ბლოგები

- გამოსვლები დაიწყო? არეულობაა? - მკითხა დედაჩემმა, როცა დილით გავაღვიძე და გახარებულმა ვაცნობე, სტალინის ძეგლი აიღეს მეთქი.

დედაჩემი ზუსტად ისე ელოდა სტალინისტების ბუნტს, როგორც საქართველოს ხელისუფლება, რომელმაც ძეგლი ღამით აიღო, როცა მოხუც სტალინისტებს ეძინათ. ჟურნალისტები კი მისულან, მაგრამ არ გადააღებინეს - როგორც ჩანს, ეშინოდათ, რომ ჩამოგდებული სტალინის ხილვა - ისევ დედაჩემს რომ დავესესხო - ”არეულობას” გამოიწვევდა.

არ იყო ბუნტი.

ისევე, როგორც არანაირი ”გამოსვლები” არ ყოფილა არჩევნების შემდეგ. სანამ ოპოზიცია გამოფხიზლდა, დაიწყო მსოფლიო ჩემპიონატი ფეხბურთში, რომელმაც ერთის მხრივ ფან-კლუბებად დაყო, მეორე მხრივ კი, ტელევიზორებთან გააერთიანა სრულიად საქართველო.

ზაფხული. ფეხბურთი და ღამე, როცა ყველას ძინავს... საუკეთესო დრო აღმოჩნდა იმისათვის, რომ იმოქმედო ხალხის გარეშე და არავის დაეკითხო რამეს. თუმცა, ფაქტია, რომ სამთავრობო ტელეარხებზე ძეგლის აღებიდან მეორე-მესამე დღეს, დაახლოებით ერთი კვირის მანძილზე, მაინც იგრძნობოდა ”გამოსვლების” შიში. რამდენადაც უცნაური არ უნდა იყოს, უფრო მეტად უცხოელ ტურისტებს ალაპარაკებდნენ. ეს ხალხი - სტალინის სახლ-მუზეუმის დასათვალიერებლად გორში ჩასული ხალხი - გვიხსნიდა, რომ სტალინის ძეგლი არ უნდა იდგეს დემოკრატიულ ქვეყანაში... ჰო, კიდევ ნიკა რურუამ ისაუბრა. ჰოლანდიელი ფოტორეპორტიორი სტან სტორიმანსი გაიხსენა, რომელიც აქ მოკლეს. რატომღაც მხოლოდ ჰოლანდიელი ჟურნალისტი და არა ომის დროს დაღუპული მისი ქართველი კოლეგები!.. ალბათ, ისევ და ისევ იმიტომ, რომ უცხოელი ”საუცხოოდ” ითვლება უამრავი ქართველისთვის. პირველ რიგში კი საქართველოს ხელისუფლებისთვის.

ის ორი-სამი დღე საოცრებები მოხდა სამთავრობო ტელევიზიებში; საინფორმაციო გადაცემების მოწინავე სიუჟეტები სტალინურ რეპრესიებს ეძღვნებოდა! ვერ ვიხსენებ, როდის შეაწუხა უკანასკნელად ქართული მედია სტალინიზმმა...

მგონი, არც არასდროს!

80-იანი წლების ბოლოს, როცა რუსეთში, ბალტიისპირეთში, უკრაინაში სტალინის ეპოქის გადაფასება დაიწყო, როცა მოსკოვის ტელევიზიით შესაძლებელი გახდა გულაგების შესახებ ღია საუბარი, ქართული მედია ან დუმდა, ან კითხულობდა: ”სტალინს რომ აკრიტიკებენ, რატომ ლენინზე არაფერს ამბობენ? აი, ამხილონ ოქტომბრის რევოლუცია და ამის შემდეგ მის შედეგზე - სტალინიზმზეც შეიძლება მსჯელობა”... თუმცა უფრო მეტად სხვა რეპლიკა გვესმოდა: ”სტალინს როცა აგინებენ, საქართველოს გულისხმობენ!” ეს იყო ყველაზე პოპულარული რეაქცია; იმდენად გავრცელებული, რომ ერთხელ ქართველი ინტელექტუალები სპეციალურად ჩავიდნენ მოსკოვში ”ანტისტალინურ” სატელევიზიო გადაცემაში, ”ვზგლიადში” მონაწილეობის მისაღებად. ოღონდაც არა სტალინის დასაგმობად, არამედ იმ რუსი კოლეგების დასატუქსად, რომლებიც სტალინს ”ქართველად” მოიხსენიებდნენ!

მერე გამსახურდია მოვიდა. ჩამოხსნეს ორჯონიკიძე, ლენინი, ბოლშევიკური რევოლუციის სხვა ბელადები. ამ რევოლუციის ”ერთ-ერთ შედეგს”, სტალინს ხელი არ ახლეს. გამსახურდია შევარდნაძემ შეცვალა. იმის იმედი გაჩნდა, რომ ”პერესტროიკის” ერთ-ერთი იდეოლოგი, თენგიზ აბულაძის ”მონანიების” დიდი თაყვანისმცემელი ყველაფერს გააკეთებდა, რათა ქვეყანაში სტალინიზმის კვლევა დაწყებულიყო... მაგრამ არა! ედუარდ შევარდნაძემ ინახულა სტალინის ძეგლი გორში და ყვავილებით შეამკო.

სტალინისა და სტალინიზმის თემით ქართული მედია არც ”ვარდების რევოლუციის” შემდეგ დაინტერესებულა. სხვათა შორის, 2000 წელს, როცა მიხეილ სააკაშვილი ჩემი გადაცემის, ”ფსიქოს” სტუმარი იყო, საქართველოს მომავალმა პრეზიდენტმა უარი თქვა შეეფასებინა გაზეთ ”კვირის პალიტრის” გამოკითხვა, რომელშიც სტალინი მესამე ადგილას გავიდა, როგორც ”დიდი ქართველი” ილიას და დავით აღმაშენებლის შემდეგ. აბა პოლიტიკოსი, რომელსაც იმხანად განსაკუთრებით სჭირდებოდა პოპულარობა, ხომ არ იტყოდა, ეს იმას ნიშნავს, რომ ქართული საზოგადოების დიდი ნაწილი სტალინისტიაო?

მერე მიხეილ სააკაშვილი პოპულარული გახდა. ”ვარდების რევოლუციაც” წარმატებით დასრულდა. და 2008 წელს - მაპატიე ჩემო მკითხველო ამ არც თუ ისე გემოვნებიანი პასაჟისთვის - ომი და გორის დაბომბვა გახდა საჭირო იმისთვის, რომ ქვეყანაში სტალინისა და სტალინიზმის კრიტიკა დაწყებულიყო... მაგრამ კრიტიკამ ”ვერ იმუშავა”. ძეგლის აღება-არაღებაზე იყო საუბარი მხოლოდ... ისიც ფრაგმენტულად.

2010 წლის ზაფხული დადგა. თან ფეხბურთი. თან არჩევნებიც დასრულდა. და აიღეს! ტელეკომპანია ”იმედის” საინფორმაციო გადაცემის წამყვანმა სიუჟეტი ასე წარადგინა: ”იმაზე, თუ ვინ იყო იოსებ სტალინი... გოდერძი შარაშია გიამბობთ”.

2010 წლის ზაფხულში 3 წუთიან სიუჟეტში გვიამბეს, ვინ იყო იოსებ სტალინი!

მაგრამ ”გამოსვლები” არ ყოფილა, ამიტომ ეს თემა ისევ დაივიწყეს... და ალბათ არც არასდროს გახდება აქტუალური, სანამ ”კვირის პალიტრა”, ან, რომელიმე სხვა გაზეთი ახალ გამოკითხვას არ ჩაატარებს თემაზე ”დიდი ქართველები”.

ამბავი, რომელსაც აქ ვიხსენებ, ინგლისთან არის დაკავშირებული. როცა იქ პირველად მოვხვდი, ჯერ ისევ საბჭოთა კავშირის მოქალაქე ვიყავი. ეს კი იმას ნიშნავს, რომ მაშინ ინგლისი ბევრად შორს იყო საქართველოდან, ვიდრე დღეს არის. „კაპიტალისტური სამყაროს“ ქვეყნებში მოხვედრა ჩვენი სამშობლოდან ძალიან შეზღუდული იყო. საინტერესოა, რომ ამ შეზღუდვების ინიციატორი საბჭოთა სისტემა იყო, და არავითარ შემთხვევაში - საზღვარგარეთის ქვეყნების საელჩოები.

აქედან გამომდინარე, ჩვენი იქ ნამყოფი თანამემამულეების უშუალო შთაბეჭდილება, მათთვის, ვინც ჯერ კიდევ არ იყო იმ მხარეებში მოხვედრილი, გარკვეული ინტერესის საგანს წარმოადგენდა. დღეს შენი უცხოური შთაბეჭდილება, თუ ის ეგზოტიკასთან ან რაიმე განსაკუთრებულ მოვლენასთან არ არის დაკავშირებული, არავის აინტერესებს. მაშინ კი დასავლური ცხოვრების ყოველდღიურობა უკვე ეგზოტიკა იყო.

იქ ერთი თვე დავყავი. თანაც გაითვალისწინეთ, რომ ეს იყო ჩემი პირველი გასვლა საზღვარგარეთ. ანუ ევროპის სოციალისტური ქვეყნების “განსაწმენდელის” გავლის გარეშე, პირდაპირ კაპიტალისტურ “ჯოჯოხეთში” მოვხვდი, რასაც ემოციური შოკი უნდა გაეძლიერებინა.

შოკი, ცხადია არ ყოფილა, მაგრამ შთაბეჭდილებები ძალიან მდიდარი გამოდგა, რასაც აძლიერებდა ჩემი განსაკუთრებული დამოკიდებულება ინგლისისადმი. ყველაფერს რომ თავი დავანებოთ, ინგლისი ხომ მსოფლიოში ყველაზე პოპულარული ოთხეულის და სპორტის ყველაზე პოპულარული სახეობის სამშობლოა?!

ჩემი ინტერესების გათვალისწინებით, აუცილებელი მონახულების რამდენიმე ადგილი მქონდა. ამათგან ყველაზე მნიშვნელოვანი მუსიკალური „მეგასტორები“ იყო. მიუხედავად იმისა, რომ მომზადებული ვიყავი, მათ მართლაც ძალიან დიდი შთაბეჭდილება მოახდინეს. თუმცა ეს მოსალოდნელი იყო, რადგან „მეგასტორები“ კი არა, ყველაზე პატარა და ყველაზე პროვინციული მუსიკალური მაღაზიაც ემოციების უშრეტ წყაროს წარმოადგენდა.

ამ მაღაზიებში ძალიან დიდ დროს ვატარებდი და მათ სრულიად შეცვალეს ჩემი დამოკიდებულება ჩანაწერების კოლექციონერობისადმი. ის, რაც საბჭოთა კავშირში კოლექციის ობიექტს წარმოადგენდა, ინგლისში ნებისმიერ მაღაზიაში იყიდებოდა. საბჭოთა კავშირში კი, ჯერ უნდა გეშოვნა ჩანაწერი და მერე ფული, მის შესაძენად. მაგრამ ინგლისში ჩემს მდგომარეობას ის ამძაფრებდა, რომ ფული არ მქონდა.

საქმე ისაა, რომ იმხანად საბჭოთა კავშირიდან კაპიტალისტურ ქვეყანაში წამსვლელებს მხოლოდ 150 მანეთის ეკვივალენტურ თანხას უხურდავებდნენ. ასევე საბჭოთა, გაუკუღმართებული ფინანსური პოლიტიკის გამო ერთი საბჭოთა მანეთი ერთი ინგლისური გირვანქა-სტერლინგის ტოლი იყო.

აქედან გამომდინარე, ერთი თვე ინგლისში 150 გირვანქის ამარა უნდა ვყოფილიყავი. ეს კი, დღეში 5 გირვანქაა, რაც, ფაქტობრივად, სასჯელია.

ასევე დიდ დროს ვატარებდი წიგნის მაღაზიებში. არჩევანის მრავალფეროვნებისგან შექმნილ შთაბეჭდილებას იქ პოლიგრაფიული ხარისხი აძლიერებდა.

შთაბეჭდილებებმა მოსალოდნელს გადააჭარბეს სტადიონზე, იმიტომ რომ ამ სტადიონს ერქვა „ჰაიბერი“ და მის მოედანზე ლიგის თასის მეოთხედფინალში ერთმანეთს ხვდებოდნენ „არსენალი“ და „ლივერპული“. ამ ამბავზე ამჯერად მეტს არაფერს ვიტყვი, გარდა იმისა, რომ ეს შეხვედრა ცალკე ბლოგს იმსახურებს.

ასევე არაფერს ვიტყვი ისტორიული, საინჟინრო და არქიტექტურული შედევრებით მიღებულ შთაბეჭდილებებზე. არც მატერიალური თუ კულტურული სიმდიდრის გამაოგნებელ მასშტაბზე შევჩერდები და არც უდიდეს კეთილგანწყობაზე სრულიად უცნობი ადამიანების მხრიდან... მაგრამ ერთ პატარა ამბავს აუცილებლად მოგიყვებით.

ეს ინგლისში ყოფნის უკანასკნელ დღეს მოხდა. შაბათ დილას ჩემს მასპინძელს თავისი მანქანით ჰითროუს აეროპორტში მივყავდი. რედინგის გარეუბანში, მთავარი ტრასიდან პატარა, მაგრამ საკმაოდ გრძელი გადასახვევი მიემართებოდა დიდი შენობისკენ. მთელი გადასახვევი სავსე იყო მანქანების მოწესრიგებული რიგით, რომელსაც კუდი უკვე ტრასაზე გადაეყო.

ჩემს კითხვაზე, რა ხდება-მეთქი, მასპინძელი ოდნავ ჩაფიქრდა და მიპასუხა: „გუშინ ამ კომპანიამ - და შენობაზე მიმითითა - ტელევიზიით და გაზეთებით გამოაცხადა, ხვალ მოსახლეობისგან მაკულატურას ვიბარებო.“ კი მაგრამ, ისეთს რას უხდიან, ამოდენა რიგი რომ დააყენეს-მეთქი - გავიკვირვე მე.

მაგრამ ჩემი გაკვირვება მაშინ უნდა გენახათ, როცა მიპასუხა, არაფერსო. მსოფლიოში ერთ-ერთი ყველაზე განვითარებული ქვეყნის მოქალაქეები, რომლებმაც არ იციან რა არის რიგი, დასვენების დღეს, დილას, დგებიან ძალიან დიდ რიგში, რათა სრულიად უსასყიდლოდ ჩააბარონ მაკულატურა!

ასე ძლიერ არასდროს შემშურებია ინგლისელების...