100 წლის წინ, როცა რუსეთის იმპერიამ რღვევა დაიწყო და მეფის ჯარში მომსახურე ქართველმა გენერლებმა სამშობლოს მიაშურეს, საქართველოს პირველი რესპუბლიკის მომავალმა მთავარსარდალმა, გიორგი კვინიტაძემ მშობლიური ენა არ იცოდა.
„ლაპარაკობდნენ ქართულად. მე არ ვიცოდი ჩემი მშობლიური ენა და ძლივს ვიჭერდი ლაპარაკის ზოგად შინაარსს“, - ასე იხსენებს გიორგი კვინიტაძე 1917 წლის თებერვალში გამართულ ქართველ სამხედროთა კავშირის დამფუძნებელ კრებას, რომელზეც სახელოვანი გენერალი მმართველი კომიტეტის წევრად აირჩიეს.
„ამირჩიეს ჩემი პროტესტის მიუხედავად, ენის არცოდნის გამო ვერ ვიქნებოდი აქტიური მუშაკიო“, - წერს კვინიტაძე მოგონებების წიგნში.
მებრძოლ გენერალსა და საქართველოს შეიარაღებული ძალების მომავალ სარდალს კარგად ესმოდა, რომ მტერთან გადამწყვეტ ბრძოლებამდე, ქართველი ჯარისკაცების გული უნდა მოეგო და ამ მნიშვნელოვან ბრძოლაში მშობლიური ენის ცოდნას გადამწყვეტი როლი ექნებოდა. აკი, დაიწყო კიდეც ენის შესწავლა 45 წლის ასაკში:
„მაშ ასე, სოფელში, სადაც სამი თვე გავატარე, ვისწავლე ქართულად წერა და კითხვა, მაგრამ, ენას, რა თქმა უნდა, ჯერ ვერ ვფლობდი. ოქტომბერში დავბრუნდი ტფილისში და იქ გავაგრძელე მეცადინეობა ქართულ ენაში. სწორედ მაშინ, ქართული სამხედრო გაზეთის რედაქტორის თხოვნით დავწერე რამდენიმე სტატია, რომლებიც შეასწორა ჩემმა ქართულის მასწავლებელმა თედო სახოკიამ“.
ცხადია, მასწავლებლად თედო სახოკია არ ჰყოლია საქართველოს მოქმედ უმაღლეს მთავარსარდალს, რომელიც საფრანგეთში დაიბადა და გაიზარდა, თუმცა სალომე ზურაბიშვილმა, მშობლებისა და თავისი ძალისხმევით, ქართული ენა მაინც შეისწავლა. მართალია, მკვეთრი აქცენტით ლაპარაკობს და ხშირად უშვებს შეცდომებს (რის გამოც ოპონენტები მწვავედ აკრიტიკებენ), მაგრამ ფაქტია, ხალხთან (მათ შორის ეთნიკურ უმცირესობებთან) კომუნიკაციაში სალომე ზურაბიშვილი მხოლოდ სახელმწიფო ენას იყენებს. სწორედ ამ ენაზე მიმართა პრეზიდენტმა ახალქალაქელებს 14 აპრილს, როცა სახელმწიფო ენის დღის აღსანიშნავად სამცხე-ჯავახეთში ჩავიდა.
„ამ ქვეყანაში ქართული უნდა გახდეს ნამდვილი სახელმწიფო ენა ანუ ყველას ენა, როგორც მე ვარ ყველას პრეზიდენტი“, - თქვა სიტყვით გამოსვლისას სალომე ზურაბიშვილმა, რომლის თქმითაც, საქართველოში სახელმწიფო ენა უნდა იყოს ყველასათვის ხელმისაწვდომი, რადგან „ენა არის ურთიერთობების მთავარი კარი. თუ გვინდა ერთმანეთს ვესაუბროთ, ერთმანეთს გავუგოთ და პატივი ვცეთ - ეს ყველაფერი გადის ერთი ენის, სახელმწიფო ენის ცოდნაზე. მე, ჩვენ, სახელმწიფო არაფერს დავიშურებთ იმისათვის, რომ უფრო ხელმისაწვდომი იყოს ქართული ენა პირველ რიგში ბავშვებისათვის, რათა მათთვის ღია იყოს ყველა კარი, ყველა კარიერა და არაფერი ხელს არ უშლიდეს“.
თუმცა საქართველოს მოქმედი პრეზიდენტისა და მისი წინამორბედების ამგვარი სურვილის მიუხედავად, სახელმწიფო ენის არცოდნა კვლავ გადაუჭრელ პრობლემად რჩება. ქართული სახელმწიფო დამოუკიდებლობის აღდგენის დღიდან ცდილობს შეასწავლოს ეთნიკურ უმცირესობებს სახელმწიფო ენა. თითქმის ათი წელია მოქმედებს პროგრამა „1+4“, რომლის მიხედვითაც, ყოველი აბიტურიენტი, რომელიც წარმატებით აბარებს ზოგადი უნარების ტესტს, ხდება მოსამზადებელი კურსის სტუდენტი და შეისწავლის ქართულს, როგორც მეორე მშობლიურ ენას. აბიტურიენტი, რომელიც 50%-ზე მეტ ქულას დააგროვებს, ეუფლება სახელმწიფო გრანტს და ხუთი წლის განმავლობაში უფასოდ იღებს განათლებას.
გარდა ამისა, სახელმწიფო ენის სწავლების პროგრამას ახორციელებს ზურაბ ჟვანიას სახელობის სახელმწიფო ადმინისტრირების სკოლა, რომელიც ქვემო ქართლში, სამცხე-ჯავახეთში და კახეთში, 10 რეგიონული სასწავლო ცენტრისა (მარნეული, ბოლნისი, დმანისი, გარდაბანი, წალკა, ახალქალაქი, ნინოწმინდა, ლამბალო, ლაგოდეხი, ახმეტა) და სოფლებში არსებული მობილური ჯგუფების მეშვეობით, ცდილობს ასწავლოს სახელმწიფო ენა.
როგორც ფილოლოგი ოქტაი ქაზუმოვი ამბობს, ორივე პროგრამა მეტ-ნაკლები წარმატებით მუშაობს, თუმცა ამის მიუხედავად, საქართველო მაინც შორსაა პრობლემის საბოლოო გადაჭრისგან, რადგანაც ვერ ხერხდება სახელმწიფო ენის სათანადოდ სწავლება ეთნიკური უმცირესობების სკოლებში, რომლებიც ქართული ენის კვალიფიციური პედაგოგების ნაკლებობას განიცდიან.
„თუ მასწავლებელმა კარგად იცის ქართული ენა, მაგრამ არ იცის აზერბაიჯანული, მასწავლებელსა და მოსწავლეებს შორის კომუნიკაცია მაინც ვერ შედგება, შედეგად, სწავლის ეფექტიანობა იქნება დაბალი, ამიტომ ძირითადი აქცენტი უნდა გაკეთდეს მოსწავლე-სტუდენტებზე ქვემო ქართლიდან და სამცხე-ჯავახეთიდან, უნდა მოხდეს მათი მატერიალური და სხვა სახის სტიმულირება პედაგოგებად მომზადების მიზნით, რათა უმაღლესი განათლების მიღების შემდეგ, ე.წ. „ორენოვანი ახალგაზრდები“ მასწავლებლებად დაბრუნდნენ მშობლიურ მხარეში“, - ამბობს ოქტაი ქაზუმოვი.
სახელმწიფო ენის სწავლების პროგრამას ასევე აფერხებს იმედგაცრუება, რომელიც ბევრ ახალგაზრდას დაეუფლა უმაღლესი განათლების მიღების შემდეგ. სახელმწიფო პროპაგანდა ქართული ენის ცოდნას წარმოაჩენდა როგორც წარმატების გასაღებსა და სახელმწიფო სამსახურში დასაქმების წინაპირობას.
„ქართულ ენაზე უმაღლესი განათლების მიღება არ აღმოჩნდა საკმარისი სახელმწიფო სამსახურში დასაქმებისათვის. ახალგაზრდებმა აღმოაჩინეს, რომ ცენტრალურ თუ ადგილობრივ სტრუქტურებში გადაწყვეტილებები სულ სხვა ნიშნით მიიღებოდა. ხშირ შემთხვევაში თანამდებობებზე ინიშნებიან ისეთი ადამიანები, რომლებმაც ქართული საერთოდ არ იციან. ნეპოტიზმის ასეთმა მასშტაბმა იმედი გაუცრუა ბევრ ახალგაზრდას“, - მიაჩნია ოქტაი ქაზუმოვს.
ცხადია, მხოლოდ სახელმწიფო ენის ცოდნა ვერ იქნება დასაქმებისა და კარიერული ზრდის საკმარისი პირობა. ასე რომ იყოს, ბევრად უკეთესი ქართულით მოლაპარაკე პრეზიდენტი გვეყოლებოდა, თუმცა ისიც აშკარაა, რომ დღეს სახელმწიფო ენის სწავლების სტიმულირებას ყველაზე მეტად ნეპოტიზმი და პირად ნდობაზე დაფუძნებული ურთიერთობები აფერხებს, სახელმწიფო ენის არცოდნა კი ხლეჩს და ასუსტებს სახელმწიფოს, ართულებს კომუნიკაციას საზოგადოების ცალკეულ ნაწილებს, მათ შორის მთავარსარდალსა და ხალხს შორის, რაც მტრის წისქვილზე ასხამს წყალს. პროპაგანდისტულ ომში ხომ ენაც იარაღია და როგორც ყველა იარაღი, თუ გამართულია, შენს სამსახურშია, თუ არადა - მტრის. ასი წლის წინ ეს იცოდა საქართველოს უმაღლესმა მთავარსარდალმა, იცის თუ არა დღევანდელმა?
