„მოდით, თავს ნუ მოვიტყუებთ. საქართველო მხოლოდ ზედაპირულადაა დემოკრატიული ქვეყანა. კი, არჩევნები ტარდება, ხალხი ხმას აძლევს. მაგრამ მსოფლიოში ბევრი ქვეყანაა, სადაც არჩევნები იმართება, თუმცა რეალურად ავტოკრატიებია. ახლა საქართველოც ასეთი არჩევითი ავტოკრატიისკენ იხრება“, - ეუბნება რადიო თავისუფლებას პოლ ბელი, ბრიტანელი ჟურნალისტი და ავტორი, სტრატეგიული კომუნიკაციებისა და დემოკრატიული განვითარების ექსპერტი. ჟურნალისტიკასა და სტრატეგიულ კომუნიკაციებში 40-წლიანი კარიერის განმავლობაში ბელი ევროპისა და ახლო აღმოსავლეთის 20-მდე ქვეყანაში მუშაობდა, სადაც პირადად იყო საზოგადოების გარდაქმნის პროცესების მოწმე და მხარდამჭერი. თუმცა, მისი თქმით, სწორედ თბილისში გატარებულმა 5-მა წელმა და საქართველოზე დაკვირვებამ ასწავლა ყველაზე მეტი იმაზე, თუ როგორ არის ერთმანეთთან დაკავშირებული კულტურა, პოლიტიკა, მმართველობა და დემოკრატია.
ვაჟა თავბერიძემ ბრიტანელ ექსპერტთან საუბარი აშშ-ის საპრეზიდენტო არჩევნების შედეგებზე კითხვით დაიწყო.
რადიო თავისუფლება: ყველა - მათ შორის, საქართველოში - ტრამპის დიდ პოლიტიკურ დაბრუნებაზე საუბრობს. „ქართულ ოცნებაში“ ამას იმედით შესცქერიან - როგორ ფიქრობთ, რამდენად აქვთ ამის საფუძველი? უხეშად რომ ვთქვათ, ტრამპი „ქოცია“?
პოლ ბელი: ვერ ვიტყოდი, რომ დონალდ ტრამპს რაიმე განსაზღვრული იდეოლოგია აქვს, ის ძირითადად ინსტინქტებით ხელმძღვანელობს - ეს ინსტინქტები აშკარად უფრო ავტორიტარულია, ის თავს კომფორტულად გრძნობს დიქტატორებთან საქმის დაჭერისას. ასევე ის ფუნდამენტურად ტრანზაქციული პიროვნებაა და მზადაა, წავიდეს გარიგებებზე, თუ ჩათვლის, რომ ეს გარიგება მისთვის ხელსაყრელია. ვფიქრობ, ეს საქართველოში კარგად ესმით, ესმით ისიც, რომ შეერთებული შტატების მიმართ ეს დამცინავი და აგდებული ნარატივი დროა, დასრულდეს. ვფიქრობ, ამას მალევე ვნახავთ და ამის შემდეგ, ახალ ადმინისტრაციას, სავარაუდოდ, ბევრად უფრო laissez faire (არხეინი) მიდგომა ექნება იმის მიმართ, თუ როგორ იმართება საქართველო. ამაზე კი „ქართული ოცნება“ უარს ნამდვილად არ იტყოდა.
ვფიქრობ, ეს საკითხები „სავაჭრო მონეტებად“ იქცევა, მაგალითად, სცენარში, სადაც დასავლეთი იტყვის: „კარგით. წაიღეთ უკან / გააუქმეთ / დაივიწყეთ და არჩევნების შედეგის შეცვლაზე ზეწოლას აღარ გავაგრძელებთ“.
რადიო თავისუფლება: გარიგებები ახსენეთ - „ქართულ ოცნებასა“ და აშშ-ის ადმინისტრაციას შორის რაიმე „გარიგების“ საფუძველი არსებობს?
პოლ ბელი: ვფიქრობ, რომ კი. ვფიქრობ, ბოლო წლის განმავლობაში ორი ყველაზე მნიშვნელოვანი ნაბიჯი, რომლებმაც წინააღმდეგობა და გულისწყრომა გამოიწვია, იყო უცხოელი აგენტების კანონი და ლგბტ კანონი. ახლა დავსვათ კითხვა - რამდენად აუცილებელია ეს კანონები ქართული ხელისუფლებისთვის? იმისთვის, რომ ქვეყანა მართონ? შეუძლიათ მათ გარეშე ცხოვრება? ვაჭრობის საგნებად ქცევა? ვფიქრობ, ეს საკითხები „სავაჭრო მონეტებად“ იქცევა, მაგალითად, სცენარში, სადაც დასავლეთი იტყვის: „კარგით. წაიღეთ უკან / გააუქმეთ / დაივიწყეთ და არჩევნების შედეგის შეცვლაზე ზეწოლას აღარ გავაგრძელებთ“.
რადიო თავისუფლება: ანუ ამ რეალობის წინაშე ვდგავართ ახლა? მერე რა იქნება, საით მივდივართ?
პოლ ბელი: ყველას გვრჩება შთაბეჭდილება, რომ „ქართულმა ოცნებამ“ ქვეყანა პროდასავლურიდან რუსულ-ჩინურ ვექტორზე გადაიყვანა. ასეთია გავრცელებული მოსაზრება და არ მაქვს მიზეზი, ის უსაფუძვლოდ მივიჩნიო. მაგრამ ვფიქრობ, ეს მაინც არ არის ყველაფერი. მე მაინც მგონია, რომ... იცით რა? „ქართული ოცნების“ წევრებიც ხომ ქართველები არიან და, ისევე, როგორც სხვა ქართველებს, საბოლოო ჯამში, მათაც მიაჩნიათ, რომ საქართველო ევროპაა, ევროპულია? მე ვფიქრობ, ეს ინსტინქტი არსებობს როგორც GD-ის ამომრჩევლებში, ისე თვითონ ხელისუფლებაშიც. მე ვერ ვხედავ, როგორ უნდა შეძლონ ადამიანურ დონეზე მაინც იმის აბსოლუტურად უგულებელყოფა, რომ საქართველო ევროპულია. მათაც ხომ ჰყავთ ოჯახები.
რადიო თავისუფლება: საინტერესო მოსაზრებაა. მოდით, „ქართული ოცნების“ მაღალჩინოსნებს ჩამოგითვლით და თქვენ მითხარით, რომელზე ფიქრობთ, რომ გულის სიღრმეში ევროპელები არიან და მართლა უნდათ საქართველოს ევროპაში ყოფნა. დავიწყოთ „მწვერვალზე მდგომი კაცით“ - ბიძინა ივანიშვილით. როგორ ფიქრობთ, ივანიშვილი არის ამ „შინაგანად ევროპელების“ რიცხვში?
პოლ ბელი: ჩემი აზრით, მისი წაკითხვა უფრო რთულია, ვიდრე დანარჩენებისა. მაგრამ თუ შევხედავთ, მაგალითად, როგორ ცხოვრობს მისი ოჯახი და ა.შ., საითკენ მიილტვიან ისინი? ევროპისკენ და შეერთებული შტატებისკენ და არა რუსეთისკენ.
რადიო თავისუფლება: დიახ, მაგრამ იგივე შეგვიძლია ვთქვათ ბევრ რუს ოლიგარქსა და მათ ოჯახებზეც. ისინიც ევროპელები არიან?
პოლ ბელი: და სად აგზავნიან ისინი თავიანთ შვილებს სასწავლებლად? ლონდონში, პარიზში და ა.შ. მოსკოვში ან პეკინში ხომ არ მიდიან უნივერსიტეტებში?
რადიო თავისუფლება: ეს მართალია. მაგრამ განა ეს იმას ნიშნავს, რომ რუსი ოლიგარქები რუსეთის ევროპულ მომავალს უჭერენ მხარს, ამისთვის იღვწიან?
პოლ ბელი: მე ვფიქრობ, ეს ერთგვარ „ხელის მუხრუჭად“ მუშაობს პროცესებისთვის. არის სოციალური, ოჯახური ზეწოლები, რაც ამ ხალხს ფიქრს აიძულებს. ვერ ვიტყოდი, რომ ესენი არიან ადამიანები, რომლებსაც სურთ, საბოლოოდ აქციონ ზურგი ევროპას, კარი გამოიჯახუნონ. რასაც ვხედავ, ეს არის ხალხი, რომელთაც გადაწყვეტილი აქვთ, შეინარჩუნონ საკუთარი პოზიციები [ხელისუფლებაში] და ქონება.
რადიო თავისუფლება: და [ევროპასთან] კარი ოდნავ შეღებული დატოვონ?
პოლ ბელი: აჰა. მაქსიმალურად ცდილობენ, კარი ოდნავ შეღებული დატოვონ, ისე, რომ ჰქონდეთ ურთიერთობა ევროპასთან, ოღონდ ისეთი პირობებით, რაც მათ ფინანსურ და პოლიტიკურ გავლენებს საფრთხეს არ შეუქმნიდა.
არჩევნების შედეგი ნამდვილად ამტკიცებს სახელმწიფოს მიტაცების მასშტაბს.
რადიო თავისუფლება: დასავლეთსა და ევროპაზე საუბრისას, მინდა გავიხსენო ესე, რომელიც წლის დასაწყისში გამოაქვეყნეთ. ინტერვიუს განმავლობაში კიდევ არაერთხელ მოვიხსენიებ თქვენს ამ ნაშრომს, რადგან ნამდვილად დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა ჩემზე, მგონია, რომ ძალიან ზუსტად დაინახეთ საქართველო, განსაკუთრებით, უცხოელის გადმოსახედიდან. აი, რას წერდით „უცხო გავლენის აგენტების“ კანონზე: „თუ ეს კანონპროექტი კანონად იქცევა, ძნელი წარმოსადგენია, რომ ბრიუსელი "ქართულ ოცნებას" ამის ფასს არ გადაახდევინებს, თუნდაც საკუთარი რეპუტაციის გადასარჩენად“. კანონპროექტი მიღებულია, „ქართული ოცნება“ არჩევნებში გამარჯვებას ზეიმობს, ოპოზიცია ამტკიცებს, რომ არჩევნები „მოიპარეს“. აბა, სად არის ის ფასი, რომელიც „ქართულ ოცნებას“ უნდა გადაეხადა?
პოლ ბელი: ჯერჯერობით, ეს ფასი არც ისე მაღალია. ევროპამ უბრალოდ განაცხადა, რომ, ფაქტობრივად, [ევროკავშირში] გაწევრიანების პროცესი „გაყინულად“ უნდა მივიჩნიოთ.
რადიო თავისუფლება: და თუ ესაა ფასი, ვინ იხდის ამ ფასს - „ქართული ოცნება“ თუ ქართველი ხალხი?
პოლ ბელი: ეს სხვა არაფერია, თუ არა ზეწოლა ქართველ ხალხზე, საკუთარ მთავრობას, „ქართულ ოცნებას“ მიაწვეს და ეს ევროპისკენ მიხურული კარი ისევ გააღებინოს. უშუალოდ მთავრობაზე რამე განსაკუთრებულ ზეწოლას ვერ ვხედავ. ზოგჯერ საუბრობენ იმაზე, რომ შესაძლოა, უვიზო მიმოსვლის გადახედვა ან შეზღუდვა დადგეს დღის წესრიგში.
რადიო თავისუფლება: იგივე კითხვა - განა ეს, პირველ რიგში, ქართველ ხალხს არ აზიანებს?
პოლ ბელი: აბსოლუტურად. ეს კატასტროფა იქნებოდა...
რადიო თავისუფლება: მაშინ სად არის ის სასჯელი, რომელიც „ქართულ ოცნებას“ უნდა დააკისროს ევროპამ, რათა, როგორც თქვენ წერდით, სახე გადაირჩინოს?
პოლ ბელი: იცით რა? ვერ წარმომედგინა, რომ რაიმე ფასს მაინც არ გადაახდევინებდნენ, მაგრამ შესაძლოა, პრობლემა ჩემშია, შესაძლოა, წარმოსახვის უნარი მღალატობს.
„ოცნებაში“ ალბათ თავიანთ თავებს ეუბნებიან: მშვიდად ვიყოთ, არაფრის პროვოცირება არ ღირს. იხმაურებენ, ბოლს გამოუშვებენ და დაიცლებიან. ზამთარი მოდის, ხალხი დაიღლება.
რადიო თავისუფლება: ევროპიდან ისევ ქვეყნის შიდა პოლიტიკას დავუბრუნდეთ. „ქართული ოცნება“ რას იზამს ამ ჩიხიდან გამოსასვლელად?
პოლ ბელი: ისინი ალბათ თავიანთ თავებს ეუბნებიან: მშვიდად ვიყოთ, არაფრის პროვოცირება არ ღირს. იხმაურებენ, ბოლს გამოუშვებენ და დაიცლებიან. ზამთარი მოდის, ხალხი დაიღლება. ხალხსაც ხომ არაერთხელ აქვს ეს „კინო“ ნანახი, არა? ქუჩაში გამოვდივართ. ვდგავართ იქ დღეების განმავლობაში, ვყვირით ხმის ჩახლეჩამდე... მერე ყველანი ისევ სახლებში მივდივართ და არაფერიც არ იცვლება.
რადიო თავისუფლება: იმავეს კეთება, განსხვავებული შედეგის მოლოდინი.
პოლ ბელი: დიახ. სიგიჟის განსაზღვრებაა, როგორც ამბობენ. მაგრამ „ქართული ოცნებაც“ ფრთხილად უნდა იყოს, რომ არ ჩაკეტოს ყველა ლეგიტიმური გზა - იქნება ეს პოლიტიკური დიალოგის თუ გამოსვლების დონეზე. წინააღმდეგ შემთხვევაში, ისინი ხალხს ექსტრემალური ზომებისკენ უბიძგებენ, ასე კი, ადრე თუ გვიან, სისტემა საპნის ბუშტივით გასკდება. ისიც ცხადია, რომ არჩევნებზე ამ შედეგის მისაღწევად დიდი ჯაფა დაადგათ: ხელისუფლების ხელთ არსებული ყველა რესურსი გამოიყენეს, ეს შედეგი ნამდვილად ამტკიცებს სახელმწიფო მიტაცების მასშტაბს. მათ შეიძლება თქვან, რომ აი, დასახულ მიზანს მივაღწიეთ, შედეგი დავდეთ, მაგრამ არანაირად არ გაუმჯობესებულა ნდობა და რწმენა ხელისუფლების მიმართ. ასე რომ, ამ მხრივ ეს სრული ფიასკოა.
რადიო თავისუფლება: კიდევ ერთი ციტატა, და უნდა ვთქვა, რომ ეს ჩემი ფავორიტი ციტატაა, საქართველოს ასეთი შეჯამება მგონი, არც ქართველისგან და არც უცხოელისგან არ მომისმენია: „საქართველო მუდამ იმ ხვლიკივით იყო, გავარვარებულ ქვაზე ამძვრალი ცას შიშით რომ მისჩერებიაო“. მე რეპტილიების ექსპერტობას ნამდვილად ვერ დავიჩემებ, არც კი ვიცი, რა ჰქვია იმ ხალხს, რეპტილიებს რომ იკვლევს, მაგრამ შეგიძლიათ მითხრათ, რა ბედი ელით ასეთ ხვლიკებს? როგორ ცხოვრობენ, როგორ გააქვთ თავი? თან ქვაზე იწვიან, თან ცას მისჩერებიან იმის შიშით, ჩიტი არ დააცხრეთ თავს და სადილად არ აქციონ.
პოლ ბელი: საქართველოსთვის, ამ მეტაფორით თუ ვიმსჯელებთ, მთავარი საფრთხე, ცხადია, მისი ყოფილი კოლონიზატორი ბატონია. მუდმივი სიფხიზლე მართებს, რათა ეს საფრთხე თავიდან აიცილოს. ამავე მიზეზით, საქართველო ცდილობს, ევროპისკენ წაიწიოს, რადგან ევროპას მიიჩნევს ერთგვარ ფარად, რომელიც მის სუვერენიტეტს დაიცავდა. საქართველო გაშმაგებით იცავს საკუთარ დამოუკიდებლობას, თუმცა ეს ძალიან რთულია, როდესაც გარშემორტყმული ხარ იმპერიებით, რომლებიც საუკუნეების განმავლობაში აცხადებდნენ პრეტენზიას ამ ტერიტორიაზე - ოსმალები იქნება ეს, სპარსელები თუ რუსები. თვით რომაელებიც კი იყვნენ აქ ორი ათასი წლის წინ, არ დარჩნენ, მაგრამ შემოიარეს. საქართველოსთვის ეს მუდმივი, საუკუნეობრივი ბრძოლაა - თავის გადარჩენა და საკუთარი რაობის დაცვა.
რადიო თავისუფლება: და ისევ ხვლიკის მეტაფორა რომ გავაგრძელოთ - ზოგჯერ ისინი მტაცებელს კუდს შეატოვებენ ხოლმე პირში, რათა თავი გადაირჩინონ.
პოლ ბელი: დიახ. ნამდვილად ასეა, და ვგონებ, საქართველოსაც არაერთხელ მოუწია, ასე მოქცეულიყო.
აქ, [საქართველოში] კიდევ დიდხანს იქნება ძველი, ტრადიციული ციკლის „ბორბალი“ - ყოველთვის ეძებენ ძლიერ ლიდერს, მერე დგება ამ ლიდერის ეპოქა...
რადიო თავისუფლება: თქვენ აღნიშნავთ, რომ პატარა სახელმწიფოებისთვის უმთავრესი პრიორიტეტი თავის გადარჩენაა - ნებისმიერ ფასად. საქართველოს ახლაც ეს მომენტი უდგას?
პოლ ბელი: ვფიქრობ, რომ კი. თუმცა, გარკვეული გაგებით, საქართველო ყოველთვის ასეთ „გადარჩენის მომენტშია“. ეს მისი გარდაუვალი რეალობაა საუკუნეების განმავლობაში. ამ კუთხით, საქართველოს ბევრად უფრო მძიმე მომენტებიც ჰქონია. 1921 წელს ამ ქვეყანას სუვერენიტეტი წაგლიჯეს, მეთვრამეტე საუკუნის ბოლოს ერეკლემ ის იმ იმედით გასწირა, რომ ქვეყანას ქრისტიანულ იდენტობას შეუნარჩუნებდა… იყო ბევრად უფრო ეგზისტენციალური მომენტები ქვეყნისთვის, ვიდრე დღევანდელია.
33 წლის წინ დამოუკიდებლობის მოპოვება ურთულესი რამ იყო, მაგრამ კიდევ უფრო რთული აღმოჩნდა მისი შენარჩუნება. იცით, ჩვენ საქართველოზე ისე ვსაუბრობთ ხოლმე, როგორც დემოკრატიაზე. მოდით, თავს ნუ მოვიტყუებთ. საქართველო მხოლოდ ზედაპირულადაა დემოკრატიული ქვეყანა. კი, არჩევნები ტარდება, ხალხი ხმას აძლევს. მაგრამ მსოფლიოში ბევრი ქვეყანაა, სადაც არჩევნები იმართება, თუმცა რეალურად ავტოკრატიებია. ახლა საქართველოც ასეთი არჩევითი ავტოკრატიისკენ იხრება. ამ ქვეყანას კიდევ ძალიან დიდი გზა აქვს გასავლელი, სანამ ისეთ დემოკრატიამდე მივა, რასაც დასავლურ დემოკრატიას ვეძახით.
ისიცაა, რომ საქართველო „ბუნებრივად“ დემოკრატიული საზოგადოება არაა - ეს ძალიან კონსერვატიული ქვეყანაა. აქ კიდევ დიდხანს იქნება ძველი, ტრადიციული ციკლის „ბორბალი“ - ყოველთვის ეძებენ ძლიერ ლიდერს, მერე დგება ამ ლიდერის ეპოქა - ციკლი, რაც ვნახეთ კიდეც ბოლო 33 წლის განმავლობაში. ახლა უბრალოდ მეოთხე ციკლში ვართ, რომელიც უკვე 12 წელზე მეტია გრძელდება, მაგრამ „ბორბალი“ მაინც ტრიალებს. ამ ყველაფრის შეცვლა თუ გინდათ, პირველ რიგში, ამ ბორბლის ტრიალს - თუ პირდაპირ ვერ ეშვებით, უნდა შეანელოთ მაინც.
რადიო თავისუფლება: ბევრი რამ თქვით და ყველაფრის გაშიფვრას ვეცდები, მაგრამ მანამდე მინდა თქვენს ესეში ნახსენებ კიდევ ერთ საინტერესო ფენომენზე - „დაცვის ვალდებულებაზე“ გკითხოთ. თქვენ ასე აჯამებთ - საქართველო თითქოს ფიქრობს, რომ მას დაცვა ეკუთვნის, ანუ სხვები, აპრიორი, ვალდებულები არიან, რომ დაიცვან. ეს სწორი სტრატეგიაა XXI საუკუნეში? რამდენადაც მახსოვს, არც NATO და არც ევროკავშირი ამ პრინციპით არ მოქმედებენ - არც ერთი არ თვლის, რომ ვინმეს დაცვის ვალი აქვს, მით უმეტეს, საქართველოსი. რას მოასწავებს ეს საქართველოსთვის?
პოლ ბელი: ეს დაკვირვება ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი ქართველი სოციოლოგისგან მოვისმინე. [საქართველოს], როგორც ყველა ქვეყანას, აქვს თავისი დაარსების მითი - როგორ წარმოვიშვით როგორც ერი? რატომ ვცხოვრობთ აქ და არა სხვაგან? და, რა თქმა უნდა, განცდა, რომ ჩვენ განსაკუთრებულები ვართ.
რადიო თავისუფლება: ღვთისმშობლის მიერ არჩეულები.
პოლ ბელი: დიახ, განსაკუთრებულები და, ამავე დროს, თითქოს მარად განსაცდელში მყოფნი, მუდმივად დაჩაგრულები.
რადიო თავისუფლება: მუდმივი ბრძოლის რეჟიმში.
პოლ ბელი: გადარჩენისთვის ბრძოლა - ეს თითქოს ჩვენი მუდმივი მდგომარეობაა. და აქ მივდივართ ერთგვარ წინააღმდეგობრიობასთან.
"[ქართველები] განსაკუთრებულები ვართ, ვიბრძვით, მაგრამ დახმარება გვჭირდება, და ამ დახმარებას ვიმსახურებთ, სხვების ვალია, დაგვეხმარონ, რადგან განსაკუთრებულები ვართ". ეს ღრმადაა ჩაბეჭდილი ეროვნულ ფსიქიკაში - ამას ვერ შეცვლი, ვერ გადალახავ.
რადიო თავისუფლება: თუ ასეთი განსაკუთრებულები ვართ, რატომ გვიწევს მუდმივად გადარჩენისთვის ბრძოლა?
პოლ ბელი: ზუსტად. ეს არის ეგზისტენციალური პარადოქსი. და, საბოლოოდ, სადაც ამ ყველაფერს მივყავართ, არის ასეთი მოცემულობა: „ჰო, განსაკუთრებულები ვართ, ვიბრძვით, მაგრამ დახმარება გვჭირდება, და ამ დახმარებას ვიმსახურებთ, სხვების ვალია, დაგვეხმარონ, რადგან განსაკუთრებულები ვართ“. ეს ღრმადაა ჩაბეჭდილი ეროვნულ ფსიქიკაში - ამას ვერ შეცვლი, ვერ გადალახავ.
რადიო თავისუფლება: ვერ შეიცვლება?
პოლ ბელი: ვერა, ვერა.
რადიო თავისუფლება: რას უქადის ეს საქართველოს 21-ე საუკუნის გეოპოლიტიკაში?
პოლ ბელი: იმ იმედით ყოფნას, რომ „ტორტიც შეგვრჩება და მის ჭამასაც დაგვაცლიან“.
რადიო თავისუფლება: და რამდენად ილუზორულია ასეთი იმედი?
პოლ ბელი: საკმაოდ. ძალიანაც კი. თუმცა, მიუხედავად ამისა, საქართველოში ყოველთვის იარსებებს ეს სურვილი, ევროპას ეკუთვნოდეს - და დაჟინება, რომ ევროპამაც უნდა აღიაროს ეს, უნდა თქვას, კი, ჩვენები - ევროპელები არიანო. მაგრამ, ამავდროულად, იმავე ევროპას ურჩად განუცხადებს, რომ უნდათ, თავიანთი გზით იარონ - თავიანთი შეხედულებები ჰქონდეთ, თავიანთი კანონები, რომლებიც მათ ღირებულებებსა და კულტურას ასახავს.
და მე ვინ ვარ, რომ ვთქვა, ამაში რაიმე არასწორია-მეთქი? უბრალოდ ის ვიცი, რომ როცა კლუბში გინდა გაწევრება, იმ კლუბის წესებს უნდა დაეთანხმო. და ეს საქართველოსთვის ყოველთვის რთული იქნება, რადგან ისევ და ისევ, ეს სხვა სამყაროა. აქ ევროპა-აზიის გასაყარზე ვართ. ეს არ არის პარიზში ცხოვრება.
რადიო თავისუფლება: აი, გეოგრაფიასთანაც მივედით - ვაპირებდი ამაზე კითხვას, რადგან ესეშიც ერთ-ერთი მთავარი ადგილი უჭირავს ამ საკითხს. იქ კითხულობთ: „საქართველო ახლა დგას გზაგასაყარზე, თუ მუდამ აქ, გზაგასაყარზე ცხოვრობდა?“ რაღაც ამდაგვარი მარკ გალეოტიმაც მითხრა ინტერვიუში: „საქართველო [საკუთარმა] გეოგრაფიამ დაწყევლაო“. მწარეა ამის მოსმენა, მაგრამ რადგანაც გუდა-ნაბადს ვერ ავიკრეფთ და სხვაგან ვერ გადავსახლდებით, რას გვიქადის იქ ყოფნა, სადაც ვართ? როგორია ის მომავალი, რომლისკენაც, როგორც თქვენ აღნიშნეთ, „საქართველო კიბორჩხალასავით, აცა-ბაცა მიაბიჯებს“?
პოლ ბელი: ჩემი ესეს ბოლოს, მახსოვს, ვსვამდი კითხვას: ვინ მოიტანს “bolt cutter-ს“, რომ ჯაჭვები გაწყვიტოს? აი, ის ჯაჭვები, რომლითაც ამირანი - პრომეთეს წინამორბედი, არწივისგან ყოველდღე გვერდგამოჭმული, კლდეზეა მიჯაჭვული. ხედავთ, რა ვქენი? მეც ისევ ერთ ადამიანში, ერთ ინდივიდში დავიწყე გამოსავლის ძებნა…
რადიო თავისუფლება: დიახ. თქვენც მესიის ძიებაში გაერთეთ. ეტყობა, ზედმეტად დიდი დრო დაყავით საქართველოში.
პოლ ბელი: ჰო, ასე გამოდის. იმიტომ, რომ საიდანღაც ხომ უნდა დაიწყო? „მხსნელი“ უნდა იპოვო, ლიდერი, ვინც ხალხს გადაარჩენს. იცით, მე ამ მხრივ განებივრებული ვიყავი. ბრიტანეთში დავიბადე, მაგრამ სამხრეთ აფრიკაში გავიზარდე და ვნახე, როგორი რთული იყო ცვლილებების პროცესი - ზოგჯერ საშინლად სისხლიანი და მტკივნეული. მაგრამ სამხრეთ აფრიკას ნელსონ მანდელა ჰყავდა. მანდელა, ცხადია, არ იყო ანგელოზი, მაგრამ იმ პოლიტიკოსებთან შედარებით, რომლებიც ოდესმე მინახავს… ის საერთოდ სხვაგან იდგა.
რამდენჯერმე შევხვდი, ახალგაზრდობაში - ჟურნალისტობისას და მერეც. მანდელასთან… თითქოს დალაი ლამას ტაძარში იყავი. მის გარშემო ისეთი აურა იყო - სიკარგით სავსე, რაღაცნაირ სიჯანსაღეს ასხივებდა. ის მუდმივად მუშაობდა საკუთარ თავზე - საკუთარ შიშებზე, მიკერძოებებსა და დამოკიდებულებებზე, რათა თავადაც უკეთ გაეგო და მერე კი თავისი მომხრეები შეეგუებინა იმ აზრისთვის, რომ გუშინდელ მოწინააღმდეგეებთან დღეს საერთო ენა უნდა ეპოვათ, ერთად ცხოვრება უნდა ესწავლათ, ერთ სახელმწიფოში… სამხრეთ აფრიკას ძალიან გაუმართლა ამ მხრივ. ასეთი ადამიანები ძალიან იშვიათია.
ეს არის პოლიტიკური სიზარმაცე - პოლიტიკური ენერგიის უმეტესი ნაწილი ამ ქვეყანაში გადის ძალაუფლების დაცვასა და შენარჩუნებაზე.
რადიო თავისუფლება: ზუსტად ეს მინდოდა მეკითხა. ქართველი მანდელას ლოდინი რთული რამეა, შეიძლება, ფუჭი ლოდინი აღმოჩნდეს. ამიტომ თამასა დაბლა დავწიოთ, საგრძნობლად დაბლა. ხედავთ დღეს ლიდერს, ვთქვათ, ქართულ ოპოზიციაში ან, შესაძლოა, ოპოზიციაში არ იყოს, მაგრამ ჩანდეს პოლიტიკურ სცენაზე - აი, ვინმეს, ვის მიმართაც შეიძლება ითქვას, რომ მისი ნდობა, რწმენა ღირს?
პოლ ბელი: არა... უცნაური რამეა ეს. ბუნებრივია, მე ვიცნობ ამ ლიდერებიდან ზოგიერთს და პირადად სიმპათიით ვარ განწყობილი ერთი-ორის მიმართ. მაგრამ უნდა ვთქვა, რომ თუ ისინი ამ არენაზე 15, 10 ან თუნდაც 5 წელია არიან და ჯერ კიდევ ვერ მოახერხეს „გარღვევა“, მაშინ, სავარაუდოდ, ვეღარც მოახერხებენ.
თქვენ ალბათ ჩემზე უკეთ იცნობთ სააკაშვილს, მაგრამ სააკაშვილს რაღაც განსაკუთრებული ჰქონდა - ის, რომ ხალხის მობილიზება და იდეის გარშემო გაერთიანება შეეძლო. იმ პერიოდში, ვარდების რევოლუციამდე, ის იყო ამაღელვებელი, კარგი ორატორი, კარგი გარეგნობით, დამაჯერებელი ლიდერი, რომელსაც ხალხის დარაზმვა შეეძლო.
რადიო თავისუფლება: ერთი დროშის ქვეშ გაერთიანება.
პოლ ბელი: დიახ. სამწუხაროდ, მან გადაამლაშა - ძალაუფლების თამაშში ზედმეტად შორს შეტოპა. და აი, პრობლემაც აქ არის: საქართველოში ხელისუფლება მხოლოდ ძალაუფლების შენარჩუნებაზეა ფოკუსირებული და პოლიტიკურ სისტემაში მეტს თითქმის არაფერს აქვს მნიშვნელობა და ფასი.
ეს არის პოლიტიკური სიზარმაცე - პოლიტიკური ენერგიის უმეტესი ნაწილი ამ ქვეყანაში გადის ძალაუფლების დაცვასა და შენარჩუნებაზე. ეს იყო მახე, რომელშიც სააკაშვილიც გაება. ის შესანიშნავი მოდერნიზატორი იყო, მაგრამ ბუნებრივ დემოკრატს ალბათ ვერ ვუწოდებდი. თუმცა, განა ვისზე ვიტყოდი ამ ქვეყანაში, რომ „ბუნებრივი დემოკრატია“, სიტყვის იმ გაგებით, როგორც მე მესმის? ასე რომ, თუ მეკითხებით: ვინ? პასუხი არ მაქვს, ასეთი ადამიანი ჯერ არ ჩანს.
რადიო თავისუფლება: ბოლო შეკითხვა. თქვენს ესეში აღნიშნეთ, რომ საქართველოში ქუჩები და ძეგლები უმეტესწილად პოეტების, მეფეების, მომღერლებისა და გმირების სახელებს ატარებს. წინა პასუხის მიხედვით თუ ვიმსჯელებთ, ამჟამად ვერავის ხედავთ ისეთს, ვის სახელსაც ქუჩას ან ძეგლს დაარქმევდა კაცი, მაგრამ ასე დავსვამ კითხვას: თუ 30 წლის შემდეგ გვექნება ბიძინა ივანიშვილის სახელობის ქუჩა, რას იტყვის ეს საქართველოზე?
პოლ ბელი: იმას, რომ საქართველო წინ ვერ წავიდა, მომავლისკენ.
ფორუმი