„ვფიქრობდით, რომ მედვედევთან საქმის დაჭერა შეიძლებოდა”- დენ ფრიდის გულახდილი ინტერვიუ აგვისტოს ომის მიზეზებსა და შედეგებზე

„სისულელეა სააკაშვილის დადანაშაულება და იმის თქმა, რომ აი, ის პროვოკაციას წამოეგო, შესაბამისად, ომი მისი ბრალია... უნდა გვახსოვდეს, ვინაა ჭეშმარიტი მტერი - ეს ვლადიმირ პუტინი და მისი სისტემაა“, - ეუბნება 2008 წლის ომის დროს აშშ-ის სახელმწიფო მდივნის მოადგილე, დენიელ ფრიდი რადიო თავისუფლებას. ვაჟა თავბერიძეს დენ ფრიდი გულახდილად ესაუბრა ყველა იმ შეცდომაზე, რაც, მისი აზრით, დასავლეთმა 2008 წლის აგვისტომდე და აგვისტოს შემდეგ დაუშვა.

რადიო თავისუფლება: დავიწყოთ ბაზისური კითხვით - რა გავლენას ახდენს დღემდე 2008 წელი საქართველოსა და დასავლეთზე?

დენიელ ფრიდი: რუსეთმა სცადა საქართველოს დაშინება ომით, და დღესაც ცდილობს, საქართველო დააშინოს საზღვრებზე სიტუაციის მანიპულირებით. მაგრამ საქართველომ, იმის გამო, რომ ასე ღირსეულად იბრძოლა იმ ხუთი დღის განმავლობაში, შეძლო საკუთარი დამოუკიდებლობის შენარჩუნება. სააკაშვილი ვერ დაამხეს, ის მოგვიანებით თავად წავიდა, მშვიდობიანად გადააბარა ძალაუფლება წაგებული არჩევნების შემდეგ. დამოუკიდებლობის შენარჩუნებაში საქართველოს ამერიკის შეერთებული შტატებიც დაეხმარა - ომის შემდეგ საერთაშორისო დონორთა კონფერენციამ საქართველოს ეკონომიკას 4 მილიარდ დოლარზე მეტი მოუტანა, რაც საკმარისი იყო, რათა ქვეყანა არ ჩამოშლილიყო. ასე რომ, საქართველომ შეინარჩუნა დამოუკიდებლობა, მაგრამ დაკარგა ტერიტორია. ეს სიტუაცია მოგვაგონებს ფინეთის „ზამთრის ომს“ - მაშინაც ფინელებმა დამოუკიდებლობა შეინარჩუნეს, და ფინელები დღემდე ამაყობენ ამით. მათ საკუთარი ქვეყანა გადაარჩინეს. ქართველებმაც გადაარჩინეს საკუთარი ქვეყანა, მაგრამ მათი გეოგრაფიული მდგომარეობა არასახარბიელოა და რუსეთს აქვს შესაძლებლობა, საქართველოს დამცირება განაგრძოს. მაგრამ პრობლემა ისაა, რომ საქართველოს მთავრობა დამფრთხალი ჩანს, ან თავს ისე აჩვენებს, რომ ეშინია იმისა, რაც რუსეთს ძალუძს. მაგრამ არ მინდა მათ მიმართ ზედმეტად მკაცრი ვიყო - რუსეთი აგრესორი ქვეყანაა და საქართველოს პოზიცია მოწყვლადია. ასე რომ, გარკვეული საფუძველი არსებობს ამისათვის. საერთაშორისო გადმოსახედიდან, პუტინს ეს ომი შერჩა. ძალიან არ მსიამოვნებს ამის თქმა, მაგრამ ასეა. ჩვენ, ბუშის ადმინისტრაციამ, ომის შემდეგ გავიაზრეთ, რომ ჩვენი მცდელობები, პუტინისთვის ხელი გაგვეწვდინა, არაფრის მომტანი იყო. მაგრამ შემდეგ მოვიდა ობამას ხალხი და მათ RESET-ის (გადატვირთვის) ღილაკს დააჭირეს თითი. არ მინდა, ზედმეტად კრიტიკული ვიყო. მაიკ მაკფოლი სერიოზული, ღირსეული, მცოდნე პიროვნებაა. კარგი კაცია. და მესმის, რატომაც გააკეთა ეს. მაგრამ ამან არ იმუშავა. და ეს ნიშნავდა, რომ პუტინს ყველაფერი შერჩა. და მოგვიანებით - 6 წლის შემდეგ, ის უკრაინას დაესხა თავს, რადგან ფიქრობდა, რომ ესეც შერჩებოდა.

რადიო თავისუფლება: გულახდილად გეტყვით: ვნანობ, ამ შეკითხვით რომ დავიწყე, რადგან ისეთ კითხვებზე გამეცით პასუხები, რომლებიც ცალ-ცალკე მქონდა მომზადებული თქვენთვის. ამიტომ, მოდით ასე ვცადოთ: პიროვნული გადმოსახედიდან შეაფასეთ ეს ომი. რას ნიშნავდა ის თქვენთვის, რა გავლენა იქონია მან უშუალოდ თქვენზე პიროვნულად, თქვენს კარიერაზე?

დენიელ ფრიდი: ჩვენ, ვინც ჩართულები ვიყავით ამერიკის პოლიტიკის წარმოებაში საქართველოსა და რუსეთთან მიმართებით, ამ ომის ყველა საათი, თითოეული დღე გვახსოვს. მახსოვს კარასინთან ტელეფონზე საუბარი. მახსოვს [მაშინდელი სახელმწიფო მდივნის] კონდოლიზა რაისის ვიზიტი თბილისში, ივლისში, მახსოვს, რა უთხრა მან სააკაშვილს, მახსოვს ჩემი დისკუსიები ეკა ტყეშელაშვილთან, მაშინ საგარეო საქმეთა მინისტრთან ხუთშაბათ საღამოს [7 აგვისტოს]. მახსოვს, როგორ მივიღეთ ფოტოები, სადაც ასახული იყო რუსული ტანკების შემოსვლა საქართველოში. მახსოვს, როგორ ჩავედით თბილისში, მაგრამ ჯერ სამხრეთ საფრანგეთში მოგვიწია ჩასვლა, რათა ფრანგებთან ერთად გვემუშავა, როგორმე გაგვეუმჯობესებინა მათ მიერ შემუშავებული, არცთუ ისე სახარბიელო, 6-პუნქტიანი შეთანხმება... მახსოვს, როგორ ველაპარაკებოდი ტელეფონით ფრანგ მრჩეველს ეროვნული უსაფრთხოების საკითხებში, ოთახში კონდოლიზასთან და სააკაშვილთან ერთად, რომელიც ამავე საკითხზე ბუზღუნებდა. მოკლედ, ყველაფერი კარგად მახსოვს. მთლიანობაში, ეს ნიშნავდა, რომ პუტინი მზად იყო ომი გაეჩაღებინა თავისი ხედვის დასაცავად - რუსული იმპერიის ხედვისა. ეს გაკვეთილი საბოლოოდ ყველამ ვისწავლეთ უკრაინის მაგალითზე, მაგრამ თავდაპირველად საქართველოში მოგვიწია ამის გააზრება.

რადიო თავისუფლება: გაშვებულ შანსებზე მინდა, გკითხოთ, რამეს თუ ნანობთ, როცა ამ ყველაფერს იხსენებთ. რამის უკეთ გაკეთება შეიძლებოდა?

დენიელ ფრიდი: ცხადია. ვფიქრობ, ომის დაწყებამდე საკმარისი მიზეზი გვქონდა იმისთვის, რომ შევფიქრიანებულიყავით, და ვიყავით კიდეც, მაგრამ სათანადოდ არ ვიყავით შეშფოთებულები. კონკრეტულ მაგალითს მოგიყვანთ. მოგეხსენებათ, მე სახელმწიფო მდივნის მოადგილე ვიყავი ევროპის საკითხებში. უშუალოდ ჩემს ზემოთ ე.წ. ჯაჭვში იყო ბილ ბერნსი, რომელიც დღეს ცენტრალური სადაზვერვო სააგენტოს - CIA-ს შეფია. კონდიმ (კონდოლიზა რაისი, სახელმწიფო მდივანი 2005-2009 წლებში) მითხრა, რომ უნდოდა ბილი გაეგზავნა ბერლინში, გერმანელებთან მოსალაპარაკებლად და რუსებზე გასასვლელად, რათა ეს ომი თავიდან აგვეცილებინა. მაგრამ ეს უკვე დაგვიანებული იყო. ადრე უნდა გვემოქმედა. ერთი მხრივ, ვიცოდით, რა შეიძლება მომხდარიყო და მაინც, ვერ ვიჯერებდით, რომ ეს მართლა მოხდებოდა. კიდევ ერთი მაგალითი: არ გვეგონა, რომ ომამდე მართლა მივიდოდა საქმე. ხალხი საზაფხულო შვებულებებში გადიოდა... კონდოლიზა ვირჯინიაში იყო, კურორტზე. მერე მეც გავფრინდი, ოღონდ სად...

რადიო თავისუფლება: არიზონაში.

დენიელ ფრიდი: სწორედ ასეა. ასე რომ, დიახ, შევცდით. თქვენ მკითხეთ, რა შეიძლებოდა გაგვეკეთებინა სხვანაირად? ის ფაქტი, რომ მივლინებებში ვიყავით, ცხადყოფს, რომ გვეგონა, რომ იმაზე მეტი დრო გვქონდა, ვიდრე ეს რეალურად გაგვაჩნდა.

რადიო თავისუფლება: ზედმეტად მკაცრი განაჩენი იქნებოდა იმის თქმა, რომ თქვენ ყველანი სათანადოდ სერიოზულად არ მიუდექით ამ საკითხს?

დენიელ ფრიდი: რა გიპასუხოთ? ქართველი ხართ, რა მაქვს სათქმელი? საქართველო დაიტანჯა. არ ვაპირებ იმის კრიტიკას, თქვენ როგორც გვაკრიტიკებთ. სრული უფლება გაქვთ ამ კრიტიკის. ჩვენ დავაგვიანეთ. განგაშის შკალაზე ჩვენ 5-ზე ან 6-ზე ვიყავით, მაშინ როდესაც 9 უნდა ყოფილიყო. ნაწილობრივ, პრობლემას წარმოადგენდა ისიც, რომ მთელ ე.წ. ამერიკულ ანალიტიკურ საზოგადოებაში არავის სჯეროდა, რომ რუსეთი მართლა დაესხმებოდა საქართველოს. ყველანი გაიძახოდნენ, რომ რუსეთი ამაზე არ წავიდოდა.

რადიო თავისუფლება: და რატომ?

დენიელ ფრიდი: წარმოსახვის უნარი აკლდათ და იმიტომ. არ ესმოდათ, რომ პუტინი ჭეშმარიტი აგრესორი იყო. მახსოვს, აგვისტოს პირველი კვირა იყო, ორშაბათი და კონდის ვუთხარი, ძალიან ცუდი წინათგრძნობა მაქვს, მგონი, პუტინი თავდასხმაზე წავა-მეთქი. ვერ ვიტყვი, რომ არ დამიჯერა. მაგრამ რამდენად შეეძლო, სახელმწიფო მდივან კონდოლიზა რაისს, ემოქმედა დენიელ ფრიდის წინათგრძნობაზე დაყრდნობით? თანაც დარწმუნებული არც მე ვიყავი - ფაქტია, შვებულებაში წავედი, სახლში დარჩენის ნაცვლად. ჩვენ ვფიქრობდით, რომ ეს კრიზისიც სხვა კრიზისებივით მოგვარდებოდა - რუსები მუქარით შემოიფარგლებოდნენ. მთლად ისეც არ მინდა გამოვიდეს, რომ ჩვენ არაფერი გაგვიკეთებია. ბოლოს და ბოლოს, პრეზიდენტ ბუშის ჩარევამ დიდწილად გადააწყვეტინა კიდეც პუტინს უკანდახევა. ალბათ გახსოვთ, რომ ამერიკული თვითმფრინავებით გადმოვაფრინეთ პირველი ქართული ბრიგადა ერაყიდან. რუსებს ვამცნეთ, რომ ამას ვაპირებდით, არ გვინდოდა, „სიურპრიზისთვის“ დაებრალებინათ რამე. გვითხრეს, რომ გარანტიას ვერ მოგვცემდნენ, რომ ამ თვითმფრინავებს არაფერი მოუვიდოდათ. ეს შენიღბული მუქარა იყო. საპასუხოდ ვუთხარით, რომ ამას მაინც გავაკეთებდით. და უკან დაიხიეს. ორშაბათს, როდესაც რუსები უკვე ტანკებით უახლოვდებოდნენ თბილისს, ქართული თავდაცვის ხაზი კი გარღვეული იყო, აღარ მახსოვს, უკვე მერამდენედ დავურეკე მაშინდელ ელჩს, ჯონ ტეფტს. ჯონმა მითხრა: დენ, აცნობიერებ ხომ, საელჩო სადაც არის? თბილისში ჩრდილოეთიდან შემომავალ გზაზე. რუსული არმია შესაძლოა ამაღამ აქ იყოს. აბსოლუტურად მშვიდი და აუღელვებელი იყო, საქმეზე კონცენტრირებული, მშვენივრად ესმოდა, რა შეიძლებოდა მომხდარიყო და მზად იყო ამისთვის. ჩემი მოადგილე, მეთ ბრაიზა თბილისში იყო, პრეზიდენტის სასახლეში, [მაშინ შვედეთის საგარეო საქმეთა მინისტრ] კარლ ბილდტთან ერთად. იქ დარჩენა გადაწყვიტეს, გადაწყვიტეს, პირადი სოლიდარობა გამოეჩინათ, რასაც გამბედაობა სჭირდებოდა, რადგან თუ რუსები შემოვიდოდნენ, პრეზიდენტის სასახლე იოლ სამიზნედ იქცეოდა. ეს არაფრად ჩააგდეს, რადგან თვლიდნენ, რომ სწორად იქცეოდნენ. მაგრამ თქვენ არ გიკითხავთ, რა გავაკეთეთ სწორად, თქვენ მკითხეთ, არასწორად რა ვქენით. და თავს ვალდებულად ვთვლი, გულწრფელად გიპასუხოთ.

რადიო თავისუფლება: პრეზიდენტ სააკაშვილის როლზე მინდა, გკითხოთ, უფრო სწორად, ამ როლის ერთ კონკრეტულ ასპექტზე. მოარულ ფრაზად იქცა „სააკაშვილი პროვოკაციას წამოეგო“. უკრაინელები არ წამოეგნენ პროვოკაციას 2014-ში, და არც 2022-ში, როდესაც რუსეთი „დონბასის 8 წელი“ ნარატივით ცდილობდა ფონს გასვლას. როგორც ვნახეთ, ამან სრულიადაც არ გააჩერა პუტინი - 2014-ში ყირიმი თოფის გაუსროლელად ჩაიგდო ხელში და 2022 წლის თებერვალში მთელი უკრაინის დაპყრობა სცადა. ამის ფონზე, „მიშა ხაფანგს წამოეგო“ თეზისი რამდენად წყალგაუმტარია?

დენიელ ფრიდი: თქვენს შეკითხვაზე ჩემს პასუხს ორ ნაწილად გავყოფ: პირველი - მესმის, რასაც და რატომაც ამბობთ და პასუხი ასეთია: დიახ, რა თქმა უნდა, მართალი ხართ. პუტინს უნდოდა ომი უკრაინაში, და მიუხედავად იმისა, რომ ამერიკამ სააშკარაოზე გამოიტანა პუტინის დაგეგმილი პროვოკაციები, მაინც გააჩაღა ომი. და თუ თქვენ ფიქრობთ, რომ იგივე ითქმის საქართველოზეც, აქაც მართალი ხართ. სისულელეა სააკაშვილის დადანაშაულება და იმის თქმა, რომ აი, ის პროვოკაციას წამოეგო, შესაბამისად, ომი მისი ბრალია. პუტინი მაინც დაესხმებოდა თავს საქართველოს. ეს პირველი ნაწილია ჩემი პასუხისა. რაც შეეხება მეორეს: იმის გამო, რომ პროვოკაციას წამოეგო, ფრანგებს და გერმანელებს ხელის დასაბანი მიზეზი მიეცათ, რათა იმდენი მხარდაჭერა არ გაეღოთ, რამდენიც მართებდათ. რადგანაც სააკაშვილმა - და მე მესმის მისი მიზეზები, მესმის, რატომ გააკეთა ეს, ისე არ ყოფილა, თითქოს პუტინმა ცუდი სიტყვებით სცადა მისი პროვოცირება - რუსეთის მართული ძალები ბომბავდნენ ქართულ სოფლებს. ჩვენ გავაფრთხილეთ სააკაშვილი, რომ „სვლა არ გაეკეთებინა“. კონდიმ გააფრთხილა, როდესაც ივლისში თბილისში ვიყავით. და იგივე გავაკეთე მეც იმავე დღეს. მაგრამ მიუხედავად იმისა, რომ როგორც უკვე აღვნიშნე, პუტინი მაინც დაესხმებოდა თავს საქართველოს, სააკაშვილის ამ ნაბიჯმა გერმანელებს და ფრანგებს საბაბი მისცა, ყველაფერი მისთვის დაებრალებინათ და ნახევრად ეპატიებინათ პუტინისთვის. half-excuse Putin. მაგრამ, ალბათ მკითხავთ - ბატონო ფრიდ, განა გერმანელების და ფრანგების პოზიცია სხვანაირი იქნებოდა, სააკაშვილი რომ პროვოკაციას არ აჰყოლოდა და პუტინი მაინც შემოჭრილიყო? ამაზე წლებია ვფიქრობ. მე ვაკრიტიკებდი სააკაშვილს ამ გადაწყვეტილებისთვის. მაგრამ მოდით, მკაფიოდ ვთქვათ, ვის აკისრია პასუხისმგებლობა ამ ომზე - ეს ვლადიმირ პუტინია.

რადიო თავისუფლება: რაც შეეხება ფრანგებს - ამ თემამ განსაკუთრებული აქტუალობა შეიძინა ახლა, როდესაც საფრანგეთის პრეზიდენტი ჯიუტად ცდილობს პუტინთან „დამლაპარაკებლის“ მანტია მოისხას ევროპაში - რამდენად ბრძნული ნაბიჯი იყო 2008 წელს ცეცხლის შეწყვეტაზე მოლაპარაკების თემის ფრანგებისთვის ჩაბარება? რამდენად დამაკმაყოფილებელი იყო შედეგები?

დენიელ ფრიდი: ჰა-ჰა. (იცინის) მახსოვს, საფრანგეთის სამხრეთში ვიყავით ჩასულები, რომ თვალი შეგვევლო სარკოზის მიერ ჩამოტანილი შეთანხმებისთვის. ალბათ გეცოდინებათ პრობლემები რუკასთან დაკავშირებით? რუსეთის მიერ გაკონტროლებული ხაზი სრულიად არეულ-დარეული იყო. კონდი მომიბრუნდა და მეუბნება: კარტოგრაფია ფრანგებმა გამოიგონეს. რუკაზე დახედვა არავის მოუვიდა აზრად? ზოგადად უკიდურესად თავშეკავებული კონდოლიზა რაისისგან ასეთის მოსმენა იყო იმის ნიშანი, რომ ძალიან ბრაზობდა. სარკოზის ექვსპუნქტიანი შეთანხმება გამოსასწორებელი იყო. მაგრამ მას და ფრანგებს ვერ დავადანაშაულებთ, რადგან უკეთესი გეგმაც რომ ჩამოეტანა, შედეგი ალბათ მაინც იგივე იქნებოდა. მინსკის შეთანხმება ბევრად უკეთესი იყო, მაგრამ პუტინმა ისინი „შეაბრუნა“, თავის საჭიროებებს მოარგო და მერე დაჯდა და ელოდა, როდის ეტყოდნენ, რომ სწორედ მისი აბსურდული ინტერპრეტაცია იყო სწორი. ალბათ ხვდებით, რატომაც მოვიყვანე ეს მაგალითი. [6-პუნქტიანი შეთანხმების] ხარვეზებს არ ჰქონდა გადამწყვეტი მნიშვნელობა, რადგან პუტინი უკეთეს, მეტიც, უნაკლო დოკუმენტსაც არად ჩააგდებდა. ამ დოკუმენტმა შეწყვიტა ცეცხლი, რაც პუტინსაც აძლევდა ხელს. ჩვენ მოვახერხეთ, ყველაზე ცუდი მოთხოვნები „ამოგვეშალა“ და საქართველოს მთლიანობა გადაგვერჩინა.

რადიო თავისუფლება: თუ თქვენი ადრინდელი არგუმენტით ვიმსჯელებთ, საუბარი მაქვს სააკაშვილის პროვოცირებაზე, არ ჯობდა, ფრანგებსაც ეფექტური გეგმა შეემუშავებინათ, რომელსაც აღსრულების ეფექტური მექანიზმი ექნებოდა? რაც პუტინს თავის დაძვრენის საშუალებას არ მისცემდა?

დენიელ ფრიდი: აქაც გეთანხმებით. მაგრამ განსხვავება იქნებოდა მხოლოდ ტაქტიკური და არა სტრატეგიული. მეც ვისურვებდი, რომ ეს გეგმა უკეთესი ყოფილიყო. მაგრამ ისევ მინსკის შეთანხმებებისკენ მიგითითებთ - ნახეთ, რა ბედი ეწია მინსკის შეთანხმებებს? ისინი უკეთესად იყო შედგენილი, მაგრამ ამან ვერაფერი შეცვალა. საბოლოო ჯამში, მართლები აღმოჩნდნენ „კრიტიკოსები“ - ქართველები, უკრაინელები, პოლონელები, ესტონელები, ლიეტუველები - ყველა, ვინც გვიჩიჩინებდა, რომ ერთადერთი გზა, რუსეთს წარმატებით გაუმკლავდე, ძალის ჩვენებაა.

რადიო თავისუფლება: რადგან საეჭვო ღირებულებების დოკუმენტებს განვიხილავთ, ე.წ. ტალიავინის ანგარიშზეც გკითხავთ. რამდენად კარგად გაართვა მან თავი დაკისრებულ ამოცანას?

დენიელ ფრიდი: მესმის, რატომაც გაქვთ ასეთი განწყობა. ვისურვებდი, ეს დოკუმენტი უფრო ცხადი ყოფილიყო პასუხისმგებლობის დაკისრებაში. აი, რონ ასმუსმა ჩინებულად გაართვა ამას თავი თავის წიგნში აგვისტოს ომზე. მე ვისურვებდი, ტალიავინის ანგარიში უკეთესი ყოფილიყო. არ ვაკნინებ, ან ვლანძღავ, ან ვანადგურებ, სხვებისგან განსხვავებით, იმიტომ რომ არ მჯერა დასავლეთის ძალებს შორის შიდა ბრძოლების, თუ გარდაუვლად აუცილებელი არაა. უნდა გვახსოვდეს, ვინაა ჭეშმარიტი მტერი - ეს ვლადიმირ პუტინი და მისი სისტემაა. იმავეს ვიტყოდი ტალიავინის რეპორტზეც, რაც სარკოზის ცეცხლის შეწყვეტის შეთანხმებაზე ვთქვი - უკეთესი დოკუმენტი ტაქტიკური ბერკეტი იქნებოდა, და არა სტრატეგიული.

რადიო თავისუფლება: დასასრულ, ომის შემდგომ პერიოდზეც მინდა, გკითხოთ - უფრო სწორად, როგორ გაართვა თავი ამას ამერიკამ. ზუსტად ერთი წლის წინ მიცემულ ინტერვიუში ამბობთ, რომ დასავლეთი საკმარისად ერთიანი არ იყო მაშინ, და მოუწია არჩევანის გაკეთება ეკონომიკურ დახმარებასა და რუსეთზე „მიწოლას“, სანქციებს შორის. დღეს, როცა ვიცით, როგორ განვითარდა შემდეგ მოვლენები - სწორი ნაბიჯი იყო ეს? თუ იყო სხვაგვარი გადაწყვეტილების მისაღები სივრცეც დარჩენილი?

დენიელ ფრიდი: სწორედ ასეა. უკეთესი იქნებოდა, სანქციები დაგვეწესებინა. მაგრამ არსებობდა ორი პრობლემა. პირველი - სანქციების, ასე ვთქვათ, ნოუ-ჰაუ ჩვენთვის იმ დროს უცხო იყო. სანქციები „ვისწავლეთ“ ირანის წინააღმდეგ, 2008 წლის შემდეგ. საკმაოდ კარგად გავერკვიეთ და შემდეგ, რუსეთსაც დავაკისრეთ ყირიმის გამო. და მეორე მიზეზი - კონსენსუსი არ გვექნებოდა. გერმანელები და ფრანგები არასოდეს დაუჭერდნენ ამას მხარს და რომ გვეცადა, დავმარცხდებოდით - ისევე, როგორც დავმარცხდით ბუქარესტის სამიტზე აპრილში. და ეს იქნებოდა ამერიკის საგარეო პოლიტიკის მეორე მარცხი ერთ წელიწადში. ვნანობ თუ არა, რომ სანქციები არ შემოვიღეთ? ოჰ, რა თქმა უნდა. დღევანდელი გადმოსახედიდან, უნდა შემოგვეღო? ცხადია. მაგრამ არსებობდა ბარიერები, რომელთაც ვერ გადავახტით.

რადიო თავისუფლება: და მაინც, უნდა გკითხოთ იმ ჭახჭახა წითელ „RESET“-ის ღილაკზე, აგვისტოს ომიდან სულ რაღაც 7 თვის შემდეგ - რა იყო ეს? გულუბრყვილობა? სასურველის რეალურად გასაღების მცდელობა?

დენიელ ფრიდი: მეც იქ ვიყავი. „RESET“-ის არქიტექტორი, როგორც უკვე აღვნიშნე, [აშშ-ის ყოფილი ელჩი რუსეთში] მაიკ მაკფოლი იყო. ვილაპარაკეთ ამაზე. მე მესმის, რატომ სცადა მაიკმა ეს - სხვათა შორის, სენატს ორივემ ჩავაბარეთ ანგარიში 2008 წლის ომზე - მაშინ მაიკი ობამასთვის მუშაობდა, არჩევნები ჯერ არ იყო მომხდარი. და ობამას ხალხის უმეტესობა უკიდურესად კრიტიკულად აფასებდა ბუშის მიერ საქართველოს საკითხის მენეჯმენტს. მათი ნახევარი საერთოდ დიკ ჩეინის აბრალებდა ომს, გაიძახოდნენ, რომ მან უბიძგა სააკაშვილს და მსგავსი სიბრიყვეები. მაიკი „მათი საგარეო ურთიერთობების ტიპი“ იყო. და ჩვენი მოხსენებები სენატში იდენტური იყო, პასუხისმგებლობა მანაც პუტინს დააკისრა, და ამან სრულებით არ გაუჩინა ახალი მეგობრები საკუთარ ბანაკში, რადგან ამ მოხსენებამ ობამას საარჩევნო კამპანიას პოლიტიკური ქულები არ მოუტანა. ეს ღირსეული საქციელი იყო. და მერე ჩვენ გვქონდა საუბარი მის ამ იდეაზე, „RESET“-ზე. მე ვუთხარი, მაიკ, ვიცი, რატომაც ცდილობ ამის გაკეთებას. და არ ვაპირებ ამის გამო გაგაკრიტიკო. ობამას ხალხი თვლის, რომ ბუში მოუხეშავი და აგრესიული იყო, დას ჯერათ, რომ „აი, ჩვენ გამოგვივა“. მაგრამ მინდა, გითხრა, რომ არაფერი გამოგივათ, სწორედ იმავე მიზეზის გამო, რის გამოც ჩვენ არ გამოგვივიდა. იმიტომ რომ ერთი კვირაც ვერ დაეთანხმები იმ პირობებს, რომელსაც პუტინი ურთიერთობების გაუმჯობესებისთვის შემოგთავაზებს. კამათი არ დაუწყია. ესმოდა, რასაც ვგულისხმობდი და მოგვიანებით, აღიარა კიდეც, რომ მართალი ვიყავი. მაგრამ გადატვირთვა სცადეს. ჰილარი კლინტონიც თანახმა იყო, ეცადა. ეს იყო ერთგვარი წინასწარგანმჭვრეტი მომენტი, როდესაც სიტყვა „გადატვირთვა“ არასწორად დაწერეს. „პერეგრუზკა“ (ზედმეტად დატვირთვა) „პერეზაგრუზკას“ (გადატვირთვის) ნაცვლად. აი, ეს კი ნამდვილად მაიკ მაკფოლის ბრალი იყო, რადგან მე მის რუსულს ვენდე, ჩემი რუსული პოლონეთში ელჩობის დროს პოლონურმა „შეჭამა“. ჰოდა, არასწორად დაწერა და ესეც სიგნალი უნდა ყოფილიყო.

რადიო თავისუფლება: მაკფოლის მოტივაცია გასაგებია, გასაგებია ობამას გუნდის მოტივაციაც, მაგრამ რას ეფუძნებოდა რუსეთზე ნდობის კრედიტის გაცემა? რა გააკეთა რუსეთმა, რომ ეს ნდობა დაემსახურებინა?

დენიელ ფრიდი: იმ დროს, რუსები მიგვანიშნებდნენ, რომ თუ მოვინდომებდით, ერთმანეთთან კარგი ურთიერთობის ქონა შესაძლებელი იყო. ისინი არ იყვნენ აგრესიულები უკრაინის მიმართ. და ვფიქრობდით - თუმცა, აბსოლუტურად მცდარად - რომ მედვედევთან საქმის დაჭერა შეიძლებოდა. ობამას ხალხი თვლიდა, რომ ის უფრო თანამედროვე ტიპი იყო, 21-ე საუკუნის პროდუქტი და არა კაგებეს პროდუქტი. რა თქმა უნდა, ეს არასწორი შეხედულება იყო. ჩემი აზრით, ობამას პოლიტიკა ჩაფლავდა. მაგრამ ეს ღირსეული მარცხი იყო. როდესაც პუტინი თავს დაესხა უკრაინას, ამერიკა ამას არ შეგუებია. თუმცა, შეეძლოთ იარაღი გაეგზავნათ უკრაინისთვის. აი, ეს კი შეცდომა იყო. ამას მაშინვე ვიძახდი. მაგრამ ობამას ხალხმა თქვა - არა, რადგან მიიჩნევდნენ, რომ ეს სიტუაციის ესკალაციას გამოიწვევდა. ისინი ცდებოდნენ და მათ დაცვას არ ვაპირებ, ულაპარაკოდ ცდებოდნენ. იარაღი უნდა გაგვეგზავნა. მაგრამ სანქციები მაინც შემოიღეს. და მიუხედავად იმისა, რომ დღევანდელი გადმოსახედიდან მაშინდელი სანქციები არცთუ ისე შთამბეჭდავად გამოიყურება, მაშინ, იმ დროს, ეს უზარმაზარი ნაბიჯი იყო. ასე რომ, ეს ღირსეული მარცხი იყო.