რადიო თავისუფლების რედაქციამ ამ და სხვა კითხვებით მიმართა ცნობილ რუს მწერალს, გრიგორი ჩხარტიშვილს, რომელიც ფართო საზოგადოებისთვის უფრო მეტად ცნობილია თავისი ლიტერატურული ფსევდონიმით - ბორის აკუნინის სახელით.
ბორის აკუნინი: აბსოლუტურად სწორი შეკითხვაა, რომელსაც ახლა ყველა საკუთარ თავს ვუსვამთ და რომელსაც სხვები გვისვამენ ჩვენ. ჩვენში - ვგულისხმობ იმ რუსებს, რომლებიც ცხოვრობენ რუსეთის ფარგლებს გარეთ. ძალიან ტრავმულ სიტუაციაში აღმოვჩნდით (რუსული ენისა და რუსული კულტურის ხალხზე მაქვს საუბარი). რასაკვირველია, ეს ვერ შეედრება უკრაინელების ტრაგიკულ მდგომარეობას, რომლებსაც ახლა კლავენ, ესვრიან, სახლებიდან აძევებენ. ეს უზარმაზარი ტრაგედიაა, მაგრამ მე მჯერა, რომ როდესაც ეს ომი დასრულდება (და მე ვფიქრობ, რომ მისი მწვავე ფაზა დიდხანს არ უნდა გაგრძელდეს), უკრაინა და უკრაინელები კარგად იქნებიან და მათ მთელი მსოფლიო დაეხმარება. უკრაინელებმა მთელ მსოფლიოს აჩვენეს, რომ უკრაინა ნამდვილი, ძლიერი სახელმწიფოა. ისინი პატივისცემას იმსახურებენ თავიანთი გამძლეობისა და სოლიდარობის გამო. უკრაინაში ცხოვრება სულ უფრო უკეთესი და უკეთესი იქნება, ხოლო რუსეთში ცხოვრება, სამწუხაროდ, აწი სულ უფრო და უფრო გაუარესდება, რადგან ვლადიმირ პუტინმა, რომელსაც ეგონა, რომ უკრაინის სახელმწიფოს ანგრევდა, სინამდვილეში, დაანგრია რუსეთის ფედერაციის სახელმწიფო. ყველაზე უარესად კი ისინი იქნებიან, ვინც პუტინის მძევლებად იქცნენ, ვინც რუსეთის ტერიტორიაზე იმყოფებიან. მძიმე იქნება მათი ყოფა და დროთა განმავლობაში სულ უფრო და უფრო დამძიმდება, თუმცა რუსეთის ფარგლებს გარეთ მცხოვრები ხალხისთვისაც არ იქნება იოლი. ყბადაღებული რუსოფობია, რომელიც აქამდე პროპაგანდისტების, ნაციონალისტების და ყველა ჯურის იდიოტების გამოგონება იყო, უკვე ფაქტად იქცა. თანაც, ყველაზე ცუდი ის არის, რომ ეს ცუდი რეპუტაცია დამსახურებულია. ჩვენ ნამდვილად ვართ დამნაშავე იმაში, რომ რუსეთს მივეცით საშუალება, ჩავარდნოდა ხელში ადამიანს, რომელიც თავს დაესხა უკრაინას და ემუქრება მსოფლიოს ბირთვული ომით.
რადიო თავისუფლება: შეგიძლიათ საკუთარ თავს გამოუტყდეთ იმაში, როგორც ამას ზოგიერთი ექსპერტი აკეთებს, რომ უკრაინას დაესხა არა პუტინი, არამედ რუსეთი? ყველა გამოკითხვა, მათ შორის ქუჩისა, აჩვენებს, რომ მოსახლეობა მხარს უჭერს და მხურვალედ მიესალმება ძმათამკვლელ ომს. რას იტყვით ამაზე?
ბორის აკუნინი: ჯერ ერთი, არათავისუფალ ქვეყანაში ადამიანები არ არიან გულწრფელები. ხშირად ერთს ამბობენ და მეორეს ფიქრობენ. როგორც საბჭოთა კავშირში გაზრდილ ადამიანს, კარგად მახსოვს, როგორ მუშაობს ეს. მეორეც, მასობრივი ცნობიერება სწრაფად არ იხსნება. თანაც ხალხი ჯერჯერობით ძირითადად უყურებს სურათს, რომელსაც მას ტელევიზორით უჩვენებენ. იმ შედეგებსაც, რასაც აუცილებლად გამოიწვევს პუტინის მიერ საკუთარ ქვეყანაში მოწყობილი ეკონომიკისა და პოლიტიკის ნგრევა, ეს ხალხი მხოლოდ გარკვეული დროის შემდეგ შეეჩეხება, რაც გამოიხატება ინფლაციაში, ფასების მატებაში, უმუშევრობაში, ცარიელ მაღაზიებში, მუდმივად მზარდ სახელმწიფო ტერორში. ყველა მხრიდან მწერენ, იხსენებენ დროს, როცა ოთხი მილიონი დასმენა დაიწერა, ახლა კი ცდილობენ ინტერნეტში გამოიჭირონ მოქალაქეები: ვინ სად დასვა „like“, ვინ რა ნახა და ამის შესახებ მოამზადონ პატაკები. საკმარისია ამგვარი ატმოსფეროს შექმნა საზოგადოებაში და ყოველთვის მოიძებნებიან ნაძირლები და ანგარებიანი ადამიანები, რომლებიც ისარგებლებენ ამით. მთელმა მსოფლიომ უნდა გაიაზროს, რომ რუსეთის განახლების, ნორმალურ სახელმწიფოდ გადაქცევის ერთადერთი იმედი რუს ხალხთან უნდა იყოს დაკავშირებული. ამ დიქტატორის გადაგდება მხოლოდ საკუთარ მოსახლეობას, მხოლოდ საკუთარ ხალხს შეუძლია.
რადიო თავისუფლება: რამდენად სწორია პარალელები 1930-იანი წლების გერმანიასთან: დამარცხება პირველ მსოფლიო ომში, აქ კი სსრკ-ს დაშლა და საბჭოთა ეკონომიკის კოლაფსი; ჰიტლერი და მისი შურისძიება ნაცისტური იდეოლოგიის დახმარებით, აქ კი პუტინი და მისი იმპერიული შურისძიება უკრაინის კოლონიზაციის მცდელობით? საერთო მნიშვნელი - ფართომასშტაბიანი ომი ევროპის ცენტრში...
ბორის აკუნინი: არაკორექტული პოლიტიკური პარალელია. ვითარება ვაიმარის გერმანიაში და ის მდგომარეობა, რომელშიც რუსეთი 2022 წელს იყო - ორი, ერთმანეთთან შეუდარებელი რამ არის. რუსეთი, რომელიც 2022 წელს დაესხა უკრაინას, სულ სხვა ვითარებაში იყო. კერძოდ, არ იყო როგორც ეკონომიკური სასოწარკვეთა, ასევე ტოტალური შინაგანი სოციალური გამძვინვარება. ყველაფერი მეგალომანიისა და ერთი ადამიანის ილუზიების პროდუქტია. მთელი ეს ომი, ეს კონსტრუქცია, მთელი ეს რაღაც ფეიკ-უკრაინა იშვა იმ ერთი ადამიანის თავში, რომელიც გადაწყვეტილების ერთადერთი მიმღებია მთელ ქვეყანაში. ეს ომი პუტინის ომია უკრაინასთან და მთელ მსოფლიოსთან.
რადიო თავისუფლება: აუცილებელია თუ არა რუსეთის სრული მორალური და სამხედრო დამარცხება ნორმალური ევროპული საზოგადოების ასაშენებლად, აპოკალიფსის და კათარზისის გავლა?
ბორის აკუნინი: არა. მე არ მინდა რუსეთი დამარცხდეს. მე მინდა, რომ პუტინის სახელმწიფო დამარცხდეს და პუტინის სახელმწიფოს დამარცხება უკვე მოხდა, თუნდაც მისმა არმიამ მოიგოს გარკვეული ბრძოლები მიწაზე, თუნდაც აიღოს კიევი... ჯერჯერობით, მას არ აქვს არანაირი გამარჯვება და ბლიცკრიგიც ჩავარდა. მთავარ ომში - პოლიტიკურში, ეკონომიკურში, იმიჯურში, რომელიც დღევანდელ მსოფლიოში ძალიან მნიშვნელოვანია - უკვე დამარცხდა. ეს ომი წაგებულია. ეს სახელმწიფო განწირულია. შემდგომი საკითხები - დროისა და ფასის საკითხებია: რა დაჯდება ამ სახელმწიფოს გარდაქმნა სხვა რუსეთად, რომელიც ნამდვილად აღარ იქნება პუტინის რუსეთი.
რადიო თავისუფლება: ვიდრე ჩვენ ვსაუბრობთ, ამ დროს ხალხი იღუპება და საშინელი ომი მიმდინარეობს. რუსი მფრინავი ყირიმიდან ბომბავს ტერიტორიას, სადაც მისი დედა ცხოვრობს. ეს პილოტი უკრაინის საჰაერო თავდაცვამ ჩამოაგდო და ტყვედ აიყვანა. ახლა დედა ამბობს, მრცხვენია, რომ ოკუპანტი გავზარდეო. ამ ქალის ვიდეო ინტერნეტში გამოქვეყნდა. ქაჩავს ეს ამბავი ანტიკურ ტრაგედიამდე?
ბორის აკუნინი: ეს ამაზრზენი ამბავია. არ მესმის, რა ხდება ამ ხალხის თავში. ალბათ ეშინიათ თავიანთი მეთაურების ან საერთოდ არაფერზე არ ფიქრობენ. წარმოდგენა არ მაქვს, რა ხდება რომელიღაც ოფიცრის თავში, რამდენად არის მისი ტვინი დაბინდული, რომ შეუძლია დაბომბოს უკრაინელები, რომ საარტილერიო ჭურვები დაუშინოს მათ. პუტინის რეჟიმის მთავარი დამნაშავეები ტელევიზიის პროპაგანდისტები არიან. მათ შექმნეს სამყაროს აბსოლუტურად ყალბი და აგრესიული სურათი.
რადიო თავისუფლება: რუსებისა და რუსეთის შესახებ რომელი მითები დაამსხვრია ამ ომმა?
ბორის აკუნინი: თვითონ რუსეთის შიგნით ჯერ არ დამსხვრევულა, მაგრამ ეს მალე მოხდება. დაიმსხვრევა მითი იმის შესახებ, რომ პუტინი არასოდეს ცდება. ხალხი დაინახავს, რომ ის ცდება და არ აპატიებს ამ შეცდომას. დაიმსხვრევა მითი იმის შესახებ, რომ იმპერია - კარგია. იმპერია ცუდია და, ალბათ, ის გააგრძელებს დაშლას. რაც შეეხება დამოკიდებულებას რუსეთისა და რუსების მიმართ, იმავენაირად იქნება, როგორც იყო 1940 ან 1941 წლებში გერმანელებთან მიმართებით, როცა არავინ ასხვავებდა, ვინ იყო ჰიტლერის მხარეს და ვინ - ჰიტლერის წინააღმდეგ. უკრაინელები სოციალურ ქსელებში სიძულვილით, ზიზღით მწერენ... მესმის, რომ მათ სინამდვილეში ძალიან უნდათ, რომ პუტინს მიმართონ, მას მიაწვდინონ ხმა, რაც შეუძლებელია, მაგრამ მათთვის უკვე სულერთია, პუტინი ვარ თუ არა. ყველა ბრალდებას მე მაყრიან სახეში, რადგან რუსულად ვწერ, რადგან რუსი მწერალი ვარ. მესმის, რა მდგომარეობაშია ეს ხალხი, რა ცუდად არიან ისინი, როგორ ეშინიათ ახლა, რა ტრაგედიას განიცდიან ისინი. შეუძლებლია ამის გამო გაბრაზება. მხოლოდ წუხილს თუ გამოვხატავ.
რადიო თავისუფლება: როგორ გეწერინებათ ახლა, როცა იცით, რომ ფაქტობრივად თქვენ გვერდით ხალხი იღუპება? შეგიძლიათ ჩააწოთ მელანში კალამი და დაწეროთ ის, რაც მანამდე გქონდათ ჩაფიქრებული თუ გაჩერდით?
ბორის აკუნინი: 24 თებერვლიდან ჩემი სამწერლო საქმიანობა სრულებით შეჩერებულია, არ შემიძლია მუშაობა. თავიდან ვერ ვიჯერებდი, რომ ეს ყველაფერი სინამდვილეში ხდებოდა. მერე ბოლოს და ბოლოს მივხვდი, რომ რაღაცის გაკეთება უნდა მეცადა, რადგან მხოლოდ ჯდომა და გაბრაზება, სოციალურ ქსელებში რაღაცების წერა უბრალოდ ემოციების ამოფრქვევა იყო. ამიტომ, ჩვენ ორგანიზება გავუკეთეთ მოძრაობა „ნამდვილ რუსეთს“, არა პუტინის რუსეთს, არამედ ისეთს, როგორიც სინამდვილეში უნდა იყოს, ნორმალურს. მოძრაობის პირველი ამოცანაა, შეეცადოს მთელი მსოფლიოს მასშტაბით, რუსული კულტურის მქონე ადამიანებს შორის ორგანიზება გაუკეთოს მოძრაობას, რომელიც დახმარებას აღმოუჩენს იმ ადამიანებს, ვინც ამ მომენტში ყველაზე მძიმე მდგომარეობაშია - უკრაინელ ლტოლვილებს. საუბარია თანხების შეგროვებაზე. ბევრი რუსი... ყველა, ვისაც მე ვიცნობ, სხვადასხვა სახით მონაწილეობს ამ საქმეში. გვსურს მოვიზიდოთ მეტი ადამიანი, რომლებიც მიმოფანტული არიან მთელ მსოფლიოში, იქნებ შევქმნათ ერთგვარი ფულის მილსადენი, რათა ხალხმა იქ მოუყაროს თავი თანხას და ასე უკეთ დავეხმაროთ. რადგან ყველანი დაბნეულები ვართ და საშინელ მდგომარეობაში ვიმყოფებით, ყველას გვინდა რაღაცის გაკეთება.
რადიო თავისუფლება: დაახლოებით 18-მა მილიონმა ადამიანმა უყურა თქვენს საუბარს იური დუდთან. იქ ამბობთ: „ამ რამდენიმე დღეში სიტყვა "რუსეთი და რუსები" ტოქსიკური გახდა მთელი მსოფლიოსთვის, გახდა სალანძღავი. აქამდე ასეთი რამ არასდროს ყოფილა“. როგორ დავაღწიოთ თავი ამ სიძულვილს? არ არის გამორიცხული, რომ სახეში ფურთხება დაიწყონ.
ბორის აკუნინი: პირველ რიგში, საჭიროა მოქმედება, დახმარება. მეორეც, ჩვენ უნდა ვილაპარაკოთ, უნდა ავუხსნათ მთელ მსოფლიოს ჩვენი ქმედებებითა და სიტყვებით, რომ პუტინი არ არის რუსეთი, რომ ის რუსეთის მტერია, რუსეთისა, რომელიც დიქტატორის დროებითი ოკუპაციის ქვეშ იმყოფება, მაგრამ ჩვენ ცოცხლები ვართ, ჩვენ ვებრძვით ამ დიქტატურას. საბოლოოდ კი ჩვენ ყველანი ერთად მივაღწევთ იმას, რომ რუსეთი გამოჯანმრთელდება.
რადიო თავისუფლება: „უნდა დავიწყოთ იმ კოშმარის გაცნობიერებით, რომელიც ჩვენ მოვუტანეთ სამყაროს. გამოსავალი შეიძლება იყოს მხოლოდ მასობრივი ეროვნული მონანიება“, - ეს სიტყვები მწერალ ვიქტორ შენდეროვიჩს ეკუთვნის. შეუძლია კი ერს მონანიება?
ბორის აკუნინი: მონანიება - მორწმუნეების საქმეა. მე მათ შორის არ ვარ. მჯერა არა მონანიების, არამედ გამოსწორების, მოქმედების. თუ რამე გააკეთე, გამოასწორე. თანაც ვიქტორ შენდეროვიჩს ნამდვილად არაფერი აქვს მოსანანიებელი, რადგან ყოველთვის თამამად იქცეოდა, არ ეშინოდა ამ რეჟიმთან ოპონირების და ამის გამო ჯერ კარიერა დაკარგა, შემდეგ კი - ქვეყანა. ჩვენ ერთად მოგვიწევს სიტყვების „რუსეთის“ და „რუსის“ გარეცხვა იმ ჭუჭყისა და სისხლისგან, რომელშიც ვლადიმერ პუტინმა ამოგანგლა ისინი.
რადიო თავისუფლება: ისტორიკოსი ნათან ეიდელმანი თავის ნაშრომში „რევოლუცია ზემოდან“ წერს: „რუსეთში ცვლილებების დიდი ნაწილი, როგორც რევოლუციური, ისე კონტრრევოლუციური, მოდის "ზემოდან", სახელმწიფოდან ან შედარებით მცირე ჯგუფიდან, რომელიც ცდილობს ხელში აიღოს ძალაუფლება, ცდილობს გახდეს "სახელმწიფო“. შესაძლებელია თუ არა, რუსეთში გამოჩნდეს მისი რიგითი ელექტრიკოსი ლეხ ვალენსა, რომელმაც შეცვალა აღმოსავლეთ ევროპის რუკა და, რომელიც არჩეულ იქნა პოლონეთის პრეზიდენტად?
ბორის აკუნინი: შესაძლებელია. იმიტომ, რომ ცვლილებები, რაც რუსეთში შეიძლება მოხდეს, ამჯერად საკმაოდ არაპროგნოზირებადია. რუსეთი, ისევე როგორც ნებისმიერი იმპერია, აქამდე მოქმედებდა დედაქალაქში მიმდინარე მოვლენების შესაბამისად. ყოველ ჯერზე, ცენტრალური ხელისუფლება ეცემოდა მაშინ, როცა დედაქალაქის მოსახლეობა ჯანყდებოდა, იქნებოდა ეს 1917 წლის თებერვალი, 1917 წლის ოქტომბერი თუ 1991 წლის აგვისტო. პუტინმა ახლა დედაქალაქში შეყარა რაღაც წარმოუდგენელი რაოდენობა ჟანდარმებისა, კაზაკებისა, გვარდიელებისა და სხვა მსგავსი ფორმირებებისა. და რადგან მას ძალიან ეშინია ყველა სახის მაიდნისა, ასე გაგრძელდება მომავალშიც, მაგრამ ამჯერად შეიძლება სახალხო მოძრაობა დაიწყოს სადღაც პერიფერიაზე, სადაც რეჟიმს ფიზიკურად არ ეყოლება დიდი რაოდენობის საპოლიციო ძალა. ეს უზარმაზარი, ოკეანიდან ოკეანემდე გადაჭიმული ქვეყანა, როცა მასში სერიოზული ეკონომიკური თუ სოციალური სახის დუღილი იწყება, მოწყვლადი ხდება ძალიან ბევრ ადგილში და ეს ქსოვილი სადღაც აუცილებლად გასკდება.
რადიო თავისუფლება: ბოლო 100 წლის განმავლობაში, არ აქვს მნიშვნელობა, ვის ირჩევდნენ ან ვინ ხელმძღვანელობდა ქვეყანას, იქნებოდა ეს ლენინი, სტალინი თუ ხრუშჩოვი, ყველა ცდილობდა ისტორიის მუხლზე გადამტვრევას. ალექსეი ნავალნიც კი, რომელიც ახლა ციხეშია, თუ გადარჩება, ხელისუფლებაში რთული გზით მოხვდება. ნუთუ განწირულები ვართ იმ ადამიანების მმართველობისთვის, რომლებიც ისტორიას უხეშად ცვლიან? ვერასოდეს მოვესწრებით ჩვეულებრივ პრეზიდენტ-მენეჯერს, რომელიც დაკავებული იქნება მიმდინარე პრობლემების გადაჭრით?
ბორის აკუნინი: ამისთვის რუსეთმა, როგორც სახელმწიფომ, თავისი ფორმატი უნდა შეცვალოს. ფორმატი, რომელშიც ის არსებობს 500-ზე მეტი წლის განმავლობაში, ზეცენტრალიზებული სახელმწიფოსი, რომელშიც ყველა გადაწყვეტილება მიიღება სამეფო სასახლეში, გენერალური მდივნის ან პრეზიდენტის კაბინეტებში და, რომელიც პრინციპულად არ გულისხმობს დემოკრატიულ მოწყობას. როგორ უნდა ცხოვრობდეს ხალხი ვლადივოსტოკში, რატომღაც, კრემლის ოფისში უნდა გადაწყდეს. რუსეთი ნამდვილ ფედერაციად უნდა იქცეს. რუსეთი უნდა დემოსკოვიზდეს. ჩვეულებრივი ადამიანების ცხოვრებასთან დაკავშირებული ყველაზე მნიშვნელოვანი გადაწყვეტილებები უნდა იქნეს მიღებული იქ, სადაც ეს ადამიანები ცხოვრობენ. როცა რუსეთი ნამდვილ ფედერაციად გადაიქცევა, მაშინ შესაძლებელი იქნება დემოკრატიაც, კანონის უზენაესობაც და ნორმალურად მომუშავე როგორც პარლამენტი, ასევე პრესა. ამისათვის აუცილებელია შეგნებული ძალისხმევით შეიცვალოს რუსეთის კონსტიტუცია. სხვათა შორის, ალექსეი ნავალნის პროგრამაში ფედერალიზაციის საკითხი ერთ-ერთ პირველ ადგილზე დგას. მოკლედ, ეს იდეა ზედაპირზეა. დიდი იმედი მაქვს, რომ რუსეთის სახელმწიფოს შემდეგი ფორმატი ზუსტად ასეთი იქნება.
რადიო თავისუფლება: არსებობს მოსაზრება, რომ თუ რუსეთმა ეს ომი წააგო (და ყველაფერი იქითკენ მიდის, რომ რუსეთი ალბათ ვერ მოიგებს ამ ომს), მაშინ ის დაიშლება. როგორ ფიქრობთ, არსებობს ამგვარი საფრთხე? თუ არ ღირს ამაზე ნერვიულობა, რადგან ხალხი უფრო ჭკვიანი აღმოჩნდება?
ბორის აკუნინი: ეს თითქმის გარდაუვალია. ამხელა ქვეყნის შესანარჩუნებლად მხოლოდ ორი საშუალება არსებობს. პირველი: ძალადობა და შიში, როცა ქვეყნიდან გასვლის ნებისმიერ მცდელობაზე სასწრაფოდ იგზავნებიან მედესანტეები. ეს არის რუსული მეთოდი, რომელსაც ყოველთვის იყენებდნენ. მეორე გზა: ყველასთვის მოგებიანია ერთად ცხოვრება, ხალხი კი ყველა ერთად ცხოვრობს ნებაყოფლობით - ეს არის ნამდვილი ფედერაცია. რუსული დემოკრატია დაიმსხვრა ჩეჩნეთში, სეპარატისტულ მოძრაობაზე. 1995 წელს, რადგან ჩეჩნეთს არ სურდა რუსეთის ფედერაციის შემადგენლობაში ცხოვრება, საჭირო იყო მისი გაყვანა ფედერაციიდან და მკაფიო საზღვრის დადება. ადამიანებმა უნდა განაგრძონ ცხოვრება ისე, როგორც სურთ - შარიათის კანონებით თუ დემოკრატიულ რუსეთში. ქვეყნის ხარისხს განსაზღვრავს არა მისი ზომა, არამედ მისი მოქალაქეების ცხოვრების ხარისხი.
რადიო თავისუფლება: რუსეთის უმაღლესი სასწავლებლების 200-მა რექტორმა ხელი მოაწერა ომის მხარდამჭერ მიმართვას. რა არის ეს - კომფორტის ზონიდან გამოსვლის შიში თუ მრწამსი?
ბორის აკუნინი: ეს რექტორები თავისუფლებაშეზღუდული, ყმებივით ხალხია. ან მოაწერენ ხელს ამ წერილს, ან მოისვრიან დაკავებული თანამდებობებიდან, რომ აღარაფერი ვთქვათ იმაზე, რომ პუტინის მმართველობის წლებში ისინი სრულიად არაშემთხვევითი გზით შეირჩნენ. არ ღირს ამისთვის ყურადღების მიქცევა. ჩვეულებრივი ჩინოვნიკები არიან. უთხრეს - მოაწერეს ხელი.
რადიო თავისუფლება: როგორ მოგწონთ ახალი თაობა, რომელიც ქუჩაში გამოდის? ეს ხალხი შეცვლის ქვეყანას? თუ მაინც ველოდებით რაიმე სახის რევოლუციას ზემოდან?
ბორის აკუნინი: აღფრთოვანებული ვარ. ისინი იმაზე ბევრად უკეთესები არიან, ვიდრე იყვნენ ჩემი თანატოლები მათ ასაკში. რაც უნდა ვთქვათ, წლების განმავლობაში ინფორმაციის თავისუფალმა ნაკადმა, ჩამოაყალიბა თავისუფალი ადამიანები. მჯერა, რომ მათ ყველაფერი ჩვენზე უკეთესად გამოუვათ.
რადიო თავისუფლება: რუსეთში ჯერ ისევ არსებობენ ოპოზიციური ძალები, ხშირად ასახელებენ „იაბლოკოს“, რომელიც ახლა არცთუ ისე პოპულარულია. თუ არის შანსი, რომ საზოგადოების რომელიმე ლიბერალური ნაწილი იქცევა პოლიტიკურ ძალად? თუ ეს იმაზე იქნება დამოკიდებული, როდის და რა პირობებით წავა პუტინი?
ბორის აკუნინი: რევოლუციამდე არაფერი იქნება. რუსეთში არანაირი პოლიტიკა არ იქნება მანამ, ვიდრე ეს რეჟიმი არ გასკდება, შეგვიძლია უბრალოდ დავივიწყოთ ეს.
