ბლოგები

ვუძღვნი ძვირფას ადამიანს, ბატონ იური ვაჩნაძეს

დილის შვიდ საათზე ავდექი. კიდევ კარგი, მაღვიძარამ დარეკა. უცნაური განცდა მქონდა: პირველად მრავალი წლის შემდეგ, ორი დღით და ორი ღამით მივდიოდი სოფელში, ჩემი პაპა-ბებოს სახლში.

წესით, მთლად კარგ ხასიათზე არ უნდა გამღვიძებოდა. მიზეზი, რის გამოც ჩემი სოფლის სახლისკენ, კარგა ხანია, გული აღარ მიმიწევდა, ისევ მიღრღნიდა მეხსიერებას.

მაშინ, მრავალი წლის წინ, აკურის სახლში ოთხი ახალგაზრდა ქალი ვიყავით: ჩემი დისშვილი, ჩემი ორი მეგობარი და მე. ყველას ეძინა. დენი, როგორც ყოველთვის, იმ ღამითაც გათიშული იყო, მე კი ლამპის შუქზე რაღაცას ვკითხულობდი. უცებ აივანზე, ანუ ორიოდე მეტრის იქით, ხმაური შემომესმა. კიდევ და კიდევ. გარეთ გახედვა არც მიფიქრია, ჩემი მეგობრები გავაღვიძე და ვუთხარი ფრაზა, რომელსაც დღემდე ხალისით იხსენებენ: „ან მე გავგიჟდი, ან აივანზე ვიღაც დადის“. იმ ღამეს დიდი ხნით დავკარგე აკურაში ყოფნის ხალისი. გარეთ გასვლა ვერ გავბედეთ. ხოლო ადამიანმა, რომელიც აივანზე გაუთავებლად დაბორიალობდა, ირგძნო, რომ შეგვაშინა და კიდევ უფრო არხეინად გააგრძელა კარის სახელურების ტრიალი და გარეთ დარჩენილი სავარძლების რიხინ-რიხინით გადაადგილება. როგორც მეორე დილით გავარკვიეთ, სავარძელი ერთ-ერთი ოთახის კართან მიუდგამს. ალბათ, კარის ზემოთ გაჭრილი შემინული სარკმლიდან ცდილობდა დანახვას, ოთახში რა ხდებოდა.

ის დღე იყო და ის დღე... აკურაში ღამისთევით ხომ აღარ წავსულვარ და დღისით–მზისითაც – ათასში ერთხელ. ამასობაში, ათ წელზე მეტი გავიდა. სახლის კედლები დაიბზარა, აივანი ჩამოსანგრევი გახდა („ის“ აივანი არა, მეორე), კიბე მოირყა. მოკლედ, ან უნდა დამეძლია შიშისგან შემორჩენილი ღრმად უსიამოვნო განცდა და სახლში საცხოვრებლად დავბრუნებულიყავი - რაც მის მოვლას და შეკეთებას გულისხმობს - ან საერთოდ უარი უნდა მეთქვა სოფელზე.

სწორედ ამიტომ, დილის შვიდ საათზე შესანიშნავი განწყობით გავიღვიძე – ბოლოს და ბოლოს, აკურაში მივდიოდი. რვაზე ვალერიმ გამომიარა მანქანით (ჩემი ბიძაშვილია), მერე ნანას გავუარეთ (ჩემი დეიდაშვილია, შეგიძლიათ, უფროსი და იგულისხმოთ) და კახეთში წავედით, ვალერი – თავის სახლში, ნანა და მე – ჩვენს საერთო სახლში. მადლობა ღმერთს.

ძალიან უცნაურად მეჩვენა, მაგრამ პირველივე განცდა, რომელიც მრავალი წლის შემდეგ საკუთარ სახლში დაბრუნებულს დამეუფლა, „გაცდენილი“ წლების განულება იყო. ზუსტად იმავე დროში დავბრუნდი, რომელშიც იქაურობა დავტოვე. არც დენი დაგვხვდა, არც წყალი, თხევადი აირის ბალონიც დაცლილს ჰგავდა. მე არ დავდიოდი აკურის სახლში, თორემ ჩემი ოჯახის წევრები დადიოდნენ. ღამესაც ათევდნენ, ალაგებდნენ, უვლიდნენ იქაურობას, როგორც შეეძლოთ. მაგრამ, ჩემს აღქმაში, სახლი თითქოს მე მელოდებოდა, უფრო სწორად - ჩემს განაჩენს. და რაკი დავბრუნდი, გუნებას ვეღარაფერი გამიფუჭებდა. ჯერ, როგორც იქნა, გაზი ჩავრთეთ, მერე - დენი მოვიდა. წყალი კი ორი დღე კოკა-კოლას ბოთლებით დაგვქონდა მეზობლებისგან. მერე რა, ადრეც ვედროთი ვეზიდებოდით. აკურაში წყალი სულ ჭირს, მით უმეტეს, გვალვაში.

ძველი წლებიდან გამოყოლილი პირველი სიამოვნება ის იყო, რომ აივანზე ნიავი ისევ განუწყვეტლივ ქროდა. მერე, შუადღისას, ბავშვობის მეგობარი გვესტუმრა, თავის გოგო-ბიჭთან ერთად. აკურის სახლი და ხალხმრავლობა ერთმანეთისგან განუყრელია. ბევრი ვისაუბრეთ პოლიტიკაზე, შემდეგ გავიხსენეთ, როგორ ვთამაშობდით მრავალი წლის წინ ამავე აივანზე „მაფიის ღამეს“, როგორ იკრიბებოდა საღამოობით აკურის ახალგაზრდობა ჩვენს სახლში და როგორ გვთხოვდნენ მეზობლები: ცოტა დაბალ ხმაზე ებრძოლეთ მაგ მაფიოზებსო, თუ ვინც არიანო.

საღამოს რომა ქევხიშვილი მოვიდა. აკურელია. ახალგაზრდა, ენერგიული ჟურნალისტია და ფეისბუკელები კარგად იცნობენ. მოგვართვა საზამთრო და ვაშლატამა. ისევ ვისაუბრეთ პოლიტიკაზე, ჟურნალისტიკაზე, ბლოგზე, სოლომონ თერნალზე. ერთი წლის განმავლობაში თითქმის ვერავინ დავაჯერე, რომ არ ვიცი, ვინ არის სოლომონი. როგორც ჩანს, რომასაც არ სჯერა, მაგრამ არ იმჩნევს.

ღამით ძალიან გვიან დავიშალეთ. ესეც აკურის ტრადიციაა - სტუმრები შუაღამისას მიდიან.

არაჩვეულებრივად მშვიდად და კომფორტულად მეძინა.

შეგრძნება, რომ სულ-სულ არაფერი შეცვლილა, მეორე დილითვე გამიმეორდა, როცა გამოღვიძებულს სახლი დალაგებულ-მოვლილი დამხვდა. ნანა ადრე დგება და სანამ მე დილის ძილს გამოვჭიმავ, მთელი დღის საქმეს ამთავრებს. ასე იყო ყოველთვის და ასეა ახლაც. აი, კიდევ, ძველებური ამბავი: შუადღისას მთვრალზე მთვრალი ნაცნობი გვეწვია, ასეთსავე მდგომარეობაში მყოფ თავის მეგობართან ერთად. აკურაში ჩვენი ეზოს და სახლის კარი ყველასთვის ღიაა. ამიტომ, მოდიან ნათესავები, მეგობრები, მეზობლები, ნაცნობები. მოგვიკითხავენ, გვეტყვიან, რომ ძალიან ვუყვარვართ, რომ სახლი არ უნდა მივატოვოთ და წავლენ. ქალები, მამაკაცები, დიდები, პატარები, ფხიზლები, მთვრალები... არ აქვს მნიშვნელობა, აკურის სახლში მუდმივი მისვლა-მოსვლაა.

მეორე საღამოს ბიძაშვილებთან წავედით სტუმრად გვერდით სოფელში, ვანთაში. ისეთი ნათელი სახლი აქვთ, ისეთი მოვლილი ეზო-ყურე, ისე საინტერესოდ საუბრობენ, ისეთ მწვადს წვავენ... მოკლედ, კახეთში ვართ.

გვიან ღამით შინ დაბრუნებულებს, აივნის მაგიდაზე ატამი დაგვხვდა. მართლა გამეცინა. წლების განმავლობაში, თითქმის არ ყოფილა შემთხვევა, რომ დილით, ახლად გაღვიძებულებს, აივნის მაგიდაზე ძღვენი არ დაგვხვედროდა - ხილი ან ბოსტნეული. ზოგჯერ - თბილი ლავაშიც. არ ვიცით, ვის მოაქვს, არც ვკითხულობთ. აკურაში ყველანაირი ძღვენი არსებობს, რაც კი ერთი ადამიანის მეორის მიმართ ყურადღებას გამოხატავს. ამჯერად, მეგობარმა ერთი ვედრო ცხელი წყალი მოგვიტანა - ეს ნამდვილად არ გექნებათო. არ გვქონდა. წყალი საერთოდ არ გვქონდა და, მით უმეტეს, ცხელი.

სულ-სულ ბოლოს, აკურის სახლის კიდევ ერთ - „ფონურ“ და მარადიულ - სიამოვნებაზე ვიტყვი: თითქმის ყოველ წუთს და საათს, როდესაც სტუმრები არ იყვნენ, ან ჩვენ არ ვიყავით სტუმრად, ნანა და მე ვკითხულობდით. ვკითხულობდით დაგემოვნებით, „გაწელილი“ სიამოვნებით. ადრე, ძველ წლებში, ამ სახლში სულ წიგნი მეჭირა ხელში, ახლა ნანა წიგნს კითხულობს, მე კი კომპიუტერს ჩავჩერებივარ. რა მნიშვნელობა აქვს. მთავარია, რომ ვკითხულობთ, არსად გვეჩქარება, გულდინჯად ვართ და დრო ჩვენი მოკავშირეა.

აი, რა არის აკურის მთავარი ხიბლი: აქ დროს არ ებრძვი და არ ფორიაქობ, ადამიანები და წიგნები გავსებს; აქ მარადიულს გაცილებით მეტ მნიშვნელობას ანიჭებ, ვიდრე ყოფითს. უწყლობა – კოლორიტია; მთვრალი ნაცნობის სტუმრობა – სასიხარულო ამბავი; ჩამონგრევის პირას მისული მამაპაპეული სახლი კი – სტიმული, რომელიც მუდამ დაგაბრუნებს იქ, სადაც დროსთან და სივრცესთან თანხმობით ცხოვრობ.

ქალაქიდან ჩასული ადამიანისთვის სოფელში დრო ძალიან ნელა გადის, ან, საერთოდ, ადგილზე დგას... ამიტომ, როცა მის წესზე ცხოვრობ, ნათლად გრძნობ, რომ სოფელს ფესვი მარადისობაში აქვს გადგმული და შენც – დროებით – მარადისობის ზიარი ხდები.

* * *

უილიამ ფოლკნერმა ჯერ „სოფელი“ დაწერა, შემდეგ კი – „ქალაქი“. მე „სოფელი“ უფრო მომწონს და მიყვარს. ალბათ, იმიტომ, რომ ქალაქელი ვარ.

ტელევიზორს კარგა ხანია აღარ ვუყურებ. სხვათა შორის, ჩემი საყვარელი „არტეც“ აღარ მაინტერესებს. და მით უმეტეს აღარ მაინტერესებს რეიტინგული ქართული ტელეშოუები. დედაჩემი უყურებს ხოლმე. თუმცა, ბოლო დროს ხშირად იმეორებს, უინტერესო გადაცემა იყო, სულ ახალი ხალხია, აღარავის ვიცნობ და აბა რაში მაინტერესებს მათი პირადი ცხოვრებაო.

მაგრამ „ნანუკას განსაკუთრებული შოუს“ საყურებლად მაინც მოემზადა; პრეზიდენტის მოსმენა უნდოდა „არაფორმალურ ვითარებაში“, ან, სხვაგვარად რომ ვთქვათ, „უჰალსტუხოდ“.

რაღაც სოციალური სიუჟეტით დაიწყო, მერე სიმღერებით გაგრძელდა.. ზაზა შენგელიაც გამოჩნდა – „ნანუკას შოუს“ მიმართ ბევრი კომპლიმენტით. გადაცემის წამყვანმაც დრო იხელთა და წინასწარ უპასუხა კრიტიკოსებს, თეთრი რომ ჩავიცვა, მეტყვით შავი რატომ არ გაცვიაო...

მე თავშიც არ მომივიდოდა შენიშვნა ტანსაცმელზე. არც „ნანუკას შოუს“ კრიტიკა, რადგან – აკი ვთქვი უკვე – არ ვუყურებ ტელევიზორს და არ მაქვს უფლება ვაკრიტიკო ის, რაც არ მინახავს.

ახალი ბლოგის წერა დავიწყე. ჩვენს რადიოში გადაცემულ გიორგი მაისურაძის ინტერვიუზე მინდოდა გამომეთქვა რამდენიმე მოსაზრება. მაგრამ დედაჩემმა დამიძახა, შეუძლოდ ვარ და წნევა გამისინჯეო.

ტელევიზორი ჩართული ჰქონდა. წნევა გავუზომე და გვერდზე დავუჯექი. გადავწყვიტე, მისი ყურადღება თავბრუს ხვევებიდან „ნანუკას შოუზე“ გადამეტანა.

ვერანაირად ვერ გავართე. ვერაფრით ვათქმევინე ის, რასაც ხშირად მეუბნება ხოლმე: „შენ არაფერი მოგწონს!“... მოკლედ, ვერ იყო ხასიათზე. უფრო მეტიც, ტელევიზორის გამორთვა მთხოვა და, ჩემდა გასაკვირვად, არც პრეზიდენტის გამოჩენაზე ჰქონდა რეაქცია.

ჩაეძინა.

პირველივე თემამ მიიპყრო ჩემი ყურადღება – აღმოჩნდა, რომ თვითმფრინავის რეისი თბილისი-ბათუმი ლამის პირადად მიხეილ სააკაშვილის ინიციატივა ყოფილა. მერე „ჩუსტებზე“ ჩამოვარდა ლაპარაკი. პრეზიდენტმა გვითხრა, რომ სახლში არ აქვს ჩუსტები („სახლში მივდივარ, ყველაფერს ვიძრობ და ვიძინებ“). მობილური ტელეფონი კი, ნანუკას სიტყვით, „ისეთი“ აქვს (ჟურნალისტის გამომეტყველებით თუ ვიმსჯელებთ, „უბრალო“). საუბარი ბათუმის სანაპიროზე გადაიღეს – მშვიდი და კამკამა ზღვის ფონზე. ოფიციანტებით, რომლებიც დროდადრო შემოდიოდნენ კადრში და რაღაცას ცვლიდნენ მაგიდაზე.

სცენის დიზაინმა პირადად მე გამახსენა ძველი ქართული ფილმი „სად არის შენი ბედნიერება, მზია?“. 1959 წელს გადაღებული ეს სურათი იმის ნიმუშია სწორედ, რომ საქართველოში, მათ შორის, ქართულ კინოში, „ოტტეპელმა“ რამდენიმე წლით დააგვიანა და რომ სტალინური ესთეტიკა რუსეთზე უფრო დიდხანს შემოგვრჩა. იქაა, იმ ფილმში, ეს ტკბობა „სტალინური ამპირით“, ხასხასა თეთრი აივნებითა და დაბალი ჰორიზონტებით, რომლითაც უფრო წარმოსადეგი ჩანს ადამიანი. ჟანრებიც ისეა აღრეული, როგორც ამ გადაცემაში – ამ ძალიან რეიტინგულ გადაცემაში, სადაც რამდენჯერმე ახსენეს სიტყვა „გულწრფელობა“, „გულწრფელი“.

„სად არის შენი ბედნიერება, მზია?“ გარდამავალი ეპოქის ფილმია. ამიტომაცაა ეკლექტიკური. აი, ამ გადაცემის მსგავსად, სადაც საქართველოს პრეზიდენტის „გაუბრალოება“, საუბარი „ჩუსტებზე“, ჩემი აზრით, მხოლოდ და მხოლოდ ერთ მიზანს ემსახურებოდა – პრეზიდენტისგან „პოპვარსკვლავის“ შექმნას. იმ ვარსკვლავისა, რომელსაც თავისი ფანკლუბი ეყოლება – ფანკლუბი სახელად „საქართველო“.

ვერ გეტყვით, ვისი იდეა იყო ეს ინტერვიუ – თავად გადაცემის ავტორების, თუ საქართველოს პრეზიდენტის. იქნებ სულაც აჭარის ხელისუფლების? საკურორტო სეზონის დასაწყისში პრეზიდენტმა ხომ ისეთივე რეკლამა გაუკეთა აჭარას, როგორიც თავის დროზე მიხაილ გორბაჩოვმა „პიცას“... ახლა ეს არაა საინტერესო.

საინტერესო სხვა რამეა. მაშ რატომ აიღეს სტალინის ძეგლი თუკი სტალინიზმი ვერ "ამოიძირკვა" ჩვენი ტვინებიდან?

აშკარაა, რომ ჩვენი ხელისუფლება და მასთან დამეგობრებული მედია ვერა და ვერ ემიჯნება ამ ესთეტიკას – კვაზიუშუალობას, კვაზიიმპროვიზაციულობას (ჰილარი კლინტონის „შარდენზე“ გასეირნებისა არ იყოს). ხასხასა, თეთრი აივნების და დაბალი ჰორიზონტების ესთეტიკას – გაპრიალებული ქვეყნის ესთეტიკას, რომელსაც ისევ იმ დავიწყებულ და, თუ არ ვცდები, დაკარგულ „მზიას“ თუ გავიხსენებთ, ერთი სახელი აქვს – სიყალბე!

გარედანაა მხოლოდ გაპრიალებული. შიგნიდან კი, სავსებით შესაძლებელია, ყარდეს.

მეჭირა ხელში ეს წნევის აპარატი და ბავშვობის ხანის ერთ თამაშს ვიხსენებდი. რაღაცით „სიმართლის დროს“ ჰგავდა. ერთმანეთს რაღაცებს ვუყვებოდით და ვცდილობდით, გამოგვეცნო, სადაა სიმართლე და სად - ტყუილი. თამაშის დროს ხშირად ვჩხუბობდით და ხშირად ვახსენებდით ერთმანეთს, რომ არ არსებობს მანქანა, რომელიც ტყუილის ხარისხს დაადგენდა – სიყალბის დონეს განსაზღვრავდა.

ღმერთმა დაგვიფაროს! ასეთი აპარატი მთლად დეპრესიაში ჩააგდებდა სრულიად საქართველოს, რადგანაც შეიძლებოდა დამტკიცებულიყო, რომ სიყალბის ხარისხი ქართულ პოლიტიკაში, კულტურაში, მედიაში, თეატრში, კინოში, არასამთავრობო სექტორში, ეკლესიაში - უსაზღვროდ, უსაზღვროდ მაღალია.

სწორედ ისეთი, როგორიც სტალინური ამპირის უკანასკნელ ნიმუშში, 1959 წელს გადაღებულ ფილმში „სად არის შენი ბედნიერება, მზია?“. ამ გასაოცარ სიყალბეს ხალხი უყურებდა. იცოდა, რომ სიყალბე იყო და მოსწონდა – მოსწონდა სიყალბეში ცხოვრება, რადგან ფსევდოკლასიცისტური ესთეტიკა მას დაცულობის, სიმშვიდის ილუზიას უქმნიდა. ხალხმა იცოდა, რომ სიმართლე სულ სხვაგანაა, სასტიკი სიმართლე. მაგრამ მას მაინც ამ სითეთრის ყურება სიამოვნებდა.

„შეხედე რა, შეხედე!“ – ვეხვეწებოდი დედაჩემს. ძალიან მინდოდა, ცოტა მაინც გამოცოცხლებულიყო ამ აუტანელ სიცხეში. მით უმეტეს, რომ საქართველოს პრეზიდენტს თითქმის „ოჯახის წევრად“ მიიჩნევს და თუ აკრიტიკებს, აკრიტიკებს ისე, შვილებს რომ კიცხავენ ხოლმე.

მაგრამ არ მოინდომა. „ო, მომბეზრდა!“ – მითხრა და გააგრძელა ძილი. დედაჩემმაც კი (რომელსაც „სად არის შენი ბედნიერება, მზია?“ ახალგაზრდობის ტკბილ მოგონებად ახსოვს), არ მოინდომა ტკბობა გაპრიალებული სამყაროთი.

დღეს „ნანუკას შოუს“ ერთი მაყურებელი დააკლდა დედაჩემის სახით. პოპულარული გადაცემის რეიტინგზე ეს, ცხადია, არ იმოქმედებს. მე კი, იმედია, გამივლის გაბრაზება.

დედა როცა ცუდად მყავს, ყველაფერი მაღიზიანებს!