Accessibility links

რადიო თავისუფლება რადიო თავისუფლება

ბლოგები

არსად მსოფლიოში დემოგრაფიული საკითხი ისე მწვავედ არ დგას, როგორც ეს ისრაელშია. არსად ისრაელის ტერიტორიაზე ეთნიკური პრობლემა ისე მტკივნეულად არ აღიქმება, როგორც ეს „ბიბლიურ“ ქალაქ იერუსალიმშია. და ეს მიუხედავად იმისა, რომ იერუსალიმის მოსახლეობა ისრაელის მოსახლეობის 7 %-ზე ნაკლებია. დღესაც, ახლო აღმოსავლეთის კონფლიქტის ახალი აფეთქება ეთნიკურმა ნაპერკალმა გამოიწვია: შიშმა, რომ ისრაელის უმაღლესი სასამართლო იერუსალიმიდან რამდენიმე არაბი ოჯახის გასახლების გადაწყვეტილებას გამოიტანდა, ხანძარში გაახვია რეგიონი.

ნაომი შემერის ცნობილი სიმღერა იერუშალაიმ შელ ზაჰავ“-ის მიხედვით იერუსალიმი ოქროს, ბრინჯაოს და შუქის ქალაქია. შემერმა ეს სიმღერა დაწერა 1967 წლის მაისში, იერუსალიმის გაერთიანებამდე რამდენიმე დღით ადრე. და სულ მალე შემერის „ოქროს იერუსალიმი“ ისრაელის არაოფიციალურ ჰიმნად იქცევა.

არადა იერუსალიმს, მსოფლიოს ამ ყველაზე „ბიბლიურ“ ქალაქს, სიონიზმის დამფუძნებელი მამები საერთოდ არ აღიქვამდნენ ოქროსა და ბრინჯაოს ქალაქად. თეოდორ ჰერცლი იერუსალიმს ბინძურ ხვრელად თვლიდა. მას გულს ურევდა ქალაქის არაბული ხედები და მიაჩნდა, რომ იგი არ უნდა ყოფილიყო ისრაელის დედაქალაქი. არც დავიდ ბენ გურიონს ჰქონდა უფრო რომანტიული წარმოდგენა იერუშალაიმზე : 1948 წლის 14 მაისს, ქვეყნის ინაუგურაციისას თელ-ავივში, ისრაელის სახელმწიფოს პირველი მეთაური საერთოდ არ ახსენებს იერუსალიმს თავის სიტყვაში (სხვათა შორის, გაეროს 1947 წლის გადაწყვეტილება - იერუსალიმის საერთაშორისო ქალაქად გამოცხადების შესახებ - ზუსტად ამ მიმართულებით გადადგმული ნაბიჯი იყო).

მაგრამ ომში (ისე როგორც ბიბლიაში), ხალხს ურჩევნია ქალაქების (ისე, როგორც ბავშვების) ორად გაჭრა, ვიდრე საკუთარი წილის დათმობა. და 1948-1949 წწ. ომის შედეგად - როდესაც შვიდი არაბული ქვეყანა ახლადშობილ ისრაელს თავს დაესხმება - ყველაზე ბიბლიური ქალაქი ორად გაიყოფა იორდანელებსა და ისრაელელებს შორის.

ამ ამბიდან ოციოდე წლის თავზე, რომ არა იორდანიის გადაწყვეტილება, ხელახლა თავს დასხმოდა ისრაელს, იერუსალიმი ასე „ბიბლიურად“ ორად გახლეჩილი დარჩებოდა. მაგრამ 1967 წლის ივნისში იორდანიის მეფე ჰუსეინის „ბიბლიური მასშტაბის“ შეცდომა კარდინალურად შეცვლის მოვლენათა მსვლელობას...

1967 წლის ივნისში ეგვიპტის წინააღმდეგ ისრაელის ომში იერუსალიმს საერთოდ არანაირი როლი არ გააჩნდა. და, აი, 1967 წლის 5 ივნისს, გადაწყვეტს რა იერიში მიიტანოს ისრაელზე, იორდანიის მეფე ჰუსეინი შემოატრიელებს ბედის ბორბალს. ცაჰალის (ისრაელის არმიის) კონტრშეტევა ადვილად უკუაგდებს იორდანიის ნაწილებს. ამ სიტუაციაში მოშე დაიანი, ისრაელის თავდაცვის მინისტრი, ერთპიროვნულად გადაწყვეტს, რომ „ბიბლიური“ შანსის ხელიდან გაშვება არ შეიძლებოდა და სამხედროებს 1949 წლიდან არსებულ გამყოფ ხაზთან არ გააჩერებს. და ასე, 7 ივნისს, გამთენიისას, ცაჰალის სადესანტო ნაწილი ადვილად მიაღწევს დასავლეთის ე.წ. „გოდების კედელს“, იუდაიზმის ამ ყველაზე უფრო წმინდა ადგილს... ადგილს, სადაც, მიუხედავად 1949 წლის საზავო შეთანხმებისა, ებრაელები ლოცვას ვერ ახერხებდნენ. „ტაძრის მთა ჩვენს ხელთაა“ - ასე უპატაკებს მოშე დაიანს მოთა გური, სადესანტო ნაწილის მეთაური.

აი ამგვარად, 1967 წლის ივნისში, „ბიბლიურად“ გახლეჩილი ქალაქი „ბიბლიურადვე“ გაერთიანდება. აი ასე, 71 კვადრატული კილომეტრის მიერთება გამოიწვევს ბიბლიური მასშტაბის გეოპოლიტიკურ რევოლუციას.

მაგრამ ის, რაც 1967 წლის ივნისში მოხდა, მთლიანად გასცილდება წმინდა გეოპოლიტიკას - რევოლუცია იქნება ასევე რელიგიური. ამ პერიოდიდან მოყოლებული, ებრაული რელიგია დაიწყებს დიდი ნაბიჯებით შესვლას სიონიზმში. იუდაიზმის რელიგია - რომლის ფეთქებად პოტენციალს მშვენივრად იცნობდნენ სიონიზმის მამები და რომელიც მათ დიდ დისტანციაზე ეჭირათ - ფართოდ შეიჭრება ისრაელის პოლიტიკაში. და ებრაული რელიგიის მიერ ისრაელის პოლიტიკის ეს ოკუპაცია არსად არ იქნება ისე სასტიკი, როგორც იერუსალიმში, „ბიბლიურობის“ ამ ეპიცენტრში. „ლოგიკურია ბიბლიური ქალაქისათვის“ - იტყვის ალბათ მკითხველი...

ებრაული რელიგიის მიერ ისრაელის პოლიტიკის ოკუპაციის მიზეზი კი იქნება ეთნოგრაფიული შიში. სწორედ ამ ბიბლიურ ქალაქში დაუპირისპირდება არაბული „დემოგრაფიული ბომბი“ ებრაულ „დემოგრაფიულ ბომბს“: 1967 წლის ივნისში თუ არაბები შეადგენდნენ იერუსალიმის მოსახლეობის 25,8 %, დღესდღეობით მათი წილი 38 %-ს აღწევს. სწორედ ამის გამო, ამ „ბიბლიური“ ქალაქის ებრაული მოსახლეობის ულტრა-ორთოდოქსირება გახდება ამ ეთნოგრაფიული შიშის როგორც სიმპტომი, ისე პანაცეა. სწორედ ამ ორი „ეთნიკური ბომბის“ ჭიდილი და მასთან დაკავშირებული იერუსალიმის ურბანიზაციის პოლიტიკა (რომელსაც ზოგი პოლიტიკური მიმომხილველი კოლონიზაციას უწოდებს), იქნება ის ფერი, რომლითაც შეიღებება როგორც ამ ბიბლიური ქალაქის, ისე ზოგადად ისრაელის ურთიერთობა არაბებთან უკანასკნელი ორმოცდაათი წლის განმავლობაში.

სხვათა შორის, რელიგიის ეს შეჭრა პოლიტიკაში ძალიან ნათლად აისახება „ბიბლიური“ ქალაქის მუნიციპალურ არჩევნებზე: იერუსალიმის 1993 წლის მერის არჩევნებში მემარჯვენე ეჰუდ ოლმერტი სასტიკად დაამარცხებს ლეგენდალურ მემარცხენე ქალაქის თავკაც ტედ კოლეკს, რომელიც იერუსალიმს 1965 წლიდან ხელმძღვანელობდა. ათი წლის შემდეგ თვით მემარჯვენე ეჰუდ ოლმერტი იგემებს მარცხს ულტრა-ორთოდოქს ური ლუპოლიანსკისგან. „არაბებთან თანაცხოვრება მკვდარია.“ - აღნიშნავს ამ პროცესით გაწბილებული ტედ კოლეკი, „ბიბლიური“ ქალაქის ეს ყველაზე გრძელვადიანი მერი. ამ დღეეებში ისრაელის არაბ და ებრაელ მოქალაქეებს შორის განვითარებულმა ინტერეთნიკურმა შეტაკებებმა, რომლებიც წმინდა წყლის პოგრომებსა თუ ლინჩის წესით გასამართლებაში გადაიზარდა, კიდევ ერთხელ აჩვენა, რომ ტედ კოლეკი არ ცდებოდა.

„მე ვყვირი, ვღრიალებ... ზურგს უკან ხმა მესმის - ვხვდები, სარდაფის კარი ჩაკეტეს. ორიდან (წითელარმიელიდან) ერთ-ერთმა მაჯებში ჩამავლო ხელი და გასასვლელში გამიყვანა. მეორემ ხელი ყელში წამავლო და ისე მიმათრევს. დახრჩობის შიშით ყვირილი შევწყვიტე. ძირს მაგდებენ. ჯიბიდან რაღაც მივარდება. ხმაზე ვხვდები, რომ სახლის გასაღებების აცმაა. თავით მიბჯენილი ვარ სარდაფის კიბის უკანასკნელ კიბეს, ზურგით კი - ცივ ნესტიან ქვას. მაშინ, როცა ერთ-ერთი ქვედა საცვალს მახევს და ჩემზე ძალადობს, მე ვცდილობ სინათლის სხივს ვუყურო, რომელიც ჭუჭრუტანიდან ანათებს. (...) მინდა წამოვდგე, მაგრამ ამ დროს მეორე მახტება თავზე...“. 1945 წლის 27 აპრილს, პარასკევ დღეს, ამ ბერლინერ ქალს ორჯერ გააუპატიურებენ წითელარმიელები. იგივე განმეორდება შაბათსაც და კვირასაც.

ანონიმი ბერლინელი ქალის დღიურიდან ეს ნაწყვეტი არის ისტორიკოსების ხელთ არსებული უნიკალური პირველწყარო, იმ ასიათასობით გერმანელ ქალს შორის, რომელიც წითელარმიელების ძალადობის მსხვერპლი გახდა. ის, რომ ასიათასობით ქალიდან მხოლოდ ერთი-ორმა გადაწყვიტა - და ისიც ანონიმურად - ფურცლისთვის გაენდო პირადი ტრაგედია, გასაკვირი ამაში არაფერია. ასეთი მასშტაბის კოლექტიური ტრაგედიის შემდეგ, საზოგადოება, როგორც წესი, ერთხმად სიჩუმეს არჩევს.

სხვათა შორის, სიჩუმეს არჩევს არა მხოლოდ მსხვერპლი, არამედ თვითმხილველიც. თხუთმეტიოდე წელია, რაც მსოფლიოს სხვადასხვა კუთხეში ომებგამოვლილ ვეტერანებს ვხვდები. განსაკუთრებით ბევრი ინტერვიუ მაქვს აღებული მეორე მსოფლიო ომის ვეტერანებთან. იმ შემზარავ ისტორიებს შორის, რომლებიც მათ აქვთ განდობილი, განსაკუთრებით მეკუმშებოდა გული ომის ორი ვეტერანის - ელენა ბონერის და გრიგორი პომერანცის - მოსმენისას. არასდროს დამავიწყდება ელენა ბონერის რეაქცია, როდესაც დავუსვი კითხვა წითელარმიელების მიერ ჩადენილ ომის დანაშაულებებზე. კითხვის დასმის შედეგად ბონერი ჯერ გახევდება, შემდეგ კი მას კანკალი აიტანს: „არ მინდა ამაზე საუბარი! ამაზე როცა ვფიქრობ... ერთხელ ვენაში ხუთი წლის გოგონა მოიყვანეს... არა, არ მსურს ამაზე საუბარი!“ - ისტერიული ხმით მომაყვირებს.

ფოტოზე აღბეჭდილია 1944 წლის 28 ან 29 ოქტომბერს, აღმოსავლეთ პრუსიის სოფელ ნემერსდორფში გაუპატიურებული და შემდეგ მოკლული ქალებისა და ბავშვების ცხედრები. წითელი არმიის მიერ ჩადენილი ეს ომის დანაშაული ფართოდ იქნება გამოყენებული გებელსის პროპაგანდის მიერ.

„პირველი შემთხვევა აღმოსავლეთ პრუსიაში მოხდა“ - მონოტონურად დაიწყებს თხრობას გრიგორი პომერანცი. „სახლში შევედი ღამის გასათევად და ვხედავ ლოგინში მწოლიარე ასაკოვან ქალს, რომელსაც ფეხზე ადგომა უჭირდა. (...) აღმოჩნდა, რომ 7 წითელარმიელი ყოფილა მასთან და ბოლოს, ე.წ. სუვენირის სახით, ფეხებშუა ბოთლი თავდაყირა გასთხარეს. ეს მხოლოდ დასაწყისი იყო. შემდეგ ბერლინში უკვე ჩვევად გადაიქცევა ასეთი „სუვენირების“ დატოვება. (...) ომის დასრულებისას პრაღაში მოვხვდი. იქ უფრო მკაცრად უყურებდა სარდლობა ამ დანაშაულს: გერმანელი ქალის გაუპატიურებისათვის 5, ხოლო ჩეხის - 10 წელს აძლევდნენ. (...) ლევ კოპელევი მომიყვა, რომ მასთან ერთად გულაგში იჯდა ერთი წითელარმიელი, რომელმაც ოფიცერი მოკლა, რადგან ამ უკანასკნელმა მას ურიგოდ წასვლა აუკრძალა... ჰო, ჰო, ქალის გაშლილი ფეხების წინ მდგარი რიგის დაცვა მოსთხოვა.“

რამდენი ქალი გახდა წითელარმიელების ძალადობის მსხვერპლი? 600 000 მხოლოდ ბერლინში, 2 მილიონი გერმანიის მასშტაბით? - როგორც ამას სამედიცინო დოკუმენტაციაზე დაყრდნობით (Barbara Johr) ვარაუდობს ბარბარა იორი? თუ შტეფან ვოლესა (Stefan Wolle) და ილკო-საშა კოვალჩუკის (Ilko-Sascha Kowalczuk) მოყვანილ ბევრად უფრო ნაკლებად კატეგორიულ რიცხვებს ვენდოთ? - მათი აზრით, მარტო ბერლინში 110 ათასიდან 800 ათასამდე ქალი გახდა ძალადობის მსხვერპლი, მათ შორის - დაახლოებით 40% რამდენჯერმე იქნა გაუპატიურებული.

ევგენი ხალდეის ეს ფოტო გადაღებულია ვენის პარკში 1945 წლის 13 აპრილს. ფოტოზე აღბეჭდილია ოჯახი (ცოლ-ქმარი ორი შვილით), რომელიც წითელი არმიის ხელში ჩავარდნის შიშით თვითმკვლელობით დაასრულებს სიცოცხლეს. 1945 წლის პირველ ნახევარში, მთელი რაიხის მაშტაბით, რამდენიმე ათას ანალოგიურ შემთხვევას ჰქონდა ადგილი.
ევგენი ხალდეის ეს ფოტო გადაღებულია ვენის პარკში 1945 წლის 13 აპრილს. ფოტოზე აღბეჭდილია ოჯახი (ცოლ-ქმარი ორი შვილით), რომელიც წითელი არმიის ხელში ჩავარდნის შიშით თვითმკვლელობით დაასრულებს სიცოცხლეს. 1945 წლის პირველ ნახევარში, მთელი რაიხის მაშტაბით, რამდენიმე ათას ანალოგიურ შემთხვევას ჰქონდა ადგილი.

დღესდღეობით გაურკვეველი რჩება არა მარტო მსხვერპლის დაახლოებითი რაოდენობა, არამედ დანაშაულის დინამიკა დროში თუ გეოგრაფიაში - წითელარმიელების მიერ ქალების მასობრივი გაუპატიურება ხდებოდა ასევე პოლონეთში, ჩეხოსლოვაკიაში, უნგრეთში, რუმინეთსა თუ ავსტრიაში.

დღეს ისტორიკოსებმა ბევრად მეტი იციან ერთ მუჭა გერმანელ ქალ-ჯალათებზე, (მაგალითად, საკონცენტრაციო ბანაკის ზედამხედველებზე), ვიდრე ურიცხვ გერმანელ ქალ მსხვერპლზე. მიუხედავად იმისა, რომ women’s studies, gender studies ატლანტიკის ოკეანის ორივე მხარეს ყვავის, ძნელია მოიძიო ისტორიკოსი, რომელსაც ამ საკითხის კვლევა სურდეს... გასაგებია, რომ საკუთარი ნაცისტური წარსულით დათრგუნული გერმანული ისტორიოგრაფიისათვის ეს თემა არასდროს ყოფილა მიმზიდველი, მაგრამ ისტორიის ნაწილის იატაკქვეშეთში დატოვება ხომ ავტომატურად მითების ისტორიზაციას ახდენს და მათ ულტრანაციონალისტების ხელში საშიშ იარაღად აქცევს?... როგორც გიუნტერ გრასი დაწერს „კიბორჩხალას ტრაექტორიაში“, „ისტორია, რომელშიც ხელებს ვაფათურებთ, სხვა არაფერია, თუ არა საპირფარეშოს გაჭედილი კანალიზაცია: ვასხამთ და ვასხამთ წყალს და, მიუხედავად ამისა, განავალი სულ უფრო და უფრო ზევით ამოდის“.

ჩამოტვირთე მეტი

ბლოგერები

ყველა ბლოგერი
XS
SM
MD
LG