დღეს ორ წიგნზე ვილაპარაკებთ. ორივე „ინტელექტმა“ გამოსცა. ერთი შარშან და მეორე წელს. შარშან - ეკა ქევანიშვილის „პროფაილები“, წელს კი -კატო ჯავახიშვილის „ორი ფინჯანი“. ამ ორ წიგნში ავტორები თანამედროვე ქართველ მწერალთა პორტრეტებს გვიხატავენ, მათი ცხოვრების თუ ფიქრების ფარულ მხარეებს გვიჩვენებენ. დაძვრებიან მათ წარსულში, აწმყოში, ხანდახან მომავალშიც კი. და ამას სხვადასხვა გზით ახერხებენ: ხან ინტერვიუს თუ დიალოგის ფორმას მიმართავენ, ხან მწერლის მონაყოლს ადნობენ და თავად მოგვითხრობენ მათ თავს გადამხდარ ისტორიებს. ეს ორი წიგნი ერთად იმდენად ფართო და საინტერესო სპექტრს გვიხატავს, რომ ელემენტარულად, ყოველივე ამან სტატისტიკის სურვილიც კი გამიჩინა. პატიოსნად დავთვალე და გამოვიდა, რომ ეკა ქევანიშვილი საკუთარ წიგნში 40 მწერალს ელაპარაკება, კატო ჯავახიშვილი კი - 32-ს. და აქედან მხოლოდ 7 ავტორი მეორდება ორივე წიგნში. ანუ, მთლიანობაში, გამოდის, რომ ეს ორი წიგნი- არც მეტი, არც ნაკლები - 65 მწერლის, ხელოვანის სახეს გვაჩვენებს. უფრო ზუსტი იქნება ვთქვათ - სახის რაღაც ნაწილს, თუმცა, რაც მთავარია, თითქმის ყოველთვის ძალიან საინტერესოდ. ამის მთავარი მიზეზი კი, ალბათ, ისაა, რომ ორივენი თავადაც მწერლები არიან და წლების განმავლობაში კოლეგებთან, მეგობრებთან, მათთვის ახლო ადამიანებთან მიდიოდნენ სასაუბროდ და არა რიგით რესპონდენტებთან. ეკასაც და კატოსაც თავდაპირველად ის ვკითხე, თუ რამ უბიძგათ იმისკენ, რომ ასეთი შეხვედრების ციკლი დაეწყოთ.
მოვუსმინოთ ჯერ კატო ჯავახიშვილს.
კატო ჯავახიშვილი: იმპულსი იყო ის, რომ მინდოდა მეჩვენებინა ამ ადამიანების არა მხოლოდ ლიტერატურული, არამედ უფრო ადამიანური მხარე. ვინ დგას რეალურად ამ ტექსტის უკან, როგორები არიან ეს ადამიანები, რა სტკივათ, რა უხარიათ, თუნდაც იმწუთიერი მათი განცდები როგორია, იმწუთში როგორ ხასიათზე არიან, რა უნდათ და ა.შ.
ახლა კი - ეკა ქევანიშვილს.
ეკა ქევანიშვილი: მართლა ძალიან დიდი ენთუზიაზმით დავიწყე. რამ მიბიძგა და, ეს ჯერ კიდევ lit.ge როცა არსებობდა, იქიდან დაიწყო. იმ ნაწარმოებების მიღმა რა იმალებოდა, ალბათ, ის მაინტერესებდა. რაზე ფიქრობდნენ რეალურად ეს ადამიანები, როგორი ბავშვები იყვნენ, როგორი დედ-მამა ჰყავდათ, რაზე ოცნებობდნენ, ასეთი ადამიანური პლასტები რომ ამომეწია, ეგ მაინტერესებდა და ასე დაიწყო თავიდან. და ეს არ იყო მაშინაც ჩვეულებრივი ინტერვიუები, თავიდანვე პროფაილი დაერქვა. უბრალოდ, მაშინ ვწერდი იმათზე, მაშინ ვინც ამოტივტივდა და პოპულარული გახდა ამ საიტის მეშვეობით, იმ ადამიანებზე, იმ მწერლებზე.
ეკა ქევანიშვილის შემთხვევაში საიტით დაიწყო, მაგრამ თანდათან ამ პროფაილებმა ლიტერატურულ ჟურნალებში გადაინაცვლა: „არილი“, „ლიტერატურული პალიტრა“, „ახალი საუნჯე“. „ახალ საუნჯეში“ თვიდან თვემდე უკვე 2 წელზე მეტია, რაც იგი რეგულარულად აკეთებს ამ საქმეს, თუმცა 2014 წელს გამოცემულ ამ კრებულში მხოლოდ რამდენიმე მწერლის პორტრეტი მოხვდა. დანარჩენი პროფაილები მეორე ტომს ელიან და, როგორც ჩანს, მეორე ტომის მასალაც მის შემთხვევაში საკმაოდ მალე მოგროვდება. რაც შეეხება კატო ჯავახიშვილს, იგი თავის დიალოგებს რამდენიმე წელი „ლიტერატურულ პალიტრაში“ აქვეყნებდა. ეს ჟურნალი ახლა დახურულია და იგი ახლა სხვა ლიტერატურულ გამოცემას ეძებს, რომელთანაც შეძლებს ამ პროექტის გაგრძელებას.
როდესაც ამ დიალოგებს თუ პროფაილებს ვკითხულობდი, ძალიან ხშირად ვიჭერდი მეტყველების იმ მანერას, იმ ინტონაციებს, რაც ორგანულია ამ წიგნებში მოხვედრილთათვის. ეკა ქევანიშვილს ზურა ჯიშკარიანის პროფაილზე მიწერილიც კი აქვს: სტილი თითქმის დაცულია. თუმცა მაინც გამიჩნდა კითხვა, ახერხებდა კი ყველა გახსნილიყო ამ საუბარში და ბოლომდე გულწრფელი ყოფილიყო.
მოვუსმინოთ კატო ჯავახიშვილს.
კატო ჯავახიშვილი: ჰო, ზოგი ვერ ახერხებდა, რა თქმა უნდა, როგორც ზოგ სიტუაციაში შეიძლება თავად ვერც მე მოვახერხო. და ეს არტისტულობა დევს მაინც ჩვენს ქვეცნობიერში და თუნდაც კედელი, რომელსაც რეალურად აშენებ მეორე ადამიანთან, თუ ის ადამიანი ვერ მოდის შენთან ახლოს. რაღაც საზღვრებს ვერ გირღვევს, თუ არ თავისუფლდები იმ ყველაფრისგან, რასაც ის გარემო, რომელშიც ვართ, გვთავაზობს. იყო ძალიან გულწრფელი საუბრები, იყო ცოტა ჩაკეტილი საუბრებიც, მაგრამ, რეალურად, უფრო მეტი იყო სიმართლე. და ეს ყველაფერი დაიწყო მარკ ტვენის ფრთოსანი ფრაზით "ერიდე წიგნებს, ისინი მხოლოდ ამბის ნახევარს ჰყვებიან". მე თვითონაც მაინტერესებს, რამდენად ვემთხვევი, რამდენად ვგავარ ღირებულებებით, ცხოვრების გზით ჩემს ტექსტებს... და იგივე მაინტერესებდა ამ ადამიანებში. იყო, რომ არ დაემთხვა ადამიანი, იყო ბევრი რამ, რაც წიგნის იქით დარჩა და, ალბათ, მოგონებებში ან შეიძლება არც არსად... მე იმ ადამიანებთან, ვინც ჩავწერე, გარკვეული ჩემი ურთიერთობები მქონდა. ეს, ალბათ, გადამწყვეტია ამ შემთხვევაში, იმიტომ რომ მაინც იყო გახსნილი საუბრები და გახსნილი საუბრები ყველა თემაზე. რადგან ეს იყო დიალოგი, ამ დიალოგს სჭირდებოდა გარკვეული ბაზა, სჭირდებოდა, რომ ფინჯან ჩაიზე დავმსხდარიყავით და გვესაუბრა საჭირბოროტო საკითხებზე.
საკმარისია კატო ჯავახიშვილის „2 ფინჯნის“ სარჩევს ჩახედო, რომ იქ უკვე ავტორების ხასიათები საინტერესოდ იკვეთება. სათაურში გამოტანილი ფრაზები მაგნიტივითაა და ტექსტის წასაკითხად გიზიდავს. აი, მაგალითად: გიორგი კეკელიძე: გარემო კარგი თერძია - გვჭრის და გვკერავს; გურამ ოდიშარია: მე სოხუმის წვიმაში ვიზრდებოდი, სხვაგან კი მხოლოდ ვსველდები; ბექა ქურხული: კაცს დარდი იარაღივითა აქვს, იარაღი თუ გიჩანს, გინდ გქონია, გინდ არა; პაატა შამუგია: ვაპროტესტებ სიკვდილის არსებობას, უსინდისობაა, მოკვდე; ბესიკ ხარანაული: საკუთარი თავი ბოროტია ადამიანის მიმართ... და ა.შ.
კატო ჯავახიშვილისგან განსხვავებით, რომელთანაც ყველაფერი დიალოგის რეჟიმში მიემართება, ეკა ქევანიშვილი სულ ცდილობს, ფორმები ცვალოს. შეუძლია თვითონ დაიწყოს თხრობა, მერე დიალოგის რაღაც ფრაგმენტი ჩართოს, შემდეგ ისევ რაღაცას მოყვეს ავტორზე, რაღაც მინაწერები გააკეთოს, ჩამონათვალები...
მოვუსმინოთ ეკა ქევანიშვილსაც.
ეკა ქევანიშვილი: უმრავლესობას, ვისზეც ვწერ, მართლა პირადად ვიცნობ, იქიდან გამომდინარე, რომ მეც ამ ლიტერატურულ მარაქაში ვარ გარეული. თავიდან ცდილობენ იყვნენ რესპონდენტები ჩემთვის, მაგრამ მერე უცებ ავიწყდებათ ეს ამბავი და ხდებიან ისეთები, როგორებიც სინამდვილეში არიან. ეს არ ვიცი რას დავაბრალო: იმას, რომ 3 საათი გრძელდება ხოლმე ინტერვიუ, ვეჩვევით ერთმანეთს, იხსნებიან თუ რა, მაგრამ ხანდახან ისეთი ამბები ამოდის მათ შიგნიდან, ისეთ მოგონებებს ამოვახვევ ხოლმე, რომ ხანდახან მეც მიკვირს და მათაც, და რომ მთავრდება ინტერვიუ, ამბობენ ხოლმე: უი, რეები მალაპარაკე, უი რეები წამომცდა, ეს დავწეროთ თუ არა?.. გააჩნია, ვის როგორ შეუძლია თავის ფლობა. ვიღაცას, ვისაც აქვს მედიასთან გამოცდილება, ის რჩება ისეთი, როგორიც მას სურს, რომ დარჩეს, ვისაც არა - ის აჩენს თავის თავს. მე მგონი, ამ პროფაილების ერთ-ერთი კარგი ნიშანი ის არის, რომ მათზე ვყვებით იმას, რაც არ წერია მათ ნაწარმოებებში. თუ ძალიან ხმამაღალი ნათქვამი არ იქნება, მე მაქვს ისეთი შეგრძნება, რომ რაღაც პერიოდის ლიტერატურული პროცესის სურათი ძალიან გამოკვეთა ამ პროფაილებმა, იმიტომ რომ მწერლები მხოლოდ თავის თავზე არ ჰყვებიან. ძალაუნებურად ეხებიან იმ პროცესს, რაც ხდება: ლიტერატურული პრემია იქნება, ვიღაცის დებიუტი, ახალი ავტორის გამოჩენა, წარსული და ა.შ. მით უმეტეს, რომ სხვადასხვა ასაკის ადამიანები არიან: დაწყებული შედარებით წინა თაობის მწერლებიდან, სულ ახალბედა პოეტებით და მწერლებით დამთავრებული, და ასე მგონია, ეს რაღაცნაირად კრავს მთელი ამ ეპოქის ლიტერატურულ სურათს.
მე კი მგონია, რომ ეს სურათი რაღაც პერიოდის შემდეგ კიდევ უფრო საინტერესო გახდება. ვთქვათ ასე, 50 ან 100 წლის შემდეგ. ახალგაზრდა მკითხველები თავიდან გამოცემულ ან გაქექილ ამ ტომებს გადაშლიან, ანდა უფრო მოსალოდნელია, რომ ელექტრონულ ვერსიებს ჩახედავენ და გაიფიქრებენ: გავიგო ერთი რა ხდებოდა 21-ე საუკუნის დასაწყისში, რა ჯურის ხალხი წერდა, რა აწუხებდა, რას ფიქრობდა... ჩვენც ხომ ასეთი ინტერესით ვიქექებით ხოლმე მსგავს ძველ მასალებში...
