Accessibility links

რადიო თავისუფლება რადიო თავისუფლება

ბლოგები

80 წლის წინ დაიწყება „ბარბაროსას“ ოპერაცია. ამ ოპერაციის ექვსთვე-ნახევრის განმავლობაში ხუთ მილიონზე მეტი ბავშვი, ქალი და მამაკაცი იქნება მოკლული. ათასი ადამიანი ყოველ საათში, განუწყვეტლივ, დღე და ღამე იქნება განადგურებული ორასი დღის განმავლობაში. ეს ორასი დღე იქნება არა მხოლოდ მეორე მსოფლიო ომის, არამედ მთელი ომების ისტორიის ყველაზე ლეტალური დღეები.

კლაუზევიცი თავის მთავარ ნაშრომში „ომის შესახებ“, აბსოლუტურ ომს განსაზღვრავს როგორც შეუზღუდავი ძალადობის მქონე ფენომენს. განიხილავს რა მას როგორც აბსტრაქტულ, თეორიულ ცნებად, კლაუზევიცი მას იქვე უპირისპირებს რეალურ ომს, რომელშიც ძალადობა შეზღუდულია მთელი რიგი ფაქტორების გამო. ძალადობის შემზღუდველ მიზეზებს შორის პრუსიელი ფილოსოფოსი განსაკუთრებით გამოყოფს მოწინააღმდეგე ბანაკების ლიდერების პოლიტიკურ გათვლებს, ომის გონივრულ მიზნებს, საერთაშორისო სამართალს, მოწინააღმდეგეთა პოლიტიკური სისტემების მსგავსებას, შურისძიების შიშს, მორალურ ბარიერს და ა.შ.

„ბარბაროსას“ ოპერაციის ანალიზი გვაიძულებს ვიფიქროთ, რომ ის ზუსტად განასახიერებს აბსოლუტური ომის ისეთ დასრულებულ ტიპს, რომელზეც კლაუზევიცი საუბრობს თავის ნაშრომში: ჰიტლერი არ იწყებს ომს პროვინციის მიტაცების, რეჟიმის ცვლილების, ვასალური სახელმწიფოს შექმნის ან სხვა ე.წ. კონვენციური მიზნების მისაღწევად. იგი იწყებს ომს მიზნით, რომ გაანადგუროს არა მარტო სტალინური რეჟიმი და საბჭოთა ელიტა, არამედ გამორიცხოს ნებისმიერი ალბათობა ერთ დღეს ამ უკიდეგანო ტერიტორიებზე ეროვნული სახელმწიფოს აღორძინებისა.

ფიურერი არ შეეცდება, მესამე რაიხის სატელიტი ეთნონაციონალისტური, ფაშისტური ტიპის სახელმწიფო შეექმნა რუსეთში, უკრაინაში, ბალტიისპირეთში ან თუნდაც ყირიმში (სხვათა შორის, ასეთი ტიპის ვასალურ-ფაშიტური რეჟიმები ყაბულს იქნებოდნენ თავიანთ ტერიტორიაზე ებრაელები გაენადგურებინათ). ნაცისტებს აზრად არ მოუვათ რუსების, უკრაინელების ან სხვა ერების ნაციონალურ გრძნობებზე ეთამაშათ. ნაცვლად იმისა, რომ კოლექტივიზაციით და ქვეყნის დექრისტიანიზაციით გამოწვეული უზარმაზარი უკმაყოფილების ინსტრუმენტალიზაცია მოეხდინათ, ნაცისტები არც კოლმეურნეობებს დაკეტავენ და არც ეკლესიებს გააღებენ.

ჰიტლერის აბსოლუტური ომი ემსახურებოდა ერთ მიზანს - შიმშილით და სროლით გაეწყვიტა მოსახლეობის ერთი ნაწილი და დაემონებინა მეორე. ასეთი ტიპის ომი გამორიცხავდა ყოველნაირ კომპრომისს, ყოველგვარ ზავს ან თუნდაც მოლაპარაკებებს ტყვედ ჩაბარების შესახებ. 3,5-მილიონიანი ლენინგრადის ბლოკადა ამის ერთ-ერთი კარგი მაგალითია: ჰიტლერის მიზანი არ იქნება ამ ქალაქის ინდუსტრიული არსენალის ან კულტურული სიმდიდრის ხელში ჩაგდება. არა, ჰიტლერის მიზანი იქნება ამ ქალაქის მიწასთან გასწორება და მისი მოსახლეობის შიმშილით განადგურება.

მკითხველს შეიძლება პარადოქსულად მოეჩვენოს, მაგრამ სწორედ რომ აბსოლუტური ომის წარმოება გახდება ის ყველაზე დიდი საჩუქარი, რომელსაც ჰიტლერი სტალინს გაუკეთებს. აბსოლუტური ომით ჰიტლერი დაუშვებს ყველა იმ შესაძლებელ და შეუძლებელ შეცდომას, რომლებზეც სტალინი ვერც კი იოცნებებდა. სწორედ აბსოლუტური ომის წარმოებით სტალინისტური რეჟიმის ყველაზე შეურიგებელი საბჭოთა მოქალაქეებიც კი საბოლოოდ აირჩევენ კრემლის, ამ საძულველი მტრის, მხარეს: „ცნობიერების გადატრიალება - სავარაუდოდ კლინში გერმანელებმა ყველა ბავშვი ხის სახლში შეკრიბეს და დაწვეს, რაც ნიშნავს, რომ საბჭოთა ფაშისტების გერმანულმა ორიენტაციამ სრული ფიასკო განიცადა. (...) ჩემმა ძვირფასმა მეგობრებმა გერმანელები თავიდან ამოიგდეს და პირველად საბჭოთა ხელმძღვანელობისკენ გადმოიხარნენ“ - დაწერს მიხეილ პრიშვინი თავის დღიურში „ბარბაროსას“ ოპერაციის დასრულებისას. „ბოლოს და ბოლოს ბოლშევიკები არ ანადგურებენ ხალხს ასე ავტომატურად. ახლა სწორ ფორმულას ვერ ვპოულობ, მაგრამ ვგრძნობ, რომ ბოლშევიკებს ეს არ ახასიათებთ“ - დაწერს დაახლოებით იმავე დროს ოლიმპიადა პოლიაკოვა, ქალი, რომელიც 22 ივნისს გერმანელებს როგორც განმათავისუფლებლებს, ისე შეეგებება.

აბსოლუტური ომი იყო ერთადერთი ომი, რომელიც სტალინს შეეძლო მოეგო. და ჰიტლერი იყო ის ერთადერთი მტერი, რომლის წინააღმდეგაც სტალინს შეეძლო გაემარჯვა. ნებისმიერი სხვა მტრის წინააღმდეგ სტალინისტური რეჟიმი განწირული იყო, რადგან მისი შიგნიდან ჩამონგრევა გარდაუვალი გახდებოდა.

„ომი სხვა არაფერია თუ არა, პოლიტიკური ურთიერთობების გაგრძელება სხვა ხერხებით“ … საოცარია, რომ კლაუზევიცის თაყვანისმცემელი ჰიტლერი ისე იმეორებდა პრუსიელი ფილოსოფოსის ამ ყველაზე მოარულ ფრაზას, რომ ვერასდროს ვერ ჩასწვდა მის ჭეშმარიტ არსს.

სამკვირიანი პაუზის შემდეგ განახლდა სამხედრო კონფლიქტი როგორც ისრაელსა და ჰამასს შორის, ისე დაპირისპირება თვით ისრაელის ებრაელ და არაბ მოქალაქეებს შორის. რამდენად არის ებრაულ-არაბული კონფლიქტი ფატალური, გარდაუვალი რეალობა?

ერთი ებრაული ანეკდოტის მიხედვით, მეოცე საუკუნის მეორე ნახევარში ალჟირიდან საფრანგეთში გაქცეული სეფარდი ებრაელები დასახლდებიან აშკენაზი ებრაელების უბანში. ერთი-ორი კვირა მათთან ურთიერთობის შემდეგ, სეფარდები ეჭვს შეიტანენ აშკენაზების ჭეშმარიტ ებრაელობაში - ისინი ხომ არც არაბულად საუბრობდნენ და არც კუსკუსს ჭამდნენ... ეს ანეკდოტი მრავლისმთქმელია ებრაელებისა და არაბების ათასწლოვან მეტ-ნაკლებად ჰარმონიულ თანაცხოვრებაზე.

მუჰამედის დროიდან მოყოლებული, მე-18 საუკუნამდე ებრაელებისა და არაბების მეტ-ნაკლებად ხმაშეწყობილი თანაარსებობა ხმელთაშუა ზღვის აუზის ქვეყნებში რეალობა იყო. ბაღდადიდან დაწყებული და ტოლედოთი დამთავრებული, ისლამი ებრაელებისათვის კანონებს წერდა და აუქმებდა. და ისლამის ეს კანონები ტოლერანტული იყო ებრაული თემების მიმართ. მიუხედავად dhimmi-ით მიჩენილი ებრაელების დამამცირებელი სტატუსისა, არაბები (ქრისტიანული ევროპისგან განსხვავებით), ებრაელებს არ დევნიდნენ.

ანდალუზიის ოქროს ხანაში ებრაულ-არაბული თანაცხოვრების ყველაზე კარგი განსახიერება იქნებიან თვით ამ ოქროს ხანის შემქმნელი მაიმონიდი და არაბების კარზე მსახური ბევრი სხვა ებრაელი ფილოსოფოსი თუ ექიმი.

რეკონკისტას შემდეგ იბერიის ნახევარკუნძულიდან გაძევებული ებრაელებისა და მუსლიმების თემი მიაშურებს ჩრდილო აფრიკას, სადაც მათ შორის ურთიერთობა გამწვავდება... და მიუხედავად ამისა, ებრაელები და არაბები გააგრძელებენ თანაცხოვრებას თუ არა, პარალელურად ცხოვრებას მაინც.

მე-18 საუკუნეში, ებრაელებსა და არაბებს შორის პირველ ჭეშმარიტ უფსკრულს გამოიწვევს ჩრდილო აფრიკაში შეღწეული ვესტერნიზაციის „ვირუსი“. მე-19 საუკუნეში ევროპის მიერ ამ ტეროტორიების კოლონიზაცია მხოლოდ დააჩქარებს როგორც ჩრდილო აფრიკის ვესტერნიზაციას, ისე ამ უფსკრულის გაღრმავებას. ამ კონფლიქტში საბოლოო სიტყვას ეთნო-რელიგიური შუღლი იტყვის.

ამგვარად, ისრაელის სახელმწიფოს დაფუძნებამდე ბევრად ადრე, ებრაელების მიერ მუსლიმების ტერიტორიების დატოვება გარდაუვალი გახდება.

ისრაელის სახელმწიფოს დაარსების შემდეგ ხმელთაშუა ზღვის აუზში თანაცხოვრების რეკვიემს უკვე არაბულ-ებრაული ომების ლოგიკა შეასრულებს: 1948-49 წლებში ებრაელები გამოძევებულ იქნებიან იემენიდან, ერაყიდან, სირიიდან თუ ლიბიიდან. მარტო აღმოსავლეთ იერუსალიმში (რომელიც იორდანიის მიერ იქნება დაკავებული), 30-ზე მეტი სინაგოგა იქნება გადამწვარი 1948 წელს. ეგვიპტეში კი განადგურებულ იქნება კაიროსა და ალექსანდრიის უძველესი სინაგოგები. 1954 წელს ეგვიპტეში ძალაუფლებაში ნასერის მოსვლის შემდეგ ებრაელებს ტერორის ახალი ტალღა დაატყდება თავს. 1950-60-იან წლებში მაროკოს, ტუნისისა და ალჟირის მიერ დამოუკიდებლობის მოპოვების შედეგად 250 000 ებრაელი იძულებული იქნება დაეტოვებინა ჩრდილო აფრიკის ქვეყნები.

არაბული ტერიტორიებიდან განდევნილი ებრაელები კი საკუთარი ბედის განმგებლები საბოლოოდ გახდებიან ისრაელის ტერიტორიაზე, მაგრამ აქ უკვე სახელმწიფოს მაძიებელი პალესტინელი არაბები კიდევ ერთხელ დაუპირისპირდებიან მათ.

მსოფლიო გეოპოლიტიკური ვნებების კონცენტრირება ამ ერთ ბეწო მიწაზე ძალადობას ახალ, რელიგიურ, ფაზაში გადაიყვანს. ნაწილობრივ ეს ებრაელების შეცდომით იქნება განპირობებული, რომლებიც ცივი ომის ფონზე „სოციალისტური ფერებით შეღებილი“ იასირ არაფატის დასუსტებას მუსლიმთა საძმოთი შეეცდებიან. იმ მუსლიმთა საძმოთი, რომლის მიერ გამოჩეკილი ჰამასი და ისლამური ჯიჰადი 1993 წელს ტერორიზმის არნახულ ტალღას წამოიწყებენ ისრაელის ტერიტორიაზე.

თუმცა რელიგიური ფაზა არ იქნება ამ კონფლიქტის უკანასკნელი საფეხური. ებრაელი რადიკალები მას ახალ, რასისტულ (რამდენადაც პარადოქსულად შეიძლება მოეჩვენოს ეს მკითხველს) საფეხურზე გადაიყვანენ. ბოლო ათწლეულების განმავლობაში ჯერ რაბინ მეირ კაჰანე, შემდეგ კი მისი სულიერი შვილი ითამარ ბენ-გვირი, ებრაული რასის (sic!) უპირატესობის თეორიების გავრცელებას დაიწყებენ ქნესეთის (ისრაელის პარლამენტი) ტრიბუნიდან. მეირ კაჰანედან ითამარ ბენ-გვირამდე გზის გადალახვისას თვით ისრაელის მთელი საზოგადოების ტრანსფორმაციაც მოხდება: 35 წლის წინ თუ პარლამენტარ მეირ კაჰანეს მიერ სიტყვის წარმოთქმისას პროტესტის ნიშნად უკლებლივ ყველა ებრაელი დეპუტატი ტოვებდა დარბაზს, დღეს ითამარ ბენ-გვირის ქნესეთში არჩევის კამპანიაში თვით ბენიამინ ნეთანიაჰუ იყო ჩართული.

რამდენ ხანს გაგრძელდება ეს დაპირისპირება, ეს შუღლი, ეს ზიზღი, ეს ომი, ამ ათასწლიან მეზობლებს შორის?

ამ შეკითხვაზე პასუხს ყველაზე კარგად ალბათ ჯუზეპე დი ლამპედუზას რომან „ლეოპარდის“ (მკითხველს შევახსენებ ამ რომანის მიხედვით ლუკინო ვისკონტის მიერ გადაღებულ ფილმს), მთავარი პერსონაჟი გასცემს პასუხს : «ეს ასე აღარ უნდა გაგრძელდეს. თუმცა, მიუხედავად ამისა, ეს უსასრულოდ ასე გაგრძელდება. ჰო, უსასრულოდ, ოღონდ ადამიანურად უსასრულოდ, ანუ ერთი-ორი საუკუნე... ».

ჩამოტვირთე მეტი

ბლოგერები

ყველა ბლოგერი
XS
SM
MD
LG