“ბაკურ სულაკაურის გამომცემლობამ” გიგი თევზაძის უცნაური წიგნი გამოსცა, სახელწოდებით “უცნობი წიგნები”, სადაც არარსებულ წიგნებზე დაწერილი რეცენზიებია შესული.
ჩვენ, შეიძლება ითქვას, რეზიუმირების ეპოქაში ვცხოვრობთ. დღესდღეობით ყოველი წიგნი, სტატია და ლექსიც კი რეზიუმირდება. რეზიუმირდება პოლიტიკოსების გამოსვლები. მაგალითად ქართულ სატელევიზიო მედიას და ბევრ საინფორმაციო სააგენტოს თავი იმით გააქვს, რომ ამა თუ იმ პოლიტიკოსის გამოსვლების რეზიუმირებას ახდენს. ანუ მოვლენის ანალიზის ნაცვლად სიტყვების რეზიუმირებაზეა ორიენტირებული, უკვე ინტერპრეტირებული ტექსტის მოკლე შინაარსის გადმოცემა ურჩევნია კვლევას.
ამგვარი ტოტალური რეზიუმეების დროში გიგი თევზაძის ეს წიგნი პაროდიული მნიშვნელობით ივსება, რადგან ესაა არარსებულ წიგნებზე დაწერილი რეცენზიების, ამ წიგნების მოკლე შინაარსების, გნებავთ, რეზიუმეების კრებული, სადაც ავტორი თავადაც ერთობა და მკითხველსაც ახალისებს.
დღეს ყველაფერი გამარტივდა, ბევრის აზრით, მწერლებმა სტერილური ენით წერა დაიწყეს, რათა, ერთი მხრივ, მეტი მკითხველი მოიპოვონ და მეორე - უფრო ადვილად სათარგმნელნი გახდნენ. ისინი ხშირ შემთხვევაში ინტერნაციონალური ალუზიებით ავსებენ ხოლმე თავიანთ ნაწერს, რადგან კერძო შემთხვევები ბევრისთვის უცხოა და დისკომფორტს უქმნის რიგით მკითხველს. გიგი თევზაძის წიგნი ამის პაროდირებასაც ახდენს, გამოცემა ორი ტყუპი წიგნისგან შედგება, თითქმის იდენტური ტექსტებით, რომელთაგან ერთი უცხოელებისთვისაა, მეორე კი ქართველებისთვისაა დააწერილი. გიგი თევზაძეს თავიდან სრულიად იდენტური ორი წიგნი სურდა გამოეცა:
“თავიდან მინდოდა, რომ ყოფილიყო აბსოლუტურად იდენტური ორი წიგნი და მხოლოდ ავტორების გვარები ყოფილიყო შეცვლილი. მერე, როცა გამომცემელთან, ანუ ბაკურთან დავიწყე ლაპარაკი, თანდათან მოვიდა იდეა, რომ პრინციპში უნდა განსხვავდებოდეს, იმიტომ, რომ ეს მკითხველები განსხვავდებიან ერთმანეთისაგან, როგორც უცხო და გარე, რომ გამოვიყენოთ კლასიკური XX საუკუნის თეორიული განსხვავება ნაცნობსა და უცნობს, ანუ უცხოსა და ახლობელს შორის. ამიტომ, ეს წიგნები განსხვავდებიან ისე, როგორი წარმოდგენაც მე მაქვს უცხოელ მკითხველზე, იმიტომ, რომ ვკითხულობ სხვა ქვეყნებისა და სხვა ეროვნების ავტორების ლიტერატურას და ვიცნობ ასევე ქართველ მკითხველს, ანუ ამავე დროს ქართველი მკითხველიც ვარ”.
ეს წიგნი წიგნებიდან იშვა, იგი ლიტერატურული თამაშია, მისტიფიკაცია, ლიტერატურისა და კრიტიკის ალტერნატიული ისტორიის ნაწილი, ამიტომ მისი წინაპრები წარსულის ლიტერატურაში უნდა ვეძებოთ. თავად გიგი თევზაძის სიტყვით, წიგნი რამდენიმე ბრიტანელი და სამხრეთამერიკელი მწერლის გავლენითაა დაწერილი, პირველ რიგში ესაა გილბერტ კით ჩესტერტონი, ხოლო სამხრეთ ამერიკაში, რა თქმა უნდა, ხორხე ლუის ბორხესი და ადოლფო ბიოი კასარესი:
“იმპულსი ორია, ერთი, რომ დარწმუნებული ვარ, ლიტერატურა უნდა ჰყვებოდეს ამბებს, და ვერანაირი ცნობიერების ნაკადი და ახალი ტალღები ვერ გადამარწმუნებს ამაში და მეორე – ყოველთვის იყო ჩემს ცხოვრებაში რაღაც ისტორიები და ამბები, რომელიც მინდოდა რომ წამეკითხა. დაწერაც მინდოდა, მაგრამ რაც უფრო დრო გადის, ვრწმუნდები, რომ ეს შეუძლებელია, ამ ტექსტებს ვერ დავწერ და პრინციპში ვერც წავიკითხავ, იმიტომ, რომ არსად არ მინახავს ეს ამბები და ეს ისტორიები”.
ეს ჟანრი ახალი არაა, გამოგონილ წიგნებზე აქამდეც ბევრს დაუწერია, უბრალოდ ავტორი ფიქრობს, რომ დღევანდელ დღეს ამ ჟანრის მომხიბვლელობა იმაში მდგომარეობს, რომ ასე შეიძლება ყველამ წეროს, მთავარია წერა იცოდეს და ამბავი ჰქონდეს მოსაყოლი. ანუ ეს იქნება ლიტერატურა როგორც თვითგამოხატვის ხერხი, რომელიც არ არის ექსკლუზიური:
“ეს არის ის ჟანრი, რომელმაც შეიძლება ძალიან ბევრი ახალი იდეა და ხატი წარმოშვას, ლიტერატურა კი პირველ რიგში სწორედ წარმოდგენებია, წარმოსახვების სამყარო და ეს იძლევა საშუალებას, რომ ის წარმოდგენები, რომელიც არ მოსდის თავში პროფესიონალ მწერალს – მე ავტორი ვარ და არა მწერალი – გახდეს საყოველთაო. მოხდეს ამ იდეების სახალხოდ ქცევა, რომ საზოგადოებისთვის მისაწვდომი გახდეს. ამას წინათ წავიკითხე, კითხვა იყო დასმული, რა არის “TED”-ი? “TED”-ი არის ადგილი, რომელიც უწყობს ხელს იდეების სექსს, ჰოდა იდეების სექსი მნიშვნელოვანია, ეს არის საშუალება, რითაც იდეების სექსი გახდება უფრო მრავალფეროვანი”.
წიგნში ერთ-ერთი გამოგონილი ავტორის ერთ დებულებას უნდა მივაქციოთ განსაკუთრებული ყურადღება, რომელშიც რამდენიმე რეალური ავტორის აზრებია თავმოყრილი და რომლის თანახმადაც, სამყაროში სულ უფრო და უფრო ჩნდება ტექსტურობის ნიშნები და საბოლოო ჯამში “სამყარო ტექსტად იქცევა”, მეტაფორად, “რაც ნიშნავს რეალობის ქრონოლოგიური განვითარების ფორმიდან სიუჟეტური განვითარების ფორმაზე გადასვლას”.
წიგნი სავსეა ალუზიებით, ციტატებით, თუმცა უნდა აღინიშნოს, რომ ეს ალუზიები ყველგან ძალზე ღიაა, გახსნილია, დემოკრატიულია. მკითხველი ადვილად მიხვდება, რომ ოთარ შამათავას New Grave World-ის მიღმა ოლდოს ჰაქსლის Brave New World დგას (ქართველებისთვის დაწერილ რეცენზიაში ამ წიგნის ავტორი სხვაა, ვინმე მილოშ არმიჩი), კოტე მარგველაშვილის წიგნს “ექსისტენციის დრო და სიუჟეტური სივრცე” რა თქმა უნდა, გივი მარგველაშვილის “სიუჟეტური დრო და ექსისტენციის დრო” უმაგრებს ზურგს. არგენტინელი კრიტიკოსის, ირანდო გარსია ლუსიენდეს სტატიით, Signs of Future ავტორმა 90-იან წლებში გამოცემული თავისი წიგნი, “მომავლის ნიშნები” შემოგვაპარა. ერთი წიგნის სიუჟეტი პოლ ოსტერის მოთხრობის მიხედვით გადაღებული ფილმის, Smoke-ის ერთი ეპიზოდის გაშლა და ინტერპრეტაციაა. გაერთობით არარსებული ქართული გამომცემლობების სახელებზეც: “მერან-მეცნიერი”, “სამყაროს დასასრულის გამომცემლობა”, “სამი სახარების გამომცემლობა”, “გამომცემლობა საღი აზრი” და სხვ.
მოთხრობილ ისტორიებში ბევრ სახალისო და დამაფიქრებელ ამბავს ამოიკითხავთ. მაგალითად, ერთი მეფის განსაკურნავად სასახლის ჯადოქრები ლაკანის გამოძახებას აპირებენ, მაგრამ საბოლოოდ სლავოი ჟიჟეკს იძახებენ და ფსიქოანალიზის სეანსი კატასტროფით მთავრდება. სხვაგან აღმოჩნდება, რომ თბილისი-ბათუმის ღამის მატარებელში ფუნქციონირებს წიგნის მაღაზია, სადაც ფუკოს წიგნებსაც იპოვის კაცი. აქ გაეცნობით კონსტანტინე თავაძის თეორიას, რომელმაც კათარზისის შესაბამისი, საპირისპირო კონოტაციის მატარებელი სიტყვა შემოიტანა - ენესტოტასი. უცნაურია “ვეფხისტყაოსნის” გენიალობის ნიკოლოზ მარაძისეული ახსნა, რომელიც მის წიგნშია შესული - “ვეფხისტყაოსნის ნამდვილი ამბავი”.
აქ ზოგიერთ რეცენზიას ფარული შიდა კავშირებიც აქვს, პერსონაჟი ან ავტორი რეცენზიიდან რეცენზიაში გადადის, შესაბამისად წიგნში ჰიპერტექსტის ჩანასახებსაც ვხედავთ, რაც შემთხვევითი არ უნდა იყოს ამ ჟანრის ნაწარმოებისთვის.
ერთი სიტყვით, გიგი თევზაძის ამ წიგნში ზოგმა შეიძლება ჭკუის სავარჯიშო ნახოს, სხვებმა მსუბუქი გასართობი, ვიღაცამ კი მწვავე საპოლემიკო იდეებიც ამოიკითხოს.
ჩვენ, შეიძლება ითქვას, რეზიუმირების ეპოქაში ვცხოვრობთ. დღესდღეობით ყოველი წიგნი, სტატია და ლექსიც კი რეზიუმირდება. რეზიუმირდება პოლიტიკოსების გამოსვლები. მაგალითად ქართულ სატელევიზიო მედიას და ბევრ საინფორმაციო სააგენტოს თავი იმით გააქვს, რომ ამა თუ იმ პოლიტიკოსის გამოსვლების რეზიუმირებას ახდენს. ანუ მოვლენის ანალიზის ნაცვლად სიტყვების რეზიუმირებაზეა ორიენტირებული, უკვე ინტერპრეტირებული ტექსტის მოკლე შინაარსის გადმოცემა ურჩევნია კვლევას.
ამგვარი ტოტალური რეზიუმეების დროში გიგი თევზაძის ეს წიგნი პაროდიული მნიშვნელობით ივსება, რადგან ესაა არარსებულ წიგნებზე დაწერილი რეცენზიების, ამ წიგნების მოკლე შინაარსების, გნებავთ, რეზიუმეების კრებული, სადაც ავტორი თავადაც ერთობა და მკითხველსაც ახალისებს.
დღეს ყველაფერი გამარტივდა, ბევრის აზრით, მწერლებმა სტერილური ენით წერა დაიწყეს, რათა, ერთი მხრივ, მეტი მკითხველი მოიპოვონ და მეორე - უფრო ადვილად სათარგმნელნი გახდნენ. ისინი ხშირ შემთხვევაში ინტერნაციონალური ალუზიებით ავსებენ ხოლმე თავიანთ ნაწერს, რადგან კერძო შემთხვევები ბევრისთვის უცხოა და დისკომფორტს უქმნის რიგით მკითხველს. გიგი თევზაძის წიგნი ამის პაროდირებასაც ახდენს, გამოცემა ორი ტყუპი წიგნისგან შედგება, თითქმის იდენტური ტექსტებით, რომელთაგან ერთი უცხოელებისთვისაა, მეორე კი ქართველებისთვისაა დააწერილი. გიგი თევზაძეს თავიდან სრულიად იდენტური ორი წიგნი სურდა გამოეცა:
“თავიდან მინდოდა, რომ ყოფილიყო აბსოლუტურად იდენტური ორი წიგნი და მხოლოდ ავტორების გვარები ყოფილიყო შეცვლილი. მერე, როცა გამომცემელთან, ანუ ბაკურთან დავიწყე ლაპარაკი, თანდათან მოვიდა იდეა, რომ პრინციპში უნდა განსხვავდებოდეს, იმიტომ, რომ ეს მკითხველები განსხვავდებიან ერთმანეთისაგან, როგორც უცხო და გარე, რომ გამოვიყენოთ კლასიკური XX საუკუნის თეორიული განსხვავება ნაცნობსა და უცნობს, ანუ უცხოსა და ახლობელს შორის. ამიტომ, ეს წიგნები განსხვავდებიან ისე, როგორი წარმოდგენაც მე მაქვს უცხოელ მკითხველზე, იმიტომ, რომ ვკითხულობ სხვა ქვეყნებისა და სხვა ეროვნების ავტორების ლიტერატურას და ვიცნობ ასევე ქართველ მკითხველს, ანუ ამავე დროს ქართველი მკითხველიც ვარ”.
ეს წიგნი წიგნებიდან იშვა, იგი ლიტერატურული თამაშია, მისტიფიკაცია, ლიტერატურისა და კრიტიკის ალტერნატიული ისტორიის ნაწილი, ამიტომ მისი წინაპრები წარსულის ლიტერატურაში უნდა ვეძებოთ. თავად გიგი თევზაძის სიტყვით, წიგნი რამდენიმე ბრიტანელი და სამხრეთამერიკელი მწერლის გავლენითაა დაწერილი, პირველ რიგში ესაა გილბერტ კით ჩესტერტონი, ხოლო სამხრეთ ამერიკაში, რა თქმა უნდა, ხორხე ლუის ბორხესი და ადოლფო ბიოი კასარესი:
“იმპულსი ორია, ერთი, რომ დარწმუნებული ვარ, ლიტერატურა უნდა ჰყვებოდეს ამბებს, და ვერანაირი ცნობიერების ნაკადი და ახალი ტალღები ვერ გადამარწმუნებს ამაში და მეორე – ყოველთვის იყო ჩემს ცხოვრებაში რაღაც ისტორიები და ამბები, რომელიც მინდოდა რომ წამეკითხა. დაწერაც მინდოდა, მაგრამ რაც უფრო დრო გადის, ვრწმუნდები, რომ ეს შეუძლებელია, ამ ტექსტებს ვერ დავწერ და პრინციპში ვერც წავიკითხავ, იმიტომ, რომ არსად არ მინახავს ეს ამბები და ეს ისტორიები”.
ეს ჟანრი ახალი არაა, გამოგონილ წიგნებზე აქამდეც ბევრს დაუწერია, უბრალოდ ავტორი ფიქრობს, რომ დღევანდელ დღეს ამ ჟანრის მომხიბვლელობა იმაში მდგომარეობს, რომ ასე შეიძლება ყველამ წეროს, მთავარია წერა იცოდეს და ამბავი ჰქონდეს მოსაყოლი. ანუ ეს იქნება ლიტერატურა როგორც თვითგამოხატვის ხერხი, რომელიც არ არის ექსკლუზიური:
“ეს არის ის ჟანრი, რომელმაც შეიძლება ძალიან ბევრი ახალი იდეა და ხატი წარმოშვას, ლიტერატურა კი პირველ რიგში სწორედ წარმოდგენებია, წარმოსახვების სამყარო და ეს იძლევა საშუალებას, რომ ის წარმოდგენები, რომელიც არ მოსდის თავში პროფესიონალ მწერალს – მე ავტორი ვარ და არა მწერალი – გახდეს საყოველთაო. მოხდეს ამ იდეების სახალხოდ ქცევა, რომ საზოგადოებისთვის მისაწვდომი გახდეს. ამას წინათ წავიკითხე, კითხვა იყო დასმული, რა არის “TED”-ი? “TED”-ი არის ადგილი, რომელიც უწყობს ხელს იდეების სექსს, ჰოდა იდეების სექსი მნიშვნელოვანია, ეს არის საშუალება, რითაც იდეების სექსი გახდება უფრო მრავალფეროვანი”.
წიგნში ერთ-ერთი გამოგონილი ავტორის ერთ დებულებას უნდა მივაქციოთ განსაკუთრებული ყურადღება, რომელშიც რამდენიმე რეალური ავტორის აზრებია თავმოყრილი და რომლის თანახმადაც, სამყაროში სულ უფრო და უფრო ჩნდება ტექსტურობის ნიშნები და საბოლოო ჯამში “სამყარო ტექსტად იქცევა”, მეტაფორად, “რაც ნიშნავს რეალობის ქრონოლოგიური განვითარების ფორმიდან სიუჟეტური განვითარების ფორმაზე გადასვლას”.
წიგნი სავსეა ალუზიებით, ციტატებით, თუმცა უნდა აღინიშნოს, რომ ეს ალუზიები ყველგან ძალზე ღიაა, გახსნილია, დემოკრატიულია. მკითხველი ადვილად მიხვდება, რომ ოთარ შამათავას New Grave World-ის მიღმა ოლდოს ჰაქსლის Brave New World დგას (ქართველებისთვის დაწერილ რეცენზიაში ამ წიგნის ავტორი სხვაა, ვინმე მილოშ არმიჩი), კოტე მარგველაშვილის წიგნს “ექსისტენციის დრო და სიუჟეტური სივრცე” რა თქმა უნდა, გივი მარგველაშვილის “სიუჟეტური დრო და ექსისტენციის დრო” უმაგრებს ზურგს. არგენტინელი კრიტიკოსის, ირანდო გარსია ლუსიენდეს სტატიით, Signs of Future ავტორმა 90-იან წლებში გამოცემული თავისი წიგნი, “მომავლის ნიშნები” შემოგვაპარა. ერთი წიგნის სიუჟეტი პოლ ოსტერის მოთხრობის მიხედვით გადაღებული ფილმის, Smoke-ის ერთი ეპიზოდის გაშლა და ინტერპრეტაციაა. გაერთობით არარსებული ქართული გამომცემლობების სახელებზეც: “მერან-მეცნიერი”, “სამყაროს დასასრულის გამომცემლობა”, “სამი სახარების გამომცემლობა”, “გამომცემლობა საღი აზრი” და სხვ.
მოთხრობილ ისტორიებში ბევრ სახალისო და დამაფიქრებელ ამბავს ამოიკითხავთ. მაგალითად, ერთი მეფის განსაკურნავად სასახლის ჯადოქრები ლაკანის გამოძახებას აპირებენ, მაგრამ საბოლოოდ სლავოი ჟიჟეკს იძახებენ და ფსიქოანალიზის სეანსი კატასტროფით მთავრდება. სხვაგან აღმოჩნდება, რომ თბილისი-ბათუმის ღამის მატარებელში ფუნქციონირებს წიგნის მაღაზია, სადაც ფუკოს წიგნებსაც იპოვის კაცი. აქ გაეცნობით კონსტანტინე თავაძის თეორიას, რომელმაც კათარზისის შესაბამისი, საპირისპირო კონოტაციის მატარებელი სიტყვა შემოიტანა - ენესტოტასი. უცნაურია “ვეფხისტყაოსნის” გენიალობის ნიკოლოზ მარაძისეული ახსნა, რომელიც მის წიგნშია შესული - “ვეფხისტყაოსნის ნამდვილი ამბავი”.
აქ ზოგიერთ რეცენზიას ფარული შიდა კავშირებიც აქვს, პერსონაჟი ან ავტორი რეცენზიიდან რეცენზიაში გადადის, შესაბამისად წიგნში ჰიპერტექსტის ჩანასახებსაც ვხედავთ, რაც შემთხვევითი არ უნდა იყოს ამ ჟანრის ნაწარმოებისთვის.
ერთი სიტყვით, გიგი თევზაძის ამ წიგნში ზოგმა შეიძლება ჭკუის სავარჯიშო ნახოს, სხვებმა მსუბუქი გასართობი, ვიღაცამ კი მწვავე საპოლემიკო იდეებიც ამოიკითხოს.
