„საქართველოზე უკეთესი წარმოდგენის შესაქმნელად ადგილზე ჩასვლა საჭირო იყო – რათა საკუთარი თვალით მენახა, რამდენად მძიმეა ვითარება და რა ტემპით უნდა ვიმოქმედოთ მის გამოსასწორებლად. ამ თემას არ მოვეშვები – ადამიანის უფლებების საკითხი საქართველოში უკვე არის და მომავალშიც დარჩება ჩემთვის ერთ-ერთ პრიორიტეტულ თემად”, - ეუბნება რადიო თავისუფლებას ევროსაბჭოს ადამიანის უფლებათა დაცვის კომისარი. ვაჟა თავბერიძე მაიკლ ო’ფლაერტის სტრასბურგში შეხვდა.
თუ რეკომენდაციებს არ გაითვალისწინებენ, ეს საქმეები აუცილებლად მივა სტრასბურგის სასამართლომდე.
რადიო თავისუფლება: საქართველოდან დაბრუნებულმა ცალსახად კრიტიკული შეფასება გამოაქვეყნეთ, სადაც ხაზს უსვამდით ადამიანის უფლებათა უხეშ დარღვევებს და შესაბამისი რეკომენდაციებიც გაეცით. ხედავთ მეორე მხარისგან მზადყოფნას ამ რეკომენდაციების შესასრულებლად?
მაიკლ ო'ფლაერტი: კომისრის მანდატი აპრილიდან მაქვს და შემიძლია გითხრათ, რომ საქართველოში მიმდინარე მოვლენებს პირველი დღიდანვე ყურადღებით ვაკვირდები. არაერთი წერილი გავგზავნე, სადაც ჩემს შეშფოთებას გამოვხატავდი საკანონმდებლო ცვლილებებისა და სხვა პროცესების გამო. შემდეგ ამ და სხვა დაგროვებული პრობლემების ფონზე ჩავედი საქართველოში რამდენიმე დღით, რათა ადგილზე გავცნობოდი სიტუაციას და კიდევ უკეთ გამეაზრებინა, რა ხდებოდა. ეს არ იყო მხოლოდ რეკომენდაციების გასაცემად ჩამოსვლა - იმიტომაც ჩამოვედი, რომ სოლიდარობა გამომეცხადებინა სამოქალაქო საზოგადოებისთვის, რომელიც დღეს განსაკუთრებული წნეხის ქვეშ იმყოფება.
ვხედავ თუ არა, რომ რამე იცვლება? ვიმედოვნებ, რომ დავინახავ. მე შეღავათებსა თუ ანგარიშის გაწევას არ ვითხოვ - მე ვითხოვ ადამიანის უფლებათა საერთაშორისო სამართლის ჯეროვან პატივისცემას; ვითხოვ ევროპის ადამიანის უფლებათა სასამართლოს გადაწყვეტილებების შესრულებას, რაც ევროსაბჭოს წევრი ყველა სახელმწიფოს ვალდებულებაა.
რადიო თავისუფლება: ადამიანის უფლებათა ის დარღვევები, რომელზეც თქვენ საუბრობთ - ვის ეკისრება პასუხისმგებლობა მათზე?
მაიკლ ო'ფლაერტი: სახელმწიფოა ის აქტორი, რომელიც ვალდებულია, ადამიანის უფლებების დაცვა უზრუნველყოს, შესაბამისად, მე სახელმწიფოს მივმართავ: პასუხისგებაში მიეცნენ სამართალდამცავი და უსაფრთხოების ძალების წარმომადგენლები, ვინც ეჭვმიტანილია დანაშაულებრივ ქმედებებში [პროტესტების ძალადობრივი დაშლისას]. ვითხოვ მზია ამაღლობელის გათავისუფლებას, რომელიც შიმშილობს ციხეში. მინდა, ამ საქმეს ცალკე შევეხო, რადგან მისი მდგომარეობა განსაკუთრებით მაწუხებს. ასევე, ვითხოვ ცვლილებებს ე.წ. უცხოური გავლენის კანონში და ე.წ. ოჯახური ღირებულებების კანონის უკან გაწვევას.
სამოქალაქო პირების წინააღმდეგ აღძრული საქმეები სწრაფად მიმდინარეობს, მაშინ როცა სამართალდამცველების წინააღმდეგ საქმეები თითქმის არ იძვრის ადგილიდან.
რადიო თავისუფლება: როგორც ვიცი, ესაუბრეთ „ქართული ოცნების“ მთავრობის წარმომადგენლებსაც - რა კონტრარგუმენტები ჰქონდათ? რით სცადეს თქვენი გადარწმუნება?
მაიკლ ო’ფლაერტი: პირველ რიგში იმას ვიტყვი, რომ საქართველოში ჩემი ვიზიტისას, მინისტრებთან და ოფიციალურ პირებთან შეხვედრებისას, პატივისცემით მისმენდნენ. ზოგიერთ საკითხზე არგუმენტებიც წარმოადგინეს, მაგრამ ისეთი არაფერი მომისმენია, რაც ჩემს პოზიციებს შემაცვლევინებდა იმ განცხადებაში, რომელიც ვიზიტის ბოლოს გავავრცელე.
მაგალითად, როდესაც ვსაუბრობდი იმაზე, რომ სამართალდამცველთა მხრიდან ჩადენილი სავარაუდო ძალადობრივი დანაშაულები გამოძიებული არ არის, მიპასუხეს, რომ გამოძიება მიმდინარეობს და ამას დრო სჭირდება. ერთი შეხედვით, ლოგიკური პასუხია, მაგრამ მაშინ როგორ მოხდა, რომ სამოქალაქო პირების წინააღმდეგ საქმეები უკვე წარდგენილია სასამართლოში და მათ მიმართ განაჩენებიც დგება? დამაფიქრებელია, რომ სამოქალაქო პირების წინააღმდეგ აღძრული საქმეები სწრაფად მიმდინარეობს, მაშინ როცა სამართალდამცველების წინააღმდეგ საქმეები თითქმის არ იძვრის ადგილიდან.
რადიო თავისუფლება: უკვე დიდი ხანია გასცემთ რეკომენდაციებს. რომელიმე მაინც შესრულდა? ხედავთ, რომ თქვენს სიტყვებს შედეგი მოჰყვა? რაიმე პროგრესს ხედავთ?
მაიკლ ო’ფლაერტი: ვერა, ვერ ვიტყოდი, რომ ვხედავ [პროგრესს]. პირიქით, ვითარება კიდევ უფრო გაუარესდა წინა წლის აპრილის შემდეგ. ზემოთ უკვე აღვნიშნე რამდენიმე მაგალითი, მაგრამ ამას ემატება საჯარო მოსამსახურეთა შესახებ კანონი, ადმინისტრაციული სამართლის კანონში შესული ცვლილებები, რომლებიც ფაქტობრივად კიდევ უფრო ართულებს საპროტესტო აქციების ჩატარებას – ეს ყველაფერი ეწინააღმდეგება საერთაშორისო სტანდარტებს, მათ შორის, ევროპის ადამიანის უფლებათა კონვენციას.
თუ ჩემს რეკომენდაციებს არ გაითვალისწინებენ, ეს საქმეები აუცილებლად მივა ევროპის ადამიანის უფლებათა სასამართლომდე. ვერ გეტყვით, რა გადაწყვეტილებებს მიიღებს სასამართლო, მაგრამ, ვფიქრობ, როგორც წესი, ყველა ცდილობს ხოლმე, რომ ამ დღემდე მისვლა აიცილონ თავიდან.
ამ საკითხს არ მოვეშვები – ადამიანის უფლებების საკითხი საქართველოში უკვე არის და მომავალშიც დარჩება ჩემთვის ერთ-ერთ პრიორიტეტულ თემად.
რადიო თავისუფლება: შთაბეჭდილება მრჩება, რომ საქართველოდან უფრო მეტი კითხვებით დაბრუნდით, ვიდრე პასუხებით. ასეა?
მაიკლ ო’ფლაერტი: [საქართველოდან] უკიდურესად შეშფოთებული დავბრუნდი. ძალიან მადარდებს ის ჟურნალისტი, რომელიც საპატიმროში შიმშილობს. ამ საკითხზე მოქმედება სასწრაფოდაა საჭირო, რადგან საქმე სიკვდილ-სიცოცხლის ზღვარზეა. ეს მხოლოდ თავისუფლების და პატიმრობის საკითხი არ არის – ეს სიცოცხლის და სიკვდილის საკითხია. და ძალიან ვიმედოვნებ, რომ ხელისუფლება ამ უმძიმეს ვითარებაში საჭირო სისწრაფით იმოქმედებს.
სხვაგვარად კი, საქართველოდან წამოვედი განცდით, რომ სამოქალაქო საზოგადოებაზე უზარმაზარი ზეწოლაა – იმ ხალხზე, რომელიც თავის უმნიშვნელოვანეს საქმეს აკეთებს. ვერცერთი ქვეყანა ვერ განვითარდება და ვერ იფუნქციონირებს, თუ მას ჯანმრთელი სამოქალაქო საზოგადოება არ ჰყავს. ამჟამად არასამთავრობო სექტორი და სამოქალაქო საზოგადოების სხვა ელემენტები, მათ შორის მედია, წარმოუდგენელი წნეხის ქვეშ იმყოფებიან.
ვფიქრობ, საქართველოზე უკეთესი წარმოდგენის შესაქმნელად ადგილზე ჩასვლა საჭირო იყო – რათა საკუთარი თვალით მენახა, რამდენად მძიმეა ვითარება და რა ტემპით უნდა ვიმოქმედოთ მის გამოსასწორებლად. რაც მთავარია, მინდა დაგარწმუნოთ, რომ ამ საკითხს არ მოვეშვები – ადამიანის უფლებების საკითხი საქართველოში უკვე არის და მომავალშიც დარჩება ჩემთვის ერთ-ერთ პრიორიტეტულ თემად.
ფორუმი