქალები, მამაკაცები, დიდები, პატარები, ფხიზლები, მთვრალები... არ აქვს მნიშვნელობა, აკურის სახლში მუდმივი მისვლა-მოსვლაა.

მეორე საღამოს ბიძაშვილებთან წავედით სტუმრად გვერდით სოფელში, ვანთაში. ისეთი ნათელი სახლი აქვთ, ისეთი მოვლილი ეზო-ყურე, ისე საინტერესოდ საუბრობენ, ისეთ მწვადს წვავენ... მოკლედ, კახეთში ვართ.

გვიან ღამით შინ დაბრუნებულებს, აივნის მაგიდაზე ატამი დაგვხვდა. მართლა გამეცინა. წლების განმავლობაში, თითქმის არ ყოფილა შემთხვევა, რომ დილით, ახლად გაღვიძებულებს, აივნის მაგიდაზე ძღვენი არ დაგვხვედროდა - ხილი ან ბოსტნეული. ზოგჯერ - თბილი ლავაშიც. არ ვიცით, ვის მოაქვს, არც ვკითხულობთ. აკურაში ყველანაირი ძღვენი არსებობს, რაც კი ერთი ადამიანის მეორის მიმართ ყურადღებას გამოხატავს. ამჯერად, მეგობარმა ერთი ვედრო ცხელი წყალი მოგვიტანა - ეს ნამდვილად არ გექნებათო. არ გვქონდა. წყალი საერთოდ არ გვქონდა და, მით უმეტეს, ცხელი.

სულ-სულ ბოლოს, აკურის სახლის კიდევ ერთ - „ფონურ“ და მარადიულ - სიამოვნებაზე ვიტყვი: თითქმის ყოველ წუთს და საათს, როდესაც სტუმრები არ იყვნენ, ან ჩვენ არ ვიყავით სტუმრად, ნანა და მე ვკითხულობდით. ვკითხულობდით დაგემოვნებით, „გაწელილი“ სიამოვნებით. ადრე, ძველ წლებში, ამ სახლში სულ წიგნი მეჭირა ხელში, ახლა ნანა წიგნს კითხულობს, მე კი კომპიუტერს ჩავჩერებივარ. რა მნიშვნელობა აქვს. მთავარია, რომ ვკითხულობთ, არსად გვეჩქარება, გულდინჯად ვართ და დრო ჩვენი მოკავშირეა.

აი, რა არის აკურის მთავარი ხიბლი: აქ დროს არ ებრძვი და არ ფორიაქობ, ადამიანები და წიგნები გავსებს; აქ მარადიულს გაცილებით მეტ მნიშვნელობას ანიჭებ, ვიდრე ყოფითს. უწყლობა – კოლორიტია; მთვრალი ნაცნობის სტუმრობა – სასიხარულო ამბავი; ჩამონგრევის პირას მისული მამაპაპეული სახლი კი – სტიმული, რომელიც მუდამ დაგაბრუნებს იქ, სადაც დროსთან და სივრცესთან თანხმობით ცხოვრობ.

ქალაქიდან ჩასული ადამიანისთვის სოფელში დრო ძალიან ნელა გადის, ან, საერთოდ, ადგილზე დგას... ამიტომ, როცა მის წესზე ცხოვრობ, ნათლად გრძნობ, რომ სოფელს ფესვი მარადისობაში აქვს გადგმული და შენც – დროებით – მარადისობის ზიარი ხდები.

* * *

უილიამ ფოლკნერმა ჯერ „სოფელი“ დაწერა, შემდეგ კი – „ქალაქი“. მე „სოფელი“ უფრო მომწონს და მიყვარს. ალბათ, იმიტომ, რომ ქალაქელი ვარ.