Accessibility links

რადიო თავისუფლება რადიო თავისუფლება

ბლოგები

Sorry! No content for 10 ნოემბერი. See content from before

ოთხშაბათი, 6 ნოემბერი 2019

ერთმა პატრიოტმა კაცმა 1924 წლის ამბოხებაზე დაწერა, ქართველ ხალხში უმანკოება აჯანყდაო.

უმანკო მგონი აღარავინ დარჩა საქართველოში, მაგრამ რაღაც აჯანყების მსგავსი მართლა ხდება დღეს: გამოდიან მოქმედი ან ყოფილი სასულიერო პირები და ისეთი ფორმით ამხელენ „მაღალ იერარქებს“, რომ წარმოუდგენელელია, გინდა ერმა და გინდა ბერმა, ძველებურად განაგრძონ ცხოვრება.

სულ ცოტა ხნის წინ, ყველამ ერთად ვნახეთ, როგორ შეცვალა სამყარო me too-ს აქციამ, რამდენმა ადამიანმა შეძლო ძალების მოკრება და მოძალადის მხილება, მით უმეტეს შეცვლის ჩვენს სამყაროს მხილებების ის ტალღა, რომელიც 31 ოქტომბრის შემდეგ დაიწყო. ვიღაც სექსუალური ძალადობის გამო ჩივის, ვიღაც პედოფილიაში სდებს ბრალს, ვიღაც კი მაღალ იერარქებს „მკვლელობაზე მძიმე ცოდვაში“ ამხელს. ამასთან ყველა ბრალდებას ჰყავს როგორც კონკრეტული ავტორი, ასევე კონკრეტული ადრესატი. ეს ადამიანები ღიად წერენ გაზეთებში, სოციალურ ქსელებში, ლაპარაკობენ ტელევიზიებში... მთავარეპისკოპოს იაკობისა და მიტროპოლიტ პეტრეს მიერ აღწერილი სამყაროც ყველა შესაძლო მანკიერებას იტევს: ძალაუფლებისათვის ბრძოლა, კარის ინტრიგები, შეთქმულება, ძალადობა, სექ-სკანდალები და ა.შ. რომ არა მთვრალი იაკობის ძველბიჭური ლექსიკით გაჯერებული საუბარი და მიტროპოლიტ პეტრეს ემოციური შეძახილი „პიდარასტია“ - თავი შუასაუკუნეების პირქუშ გოთიკურ დეტექტივში გვეგონებოდა.

ეკლესია გარეთ ეძებდა მტერს, თვალს ხუჭავდა თავისი წევრების არაჯანსაღ ვნებებზე, იყო ეს დაკავშირებული ძალაუფლებასთან, სიმდიდრესათან თუ სხვა სახის მანკიერებასთან, სხვის თვალში ეძებდა ბეწვს და შედეგად დაემართა ის, რაც სხვის თვალში ბეწვის შემჩნევაზე გაფაციცებულ ადამიანებს ემართებათ ხოლმე: დირე ვერ დაინახა საკუთარ თვალში!

„დაიწყო დიდი შეტევა ეკლესიაზე და ეროვნულ ფასეულობებზე. ბოროტი ცდილობს, შეურაცხყოს და ეჭვქვეშ დააყენოს ყოველივე ღირებული, ხალხს იდენტობა დააკარგვინოს და იმედი ჩაუკლას, თანაც ამას სიმართლისა და სიკეთის სახელი დაარქვას“, - საპატრიარქოს მიერ გავრცელებული ეს გაცხადება იმაზე მეტყველებს, რომ შეცვლილ რეალობას ვერავინ უსწორებს თვალს, განსხვავებით ათასი წლისწინადელი რუის-ურბნისის საეკლესიო კრებისა, როცა ითქვა, პირველ რიგში განვკვეთეთ და მღვდლობის პატივი ჩამოვართვით ისეთ ეპისკოპოსებს, რომლებიც ღირსეულად ვერ ატარებენ მღვდელმთავრობის პატივს და უღირსნი არიან პირველი მწყემსმთავრის ქრისტესი, რადგან სიწმინდის შეხება არაწმინდისგან არ შეიძლებაო.

ცხადია, არავინ ითხოვს ისტორიის გამეორებას და ახალ რუის-ურბნისის კრების მოწვევას. მარტივი გამოსავალი იქნება პრობლემების აღიარება, კრიტიკის მიღება, გახსნილობა... ჯერ კიდევ ასი წლის წინ, როცა საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალია ახალი აღდგენილი იყო, გაზეთში შეიძლებოდა ასეთი შინაარსის განცხადების წაკითხვა:

„ხუთშაბათს, 12 აპრილს (ძველი სტილით), ნაშუადღევის 4 საათზე დანიშნულია კუკიის წმ. ნინოს ეკლესიის მრევლის კრება, ეკლესიის საბჭოსი და მნათეს ასარჩევად. საზოგადოება რამდეგნიც დაესწრება, კრება ჩაითვლება კანონიერად“, - „სახალხო საქმე“. 1918 წ.

დღეს, რბილიად რომ ვთქვათ, მრევლი მოკლებულია ამგვარ ფუნქციას. შესაბამისად, სანთლით საძებნი გახდა დავით კლდიაშვილის მოთხრობაში („მრევლში“) აღწერილი ზოსიმე მღვდლის ტიპი, რომლის „გული სწუხდა, გმინავდა, რადგანაც თავის გარშემო ხედავდა ამ მართლა და უმწეო, ღვთის ანაბარად მირჩენილ ქმნილებათ, სულით დაჩაგრულთ, უსაშუალოთ, ყოველ მხრივ საცოდავთ; და ეგ საერთო ტანჯვა, საერთო მწუხარება, საერთო გაჭირვება თან უიმედობაშიაც აგდებდა და თან არიგებდა თავის საკუთარ გაჭირვებასთან და თავის ბედთან“.

სადღაა საერთო ტანჯვა, საერთო მწუხარება, საერთო გაჭირვება?! ცხადია, გამონაკლისი არსებობს, მაგრამ ჩვენ ყველანი ვხედავთ როგორ უჭირს ხალხს და როგორი ძვირადღირებული ავტომობილებით დადიან მათი სულიერი მამები, როგორი ავტოშოუები იმართება სანაპიროზე სინოდის სხდომების დროს...

საქართველოს საპატრიარქოს ცუდი სამსახური გაუწია კონკორდატმა, რომლის პირველივე მუხლი გვეუბნება, რომ სახელმწიფო და ეკლესია ადასტურებენ მზადყოფნას, ითანამშრომლონ ურთიერთდამოუკიდებლობის პრინციპის დაცვითო.

არ გამოვიდა თანამშრომლობა დამოუკიდებლობის დაცვით. ეს თანამშრომლობა ძალიან დაემსგავსა კორუფციულ გარიგებას: მთავრობა აძლევს ეკლესიას ქონებას, ეკლესია მხარს უჭერს მთავრობას არჩევნებში. სწორედ კონკორდატის წყალობით ეკლესია დაემსგავსა ხელისუფლების შტოს, რომელიც მნიშვნელოვან როლს თამაშობს არჩევნებში. ცხადია, ხელისუფლებას აქვს ბუნებრივი ინტერესი გააკონტროლოს ასეთი „შტო“. შესაბამისად, მთავარეპისკოპოს იაკობის ნათქვამიც, პატრიარქის შეცვლის თაობაზე, აღარ გვეჩვენება დაუჯერებელ რამედ: ერთია, როცა მხარს გიჭერენ, მაგრამ სულ სხვაა, როცა გემორჩილებიან.

დაასახელეთ სხვა რომელიმე მნიშვნელოვანი ინსტიტუცია, რომელიც დღევანდელ საქართველოში არ ემორჩილება მმართველ პარტიას, უფრო სწორად მის თავმჯდომარეს.

კონსტიტუციით გარანტირებული დამოუკიდებლობის მიუხედავად, ეკლესია თავისი ნებით აღმოჩნდა ჩართული პოლიტიკურ ბრძოლაში, რამაც ბუნებრივად შეიტანა ეკლესიაში პოლიტიკისათვის დამახასიათებელი ბრძოლის მეთოდები და საშუალებები. დღეს ყველა ხედავს, მორალური, მატერიალური თუ პოლიტიკური ფაქტორების გამო, როგორი დუღილია საქართველოს ეკლესიის შიგნით. მდგომარეობას ერთი-ორად ამძიმებს ამ ინსტიტუციის ჰერმეტულობა, რაც, ფიზიკის კანონების გათვალისწინებით, აფეთქებითა და სრული კატასტროფით შეიძლება დასრულდეს. ალბათ ეკლესიაშიც მიხვდებიან, რომ მანკიერი ჩახუთულობის დრო დასრულდა: უმანკოების დაბრუნება, შესაძლოა, აღარ გამოვიდეს, მაგრამ მეტი გახსნილობით, პოლიტიკისგან დისტანცირებით, ქვეყნის ინტერესების საწინააღმდეგოდ მოქმედი პირების გამოვლენითა და საკუთარ წიაღში მოძალადებიის მხილებით, შეიძლება გადაარჩინონ თავიანთ თავში „ზოსიმე მღვდელი“, რომელიც არც ოკუპანტის მადიდებელი იქნება, არც პოლიტიკოსი და არც ბიზნესმენი...

ბევრის თვალში საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია დიდი ხნის განმავლობაში მონოლითური რელიგიური ერთობის იმიჯს ინარჩუნებდა. ეკლესია ცდილობდა, თავი ისეთ რელიგიურ ინსტიტუციად წარმოეჩინა, რომლის წევრებსაც ყველა მნიშვნელოვან საკითხზე ერთსულოვანი პოზიცია ჰქონდათ. მისი ასეთი იმიჯი ე.წ. ციანიდის სკანდალმა (რომლის შესახებაც დანამდვილებით დღესაც ბევრი არაფერი ვიცით) საფუძვლიანად შეარყია, თუმცა ყველაზე მძიმე დარტყმები ეკლესიას ბოლო კვირებში მიადგა.

ბოლო კვირებში, დავინახეთ, რომ ეკლესიის სულ მცირე ორი მაღალი იერარქი - მეუფე იაკობი (კონსტანტინე იაკობიშვილი) და აწ უკვე ყოფილი მიტროპოლიტი პეტრე (პაატა ცაავა) ღიად გამოვიდნენ როგორც ერთმანეთის, ასევე გარკვეული პოლიტიკური ძალების წინააღმდეგ. მეუფე იაკობმა მოქმედი პრემიერ-მინისტრი გიორგი გახარია, ყოფილი პრემიერ-მინისტრი გიორგი კვირიკაშვილი და შსს მინისტრი ვახტანგ გომელაური პატრიარქის გადაყენების მცდელობაში დაადანაშაულა. ყოფილმა მიტროპოლიტმა პეტრემ კი განაცხადა, რომ „ერს ჰყავს პედარასტიით - მამათმავლური ცოდვით შეპყრობილი სინოდის თავმჯდომარე“. მართლმადიდებელი ეკლესიის სინოდის თავმჯდომარე კათოლიკოს-პატრიარქი ილია მეორეა. მოგვიანებით, ყოფილმა მიტროპოლიტმა პეტრემ აღნიშნა, რომ პატრიარქი ილია მეორე საკუთარ თავს „[საეკლესიო] კანონზე მაღლა აყენებს“.

ბოლო დღეებში ამ რყევებს დაემატა ისიც, რომ წილკნისა და დუშეთის მთავარეპისკოპოსი ზოსიმე (შოთა შიოშვილი) ყოფილმა სტუდენტმა სექსუალურ ძალადობაში დაადანაშაულა. საქართველოს ეკლესიის წარმომადგენელმა კვიპროსში, დეკანოზმა ზაქარია ფერაძემ დაადასტურა, რომ თავის დროზე სტუდენტი მართლა სდებდა ბრალს მეუფე ზოსიმეს სექსუალურ ძალადობაში. ვანისა და ბაღდათის მიტროპოლიტმა ანტონმა (რუსლან ბულუხია) „ტვ პირველის“ ეთერში განაცხადა, რომ არ გამორიცხავს, რომ ეკლესიაში არსებობენ პედოფილები და „მამათმავლები“. მისი თქმით, „რამდენიმე მოძღვარი შეჩერებული იქნა...თუმცა მეტი ზომების მიღება შეიძლებოდა“.

საკვირველია ის, რომ ეს ყველაფერი ხდება იმ ინსტიტუციის შიგნით, რომელიც, როგორც ზემოთ აღვნიშნე, წლების მანძილზე მონოლითურობის იმიჯს ინარჩუნებდა. ეს იყო ჩაკეტილი ინსტიტუცია, რომლის შიდა ამბების შესახებ ინფორმაცია ფართოდ ხელმისაწვდომი არ იყო. ბევრმა ისიც არ ვიცოდით, რომ ეკლესიის შიგნით ასეთი მწვავე განხეთქილებები არსებობდა. თუკი აქამდე „მართლმადიდებლობის“ წინააღმდეგ ბრძოლა, ძირითადად, „ლიბერალებსა“ და „სოროსისტებს“ ბრალდებოდათ, ახლა ისე გამოჩნდა, რომ ყველაზე სასტიკი და დაუნდობელი ბრძოლა ეკლესიის შიგნით ყოფილა გაჩაღებული. იმ გავლენის გათვალისწინებით, რასაც ეკლესია ქვეყნის პოლიტიკურ, სოციალურ და კულტურულ ცხოვრებაზე ფლობს, უნდა დავსვათ კითხვა, თუ სადამდე მიგვიყვანს ამგვარი რელიგიურ-პოლიტიკური განხეთქილებები; საკითხავია, საერთოდ რას ნიშნავს ეკლესიაში მიმდინარე პროცესები პოლიტიკისთვის.

ეკლესიაში მიმდინარე კონფლიქტები უდავოდ არის მორალური და ფსიქოლოგიური დარტყმა მორწმუნეებისთვის (რაც ბევრმა უკვე აღნიშნა და რაზეც აღარ შევჩერდები), მაგრამ, ამავე დროს, ეს არის იმის შანსიც, რომ დაიწყოს რაციონალური დისკუსია იმაზე, თუ როგორი უნდა იყოს ეკლესიასა და სახელმწიფოს შორის ურთიერთობა, ან იმაზე, თუ როგორი ურთიერთობა უნდა ჰქონდეთ სხვადასხვა რელიგიური და პოლიტიკური შეხედულების მქონე ადამიანებს ერთმანეთთან.

თეორიულად, დემოკრატიულ ქვეყანაში სახელმწიფოსა და ეკლესიას შორის ურთიერთობები სეკულარიზმის პრინციპით უნდა მოწესრიგდეს. სეკულარიზმი გულისხმობს იმას, რომ ეკლესია არ უნდა ერეოდეს სახელმწიფოს საქმეებში და პირიქით, სახელმწიფო - ეკლესიის საქმეებში. დღევანდელი მდგომარეობით, ორივე მხარე ცდილობს, ერთმანეთის საქმეებში ჩაერიოს. ამასთან ერთად, თავად ეკლესიის შიგნით, ვხედავთ, რომ პოლიტიკური ბრძოლები მიმდინარეობს; ვხედავთ არა მხოლოდ „ქართული ოცნებისა“ და „ნაციონალური მოძრაობის“ მიმართ სიმპათიებით განწყობილი სასულიერო პირების დაპირისპირებას, არამედ პრორუსული და პროდასავლური ძალების ჭიდილსაც. ეკლესია დღეისათვის ვერ ინარჩუნებს პოლიტიკურად ნეიტრალური ინსტიტუტის სტატუსს - მისი წევრები, ღიად თუ ფარულად, ერთვებიან პოლიტიკაში (ამის ერთ-ერთი მკაფიო მაგალითი არქიმანდრიტი ბართლომეა). იმისათვის, რომ მომავალში კონფლიქტი ეკლესიის შიგნით, პოლიტიკურ კონფლიქტში არ გადაიზარდოს (ან პირიქით), საჭიროა გარკვეული კომპრომისი სხვადასხვა დაპირისპირებულ ძალას შორის იმაზე, თუ როგორი დამოკიდებულება უნდა გვქონდეს განსხვავებული შეხედულებების მქონე ადამიანების მიმართ. როგორც ინგლისელმა ფილოსოფოსმა ჯონ ლოკმა დიდი ხნის წინ, მე-17 საუკუნის მიწურულს, შენიშნა, რელიგიურ-პოლიტიკური კონფლიქტების მოწესრიგების საუკეთესო გზა ტოლერანტობაა. ლოკი, ძირითადად, ინგლისელ პროტესტანტებს შორის არსებული კონფლიქტების დარეგულირებას გულისხმობდა, მაგრამ დღევანდელ კონტექსტში შემწყნარებლობის საჭიროება ყველა ჯგუფისთვის დგება - როგორც უმრავლესობისთვის, ისე უმცირესობისთვის. სხვანაირად, მუდმივად ფიზიკური ძალადობის ზღვარზე ვიქნებით.

დაპირისპირების შანსის უფრო მეტად შესამცირებლად, ასევე, საჭიროა, სახელმწიფო და ეკლესია მაქსიმალურად გაიმიჯნოს ერთმანეთისგან (ცხადია, საბოლოო გამიჯვნა ჩვენნაირ ქვეყანაში თითქმის შეუძლებელია. ამიტომ, საუბარი ოპტიმალურ ვარიანტზეა). საერო და სასულიერო იერარქები უხსოვარი დროიდან უპირისპირდებოდნენ ერთმანეთს. საქართველოს ისტორიის მცოდნეებმა კარგად იციან ცნობილი რუის-ურბნისის კრების შესახებ, რომელიც 1103 წელს საქართველოს მეფემ, დავით IV აღმაშენებელმა მოიწვია. ამ კრებაზე მეფისადმი მტრულად განწყობილი სასულიერო პირები განკვეთეს. მსოფლიო ისტორიამ, ასევე, მრავლად იცის ფაქტები, როდესაც პირიქით, სასულიერო პირები ცდილობდნენ საერო საქმეებში ჩარევას და ზოგჯერ წარმატებითაც ახერხებდენ ამას (ირანის დღევანდელი თეოკრატიული რეჟიმი, რომელსაც შიიტი სასულიერო პირები - აიათოლები მართავენ, ამის მაგალითია). ასეთი თეოკრატიული რეჟიმები, როგორც წესი, რეპრესიულია, რადგან რელიგიური დოგმატიკა პოლიტიკურ პლურალიზმთან შეუთავსებელია.

თუ ვითარება არ გამოსწორდა, ქართული პოლიტიკა და საჯარო ცხოვრება, რომელიც ისედაც მუდმივად აპოკალიპტური მოლოდინის რეჟიმშია, დამატებით დარტყმებს რელიგიური ფლანგიდან ვეღარ გაუძლებს. როგორც ზემოთ აღვნიშნე, მთლიანი პროცესის რაციონალურ ჩარჩოებში წარსამართად სეკულარიზმისა და ტოლერანტობის პრინციპების მკაცრად დაცვაა საჭირო. სხვა შემთხვევაში, სრულ ქაოსს ან გაზრდილ ავტორიტარიზმს მივიღებთ. იმედია, მთავარ აქტორებს ეყოფათ იმის გონიერება, რომ ეს არეულობა პროგრესის სასარგებლოდ წარმართონ და უარესი რეგრესი არ განაცდევინონ თავად ეკლესიასა და დანარჩენ საზოგადოებას.

ჩამოტვირთე მეტი

ბლოგერები

ყველა ბლოგერი
XS
SM
MD
LG