ბლოგები

„ავსტრიული თავის ტკივილი“ უცხო ხილი არ არის დანარჩენი ევროპისთვის. პრობლემები ამ პატარა ქვეყანასთან ევროპას ჯერ კიდევ გასული საუკუნის მიწურულს შეექმნა, როცა ავსტრიის პოპულისტური ულტრამემარჯვენე „თავისუფლების პარტია“ სამთავრობო კოალიციის წევრი გახდება. მაშინ ევროგაერთიანების ქვეყნები უპრეცენდენტო ნაბიჯს გადადგამენ - ისინი დიპლომატიურ ბოიკოტს გამოუცხადებენ ვენას. თუმცა, მას შემდეგ, რაც ევროპას ნაციონალურ-პოპულისტური ტალღა დაატყდება თავს, ხელისუფლებაში ავსტრიის „თავისუფლების პარტიის“ დაბრუნებას ბევრი ახსნის დროის უკუღმართობით და ბოიკოტზე გაფიქრებასაც კი ვერ გაბედავს.

თუმცა, ევროფილებისთვის საბედნიეროდ, ავსტრიელი პოპულისტების ლიდერის, ვიცე-კანცლერ ჰაინც-ქრისტიან შტრახეს პოლიტიკური ვარდნა ისეთივე ელვისებური აღმოჩნდება, როგორც მისი აღზევება... 17 მაისს ორი გერმანული გამოცემა გამოაქვეყნებს 2017 წელს ავსტრიის საპარლამენტო არჩევნებამდე რამდენიმე კვირით ადრე ესპანეთში, იბიცაზე ჩაწერილ ვიდეოს, სადაც ჩანს, თუ როგორ ჰპირდება „თავისუფლების პარტიის“ ორი ლიდერი - ჰაინც-ქრისტიან შტრახე და იოჰან გუდენუსი - რუს „ინვესტორს“ სახელმწიფო კონტრაქტებს ფინანსური მხარდაჭერის სანაცვლოდ. „იბიცაგეიტი“ შტრახეს და გუდენუსის პოლიტიკურ კარიერას წერტილს დაუსვამს და ქვეყანას ახალი საპარლამენტო არჩევნების წინაშე დააყენებს.

სხვათა შორის „იბიცაგეიტში“ მონაწილე იოჰან გუდენუსი, რომელიც სკანდალურ ვიდეოში თარჯიმნის როლსაც ასრულებს, კრემლის კულუარებში „მოშინაურებული“ ავსტრიელია. ე.წ. „დამკვირვებელი“ რუსეთის მიერ ორგანიზებულ ყირიმის რეფერენდუმზე, სწორედ ის იქნება „თავისუფლების პარტიაში“ რუსული მიმართულების ხელმძღვანელი. გუდენუსის ინიციატივით, 2016 წლის მიწურულს „თავისუფლების პარტია“ თანამშრომლობის შეთანხმებასაც კი გააფორმებს პუტინის „ედინაია როსიასთან“. ხოლო 2017 წლის მიწურულს ძალაუფლებაში მოსვლის შემდეგ, ჰაინც-ქრისტიან შტრახესა და იოჰან გუდენუსის ერთ-ერთი მიზანი იქნება რუსეთის წინააღმდეგ არსებული ევროპული სანქციების გაუქმება.

ჰაინც-ქრისტიან შტრახეს სახით სალვინისა და ლე პენის ევროფობული წრეები დიდ მეგობარს დაკარგავენ... მაგრამ მოიგებს ამით რამეს ავსტრია? შეიცვლება ავსტრიის პრორუსული ორიენტაცია? ამ კითხვებით მივმართე ევა ცელეხოვსკის, პოლიტიკურ მიმომხილველსა და ავტორს წიგნისა „პუტინის ულტრამემარჯვენე მეგობრები“.

ევა, იბიცაზე გაკეთებული ეს ვიდეოჩანაწერი იდუმალებითაა მოცული. გაქვს წარმოდგენა, ან ვინ ჩაწერა ან რატომ გამოაქვეყნეს ასე გვიან?

​ევა ცელეხოვსკი: სხვადასხვა ვერსიაა იმის შესახებ თუ ვის შეიძლება ჩაეწერა... ჯერჯერობით არავინ იცის, ვინ დგას ე.წ. „იბიცაგეიტის“ უკან. სავარაუდოდ, ამ ვიდეოს ჩამწერს არ ამოძრავებდა არანაირი პოლიტიკური იდეალები... ჩემის აზრით, საქმე გვაქვს უბრალო ფულის გამომძალველთან. ამით შეიძლება აიხსნას ის ფაქტიც, რომ ჩანაწერი, რომელიც გაკეთდა 2017 წლის ივლისში, მხოლოდ ახლა გაასაჯაროვეს. ეს ვიდეო რომ 2017 წლის ოქტომბრის არჩევნებამდე გამოექვეყნებინათ (რომლის შედეგადაც შტრახეს „თავისუფლების პარტია“ ხელისუფლებაში მოხვდა), მაშინ ეს მართლაც რომ ძალიან ზიანის მომტანი იქნებოდა ამ ულტრანაციონალისტებისათვის. მაგრამ ვიდეო გასაჯაროვდა წელიწადნახევრის შემდეგ, იმ არჩევნების წინ, რომელიც ამ პარტიისათვის მეორეხარისხოვანია... ასე რომ, ჯერ კიდევ ბევრი კითხვა რჩება პასუხგაუცემელი...

შენს წიგნში „პუტინის ულტრამემარჯვენე მეგობრები“ შენ შტრახეს პარტიას ავსტრიის მეხუთე კოლონას უწოდებ. ფიქრობ, რომ „იბიცაგეიტი“ ამ მეხუთე კოლონის დასასრულის დასაწყისია?

ევა ცელეხოვსკი: არ მგონია. ყოველ შემთხვევაში სოციალურ ქსელებს თუ შევხედავთ, თავისუფლების პარტიის მომხრეები თვლიან, რომ არ შეიძლება „იბიცაგეიტის“ „თავისუფლების პარტიასთან“ გაიგივება... ასე რომ, არ მგონია ამ სკანდალმა უარყოფითად იმოქმედოს პარტიის მხარდამჭერებზე...

სულ ორიოდ დღის წინ გერმანული პრესა ციტირებდა გერმანიის ფედერალური უსაფრთხოების სამსახურის ხელმძღვანელის სიტყვებს, რომელმაც ბუნდესტაგში განაცხადა, რომ საშიში გახდა სადაზვერვო ინფორმაციის გაზიარება ავსტრიასთან, ვინაიდან დიდი რისკი არსებობს, რომ ავსტრია ინფორმაციას კრემლს აწვდის. მართლა ასე სავალალოდ არის საქმე ავსტრიაში?

ევა ცელეხოვსკი: იცი რა, მე ვერ მოგცემ გადაჭრით პასუხს ამ კითხვაზე. ზოგიერთი ჩემი ინფორმატორი სპეცსამსახურებიდან ამ ვერსიას იზიარებს, ზოგიერთი გადაჭარბებულად მიიჩნევს. მაგრამ ერთი რამ ცხადია - ეჭვები მას შემდეგ გაჩნდა, რაც შინაგან საქმეთა და თავდაცვის სამინისტროების სათავეებში „თავისუფლების პარტიის“ წევრები მოვიდნენ...

სავარაუდოდ შემოდგომაზე დანიშნულ საპარლამენტო არჩევნებზე ისევ სებასტიან კურცის „სახალხო პარტია“ გაიმარჯვებს... როგორია მისი დამოკიდებულება კრემლის მიმართ?

ევა ცელეხოვსკი: სამწუხაროდ, კურცი სრულ ღიაობას ავლენს რუსული ბიზნესის მიმართ. მაგრამ მე არ ვიტყოდი, რომ მას მხოლოდ ეკონომიური ინტერესები ამოძრავებს. მას ასევე მოსწონს პუტინის ტიპის ავტორიტარული რეჟიმი. მართალი გითხრა, რუსეთთან დამოკიდებულებას რაც შეეხება, მე დიდ განსხვავებას ვერ ვნახულობ სებასტიან კურცის „სახალხო პარტიასა“ და შტრახეს „თავისუფლების პარტიას“ შორის. სებასტიან კურცი ვერ ხედავს, თუ რა დიდ საფრთხეს წარმოადგენს კრემლი ევროპისათვის და ეს მისი მთავარი პოლიტიკური ნაკლია.

შენი წიგნი ევროპელ პოპულისტებზეა. რა არის ის ერთი რამ, რაც ყველა ამ პოპულისტურ-ნაციონალისტურ პარტიას აერთიანებს?

ევა ცელეხოვსკი: ესაა პუტინის მოდელი სახელმწიფოს მართვისა. მოდელი, როდესაც მთავრობა აკონტროლებს როგორც პრესას, ისე სასამართლოს, როცა არ არსებობს განსხვავებული აზრი. რა თქმა უნდა, ქვეყნის ისტორიიდან გამომდინარე, ვთქვათ პოლონელ კაჩინსკის სხვა დამოკიდებულება აქვს რუსეთთან, ვიდრე ავსტრიელ შტრახეს, თუმცა ყველა მათგანს ხიბლავს ავტოკრატიული ძალაუფლების პუტინისეული მოდელი.

1988 წელს პარიზში, პომპიდუს ცენტრში, ქართული ფილმების რეტროსპექტივა სერგო ფარაჯანოვის “აშიქ-ქერიბით” გაიხსნა. “პერესტროიკის” ეპოქა იყო და ფარაჯანოვს ქვეყნიდან გასვლის უფლება მისცეს. სერგოს ქართველ კოლეგებს მაინცდამაინც არ ესიამოვნათ, რომ ფრანგებმა სამთვიანი რეტროსპექტივა, რომელშიც თითქმის მთელი ქართული კინო იყო წარმოდგენილი, ფარაჯანოვის ფილმით გახსნეს, მაგრამ იცოდნენ, რომ წინააღმდეგობის გაწევას აზრი არ ჰქონდა. პარიზი დიდი მაესტროს ახალ ფილმს ელოდებოდა. პომპიდუს ცენტრის მოედანი “აშიქ-ქერიბის” პრემიერის წინ ზედმეტი ბილეთის მთხოვნელი ხალხით გაივსო. სეანსი რომ დასრულდა, მკითხა, აბა, რას იტყვიო (მანამდე თვითმფრინავში, სადაც ერთმანეთი გავიცანით, ვუთხარი, რომ “სურამის ციხე” დიდად არ მომეწონა და შევატყე, რომ ეწყინა)... “ბოლოს და ბოლოს, სერგო ფარაჯანოვმა თავის თავზე ფილმი გადაიღო” - ასე ვუთხარი. ეგრევე დამცინა: “ნეტავი ეს ახალგაზრდა კრიტიკოსები არ ატრაკებდეთ ხოლმე. ყველა ჩემი ფილმი ფარაჯანოვზეა, детка!”... - ზუსტად ასე მითხრა.

კინოკრიტიკოსების აბსოლუტური უმრავლესობა პედრო ალმოდოვარის ახალ ფილმს, “ტკივილი და დიდება”, მოიხსენიებს როგორც “ავტობიოგრაფიულს”. “ყველაზე პირადი”, “ალმოდოვარის ანდერძი”, “ალმოდოვარის რვანახევარი”. მართლაც, ამბავი სამოც წელს გადაცილებულ ცნობილ კინორეჟისორზე, რომელიც შემოქმედებითი და “სულიერი” კრიზისის ეტაპზე თავის ბავშვობას იხსენებს, თითქმის ზუსტად იმეორებს პედრო ალმოდოვარის ბიოგრაფიას. კრიზისის მდგომარეობაც დროულია. მგონი, თავად რეჟისორი აღიარებს უკვე, რომ ფილმები, რომლებიც დედის გარდაცვალების შემდეგ გადაიღო, მნიშვნელოვნად ჩამოუვარდება მის შედევრებს. აქაც უკვდება დედა, რომელიც ყველაზე ძალიან უყვარდა ცხოვრებაში; აქაც სტკივა ზურგი; აქაც ამბობს, რომ მუზები გაექცნენ, იუმორი დაკარგა... საერთოდ ყველაფერი დაკარგა, ფეშენებელური ბინისა და ძვირად შეფასებული ნახატების გარდა. ჰო, კიდევ მექსიკელი მოსამსახურე დარჩა და მეგობარი ქალი, რომელსაც ექიმებთან დაჰყავს. სიცარიელეს სალვადორი (ასე ქვია ალმოდოვარის გმირს) ნარკოტიკებით ავსებს. ოპიუმი, ჰაშიში, კანაფი, ჰეროინი ალმოდოვარის ძველ ფილმებშიც გვინახავს, მაგრამ ნარკოტიკი პირველად გახდა მისი სურათის ერთ-ერთი მთავარი სახე, დრამატურგიული კონსტრუქცია, რომელმაც მთელი ფილმი გააერთიანა... ანუ, ალმოდოვარის ბოლო ფილმში გადაწყდა მასალის გამთლიანების პრობლემა, რომელსაც ვერაფერს უხერხებდა რეჟისორი ბოლო 15 წლის მანძილზე; ვნებების ლაბირინთში პედრო ალმოდოვარი თითქმის მუდმივად იკარგებოდა, რაც ნაწილებად, ხანდახან, უბრალოდ, ნაკუწებად შლიდა ფილმს. შედეგიც შესაბამისი იყო: პედრო ალმოდოვარის ფილმების მსოფლიო პრემიერა იმართებოდა კანის ფესტივალზე, საიდანაც რეჟისორი, როგორც წესი, პრიზის გარეშე მიემგზავრებოდა.

ჰეროინმა ფილმში “ტკივილი და დიდება” როგორღაც ბუნებრივი გახადა ფლეშ-ბექები. წარსულის სურათების “ნაკუწებად” ჩართვას ფილმის მთლიანობაზე აღარ უმოქმედია. უფრო მეტიც, ნარკოტიკის თემამ მეტი თავისუფლება მიანიჭა ალმოდოვარს, როგორც კინემატოგრაფისტს - ახლა მას, სხვა ცნობილი “ოპიომანების” მსგავსად, უფრო თავისუფლად შეეძლო შეეცვალა მასშტაბები და ეთამაშა არა მარტო დროსთან, არამედ სივრცესთანაც. პედრო ალმოდოვარის სასახელოდ უნდა ითქვას, რომ მას ზომიერებამ არ უღალატა და უარი თქვა ეფექტებით თამაშზე, რასაც ძალიან ხშირად ელის ხოლმე მისგან მაყურებელი. საუნდტრეკიც კი “ძუნწი” და ლაკონიური აირჩია. დეკორატიულობის პრინციპულმა უარყოფამ კი გაზარდა დატვირთვა მთავარი როლის შემსრულებელზე - ანტონიო ბანდერასზე. ნამდვილად შეიძლება ითქვას, რომ “ტკივილი და დიდება” არის მსახიობის ბენეფისი, ბანდერასის საუკეთესო როლი, რომელიც, წესით, აუცილებლად უნდა აღინიშნოს კანის ფესტივალის “პალმით” მამაკაცის როლის შესრულებისთვის.

ნარკოტიკის თემამ ტკივილის ახლოდან ჩვენების და, რაც მთავარია, ფიზიკური ტკივილის მაყურებლამდე მიტანის საშუალება მისცა რეჟისორს. მოხდა ისე, რომ ფილმში “ტკივილი და დიდება” ბალანსი დაირღვა ტკივილის “სასარგებლოდ”. პედრო ალმოდოვარს თითქმის არ აინტერესებს სალვადორის წარსული დიდების ჩვენება და იმის მტკიცება, რომ სალვადორი ოდესღაც მართლაც შედევრებს იღებდა. ეს განასხვავებს ალმოდოვარის ბოლო ფილმს ფელინის “რვანახევრისგან”, რომელსაც ხშირად ადარებენ “ტკივილსა და დიდებას”. თუკი “რვანახევარში” ფელინის გმირი, გვიდო ანსელმი, იტანჯება იმისგან, რომ ვერ ამთლიანებს “ცნობიერების ნაკადს”, ასე ძალიან რომ შლის, დიახაც, ნაკუწებად რომ შლის მის იდენტობას, სალვადორს ყველაზე ნაკლებად აწუხებს შემოქმედებითი კრიზისი და წარსული სახეების ქაოსი თავში. სალვადორს აწუხებს ერთი რამ - სიბერე. პედრო ალმოდოვარი არ ფარისევლობს. ის აღიარებს, რომ მისი ახალი ფილმი მხოლოდ სიბერესა და ტკივილზეა.

ხანდახან სიცოცხლე სიკვდილზე უფრო საშიშია, ამიტომ მარტოობასთან, თუ გნებავთ, სიცოცხლესთან საბრძოლველად ნარკოტიკი ყველაზე გამოცდილი იარაღი ხდება. ამას სალვადორი გვიან, მაგრამ მაინც ხვდება.

“მთრთოლვარე სხეული” ხომ არა მარტო ალმოდოვარის ერთი კარგი ფილმის სათაურია, ეს პედრო ალმოდოვარის ენაა - სხეულის ენა, მთრთოლვარე სხეულის ენა. მაგრამ პედროს არც ერთ ფილმში არ იგრძნობა ასეთი გამომწვევი ფიზიოლოგიურობა - იარები, ჭაღარა წვერი და თმა, ნაოჭები! დაბერებული სხეული ჭრელ-ჭრელი, ალმოდოვარისეული დიზაინის ფონზე (“კიკას” მერე ასეთი ფერადოვნება პედროს არც ერთ სხვა ფილმში არ გვინახავს) ისეა გადაღებული, რომ გმირის მიმართ თანაგრძნობა არანაირად არ გადაიზარდოს სიბრალულში. ეს დაბერებული სხეულიც საერთო დიზაინის ნაწილია, სიჭრელის ნაწილი, სიცოცხლის ნაწილი! სიბერე ჯერ კიდევ არ ნიშნავს სიკვდილს!

ხო. ალმოდოვარი რისი ალმოდოვარია, ანგელოზი რომ არ მოევლინოს მისი ფილმის ფინალს. ნარკოტიკმა გააცოცხლა წარსულის აჩრდილები, მაგრამ ცოცხალი ადამიანის მოთხოვნილება უფრო ძლიერი აღმოჩნდა, ვიდრე თუნდაც სახე გარდაცვლილი დედისა, რომელსაც პედრო, აი, უკვე მერამდენე ფილმში სთხოვს პატიებას. ექიმები ამბობენ, რომ სალვადორი ჯანმრთელია, მას არაფერი სერიოზული არ სჭირს. დეპრესიის მთავარი წამალი კი სიცოცხლე და შემოქმედებაა.

კანის ფესტივალზე ჩამოსულ პედრო ალმოდოვარს ყურადღებით ვაკვირდებოდი. ვხედავდი, როგორი ბედნიერი იყო თავის მსახიობებთან ერთად. ისინი მას აღმერთებენ. პედროს თაყვანისმცემლები მას ვაღმერთებთ. იმათ გასაგონად კი, ვინც ფილმში “ტკივილი და დიდება” პედრო ალმოდოვარის „რეკვიემი” დაინახა და მორიდებით, მაგრამ მაინც ამტკიცებს, ეს ნაღდად მაესტროს ბოლო ფილმიაო, ვამბობთ: “ნეტავი, არ ატრაკებდეთ. ცოტა ადრე ხომ არ მოგივიდათ პედრო ალმოდოვარის დასაფლავება?”