სამხედრო რეზერვის კანონში შესატანი საკანონმდებლო ცვლილების შესახებ იმდენი ვწერე, რომ შეიძლება ვინმემ ან სამხედრო სამსახურის ამ ფორმის აპოლოგეტად მიმიჩნიოს, ანდა მის დაუძინებელ მოწინააღმდეგედ.
სინამდვილეში - არც ერთი და არც მეორე. ჩემი მიდგომა მარტივია და პრაგმატული: რაკი ქვეყანას ჰყავს პატარა პროფესიული არმია, მას ასევე სჭირდება პატარა და მობილური სამხედრო რეზერვი, რომელიც საჭიროების შემთხვევაში არმიას ჩაანაცვლებს. ძალიან მარტივად ამას ჰქვია აქტიური რეზერვი. თუმცა საქართველოში მოქმედი არსებული კანონი ასევე ითვალისწინებს ნებაყოფლობით სარეზერვო შეკრებას სტუდენტებისათვის და საყოველთაოს - გარკვეული კატეგორიის მოქალაქეებისათვის, რომლებსაც გავლილი აქვთ სამხედრო სამსახური და ირიცხებიან თადარიგში.
თუმცა საქართველომ თავდაპირველად კურსი საყოველთაო რეზერვის მომზადებაზე აიღო და, პრეზიდენტ მიხეილ სააკაშვილის დავალებით, 2005 წლიდან 18-დღიან სამხედრო შეკრებებზე დაიწყეს ლამის ყველა კატეგორიის მოქალაქეების გაწვევა: პარლამენტარების, საკრებულოს წევრების, ადმინისტრაციული ორგანოების წარმომადგენლების, სახანძრო რაზმელების, საგადასახადო ორგანოების თანამშრომლების, სტუდენტებისა და, ბოლოს, ბაზრობაზე მოვაჭრეების. ამას, ცხადია, ახლდა დიდი ჟრიამული და პიარი. მაგრამ უხარისხოდ, უსისტემოდ, კონვეიერული წესით მომზადებულ სამხედრო რეზერვისტთა ბატალიონებმა 2008 წლის აგვისტოს ომში საბრძოლო ამოცანა ვერ შეასრულეს. არსებობდა თუ არა იმ ომში რაიმე სამხედრო ამოცანა ან ორგანიზება, ეს კიდევ ცალკე საკითხავია, მაგრამ ჩაითვალა, რომ რეზერვის არსებულმა ფორმამ ვერ გაამართლა. და ამას ამბობდა ყველა, ვისაც არ ეზარებოდა.
ამის შემდეგ ხდება ასეთი რამ: ორი წელია, სამხედრო სარეზერვო შეკრება შეჩერებულია და მიმდინარეობს, როგორც ამბობენ, აქტიური მუშაობა სამხედრო რეზერვის ახალი, ოპტიმალური სისტემის შესაქმნელად, რასაც სჭირდება შესაბამისი საკანონმდებლო ცვლილება.
იყო შეხვედრები, კონსულტაციები შინაურ თუ უცხოელ ექსპერტებთან, სემინარები, პრეზენტაციები... დეპუტატთა ჯგუფი ამერიკაშიც გაუშვეს იქაური გამოცდილების გასაცნობად, მაგრამ, როგორც ირკვევა, არჩევანი მაინც სავალდებულო სამხედრო რეზერვზე შეჩერდა. „ქუდზე კაცი და, თუ საჭიროა, ქუდზე ქალი“- იმპერატიული ტონით განაცხადა გასული წლის ბოლოს საქართველოს პრეზიდენტმა და დისკუსიას წერტილი დაუსვა.
ქალების არა, მაგრამ კაცების ქუდზე საყოველთაო გამოძახება გადაწვეტილი ამბავია. 27-დან 40 წლამდე ასაკის ყველა ჯანმრთელი მამაკაცი საქართველოში უნდა ელოდოს 45 დღით გაწვევას რეზერვისტთა სამხედრო ბანაკებში. ასე გადაწყვიტეს საკანონმდებლო ცვლილებების ინიციატორმა თავდაცვის სამინისტრომ და დეპუტატთა ჯგუფმა უმრავლესობიდან - ლაშა თორდიამ, ზვიად კუკავამ და სამსონ ქუთათელაძემ.
საკანონმდებლო ცვლილების პროექტი ფართო საზოგადოებისათვის ხელმისაწვდომი არ არის და, კაცმა რომ თქვას, არც საზოგადოება აქტიურობს, რომ ანგარიშვალდებული გახადოს საკანონმდებლო ორგანო. ამიტომ ნება მიბოძეთ, ცოტა ავაფორიაქო მიძინებული საზოგადოებრივი აზრი ასეთი შეკითხვებით:
- სავალდებულო სამხედრო რეზერვის ამოქმედების შემთხვევაში გათვალისწინებულია თუ არა ადამიანის უფლებები? კერძოდ, ექნებათ თუ არა პაციფისტურად განწყობილ ადამიანებს შესაძლებლობა, აირჩიონ ალტერნატიული სარეზერვო სამსახური იარაღის გარეშე?
- შედის თუ არა სამხედრო რეზერვის შესახებ არსებულ კანონში კიდევ ერთი შესწორება, რომელიც სავალდებულო რეზერვის სამსახურში გაწვევას დაავალდებულებს სასწავლო ან სამუშაო მივლინებით საზღვარგარეთ მყოფ საქართველოს მოქალაქეებს?
- რა კატეგორიის მოქალაქეები ისარგებლებენ გადავადების შეღავათებით იმათ გარდა, ვისაც სამედიცინო კომისია ჯანმრთელობის მდგომარეობის გამო დაიწუნებს?
- ანდა სულ მარტივი: ვთქვათ და, გამოიძახეს სარეზერვო 45-დღიან შეკრებაზე რომელიმე სავაჭრო პუნქტში, ბაზრობაზე, სადისტრიბუციო კომპანიაში ან სეზონურ სამუშაოზე თვითდასაქმებული ადამიანი, რომელიც გამომუშავებაზეა. აუნაზღაურებს თუ არა მას სახელმწიფო რაიმე თანხას, რომ ოჯახი შიმშილით არ ამოუწყდეს?
- რა თანხებით აპირებს ქვეყანა, მოახდინოს სავალდებულო რეზერვის ორგანიზება და, საერთოდ, რამდენი პოტენციური რეზერვისტია აყვანილი აღრიცხვაზე სამობილიზაციო სამსახურებში?
- დაუზუსტებელი ინფორმაციით, საქართველოში 27-დან 40 წლამდე მამრობითი სქესის და ფიზიკურად ვარგისი 200-დან 450 ათასამდე მოქალაქე უნდა ცხოვრობდეს. და თუ ასეა, არსებობს თუ არა საქართველოში შესაბამისი რაოდენობის ტყვია-წამალი, ავტომატი, უნიფორმა და ინსტრუქტორი?
- დაბოლოს, სადაც სავალდებულობაა, იქ იძულებაცაა. იძულებამ ერთხელ უკვე გახრწნა და დაუკარგა ფასი სავალდებულო სამხედრო სამსახურს საქართველოში. ბევრს ემახსოვრება მეტროებსა და ქუჩებში პოლიციელების რეიდები ურჩი წვევამდელების დასაჭერად, დეზერტირებით გავსებული საპყრობილეები და მშობლების განწირული შეძახილი: "დაიმალე, შვილო, კომისარი მოდის!"
სინამდვილეში - არც ერთი და არც მეორე. ჩემი მიდგომა მარტივია და პრაგმატული: რაკი ქვეყანას ჰყავს პატარა პროფესიული არმია, მას ასევე სჭირდება პატარა და მობილური სამხედრო რეზერვი, რომელიც საჭიროების შემთხვევაში არმიას ჩაანაცვლებს. ძალიან მარტივად ამას ჰქვია აქტიური რეზერვი. თუმცა საქართველოში მოქმედი არსებული კანონი ასევე ითვალისწინებს ნებაყოფლობით სარეზერვო შეკრებას სტუდენტებისათვის და საყოველთაოს - გარკვეული კატეგორიის მოქალაქეებისათვის, რომლებსაც გავლილი აქვთ სამხედრო სამსახური და ირიცხებიან თადარიგში.
თუმცა საქართველომ თავდაპირველად კურსი საყოველთაო რეზერვის მომზადებაზე აიღო და, პრეზიდენტ მიხეილ სააკაშვილის დავალებით, 2005 წლიდან 18-დღიან სამხედრო შეკრებებზე დაიწყეს ლამის ყველა კატეგორიის მოქალაქეების გაწვევა: პარლამენტარების, საკრებულოს წევრების, ადმინისტრაციული ორგანოების წარმომადგენლების, სახანძრო რაზმელების, საგადასახადო ორგანოების თანამშრომლების, სტუდენტებისა და, ბოლოს, ბაზრობაზე მოვაჭრეების. ამას, ცხადია, ახლდა დიდი ჟრიამული და პიარი. მაგრამ უხარისხოდ, უსისტემოდ, კონვეიერული წესით მომზადებულ სამხედრო რეზერვისტთა ბატალიონებმა 2008 წლის აგვისტოს ომში საბრძოლო ამოცანა ვერ შეასრულეს. არსებობდა თუ არა იმ ომში რაიმე სამხედრო ამოცანა ან ორგანიზება, ეს კიდევ ცალკე საკითხავია, მაგრამ ჩაითვალა, რომ რეზერვის არსებულმა ფორმამ ვერ გაამართლა. და ამას ამბობდა ყველა, ვისაც არ ეზარებოდა.
ამის შემდეგ ხდება ასეთი რამ: ორი წელია, სამხედრო სარეზერვო შეკრება შეჩერებულია და მიმდინარეობს, როგორც ამბობენ, აქტიური მუშაობა სამხედრო რეზერვის ახალი, ოპტიმალური სისტემის შესაქმნელად, რასაც სჭირდება შესაბამისი საკანონმდებლო ცვლილება.
იყო შეხვედრები, კონსულტაციები შინაურ თუ უცხოელ ექსპერტებთან, სემინარები, პრეზენტაციები... დეპუტატთა ჯგუფი ამერიკაშიც გაუშვეს იქაური გამოცდილების გასაცნობად, მაგრამ, როგორც ირკვევა, არჩევანი მაინც სავალდებულო სამხედრო რეზერვზე შეჩერდა. „ქუდზე კაცი და, თუ საჭიროა, ქუდზე ქალი“- იმპერატიული ტონით განაცხადა გასული წლის ბოლოს საქართველოს პრეზიდენტმა და დისკუსიას წერტილი დაუსვა.
ქალების არა, მაგრამ კაცების ქუდზე საყოველთაო გამოძახება გადაწვეტილი ამბავია. 27-დან 40 წლამდე ასაკის ყველა ჯანმრთელი მამაკაცი საქართველოში უნდა ელოდოს 45 დღით გაწვევას რეზერვისტთა სამხედრო ბანაკებში. ასე გადაწყვიტეს საკანონმდებლო ცვლილებების ინიციატორმა თავდაცვის სამინისტრომ და დეპუტატთა ჯგუფმა უმრავლესობიდან - ლაშა თორდიამ, ზვიად კუკავამ და სამსონ ქუთათელაძემ.
საკანონმდებლო ცვლილების პროექტი ფართო საზოგადოებისათვის ხელმისაწვდომი არ არის და, კაცმა რომ თქვას, არც საზოგადოება აქტიურობს, რომ ანგარიშვალდებული გახადოს საკანონმდებლო ორგანო. ამიტომ ნება მიბოძეთ, ცოტა ავაფორიაქო მიძინებული საზოგადოებრივი აზრი ასეთი შეკითხვებით:
- სავალდებულო სამხედრო რეზერვის ამოქმედების შემთხვევაში გათვალისწინებულია თუ არა ადამიანის უფლებები? კერძოდ, ექნებათ თუ არა პაციფისტურად განწყობილ ადამიანებს შესაძლებლობა, აირჩიონ ალტერნატიული სარეზერვო სამსახური იარაღის გარეშე?
- შედის თუ არა სამხედრო რეზერვის შესახებ არსებულ კანონში კიდევ ერთი შესწორება, რომელიც სავალდებულო რეზერვის სამსახურში გაწვევას დაავალდებულებს სასწავლო ან სამუშაო მივლინებით საზღვარგარეთ მყოფ საქართველოს მოქალაქეებს?
- რა კატეგორიის მოქალაქეები ისარგებლებენ გადავადების შეღავათებით იმათ გარდა, ვისაც სამედიცინო კომისია ჯანმრთელობის მდგომარეობის გამო დაიწუნებს?
- ანდა სულ მარტივი: ვთქვათ და, გამოიძახეს სარეზერვო 45-დღიან შეკრებაზე რომელიმე სავაჭრო პუნქტში, ბაზრობაზე, სადისტრიბუციო კომპანიაში ან სეზონურ სამუშაოზე თვითდასაქმებული ადამიანი, რომელიც გამომუშავებაზეა. აუნაზღაურებს თუ არა მას სახელმწიფო რაიმე თანხას, რომ ოჯახი შიმშილით არ ამოუწყდეს?
- რა თანხებით აპირებს ქვეყანა, მოახდინოს სავალდებულო რეზერვის ორგანიზება და, საერთოდ, რამდენი პოტენციური რეზერვისტია აყვანილი აღრიცხვაზე სამობილიზაციო სამსახურებში?
- დაუზუსტებელი ინფორმაციით, საქართველოში 27-დან 40 წლამდე მამრობითი სქესის და ფიზიკურად ვარგისი 200-დან 450 ათასამდე მოქალაქე უნდა ცხოვრობდეს. და თუ ასეა, არსებობს თუ არა საქართველოში შესაბამისი რაოდენობის ტყვია-წამალი, ავტომატი, უნიფორმა და ინსტრუქტორი?
- დაბოლოს, სადაც სავალდებულობაა, იქ იძულებაცაა. იძულებამ ერთხელ უკვე გახრწნა და დაუკარგა ფასი სავალდებულო სამხედრო სამსახურს საქართველოში. ბევრს ემახსოვრება მეტროებსა და ქუჩებში პოლიციელების რეიდები ურჩი წვევამდელების დასაჭერად, დეზერტირებით გავსებული საპყრობილეები და მშობლების განწირული შეძახილი: "დაიმალე, შვილო, კომისარი მოდის!"
