ბლოგები

ესაა ფრაგმენტი რამდენიმე წლის წინ დაწერილი ჩანახატიდან, სადაც იმ ამბებს აღვწერდი, რომელიც საქართველოს სტუმრობას უძღოდა წინ ფრანკფურტის წიგნის ბაზრობაზე, მაგრამ უდროობისა თუ მოვლენათა სიუხვის გამო, ვერა და ვერ მოვუყარე ამბებს თავი, ერთადერთი ამ ეპიზოდის დაბეჭდვა გადავწყვიტე, რადგან მისი გმირი - ჩვენგან წასული ვახტანგ კიკაბიძეა... და, ცხადია, თვითმფრინავი.

ჩემს არცთუ მსუბუქ და შედარებით მსხვილ ფობიებს შორის, ერთ-ერთი არცთუ უმნიშვნელო ფობია თვითმფრინავით მგზავრობა იყო. ეს შიში დროთა განმავლობაში დაიძლია, მაგრამ 2006 წელს მას სრულად მოეცვა ჩემი ფსიქიკა და ნერვები. ეს შიში რომელიღაც გამოუცნობი და მომწამვლელი მცენარის სახით ყვაოდა ჩემს შიგნით და რაც უფრო მეტად ახლოვდებოდა ფრანკფურტის წიგნის ბაზრობაზე გამგზავრების თარიღი, მით მეტად მიწამლავდა გუნება-განწყობას. ამ შიშის გენეზისის დასადგენად არასდროს წავსულვარ ფსიქოლოგთან და არც რაიმე წამალი მიმიღია ნევროზის თუ საკუთარი თავის მისაყუჩებლად, როგორც ეს ერთმა ჩემმა ნაცნობმა მოიმოქმედა. არც ჩემი უფროსი მეგობრის, დიდი ელინისტის ფილოსოფიურმა ხედვამ დამამშვიდა, რომელმაც ფატალისტური სიმშვიდით მამცნო, რომ შიში ვერაფერს დამაკლებდა, თუკი სიღრმისეულად გავაცნობიერებდი, რომ ერთი უბრალო ჭანჭიკი ვიყავი ამ სამყაროში და ჩემი შიშებით თუ ყოფნა-არყოფნასთან დაკავშირებული სახელდაურქმეველი ვნებებით ვერანაირ ზიანს ვერ მივაყენებდი კოსმოსურ წესრიგს.

შესაძლოა მისთვის, ხანდაზმულ ასაკში შესული ადამიანისთვის შედარებით ადვილი ყოფილიყო ბედისწერისადმი ამგვარი მორჩილების განცდით ცხოვრება, მაგრამ საკუთარი თავის ასე ღირსეულად უგულებელყოფის უნარი ერთმნიშვნელოვნად არ შემეძლო 28 წლის ასაკში. ჩემმა შფოთვამ 2006 წლის ორი ოქტომბრისთვის მიაღწია კულმინაციას, რომელიც ჯერ დამასევდიანებელი, მერე კი ხასიათის მომშხამველი სიგნალების სახით ჩნდებოდა სექტემბრის ბოლოდან, მაშინ, როცა ჯერ კიდევ სექტემბრის დასაწყისში ადგილს ვერ ვპოულობდი სიხარულისა და იმ მნიშვნელობის გააზრებისგან, რაც საქართველოს სტუმრობის პერსპექტივას უკავშირდებოდა ფრანკფურტის ბაზრობაზე.

მაგრამ აი, მოვიდა წასვლის დრო, ვიღაცამ სადღაც უმნიშვნელოდ ახსენა, როგორ მოხვდა თვითმფრინავში ჯდომისას ტურბულენტურ ზონაში და მეც სახიფათოდ დავცქვიტე ყურები, მერე შფოთვით ავიხედე ცისკენ, როცა დიდი თვითმფრინავის ძრავების ხმა გავიგონე და აჰა, ზუსტად წასვლის წინ, ნატამალიც აღარ დავიტოვე ჩემი ოდინდელი ბედნიერი მოლოდინიდან. ჯინაზე, წვიმაც წამოვიდა იმ დღეებში და მიუხედავად იმისა, რომ პანიკის გამო ყველა დამცინოდა, უკვე ზრდილობიანი გაღიმებაც ვეღარ შევძელი ირონიული რეპლიკების სმენისას. ყველა - ეს იყო სოფო, რეალურად ახლად გაცნობილი მაშინ, რომელსაც სულ სხვა, არცთუ სასიამოვნო კუთხით უწევდა ახლა ჩემი გაცნობა და ვისაც ერთხელ ძილ-ღვიძილშიც კი დასცდა, რომ რამე რომ იყოს, ჰაერშივე დამიჭერდა. ბოდავდა საბრალო, რადგან სადღაც ცნობიერების ძირში ჩაჰყოლოდა ჩემი ნაძალადევი ხუმრობებით შენიღბული შფოთვები. მაგრამ მალე ხუმრობებიც გაქრა და დარჩა დიდი სევდა, შური იმ ხალხის მიმართ, ვისაც თვითმფრინავში ჩაჯდომა არ უწევდა ორიოდე დღეში - ბებიაჩემის მიმართ თუნდაც, რომელიც მობუზულ-ბრაზიანად ეკამათებოდა რომელიმე მისთვის მიუღებელ პოლიტიკოსს ტელევიზორში: "ჯიბგირო შენ, ჯიბგირო"; ან ავტობუსის გაჩერებაზე ჩამომდგარი მოწყენილი ადამიანების, რომლებიც ავტობუსით მგზავრობდნენ და არა თვითმფრინავით; ანდა თბილისის ჭადრებზე უზრუნველად მიმფსმელი ცუგების, რომლებიც, სავარაუდოდ, არასდროს მოხვდებოდნენ თვითმფრინავში და რომელიმე ჩემი მეგობრის, რომელიც დაუფიქრებელ რეპლიკებს წამოისროდა ჩემი თანდასწრებით: "ნეტა მე მივდიოდე, თუნდაც მთელი გზა ჯანჯღარებდეს..."

მომწამვლელი იდეა, რომ შესაძლოა არც წავსულიყავი, ზუსტად წასვლის წინა ღამეს გამიჩნდა, რაც აუცილებლად გამოიწვევდა ლოკალურ, ოჯახურ და პროფესიულ სკანდალს, რადგან „პირველი არხი“, სადაც მაშინ ვმუშაობდი ახალ წიგნებზე მოსაუბრედ, ფრანკფურტის წიგნის ბაზრობაზე მამგზავრებდა სიუჟეტის მოსამზადებლად. სწორედ მე დავიყოლიე ეს ხალხი, რომ ფრანკფურტის ბაზრობის მნიშვნელობის შესახებ გვესაუბრა და სწორედ მე ვიბრძოლე ჩემს პროდიუსერთან ერთად, რომ ტელევიზიას ჩვენი მგზავრობის ხარჯი გაეღო. ჩემი გამომცემლები, ბაკურ სულაკაური და თინა მამულაშვილი უკვე რამდენიმე წელია ფრანკფურტის ბაზრობის იდეით იყვნენ შეპყრობილები (ისევე როგორც მათი რამდენიმე კოლეგა) და იმ ეტაპზე მხოლოდ იმაზეღა ოცნებობდნენ, რომ საქართველოს ორ-სამ თაროზე მეტი მაინც ჰქონოდა ფრანკფურტში.

არადა, ჩემ ჯინაზე ჭექდა და ელავდა იმ ღამეს...

ჰოდა, აღარ წავედი...

დილით ჩემს პროდიუსერს დავურეკე და არგუმენტად არა ფობია, არამედ მაღალი სიცხე შევასაღე:

- არა ვარ კარგად...

პროდიუსერმა ვერაფრით ახსნა, მაინც როგორ მომეხერხებინა, რომ გუშინდელი თვითმფრინავი უჩემოდ გაფრენილიყო ფრანკფურტში და ნაწყენმა გამითიშა ტელეფონი. ბაზრობა ხვალ გაიხსნებოდა, მე კი თბილისში ვიჯექი და უნიჭოდ ვანსახიერებდი ძალად ავადმყოფს.

- ანუ აწი აღარსად წახვალ შენ ცხოვრებაში?! - მკითხა ჩემი შებოჭილობით შეწუხებულმა დედაჩემმა, რომელსაც ძალიან ეწყინა, რომ სამწუხარო ნევროზით შეპყრობილი შვილი ჰყოლია.

მისი შეკითხვა იმ ეპოქის გამოძახილად მივიჩნიე, როცა დაკეტილი საზღვრების გამო სრულიად შეუძლებელი იყო დასავლურ ქვეყნებში გამგზავრება, რადგან რაც არ უნდა ყოფილიყო, დედაჩემი ვერაფრით გაუგებდა ისეთ ადამიანს, რომელიც თავისი ნებით იტყოდა უარს ევროპაში მოგზაურობაზე.

სოფო, რომელსაც, როგორც ჩანდა, უშედეგოდ ჩაელაგებინა თავისი ბარგი, რაკი ისიც მომყვებოდა ფრანკფურტში, ზოგადად ჩემთან დაკავშირებული არჩევანით დაეჭვებული შემომყურებდა და, სავარაუდოდ, იმაზეც დაფიქრებულიყო, რამდენად ღირდა საერთოდ ბარგის ხელახლა ამოლაგება ბიოგრაფიულად...

ჰოდა, რახან ფრენის შიშზე ღრმა შიში ქალის მიმართ შიშია, უფრო სწორად კი, სიყვარულის დაკარგვის შიში, ეტყობა, ამ შიშმა შედარებით ობიექტურად დამანახა ჩემი ნევროზი და იმის ძალაც კი მომცა, რომ შეცდომა გამომესწორებინა და დაგვიანებით, მაგრამ მაინც წავსულიყავი ფრანკფურტში. ეს ჭეშმარიტების მომენტი იყო - უეცარი გამოფხიზლების, როცა თითქოსდა მთელი სისავსით აღვიქვი გარეთ გამომხტარი შიშის აბსურდულობა.

ახლა არ მახსოვს, ზუსტად, რას ვცდილობდი ან რატომ მჯეროდა, რომ გაფრენილ თვითმფრინავს ჰაერშივე დავეწეოდი ან ახალ რეისზე მოვხვდებოდი, მაგრამ, ფაქტია, რაღაც გონივრულ-ექსტრემალური სქემის მეშვეობით, იმ დღესვე შევეცადე, რომ ბილეთები ჯარიმის გათვალისწინებით გადაეცვალათ.

2006 წელს ჯერ კიდევ ბევრი სხვადასხვაფუნქციური ორგანიზაცია იყო ლოკალიზებული სასტუმრო "მეტეხში", მათ შორის, ავსტრიული ავიახაზების ოფისიც, სადაც მისვლისთანავე ზრდილობიანი, მაგრამ მტკიცე უარი მივიღე ბილეთის გადაცვლაზე. კომპანიის წარმომადგენელ სანდომიან ავსტრიელ ქალს ვერაფრით ავუხსენი, რატომ გავაცდინე გუშინდელი რეისი, რადგან ის, რომ მწერალი ვიყავი და შინაგანი კონფლიქტები შემოქმედებითი ბუნების მქონდე ადამიანისთვის იყო დამახასიათებელი, დაუჯერებელ და თითქმის შეურაცხმყოფელ არგუმენტებად მიეღო. ქალი ვერაფრით მიხვდა, რა დამემართა, მაგრამ ის კი მომატყუა, რომ დღევანდელ რეისზე ადგილები აღარ მოიპოვებოდა. მორჩა, ვიფიქრე, ყველაფერი დასრულებულია, ვეღარ მივდივარ, სიყვარულს ვკარგავ, ჩემს პროდიუსერს სამსახურიდან აგდებენ, ფრანკფურტის ბაზრობა ბუნდოვანებაში იკარგება და ეს ყველაფერი ჩემი ბრალია...

- მეც რომ აგყევი, - გაბრაზდა სოფო, - არ უნდა დაგლოდებოდი, ტაქსი უნდა გამომეძახებინა, ძალით ჩამესვი და ისე წამეყვანე აეროპორტში...

მე პიანისტ რიხტერის მრავალგზის გამოთქმული სურვილი გამახსენდა, გონების გამთიშავი ნემსის გაკეთებას რომ სთხოვდა ცოლს თვითმფრინავში ჩასხდომის წინ, რათა ფრენის ცნობიერი აღქმა ვერ მოეხერხებინა...

ფრანკფურტი... წიგნის ბაზრობა... ლიტერატურა... რა ახლოს იყო ეს ყველაფერი და რა უცებ დამშორდა!

და აი, მოულოდნელად, სწორედ მაშინ, როცა თითქმის ზღვრულ ეტაპს მიაღწია ჩვენმა აპათიამ, ფოიეში ტკივილამდე ნაცნობი ფიგურა გამოჩნდა ქართული კინოფილმებიდან - კოხტად მოცმული შავი პიჯაკით, ელეგანტურად შეკრული ჰალსტუხით, თითებს შორის აბზრიალებული, ჯაჭვზე აცმული გასაღებით და უკვდავ ღიმილად აბრიალებული თეთრად მოელვარე კბილებით...

- ლაშა-ჯან, როგორ ხარ? - მკითხა ქართული კინო-ესტრადის ღმერთმა, რომლის გამოჩენასა და ღიმილს თითქოსდა გამამხნევებელ მუსიკალურ ფონად გამოჰყვა მის მიერვე მძლავრი ბარიტონით ნამღერი ოპტიმისტურ-მშობლიური: მე რა მამღერებს, უძირო ზეცა, ზამბახის ფერი...

არ ვიცი, რა კავშირში უნდა ყოფილიყო ქართული ესტრადის ღმერთი ვახტანგ კიკაბიძე ავსტრიულ ავიახაზებთან, მაგრამ რაღაც უცნაური შეგრძნების (თუ ინტუიციის წყალობით) მაშინვე მივხვდი, რომ ეს საოცარი კაცი უდავოდ მოძებნიდა გამოსავალს.

და მიუხედავად იმისა, რომ პირადად, თუ სწორად მახსოვდა, მანამდე მხოლოდ ერთხელ მენახა, ყოველგვარი შესავლის გარეშე, მოკლედ აღვუწერე ჩემი პრობლემა.

- ვაჰ, - ჩაილაპარაკა ღვთაებამ და მხოლოდ ესღა დააზუსტა, - მართლა ყველაზე დიდი წიგნის ბაზრობაა პლანეტაზე?

- ყველაზე, - დავუდასტურე მისი გულწრფელი ინტერესით გახარებულმა.

- დამელოდე, აბა. ეს ქალი ჩემი მეგობარია...

თითქოს კინოფილმ "მიმინოში" აღმოვჩენილიყავი - სსრკ ავიაციის გენერლის მისაღებში რომ შედის ესტრადის ღმერთის კინოგმირი...

მარჯვენა ჯიბეში ხელჩაყოფილმა ვახტანგ კიკაბიძემ (მარცხენით ჯერაც გასაღებს აბზრიალებდა) სიმბოლური დაკაკუნების შემდეგ შეაღო ავსტრიის ავიახაზების წარმომადგენლის ოფისის კარი და ათიოდ წუთში ბონვივანის აუღელვებლობით, ოღონდ კიდევ უფრო მხიარულად გაღიმებული გამობრუნდა იქიდან.

- პატარა ჯარიმას გადაიხდი, მეტი არაფერი, ბილეთი თქვენია, - ჩამიკრა თვალი და ისევ იმ გაუჟღერებელ-ტრიუმფალური საუნდტრეკით წავიდა დღევანდელი დღის სხვა კეთილი საქმეების მოსაგვარებლად, როგორც ჩემამდე მოსულიყო ცოტა ხნის წინ: ჩიტო-გვრიტო, ჩიტო-მარგალიტო დაა...

ჩვენ პირღია შევყურებდით პრობლემების მომგვარებელ კინოგმირს...

ალბათ, რამდენს დახმარებია და რამდენი გაუმხნევებია ასე.

არსებითად ხომ აეროფობიითაც იმ დღეს განვიკურნე...

2022 წელს ევროკავშირმა უპრეცედენტო ნაბიჯი გადადგა. რუსეთის მიერ უკრაინაზე თავდასხმის შემდეგ რამდენიმე თვეში მოლდოვას, უკრაინას და საქართველოს მიანიჭა „ევროპული პერსპექტივა“ - ბრიუსელის აღიარება, რომ ეს ტრიო ერთ დღეს შესაძლოა, კლუბის წევრი გახდეს. მოლდოვამ და უკრაინამ კანდიდატის სტატუსიც მიიღეს, საქართველომ კი - პოტენციური კანდიდატისა. ევროკავშირისათვის ეს მართლაც ისტორიული გადაწყვეტილება იყო.

შარშანდელი პოზიტიური განწყობა შესაძლოა, წელსაც შენარჩუნდეს. ბრიუსელისთვის გაფართოების პროცესი - ისევე, როგორც სხვა ყველაფერიც - პოლიტიკის საკითხია და ამჟამად ევროკავშირის ბევრი წევრი უჭერს მხარს ამ ქვეყნების, განსაკუთრებით კი უკრაინის განაცხადს.

შესაბამისად, გასაკვირი არ იქნება, თუ ევროკომისიის შუალედური შეფასება, რომელიც გაზაფხულზე გაკეთდება, პოზიტიური იყოს და თავად გაფართოების ანგარიშიც, რომელიც შემოდგომაზე გამოქვეყნდება, წამახალისებელი აღმოჩნდეს. სხვა საკითხია, თუ რამდენად საკმარისი შეიძლება იყოს ევროკომისიის რეკომენდაცია კიევისა და კიშინიოვისთვის გაწევრიანების მოლაპარაკებების დასაწყებად და საქართველოსთვის - კანდიდატის სტატუსის მისანიჭებლად. ამის განხილვა ჯერ ნაადრევია. თან, საბოლოოდ, ამ ნაბიჯის გადასადგმელად ევროკავშირის 27-ვე წევრის თანხმობა იქნება საჭირო. რთული საქმეა, მაგრამ ახლა ევროპაში პოლიტიკური ვითარება უსწრაფესად იცვლება და გამორიცხული არაფერია.

აი, რაც გამორიცხული ჩანს, ეს იმ იმედების ასრულებაა, რომლებიც ზოგს აქვს ამ სამ ქვეყანაში - რომ შესაძლებელია ევროკავშირის სრულუფლებიანი წევრობის 5-იდან 10 წლამდე ვადაში მიღწევა. ამის დასამტკიცებლად კი საკმარისია, გადავხედოთ ამ ტრიოსთან დაკავშირებული ევროკომისიის ანგარიშის მეორე ნაწილს, რომელიც ოფიციალურად იანვარში გამოიცემა.

პირველი ნაწილი - პოლიტიკური კრიტერიუმები - ივნისში გამოქვეყნდა და მას თან ახლდა სხვადასხვა რეკომენდაცია. იანვრის ნაწილი კი უფრო ბიუროკრატიული დეტალებია. თავისი არსით ეს არის ერთგვარი „საშინაო დავალება“, რომელიც ამ ქვეყნებმა უნდა შეასრულონ ევროკავშირში გასაწევრიანებლად. ესაა ის რეალური და რთული სამუშაო, რომლის გაკეთებაც ტრიოს მოუწევს მას შემდეგ, რაც გაწევრიანების შესახებ მოლაპარაკებები დაიწყება.

ეს ანგარიში, რომლის პირველ ვარიანტსაც რადიო თავისუფლება გაეცნო, დეტალურად განიხილავს პოლიტიკის 32 სფეროს, რომლებსაც ევროკავშირში „თავებს“ უწოდებენ და აღწერს, თუ რამდენად შეესაბამება ამ მიმართულებებით ქვეყნების კანონმდებლობა ევროკავშირის კანონებს. თითოეული სფერო ხუთპუნქტიანი სკალით ფასდება. ესენია: „მზაობის ადრეული ეტაპი“, „მზაობის გარკვეული დონე“, „მზაობის საშუალო დონე“, „მზაობის კარგი დონე“ და „კარგად განვითარებული“.

ანგარიში, როგორც ბრიუსელში სჩვევიათ, ძალიან მშრალია, თუმცა ბევრ მნიშვნელოვან დეტალს შეიცავს. აი, გამომაფხიზლებელი მაგალითი - ამ სამი ქვეყნიდან არც ერთს აქვს „კარგად განვითარებულის“ შეფასება 32-იდან რომელიმე თავში. მეორე ყველაზე კარგი შეფასება - „მზაობის კარგი დონე“ - უკრაინას მხოლოდ ორ თავში აქვს მიღებული (ორივე საგარეო პოლიტიკასთან არის კავშირში), საქართველოსა და მოლდოვას კი - თითო-თითო სფეროში.

უკრაინის თავების უმეტესობა შეფასებულია ქვემოდან მეორე კატეგორიით - „მზაობის გარკვეული დონე“. მოლდოვას საქმე კიდევ უარესად აქვს - 16 სფერო შეფასებულია ყველაზე დაბალი კატეგორიით - „მზაობის ადრეული ეტაპით.“ საქართველოს, რომელსაც წინა ორისგან განსხვავებით კანდიდატის სტატუსი არ გააჩნია, როგორც ჩანს, ყველაზე კარგი შედეგი აქვს. 8 თავია შეფასებული „მზაობის საშუალო დონის“ კატეგორიით.

ეს ვითარება იოლი ასახსნელია. საქართველოს კარგი შედეგები აქვს ეკონომიკისა და ფინანსების სფეროში - თბილისის ყველა მთავრობა ბოლო ათწლეულების განმავლობაში ცდილობდა ეკონომიკა დასავლეთთან დაეკავშირებინა. მოლდოვისა და უკრაინის ვითარება კი წარსულში ხშირად განსხვავდებოდა. საქართველოს კარგი ადმინისტრაციული და ბიუროკრატიული აპარატი გააჩნია - მოლდოვას კი ამ მხრივ გაცილებით უარესი ვითარება აქვს.

თუმცა, მნიშვნელოვანია იმის გათვალისწინებაც, რომ ეს ანგარიშის მხოლოდ მეორე ნაწილია. პირველ ნაწილში, რომელიც სამართალსა და ადამიანის უფლებებს შეეხებოდა, საქართველო მესამე ადგილზეა. ამ საკითხებს კი ბრიუსელი განსაკუთრებულ ყურადღებას აქცევს. ეს კი იმას ნიშნავს, რომ მართალია, თბილისს ევროკავშირთან თავსებადობის კარგი ხარისხი აქვს ბევრ სფეროში, მაგრამ, საერთო ჯამში, ბრიუსელისკენ მიმავალ გრძელ გზაზე ის მაინც მესამე ადგილზეა.

ეს გზა კი მართლაც ძალიან გრძელი იქნება. ამჟამად კიევისა და კიშინიოვის პარლამენტებსა და მთავრობებს უდიდესი პოლიტიკური ნება აქვთ ევროკავშირის სტილის კანონმდებლობის მისაღებად, მაგრამ მოლაპარაკებების ამ თავების გასახსნელად და შემდეგ დასახურად წლების საქმეა გასაკეთებელი. ეს საქმე საჭიროებს უზარმაზარ ადმინისტრაციულ შესაძლებლობებს, პოლიტიკურ გამძლეობას და მოქნილობას რეფორმების გასატარებლად, რომლებიც ყოველთვის პოპულარული ვერ იქნება.

ვერც იმის შესაძლებლობას გამოვრიცხავთ, რომ ევროკავშირის წევრებს ენთუზიაზმი გაუქრეთ. ამ თავების გასახსნელად და დასახურად თითოეული მათგანის თანხმობაა საჭირო, ქვეყნებს კი ხშირად შიდა აუდიტორია და პოლიტიკური რეიტინგები უფრო ადარდებთ, ვიდრე რეალური ვითარება კანდიდატ ქვეყნებში.

2022 წელი ევროკავშირის გაფართოებისთვის ოქროს წელი იყო. 2023-იც შესაძლოა, ამ მხრივ კარგი აღმოჩნდეს, მაგრამ წინ მიმავალი გზა დაბრკოლებებითაა სავსე და გაფართოების ეს მთელი პროცესიც რაღაც დროს გაჩერდება. ამის დასადასტურებლად საკმარისია, შევხედოთ მონტენეგროსა და სერბეთს, რომლებიც ამ გზას ათი წელია ადგანან. ამ ხნის განმავლობაში მათ მხოლოდ რამდენიმე თავის დახურვა შეძლეს და არაერთხელ დაკარგეს გეზი კლუბისკენ მიმავალ გზაზე.