ბლოგები

არ მახსოვს, როდის შთავაგონე ჩემს თავს, რომ ახლობელი ადამიანის სიკვდილი იგივეა, რაც რომელიმე შორეულ ქვეყანაში ახლობელი ადამიანის გამგზავრება. მგონი მართლა ისე მაგრად დავიჯერე, რომ თითქმის ყველა მეგობარი დავკარგე, ვინც აქედან წავიდა.

ვიღაც უცხოეთში. ვიღაც კი, როგორც დედაჩემი ამბობს ხოლმე - ”იმსაიქიოს”.

ეტყობა, ამიტომაც არ მჯერა სასაფლაოების. არ მესმის, ვის სანახავად, თუ საპატივცემულოდ დადის ხალხი სასაფლაოზე.

მაგრამ ”იმსაიქიოს” თავი დავანებოთ. გიორგობა ახლოვდება და ვცეთ პატივი იმათ, ვისაც ”ედღესასწაულება”.

”ამსაიქიოს” მივხედოთ.

სხვათა შორის, 2003 წლის გიორგობა ჩემთვისაც დღესასწაული გახდა. სრულიად დარწმუნებული ვიყავი, რომ ”ვარდების რევოლუციის” შემდეგ მიცვალებულები შეიძლებოდა ვერ გაცოცხლებულიყვნენ, მაგრამ უკვე ლეშად ქცეული ქართველები აუცილებლად გაახელდნენ თვალებს. ისინი კი, ვინც ამ ქვეყნიდან გაქცევა მოახერხა, აუცილებლად დაუბრუნდებოდნენ სამშობლოს.

ჩემს ძმას 23 ნოემბრის კადრები გავუგზავნე მექსიკაში. ნახე, რა კარგი ხალხი ვართ, გეყოფა ეხლა, ჩამოდი მეთქი.

ვიღაცეები მართლაც ჩამოვიდნენ. სალომე ზურაბიშვილი როცა მინისტრი გახდა, უკვე საბოლოდ დავიჯერე, რომ ”ამსაიქიოს” მართლაც გაბრწყინება ელოდა; დაგვიბრუნდებოდნენ საუკეთესო ექიმები, არქიტექტორები, მუსიკოსები და ჩვენ გვექნებოდა ყველაზე - როგორც სააკაშვილი ამბობს ხოლმე - ”მაგარი ქვეყანა”!

6 წელი გავიდა იმ წვიმიანი ნოებრიდან. ”ლეშად ქცეულები” უიმედოდ ”ჩაირეცხნენ”. უფრო აქტიურები კი ან წავიდნენ, ანდა წასასვლელად გაემზადნენ. ჩემი ნაცნობ-მეგობრების უმრავლესობამ, ვინც საქართველო დატოვა, თავი იმით გაიმართლა, რომ, ჯერ ერთი, ამ ქვეყანაში ცხოვრება შეუძლებელია და მეორეც - ისინი თავს ”მსოფლიო მოქალაქეებად” გრძნობენ და რაღაც მდაბალი, ნაციონალისტური ვნებებისგან თავისუფლები არიან. კი, ახლა სხედან ფეისბუკში და ჩემზე უკეთაც კი იციან, რა ხდება საქართველოში. მაგრამ, როგორც წესი, ეს იმიტომ კეთდება, რომ რაღაცნაირად დაიმშვიდონ თავი: ”კიდევ კარგი იქიდან წამოვედი! ”.

ვიქტორ ნეკრასოვს ჰკითხეს ერთხელ, სამშობლო რომ გენატრებათ, რას აკეთებთო. ყოველდღე მენატრება და ამ ნოსტალგიას რამე რომ მოვუხერხო, პარიზის ერთ ჯიხურში გაზეთ ”პრავდას” ვყიდულობო.


6 წლის წინ, როცა ”მეფე” მღეროდა წვიმიან რუსთაველზე, ვინ წარმოიდგენდა, რომ ახალი ომისგან წელგატეხილი ქვეყანა ისევ დაცარიელდებოდა იმ ხალხისგან, ვინც რაღაცის გაკეთება იცოდა.

და ”მეფესაც” დავასაფლავებდით. ვინ წარმოიდგენდა ამას?

აგერ, ამსტერდამში - ამ კლაუსტროფობურ ქალაქში, რომელმაც ისევ ვერ შემაყვარა თავი, გოგი ძოძუაშვილი დასახლებულა. მარწმუნებდა, ძალიან კარგი ქალაქია და კარგად ვგრძნობ აქ თავსო.

ე.ი. გოგიც აღარ დაბრუნდება - ამ თაობის ერთ-ერთი ყველაზე ნიჭიერი და მართლა ძალიან საყვარელია ადამიანი?

ვისხედით ასე ჰოლანდიაში დამკვიდრებულ ქართველებში, მე, რატი ამაღლობელი, დათო ტურაშვილი და ლაშა ბუღაძე. ვუყვებოდით, რა ხდებოდა საქართველოში. ჩემგან აშკარად ეწყინათ, როცა ამსტერდამზე ვუთხარი, რა საშინელი ქალაქია, აქ როგორ ცხოვრობთ მეთქი.

რამ მათქმევინა ახლა ეს? ისევ მაქვს იმედი, რომ დაყრიან ყველაფერს და სამშობლოს დაუბრუნდებიან?

რატიმ თავისი ლექსები წაიკითხა, დათომ, როგორც იცის ხოლმე - ხელებით და ფეხებით - უამბო ქართულ სათვისტომოს, რა ხდებოდა საქართველოში... მეორე დღეს ბუღაძემ ჩართო ამსტერდამის მაღაზიაში ნაყიდი ”ოპერის კარაოკე” და ”სიყვარულის ნექტარი” იმღერა.

არ ვიცოდი, ასე კარგად თუ მღერის ლაშა. ჯერ კიდევ არაა გვიან, შედი კონსერვატორიაში, ხმას გაგისწორებენ, სცენაზე ახვალ და უფრო ადვილად მოშორდები უმეცრების წყვდიადს მეთქი (თბილისში იმ დროს თეა თუთბერიძის ამბავი იყო აქტუალური). ეს ვთქვი და ეგრევე ვინანე. რა სისულელე ვუთხარი!

არაო, ჩვენ არსად არ წავალთო. სამივემ მითხრა.

მწერლები არიან და არა მომღერლები! თორემ დაჰკრავდნენ ესენიც ფეხს და გაქანდებოდნენ დასავლეთში.

თუ არა?

აი, ჰოლანდიელებზე რომ ვამბობდი, როგორი უხეში ხალხია, როგორი ხელოვნურია ეს ”ბორცვუკები”, ეს ველოსიპედები... ხომ ამყვნენ? ვქაქანებდით ამაზე და ოთხივეს გვეტყობოდა თვალებში, რომ თავს ვიმშვიდებდით. ვცდილობდით, გაგვემართლებინა ჩვენი უუნარობა გავარღვიოთ სივრცე, რომელშიც რაღაცის შექმნა - არა აქვს მნიშვნელობა ცუდის თუ კარგის - მაინც მოვახერხეთ. გაგვემართლებინა ”ფარფატი” სივრცეში, რომელსაც სამშობლო ჰქვია.

ასეა. ყველა იმართლებს თავს. ის, ვინც წასვლა მოახერხა და ისიც, ვინც ვერაფერი მოუხერხა ამ უცნაურ პატრიოტიზმს. ნინო მანფრედივით, ”პური და შოკოლადში”.

ამ გამართლება-გამართლებაში სულ უფრო მეტად ცარიელდება ჩემი სამყარო კარგი ხალხისგან.

უცნაური მხოლოდ ისაა, რომ ხშირად ეს კარგი ხალხი დასავლეთის ქართულ რესტორნებში იკრიბება და გაკვირვებულია იმით, რომ 2003 წლის შემდეგ ქართული საზოგადოება ვერა და ვერ განვითარდა.

თან გარბის და თანაც იმას იმეორებს, რომ საქართველოს არაფერი ეშველება.

აი, ლაშა, რატი, დათო არსად წავლენ. დამპირდნენ და მჯერა მათი.

ამას წინათ, ძველ გაზეთებში ქექვისას წავაწყდი საკუთარ სტატიას, რომელიც სრულიად დავიწყებული მქონდა. ამ არაფრით გამორჩეულ, მოსაწყენ სტატიას ერთადერთი ღირსება - რის გამოც მის ბლოგზე დადება გადავწყვიტე - ის გააჩნია, რომ რადიო “თავისუფლებას” ეხება.

წერილი დაწერილია 15 წლის წინ, 1994 წლის გაზაფხულზე. მაშინ “თავისუფლება” ჯერ კიდევ მიუნხენიდან მაუწყებლობდა. თბილისში ჯერ კიდევ არ იყო გახსნილი ქართული სამსახურის ბიურო.

ევროპაში სოციალისტური სისტემის რღვევა რადიოს მუშაობაზეც აისახა. მაუწყებლობა უნგრეთზე უკვე შეწყვეტილი იყო. რიგში სხვა ქვეყნებიც იდგნენ. რადიოს მკვეთრად შეუმცირდა დაფინანსება თავის დროზე ჩვენთან ის აღიქმებოდა კომუნისტური ქვეყნების წინააღმდეგ მიმართულ კაპიტალისტური ცხოვრების წესის პროპაგანდად. მას შემდეგ, რაც საქართველო დამოუკიდებელი გახდა, “თავისუფლებამ” თითქოს დაკარგა ფუნქცია.

მაგრამ, მეორეს მხრივ, საქართველოში არ იყო განვითარებული ინტერნეტი და საკაბელო ტელევიზია, არ არსებობდა FM რადოსადგურები. სამაგიეროდ არსებობდა სიდუხჭირე, კუპონი, ენერგოკრიზისი და ინფორმაციის დეფიციტი. ეს ყველაფერი იგრძნობა სტატიაში, რომელიც დაიწერა იმისთვის, რომ საქართველოს რეალურად სჭირდებოდა “თავისუფლება”.

რადიოსთან ჩემი ურთიერთობა ადრე ბავშვობიდან დაიწყო. ახლაც გუშინდელივით მახსოვს, როგორ ველოდებოდი ე. წ. ქსელის რადიოთი ზუსტი დროის სიგნალებს, თუმცა საათის ცნობა არ ვიცოდი.

შემდგომი ეტაპი იყო საფეხბურთო რეპორტაჟები თბილისის “დინამოს” გასვლითი მატჩებიდან, მაგრამ მალე ტელევიზიამ ეს საკითხი თავის სასარგებლოდ გადაწყვიტა და მეც დროებით მივივიწყე რადიო.

რადიოსადმი ინტერესი კვლავ გაღვივდა, როცა ჩვენში მასობრივად შემოიჭრა ტრანზისტორული მიმღებები. ტრანზისტორების რეკლამას არ შევუდგები, მხოლოდ მის ორ უდიდეს პლიუსს შეგახსენებთ: მისი ექსპლოატაცია შეიძლება ელექტროდენის გარეშე, ბატარეებით და რაც მთავარია -ტრანზისტორით შეიძლებოდა მიგვეღო “თავისუფალი ხმები”: “გერმანული ტალღა”, “თავისუფლება”, “ამერიკის ხმა”, BBC და სხვა ნაკლებ მნიშვნელოვანი სადგურები.

“პერესტროიკის” შემდეგ, როდესაც რადიოსადგურების ჩახშობა შეწყვიტეს, აღმოჩნდა, რომ იშვიათი გამონაკლისის გარდა, მოსასმენი თითქმის არაფერი იყო. საქმე იმაშია, რომ ის რადიოსადგურები ყოველთვის ზედმეტი პოლიტიზირებულობით გამოირჩეოდნენ. საბჭოთა კავშირმა კი, სწორედ “პერესტროიკით” დაიწყო დემოკრატიასთან თამაში, რაც ძირითადად იმით გამოიხატა, რომ შედარებით შესუსტდა ცენზურა საინფორმაციო საშუალებებზე. ტელეპროგრამა “ВРЕМЯ”-ს ახალი ამბები თითქმის არაფრით ჩამორჩებოდა “ამერიკის ხმის” ინფორმაციებს. გარდა ამისა, საბჭოთა კავშირმა შედარებით გახსნა საზღვრები და ხალხმა მოგზაურობა დაიწყო, რის გამოც ყოველგვარი აზრი დაკარგა რადიოთი დასავლეთის სამოთხის, დასავლური ცხოვრების წესის პროპაგანდამ.

ყოველივე ზემოთქმულიდან გამომდინარე, თავისუფლების ხმებმა თითქოს ფუნქცია დაკარგა. მაგრამ ეს ერთი შეხედვით. დასავლეთის რადიოსადგურების ქართულ სამსახურებს აქვთ ერთი ამოუწურავი, შედარებით უყურადღებოდ მიტოვებული წყარო – კულტურა. ცხადია, პოლიტიკას არ უარვყოფ, მაგრამ რადიოსადგურებმა ოდნავ რომ გადააადგილონ აქცენტები და მეტი ყურადღება დაუთმონ კულტურის გაშუქებას, მსმენელთა რიცხვი საქართველოში გაიზრდება. მიიჩნიეთ ეს ერთი ჩვეულებრივი მსმენელის სურვილად, რომელსაც ზურგს უმაგრებს სხვადასხვა თაობის რადიომსმენელების აზრი.

მე, როგორც როკით გატაცებული, ყოველთვის სიამოვნებით ვუსმენდი BBC-ის წამყვანების, სემ ჯონსის და უპოპულარესი სევა ნოვგოროდცევის პროგრამებს. ერთი იყო მხოლოდ საწყენი – მსგავსი ტიპის გადაცემები ქართულ ენაზე არ იყო. მაგრამ, ამ ბოლო ხანს, ამ მხრივაც იგრძნობა პატარა ცვლილებები. 1994 წლის იანვრიდან რადიო “თავისუფლების” ქართულმა რედაქციამ დაიწყო ყოველკვირეული 15-წუთიანი პროგრამის – “ახალგაზრდული კალეიდოსკოპის” გადაცემა. ამ ინფორმაციულად ტევადი და გემოვნებით შედგენილი პროგრამების ავტორსვე ეკუთვნის გადაცემის მუსიკალური ქუდები.

პირველ ყოვლისა, ეს პროგრამები ყოველთვის წმინდა მუსიკალურ სახეს არ ატარებს. ავტორი თავის გადაცემებში გვიხატავს იმ საზოგადოებრივ სოციალურ-კულტურული ცხოვრების ფონს, რომელშიც ახლა იმყოფება. შობის ტრადიციები, ჰოლანდიური პაბები, მიუნხენის ისტორია და სხვა. რა თქმა უნდა ეს ყველაფერი შესაბამისი მუსიკალური ფონით: ევროპული საშობაო სიმღერები, მუსიკა, რომელიც ისმის პაბებში, გერმანული სიმღერები. იყო გადაცემები კლასიკურ მუსიკაზე, ახალი ფილმების მიმოხილვა, კინო-მუსიკა, გადაცემები ტოპ-მოდელებზე, “ბითლზის” ვარცხნილობის ისტორიაზე და სხვა მრავალი, ყველას ვერ ჩამოვთვლი.

მაგრამ განსაკუთრებულ ინტერესს როკ-პროგრამები იწვევს. თბილისელ წამყვანებთან შედარებით, კალეიდოსკოპის ავტორს გარკვეული უპირატესობა აქვს: იგი ათი წელი მუშაობდა როკ-ჯგუფში და რაც მთავარია, ხელი მიუწვდება პირველად ინფორმაციასთან. სულ უკანასკნელი ცნობები დასავლეთის როკ-ცხოვრებიდან, ხოლო მუსიკა – ყველაფერი დაწყებული “ბითლზის” ადრეული უიშვიათესი ჩანაწერებიდან, დამთავრებული Nirvana-ს უკანასკნელი სიმღერებით. აქ აზრი არ აქვს გადაცემების ანალიზს – ისინი უნდა მოისმინო და თავად დარწმუნდე იმ ეფექტში, რომელსაც ფურცლიდან ვერ გადმოსცემ.

ერთი სიტყვით, თუ უკვე მოგბეზრდათ ჩვენი ტელევიზიით ნაჩვენები “სანტა მარიები” და ჩაშაქრულ-სისხლიანი ამერიკული ფილმები, ანდა თუ ჯერ კიდევ ეჭვობთ, რომ კარგ მუსიკას არ სჭირდება MTV-სეული კოსმეტიკა, მაშინ შაბათ საღამოს, თორმეტს რომ 15 წუთი დააკლდება, მიუჯექით ძველ, კეთილ რადიომიმღებს და მოისმინეთ “თავისუფლების” პროგრამა “ახალგაზრდული კალეიდოსკოპი”.