რადიო თავისუფლება: ტალიავინის დასკვნით დავიწყოთ. დღეს რატომღაც ამ დასკვნას იშვიათად იხსენებენ. არადა, საზოგადოება და ხელისუფლება 2008 წლის აგვისტოს ხელახლა გააზრებას მოითხოვს, საუბარია მაშინდელი პოლიტიკური ელიტის დაკითხვასა და გამოძიებაზეც. აღარ ვენდობით ტალიავინის დასკვნას?
პაატა ზაქარეიშვილი: ჯერ ერთი, “ტალიავინის ანგარიშია” და არა “დასკვნა”. “დასკვნას” სამართლებრივად უფრო მაღალი სტატუსი აქვს. საუბარში შეიძლება ვიხმაროთ “დასკვნა”, მაგრამ როცა პასუხისმგებლობაზე ვსაუბრობთ, უნდა ვთქვათ “ანგარიში”. დასკვნის მიმართ მხარეებს მეტი ვალდებულება აქვთ.
რადიო თავისუფლება: ანუ იმ ანგარიშში დასკვნები არ არის, არის მხოლოდ ფაქტები.
პაატა ზაქარეიშვილი: დიახ, ისაა ანგარიში, ანგარიში ევროკავშირის წინაშე. ესაა უპრეცედენტო ევროკავშირისთვის დოკუმენტი. ევროკავშირის გარეთ არსებულ პრობლემებზე გამოიყო ძვირად ღირებული კომისია, ტალიავინის ხელმძღვანელობით - კომისია რუსეთ-საქართველოს ომზე... არავითარი კავშირი ამ ომთან ევროკავშირს არა აქვს. ევროკავშირი ჩაერთო მაშინ, როცა რუსეთმა საკმაოდ ეფექტურად გააგდო გაერო და ეუთო “პროცესებიდან”. შეიქმნა სიტუაცია, როცა პასუხისმგებლობა უნდა დაჰკისრებოდა ვიღაც სხვას და ეს “ვიღაც სხვა” აღმოჩნდა სწორედ ევროკავშირი. ევროკავშირი ჩაერია და მიაღწია საკმაოდ ეფექტურად 6 პუნქტიან შეთანხმებას, რომელიც არ მუშაობს დღეს (მაგრამ ეს უკვე აღარ არის ევროკავშირის ბრალი). ასეა თუ ისე, ევროკავშირმა თავისი ვალდებულება და პასუხისმგებლობა გამოხატა და შექმნა ეს დოკუმენტი.
რადიო თავისუფლება: ე.ი. როცა ვამბობთ, რომ თავიდან უნდა გავიაზროთ 2008 წლის აგვისტო, იმასაც ვგულისხმობთ, რომ უნდა დავეყრდნოთ ამ...
პაატა ზაქარეიშვილი: დიახ, ამ დოკუმენტს - ერთადერთ დოკუმენტს, რომელშიც გამოკითხულია ყველა მხარე. 3 ტომისგან შედგება ტალიავინის ანგარიში. მე-3 ტომი არის დოკუმენტები, რომლებიც წარადგინა ქართულმა მხარემ, რუსულმა მხარემ, ოსურმა მხარემ და აფხაზურმა მხარემ.
რადიო თავსუფლება: იქნებ ამიტომაც ჰქონდა ამ დოკუმენტს განსხვავებული ინტერპრეტაცია...
პაატა ზაქრეიშვილი: დიახ. მე ასე ვიტყოდი: შთაბეჭდილება გრჩებათ, რომ ეს დოკუმენტი მივიწყებულია დღეს. არადა, ჩვენი სამინისტროს ინიციატივით დღეს ეს დოკუმენტი ითარგმნება ქართულად. დღემდე ეს დოკუმენტი არ თარგმნილა არც ქართულად და არც რუსულად. წინა ხელისუფლებას არ აწყობდა ამ დოკუმენტის ხალხამდე მიტანა (არ ვიცი, რატომ) და არც რუსეთს. ჩვენ გვინდა ქართულად ვთარგმნოთ, რათა ქართულმა საზოგადოებამ ნახოს, რა იციან ჩვენზე უცხოეთში. მათ ჩვენზე მეტი იციან დღეს. ეს ანგარიში ფრანგულადაც არის, ინგლისურადაც, მაგრამ მე არ მეგულება საქართველოში ინგლისურენოვანი ექსპერტი, რომელსაც ეს 1 100 გვერდი წაეკითხოს.
რადიო თავისუფლება: კი, მაგრამ ამ საკითხის თავიდან ამოტივტივება ხომ არ დააზიანებს საქართველოს “დეოკუპაციის” პოლიტიკას? ეს შიში ხომ არსებობს?
პაატა ზაქარეიშვილი: ეს შიში არსებობს მხოლოდ „ნაციონალურ მოძრაობაში“. ეს დააზიანებს მხოლოდ „ნაციონალური მოძრაობის“ იმიჯს - ყევლა მიხვდება რამდენად ავანტიურისტული და ვოლუნტარისტული იყო ის ხელისუფლება. სწორედაც რომ, პირიქით - ამაზე საუბარი მკაფიოდ გამოხატავას საქართველოს ხელისუფლების პასუხისმგებლობას, თორემ ტალიავინის ანგარიშში არაფერი ისეთი მიუღებელი არ წერია...
რადიო თავისუფლება: საქართველოსთვის მიუღებელი?
პაატა ზაქარეიშვილი: რა თქმა უნდა.
რადიო თავისუფლება: მაგრამ „ნაციონალური მოძრაობისთვის“ მიუღებელი?
პაატა ზაქარეიშვილი: დიახ. და ეს სხვა საკითხია. იქ ჩანს, რომ საქართველოს ხელისუფლება შეიძლებოდა მოქცეულიყო სხვანაირად. ტალიავინის ანგარიში ანადგურებს მითს, რომ ომის თავიდან აცილება შეუძლებელი იყო; ადასტურებს პოზიციას, რომ ომის თავიდან აცილება იყო უფრო მეტად შესაძლებელი, ვიდრე შეუძლებელი.
რადიო თავისუფლება: ისევ ომს და მის წინა პერიოდს დავუბრინდეთ. ფაქტია, რომ მსუბუქი მილიტარიზმით შეფერილი ნაციონალისტური იდეოლოგია მკვიდრდებიდა 2008 წლამდე. ომის შემდეგ ნაკლებად იგრძნობოდა, თუმცა საქართველოში ყოველთვის არის შანსი ხელახლა აღორძინდეს, რადგან ნაციონალიზმი პოპულარულს ხდის ლიდერს. თქვენი აზრით, დამთავრდა თუ არა ამ იდეოლოგიის ხანა საქართველოში და თავად საზოგადოებამ თუ დაამთავრა?
პაატა ზაქარეიშვილი: ამ ეტაპზე აბსოლუტურად დამარხულია მილიტარიზმი ქართულ პოლიტიკაშიც და საზოგადოებრივ ცნობიერებაშიც. პრაქტიკულად არავინ აღარ ამბობს, რომ ომით წართმეულს ომითვე დავიბრუნებთ.
რადიო თავისუფლება: ეს ომის წაგების შემდეგ თუ ახლა? (დავარქვათ მაინც “წაგება”)
პაატა ზაქარეიშვილი: წაგების შემდეგ, რა თქმა უნდა. 8 აგვისტოს დილით მე სწორედ რადიო თავისუფლების ეთერში ვიჯექი, როცა საზოგადოების დიდი ნაწილი იყო ეიფორიაში. მსმენელი რეკავდა და ილანძღებოდა: “შე დაუნახავო, როგორ ვერ ხედავ, რომ წარმატებას ვაღწევთო”. მე კი ვამბობდი, რომ იმაზე, რაც ახლა ხდება, ვიღაცამ უნდა აგოს პასუხი. დილა იყო და ყველას ჯერ ეგონა, რომ კარგადაა ყველაფერი, თუმცა უკვე ჩანდა, რომ ცუდად იყო.. ანუ სწორედაც რომ ომის შემდეგ გავაცნობიერეთ ეს ყველაფერი. ეს ძალიან ცუდია, რომ საზოგადოებას სჭირდება ფაქტები, რათა...
რადიო თავისუფლება: და ზოგჯერ დამარცხება?
პაატა ზაქარეიშვილი: ხო, სამწუხაროდ. სახარების ამბავს მაგონებს, როცა ქრისტემ თომა დაიბარა და უთხრა, თუ არ გჯერა, ხელი მომკიდეო.. სამწუხაროდ, საჭიროა ხოლმე ასეთი გამოცხადებასავით რაღაც, რათა მიხვდე, როგორი კატასტროფისკენ მიდიოდა მაშინ ქვეყანა.
რადიო თავისუფლება: მაგრამ მაინც საეჭვოა, რომ საზოგადოებამ ეს სრული კათარზისი განიცადა. რა რიტორიკა გვაქვს ჩვენ დღეს? ის, რომ “მიშამ დაიწყო ომი” და ის, რომ “მიშამ არ დაიწყო ომი”. ძალიან ზედაპირული წარმოდგენებია ამ ომზე. არადა, მარტივი ფორმულები ისტორიას არ უყვარს.
პაატა ზაქარეიშვილი: ეს სიმარტივე “შემოგდებულია” სწორედ „ნაციონალური მოძრაობის“ მხრიდან - “ვინ დაიწყო ომი?”.. ამ დროს მნიშვნელობა არა აქვს, ვინ დაიწყო ომი. მნიშვნელოვანია, როგორ მივედით ომამდე, რატომ მივედით ომამდე. თორემ ვინ გაისროლა პირველმა... ეს არაა მთავარი. ათასჯერ უფრო მძიმე კითხვაა, როგორ მოხდა ის, რომ ჩვენ ომამდე მივედით. და ვინაიდან ამ კითხვას გაურბის „ნაციონალური მოძრაობა“, ეგრევე შემოაგდებს ხოლმე თემას - „ვინ დაიწყო ომი“. არავის აინტერესებს, ვინ დაიწყო ომი.
რადიო თავისუფლება: როგორ? არ აინტერესებს საზოგადოებას, ვინ დაიწყო ომი? გამოძიებაზე როცაა საუბარი, საზოგადოებას ჰგონია, რომ ამ გამოძიებით გაირკვევა, ვინ დაიწყო ომი.
პაატა ზაქარეიშვილი: არა. გამოძიება ამის გაგებას არ ნიშნავს. საუბარია იმაზე, გავარკვიოთ, როგორ მივედით ომამდე და რას ვაკეთებდით ომის დროს. იყო თუ არა ჩადენილი დანაშაული კაცობრიობის წინაშე. ეს აინტერესებს, მაგალითად, ჰააგის სასამართლოს. ომამდე რა იყო, არავის აინტერესებს, გარდა პოლიტიკოსებისა. საზოგადოებას აინტერესებს, შეიძლება თუ არა მე ვენდო პოლიტიკოსს, რომელმაც თავიდან ვერ აიცილა ომი. ჰააგის სასამართლოს კი აინტერესებს, როგორ იქცეოდნენ ომში შეიარაღებული ძალები.
რადიო თავისუფლება: მხოლოდ ქართველები? თუ რუსებიც?
პაატა ზაქარეიშვილი: რა თქმა უნდა, ორივე მხარე - ქართველებიც და რუსებიც. მათ შორის, უკანონო ფორმირებებიც, რომლებიც მოქმედებდნენ რუსეთის შეიარაღებული ძალების მიერ კონტროლის ქვეშ მყოფ ტერიტორიებზე.
რადიო თავისუფლება: იმ პერიოდის პროპაგანდისტულ მედიაზეც მინდა გკითხოთ. შეუწყო თუ არა ხელი ასეთმა მედიამ მილიტარისტული განწყობილებების გაძლიერებას?
პაატა ზაქარეიშვილი: მედიის როლი მნიშვნელოვანია, მაგრამ მედიას ყველაფერს ნუ დავაბრალებთ - ისე, როგორც 90-იანი წლების დასაწყისში ყველაფერი ისტორიკოსებს და ფილოლოგებს დავაბრალეთ... ყოველთვის პასუხისმგებლები არიან მხოლოდ და მხოლოდ პოლიტიკოსები, ვინც მართავს სიტუაციას. ამიტომ მედია, თუკი იმართებოდა პოლიტიკოსებისგან, ეს მედიის პრობლემაა. ანუ მედია იმიტომ კი არაა პრობლემა, რომ ომის პროპაგანდას ეწეოდა, პრობლემა ისაა, რომ პოლიტიკოსებისგან იმართებოდა. მედია რომ დამოუკიდებელი და თავისუფალი იყოს, თუნდაც ომზე ილაპარაკოს, ეს პრობლემა არ იქნება.
რადიო თავისუფლება: ე.ი. დღეს თავისუფალმა მედიამ გადაწყვიტა ინტერვიუ აიღოს მედვედევისგან? რამდენად ნორმალურია, თქვენი აზრით, მეომარი მხარისთვის ეთერის დათმობა?
პაატა ზაქარეიშვილი: “თავისუფალი მედია” - ჩემთვის ეს ცნება პირობითია. უფრო არსებობს “თავისუფალი მედიასივრცე”, სადაც შეიძლება ტენდენციური მედიაც არსებობდეს და სუბიექტურიც. თუ იყიდება, უნდა არსებობდეს.
რადიო თავისუფლება: ანუ საზოგადოებას მართლა აინტერესებდა, რას იტყვის მედვედევი? მიუხედავად იმისა, რომ უმრავლესობამ წინასწარ იცის, რომ მედვედევი ახალს არაფერს იტყვის?
პაატა ზაქარეიშვილი: ჩვენი ტრაგედია ისაა, რომ დღეს ყველა ლაპარაკობს ამ ინტერვიუზე. და ეს ცუდია. გამოდის, რომ მედვედევმა შეცვალა ჩვენი დღის წესრიგი. მე მეორე დღიდან მირეკავდნენ ტელევიზიები და მთხოვდნენ ჩაწერას. „როგორო?”, უკვირდათ, უარს რომ ვეუბნებოდი, და ვპასუხობდი, “მე არ მივცემ მედვედევს უფლებას ჩემი დღის წესრიგი შეცვალოს”.
რადიო თავისუფლება: ჰოდა, მედიის პასუხისმგებლობაზე რომ გელაპარაკებოდით, ეს მინდოდა მეკითხა: მედიამ არ იცის, რომ ასე მოხდებოდა? ამას ხომ მედიამ გაუკეთა პროვოცირება?
პაატა ზაქარეიშვილი: მედია დღეს უფრო პროფესიულია, ვიდრე იყო, და მედია საზოგადოების მოლოდინს პასუხობს. უბრალოდ, როცა მედია ცდილობს მინისტრისგან კომენტარი მოიპოვოს ინტერვიუზე, მან უნდა იცოდეს, რომ მინისტრი ის ფიგურა არაა, რომელიც ასე იოლად დასდევს მედვედევს.
რადიო თავისუფლება: და ბოლო კითხვა - დღევანდელი მდგომარეობა ეგრეთ წოდებულ “საზღვარზე”. მედვედევი ამბობს, რომ ვერ აიღებს პასუხისმგებლობას იმის მიმართ, რაც ხდება საზღვარზე...
პაატა ზაქარეიშვილი: ჯერ ერთი, სიტყვა “საზღვარს” მე არ ვახსენებდი.
რადიო თავისუფლება: ეგრეთ წოდებულ “საზღვარზე”.
პაატა ზაქარეიშვილი: “საოკუპაციო ხაზი”. ჩემთვის, როგორც ექსპერტისთვის, როგორც პოლიტიკოსისთვის (ინფორმაცია კი საკმარისი მაქვს), მედვედევის სიტყვები არ არის უკანასკნელი ჭეშმარიტება. მე მისი ბოლომდე არასდროს არ მჯერა, ისევე როგორც არ მიმაჩნია, რომ ყოველთვის იტყუება. ჩემთვის სიტყვას მნიშვნელობა აქვს, იმ დროისთვის წარმოთქმულს - პოლიტიკოსი ყოველთვის ლაპარაკით “აკეთებს” პოლიტიკას და არა ხსნის თავის პოლიტიკას. მედვედევის ეს ინტერვიუც მისი პოლიტიკაა - მას უნდოდა ქართულ საზოგადოებაზე მოეხდინა გავლენა, შემოებრუნებინა ქართულ საზოგადოებაში არსებული ანტირუსული განწყობა რუსეთის სასარგებლოდ. ძალიან ცუდი იქნება, თუკი მედვედევის ინტერვიუმ საზოგადოებაზე მოახდინა რაიმენაირი გავლენა. ეს არაა ნორმალური. როცა შენ იცი კარგად, რა არის რუსეთი, იცი კარგად, რა როლი აქვს იმავე მედვედევს, იმავე პუტინს და მისმა ერთმა გამოსვლამ შენში შეცვალა განწყობა, ე. ი. პრობლემა მედვედევში კი არა, შენში ყოფილა.
პაატა ზაქარეიშვილი: ჯერ ერთი, “ტალიავინის ანგარიშია” და არა “დასკვნა”. “დასკვნას” სამართლებრივად უფრო მაღალი სტატუსი აქვს. საუბარში შეიძლება ვიხმაროთ “დასკვნა”, მაგრამ როცა პასუხისმგებლობაზე ვსაუბრობთ, უნდა ვთქვათ “ანგარიში”. დასკვნის მიმართ მხარეებს მეტი ვალდებულება აქვთ.
რადიო თავისუფლება: ანუ იმ ანგარიშში დასკვნები არ არის, არის მხოლოდ ფაქტები.
პაატა ზაქარეიშვილი: დიახ, ისაა ანგარიში, ანგარიში ევროკავშირის წინაშე. ესაა უპრეცედენტო ევროკავშირისთვის დოკუმენტი. ევროკავშირის გარეთ არსებულ პრობლემებზე გამოიყო ძვირად ღირებული კომისია, ტალიავინის ხელმძღვანელობით - კომისია რუსეთ-საქართველოს ომზე... არავითარი კავშირი ამ ომთან ევროკავშირს არა აქვს. ევროკავშირი ჩაერთო მაშინ, როცა რუსეთმა საკმაოდ ეფექტურად გააგდო გაერო და ეუთო “პროცესებიდან”. შეიქმნა სიტუაცია, როცა პასუხისმგებლობა უნდა დაჰკისრებოდა ვიღაც სხვას და ეს “ვიღაც სხვა” აღმოჩნდა სწორედ ევროკავშირი. ევროკავშირი ჩაერია და მიაღწია საკმაოდ ეფექტურად 6 პუნქტიან შეთანხმებას, რომელიც არ მუშაობს დღეს (მაგრამ ეს უკვე აღარ არის ევროკავშირის ბრალი). ასეა თუ ისე, ევროკავშირმა თავისი ვალდებულება და პასუხისმგებლობა გამოხატა და შექმნა ეს დოკუმენტი.
რადიო თავისუფლება: ე.ი. როცა ვამბობთ, რომ თავიდან უნდა გავიაზროთ 2008 წლის აგვისტო, იმასაც ვგულისხმობთ, რომ უნდა დავეყრდნოთ ამ...
პაატა ზაქარეიშვილი: დიახ, ამ დოკუმენტს - ერთადერთ დოკუმენტს, რომელშიც გამოკითხულია ყველა მხარე. 3 ტომისგან შედგება ტალიავინის ანგარიში. მე-3 ტომი არის დოკუმენტები, რომლებიც წარადგინა ქართულმა მხარემ, რუსულმა მხარემ, ოსურმა მხარემ და აფხაზურმა მხარემ.
რადიო თავსუფლება: იქნებ ამიტომაც ჰქონდა ამ დოკუმენტს განსხვავებული ინტერპრეტაცია...
პაატა ზაქრეიშვილი: დიახ. მე ასე ვიტყოდი: შთაბეჭდილება გრჩებათ, რომ ეს დოკუმენტი მივიწყებულია დღეს. არადა, ჩვენი სამინისტროს ინიციატივით დღეს ეს დოკუმენტი ითარგმნება ქართულად. დღემდე ეს დოკუმენტი არ თარგმნილა არც ქართულად და არც რუსულად. წინა ხელისუფლებას არ აწყობდა ამ დოკუმენტის ხალხამდე მიტანა (არ ვიცი, რატომ) და არც რუსეთს. ჩვენ გვინდა ქართულად ვთარგმნოთ, რათა ქართულმა საზოგადოებამ ნახოს, რა იციან ჩვენზე უცხოეთში. მათ ჩვენზე მეტი იციან დღეს. ეს ანგარიში ფრანგულადაც არის, ინგლისურადაც, მაგრამ მე არ მეგულება საქართველოში ინგლისურენოვანი ექსპერტი, რომელსაც ეს 1 100 გვერდი წაეკითხოს.
ტალიავინის ანგარიში ანადგურებს მითს, რომ ომის თავიდან აცილება შეუძლებელი იყო; ადასტურებს პოზიციას, რომ ომის თავიდან აცილება იყო უფრო მეტად შესაძლებელი, ვიდრე შეუძლებელი...
პაატა ზაქარეიშვილი: ეს შიში არსებობს მხოლოდ „ნაციონალურ მოძრაობაში“. ეს დააზიანებს მხოლოდ „ნაციონალური მოძრაობის“ იმიჯს - ყევლა მიხვდება რამდენად ავანტიურისტული და ვოლუნტარისტული იყო ის ხელისუფლება. სწორედაც რომ, პირიქით - ამაზე საუბარი მკაფიოდ გამოხატავას საქართველოს ხელისუფლების პასუხისმგებლობას, თორემ ტალიავინის ანგარიშში არაფერი ისეთი მიუღებელი არ წერია...
რადიო თავისუფლება: საქართველოსთვის მიუღებელი?
პაატა ზაქარეიშვილი: რა თქმა უნდა.
რადიო თავისუფლება: მაგრამ „ნაციონალური მოძრაობისთვის“ მიუღებელი?
პაატა ზაქარეიშვილი: დიახ. და ეს სხვა საკითხია. იქ ჩანს, რომ საქართველოს ხელისუფლება შეიძლებოდა მოქცეულიყო სხვანაირად. ტალიავინის ანგარიში ანადგურებს მითს, რომ ომის თავიდან აცილება შეუძლებელი იყო; ადასტურებს პოზიციას, რომ ომის თავიდან აცილება იყო უფრო მეტად შესაძლებელი, ვიდრე შეუძლებელი.
რადიო თავისუფლება: ისევ ომს და მის წინა პერიოდს დავუბრინდეთ. ფაქტია, რომ მსუბუქი მილიტარიზმით შეფერილი ნაციონალისტური იდეოლოგია მკვიდრდებიდა 2008 წლამდე. ომის შემდეგ ნაკლებად იგრძნობოდა, თუმცა საქართველოში ყოველთვის არის შანსი ხელახლა აღორძინდეს, რადგან ნაციონალიზმი პოპულარულს ხდის ლიდერს. თქვენი აზრით, დამთავრდა თუ არა ამ იდეოლოგიის ხანა საქართველოში და თავად საზოგადოებამ თუ დაამთავრა?
პაატა ზაქარეიშვილი: ამ ეტაპზე აბსოლუტურად დამარხულია მილიტარიზმი ქართულ პოლიტიკაშიც და საზოგადოებრივ ცნობიერებაშიც. პრაქტიკულად არავინ აღარ ამბობს, რომ ომით წართმეულს ომითვე დავიბრუნებთ.
რადიო თავისუფლება: ეს ომის წაგების შემდეგ თუ ახლა? (დავარქვათ მაინც “წაგება”)
ვინ გაისროლა პირველმა... ეს არაა მთავარი. ათასჯერ უფრო მძიმე კითხვაა, როგორ მოხდა ის, რომ ჩვენ ომამდე მივედით. და ვინაიდან ამ კითხვას გაურბის „ნაციონალური მოძრაობა“, ეგრევე შემოაგდებს ხოლმე თემას - „ვინ დაიწყო ომი“. არავის აინტერესებს, ვინ დაიწყო ომი...
რადიო თავისუფლება: და ზოგჯერ დამარცხება?
პაატა ზაქარეიშვილი: ხო, სამწუხაროდ. სახარების ამბავს მაგონებს, როცა ქრისტემ თომა დაიბარა და უთხრა, თუ არ გჯერა, ხელი მომკიდეო.. სამწუხაროდ, საჭიროა ხოლმე ასეთი გამოცხადებასავით რაღაც, რათა მიხვდე, როგორი კატასტროფისკენ მიდიოდა მაშინ ქვეყანა.
რადიო თავისუფლება: მაგრამ მაინც საეჭვოა, რომ საზოგადოებამ ეს სრული კათარზისი განიცადა. რა რიტორიკა გვაქვს ჩვენ დღეს? ის, რომ “მიშამ დაიწყო ომი” და ის, რომ “მიშამ არ დაიწყო ომი”. ძალიან ზედაპირული წარმოდგენებია ამ ომზე. არადა, მარტივი ფორმულები ისტორიას არ უყვარს.
პაატა ზაქარეიშვილი: ეს სიმარტივე “შემოგდებულია” სწორედ „ნაციონალური მოძრაობის“ მხრიდან - “ვინ დაიწყო ომი?”.. ამ დროს მნიშვნელობა არა აქვს, ვინ დაიწყო ომი. მნიშვნელოვანია, როგორ მივედით ომამდე, რატომ მივედით ომამდე. თორემ ვინ გაისროლა პირველმა... ეს არაა მთავარი. ათასჯერ უფრო მძიმე კითხვაა, როგორ მოხდა ის, რომ ჩვენ ომამდე მივედით. და ვინაიდან ამ კითხვას გაურბის „ნაციონალური მოძრაობა“, ეგრევე შემოაგდებს ხოლმე თემას - „ვინ დაიწყო ომი“. არავის აინტერესებს, ვინ დაიწყო ომი.
რადიო თავისუფლება: როგორ? არ აინტერესებს საზოგადოებას, ვინ დაიწყო ომი? გამოძიებაზე როცაა საუბარი, საზოგადოებას ჰგონია, რომ ამ გამოძიებით გაირკვევა, ვინ დაიწყო ომი.
პაატა ზაქარეიშვილი: არა. გამოძიება ამის გაგებას არ ნიშნავს. საუბარია იმაზე, გავარკვიოთ, როგორ მივედით ომამდე და რას ვაკეთებდით ომის დროს. იყო თუ არა ჩადენილი დანაშაული კაცობრიობის წინაშე. ეს აინტერესებს, მაგალითად, ჰააგის სასამართლოს. ომამდე რა იყო, არავის აინტერესებს, გარდა პოლიტიკოსებისა. საზოგადოებას აინტერესებს, შეიძლება თუ არა მე ვენდო პოლიტიკოსს, რომელმაც თავიდან ვერ აიცილა ომი. ჰააგის სასამართლოს კი აინტერესებს, როგორ იქცეოდნენ ომში შეიარაღებული ძალები.
ყოველთვის პასუხისმგებლები არიან მხოლოდ და მხოლოდ პოლიტიკოსები, ვინც მართავს სიტუაციას. ამიტომ მედია, თუკი იმართებოდა პოლიტიკოსებისგან, ეს მედიის პრობლემაა. ანუ მედია იმიტომ კი არაა პრობლემა, რომ ომის პროპაგანდას ეწეოდა, პრობლემა ისაა, რომ პოლიტიკოსებისგან იმართებოდა...
პაატა ზაქარეიშვილი: რა თქმა უნდა, ორივე მხარე - ქართველებიც და რუსებიც. მათ შორის, უკანონო ფორმირებებიც, რომლებიც მოქმედებდნენ რუსეთის შეიარაღებული ძალების მიერ კონტროლის ქვეშ მყოფ ტერიტორიებზე.
რადიო თავისუფლება: იმ პერიოდის პროპაგანდისტულ მედიაზეც მინდა გკითხოთ. შეუწყო თუ არა ხელი ასეთმა მედიამ მილიტარისტული განწყობილებების გაძლიერებას?
პაატა ზაქარეიშვილი: მედიის როლი მნიშვნელოვანია, მაგრამ მედიას ყველაფერს ნუ დავაბრალებთ - ისე, როგორც 90-იანი წლების დასაწყისში ყველაფერი ისტორიკოსებს და ფილოლოგებს დავაბრალეთ... ყოველთვის პასუხისმგებლები არიან მხოლოდ და მხოლოდ პოლიტიკოსები, ვინც მართავს სიტუაციას. ამიტომ მედია, თუკი იმართებოდა პოლიტიკოსებისგან, ეს მედიის პრობლემაა. ანუ მედია იმიტომ კი არაა პრობლემა, რომ ომის პროპაგანდას ეწეოდა, პრობლემა ისაა, რომ პოლიტიკოსებისგან იმართებოდა. მედია რომ დამოუკიდებელი და თავისუფალი იყოს, თუნდაც ომზე ილაპარაკოს, ეს პრობლემა არ იქნება.
რადიო თავისუფლება: ე.ი. დღეს თავისუფალმა მედიამ გადაწყვიტა ინტერვიუ აიღოს მედვედევისგან? რამდენად ნორმალურია, თქვენი აზრით, მეომარი მხარისთვის ეთერის დათმობა?
პაატა ზაქარეიშვილი: “თავისუფალი მედია” - ჩემთვის ეს ცნება პირობითია. უფრო არსებობს “თავისუფალი მედიასივრცე”, სადაც შეიძლება ტენდენციური მედიაც არსებობდეს და სუბიექტურიც. თუ იყიდება, უნდა არსებობდეს.
რადიო თავისუფლება: ანუ საზოგადოებას მართლა აინტერესებდა, რას იტყვის მედვედევი? მიუხედავად იმისა, რომ უმრავლესობამ წინასწარ იცის, რომ მედვედევი ახალს არაფერს იტყვის?
პაატა ზაქარეიშვილი: ჩვენი ტრაგედია ისაა, რომ დღეს ყველა ლაპარაკობს ამ ინტერვიუზე. და ეს ცუდია. გამოდის, რომ მედვედევმა შეცვალა ჩვენი დღის წესრიგი. მე მეორე დღიდან მირეკავდნენ ტელევიზიები და მთხოვდნენ ჩაწერას. „როგორო?”, უკვირდათ, უარს რომ ვეუბნებოდი, და ვპასუხობდი, “მე არ მივცემ მედვედევს უფლებას ჩემი დღის წესრიგი შეცვალოს”.
რადიო თავისუფლება: ჰოდა, მედიის პასუხისმგებლობაზე რომ გელაპარაკებოდით, ეს მინდოდა მეკითხა: მედიამ არ იცის, რომ ასე მოხდებოდა? ამას ხომ მედიამ გაუკეთა პროვოცირება?
პაატა ზაქარეიშვილი: მედია დღეს უფრო პროფესიულია, ვიდრე იყო, და მედია საზოგადოების მოლოდინს პასუხობს. უბრალოდ, როცა მედია ცდილობს მინისტრისგან კომენტარი მოიპოვოს ინტერვიუზე, მან უნდა იცოდეს, რომ მინისტრი ის ფიგურა არაა, რომელიც ასე იოლად დასდევს მედვედევს.
რადიო თავისუფლება: და ბოლო კითხვა - დღევანდელი მდგომარეობა ეგრეთ წოდებულ “საზღვარზე”. მედვედევი ამბობს, რომ ვერ აიღებს პასუხისმგებლობას იმის მიმართ, რაც ხდება საზღვარზე...
პაატა ზაქარეიშვილი: ჯერ ერთი, სიტყვა “საზღვარს” მე არ ვახსენებდი.
რადიო თავისუფლება: ეგრეთ წოდებულ “საზღვარზე”.
პაატა ზაქარეიშვილი: “საოკუპაციო ხაზი”. ჩემთვის, როგორც ექსპერტისთვის, როგორც პოლიტიკოსისთვის (ინფორმაცია კი საკმარისი მაქვს), მედვედევის სიტყვები არ არის უკანასკნელი ჭეშმარიტება. მე მისი ბოლომდე არასდროს არ მჯერა, ისევე როგორც არ მიმაჩნია, რომ ყოველთვის იტყუება. ჩემთვის სიტყვას მნიშვნელობა აქვს, იმ დროისთვის წარმოთქმულს - პოლიტიკოსი ყოველთვის ლაპარაკით “აკეთებს” პოლიტიკას და არა ხსნის თავის პოლიტიკას. მედვედევის ეს ინტერვიუც მისი პოლიტიკაა - მას უნდოდა ქართულ საზოგადოებაზე მოეხდინა გავლენა, შემოებრუნებინა ქართულ საზოგადოებაში არსებული ანტირუსული განწყობა რუსეთის სასარგებლოდ. ძალიან ცუდი იქნება, თუკი მედვედევის ინტერვიუმ საზოგადოებაზე მოახდინა რაიმენაირი გავლენა. ეს არაა ნორმალური. როცა შენ იცი კარგად, რა არის რუსეთი, იცი კარგად, რა როლი აქვს იმავე მედვედევს, იმავე პუტინს და მისმა ერთმა გამოსვლამ შენში შეცვალა განწყობა, ე. ი. პრობლემა მედვედევში კი არა, შენში ყოფილა.
