ბლოგები

კვირას სტარტი აიღო მსოფლიოს ყველაზე პოპულარულმა და მომგებიანმა სპორტულმა ტურნირმა. ერთი თვის განმავლობაში „ფიფას“ 2022 წლის მსოფლიო ჩემპიონატს ფეხბურთში მილიონობით ადამიანი ადევნებს თვალს. სულ 64 შეხვედრა ჩატარდება - მათი უმეტესობა მნიშვნელოვანია, თუმცა რამდენიმეს კიდევ დამატებითი ინტრიგა ახლავს თან - ზოგს პოლიტიკური, ზოგს კი წმინდა საფეხბურთო ქიშპობის გამო.

პირველი ასეთი თამაში უკვე ჩატარდა - ჩემპიონატის პირველი მატჩი - სადაც მასპინძელი ქვეყანა ეკვადორმა 0:2 ანგარიშით დაამარცხა. ამ ორ გუნდს ერთმანეთთან მეტოქეობის განსაკუთრებული ისტორია არ გააჩნიათ, თუმცა ორივეს მონაწილეობა მუნდიალში სკანდალებთან იყო დაკავშირებული. კატარი მსოფლიო ჩემპიონატის მასპინძლად 12 წლის წინათ შეირჩა და ამ არჩევანს თავიდანვე მკაცრად აკრიტიკებდნენ - ეჭვობდნენ კორუფციას (2015 წელს ზეპ ბლატერი და მიშელ პლატინი ფეხბურთს 8-8 წლით ჩამოაცილეს, რამდენიმე მაღალჩინოსანი კი დააპატიმრეს. აშშ-ის გამოძიებათა ფედერალური ბიუროს მონაცემებით, ბოლო 20 წელიწადში ბრალდებულებმა 150 მილიონი დოლარის ქრთამი აიღეს. მათ შორის იმაში, რომ მუნდიალი რუსეთსა და კატარში ჩატარებულიყო), წერდნენ, რომ სტადიონები კატარში გაუსაძლის პირობებში შენდებოდა, რომ კატარში სისტემატურად ძალადობენ ლგბტ ადამიანებზე...

ეკვადორი კი, ჩილესა და პერუს საფეხბურთო ფედერაციების აზრით, საერთოდ ვერ უნდა მოხვედრილიყო კატარში. აღმოჩნდა, რომ ეკვადორელი ბაირონ კასტილო სინამდვილეში კოლუმბიაში იყო დაბადებული და ამის დამალვას გაყალბებული დაბადების მოწმობით ცდილობდნენ. საბოლოოდ სპორტის არბიტრაციის სასამართლომ გადაწყვიტა, რომ ეროვნებას ქვეყნის კანონი ადგენს და რადგან ეკვადორი კასტილოს ეკვადორელად აღიარებდა, მას ნაკრებში თამაშის უფლება ჰქონდა, თუმცა დოკუმენტების გაყალბების გამო ეკვადორი მომავალი მუნდიალის საკვალიფიკაციო ტურნირს სამი ქულის გამოკლებით დაიწყებდა.

აი, კიდევ 4 მატჩი, რომლებსაც კიდევ დამატებითი ინტრიგა ახლავს თან:

27 ნოემბერი: ესპანეთი-გერმანია

ჯგუფურ ტურნირზე ერთმანეთს შეეჯახება ფეხბურთის ორი გიგანტი, რომელთაც, ერთად აღებული, 5 მსოფლიოს თასი აქვთ მოპოვებული. ამავე დროს, ეს არის დაპირისპირება ორი ნაკრებისა, რომლებიც ბოლოდროინდელი წარუმატებლობების შემდეგ კვლავ მწვერვალზე ასვლას ცდილობენ. ეს საუკუნე საფრანგეთის, ესპანეთისა და გერმანიის იყო. ესპანეთმა 2008-2012 წლებში ლამის ყველაფერი მოიგო - ევროპის ორი ჩემპიონატი და 2010 წლის მუნდიალი. გერმანიამ კი, ბევრი მცდელობის შემდეგ, მოახერხა ესპანელების წინსვლის შეჩერება და, 2014 წელს, მსოფლიო ჩემპიონობა მოიპოვა. ნაკრებებში ჯერ კიდევ თამაშობს დიდების იმ წლების რამდენიმე მონაწილე, თუმცა ორივე გუნდი ახლა ახალი იდენტობის და გამარჯვებისაკენ მიმავალი ახალი გზების ძიებაშია.

ისიც გასათვალისწინებელია, რომ ეს ჩემპიონატი სავარაუდოდ უკანასკნელი იქნება 21-ე საუკუნის ორი უდიდესი ფეხბურთელის - არგენტინელი ლიონელ მესისა და პორტუგალიელი კრიშტიანუ რონალდუსთვის - გერმანიისა და ესპანეთის თამაშის დროს მაყურებელი ახალი ამომავალი ვარსკვლავების ძიებაში იქნება. განსაკუთრებული ყურადღების ქვეშ არიან თინეიჯერები - ესპანეთის ნაკრებში პედრი (19 წლის) და გავი (18 წლის), გერმანიის გუნდში კი ჯამალ მუსიალა (19 წლის) და იუსუფა მუკოკო (17 წლის).

2 დეკემბერი: სერბეთი-შვეიცარია

ერთი შეხედვით ჩვეულებრივი მატჩია, სადაც ერთმანეთს ორი, ბევრი არაფრით გამორჩეული ევროპული ნაკრები დაუპირისპირდება. თუმცა, ამ შეხვედრას დამატებითი პოლიტიკური დატვირთვა აქვს. შვეიცარიის ორი ვარსკვლავი - ნაკრების კაპიტანი გრანიტ ჯაკა და ჯერდან შაჩირი - წარმოშობით კოსოვოელი ალბანელები არიან. ეს თამაშს განსაკუთრებულ სიმწვავეს შესძენს, მით უფრო, რომ ჯგუფური ტურნირის ბოლო მატჩია, რომელიც ხშირად წყვეტს ხოლმე, თუ ვინ გავა შემდეგ ეტაპზე.

ამას ემატება 2018 წლის მსოფლიო ჩემპიონატზე ჩატარებული შეხვედრის მოგონებები - მაშინ შაჩირს ბუცებზე კოსოვოს დროშა ჰქონდა ამოქარგული, სტადიონზე ფანები ანტიალბანურ სიმღერებს მღეროდნენ, სერბეთის ზოგ ფანს კი სამხედრო დამნაშავის, რატკო მლადიჩის გამოსახულებიანი მაისური ეცვა. იმ მატჩში გოლი ორივემ გაიტანა და შვეიცარიას 2:1 გაამარჯვებინა. ორივემ გოლის აღსანიშნავად ხელით ორთავიანი არწივი - ალბანეთის სიმბოლო გამოხატა, რაც სერბეთმა „შეურაცხმყოფლად“ მიიჩნია. „ფიფამ“ ორივე 10 ათასი შვეიცარიული ფრანკით დააჯარიმა „არასპორტული“ საქციელისათვის. ამას ემატება ჩრდილოეთ კოსოვოში არსებული დაძაბულობა, რაც შვეიცარიისა და სერბეთის დაპირისპირებას ერთ-ერთ ყველაზე დრამატულ შეჯიბრებად აქცევს.

2 დეკემბერი: განა-ურუგვაი

ამ ორ გუნდსაც ძველი ანგარიშები აქვთ ერთმანეთთან გასასწორებელი, თუმცა, ეს სრულიად საფეხბურთო შუღლია. ყველაფერი 2010 წლის სამხრეთ აფრიკის მუნდიალზე დაიწყო - პირველ მსოფლიო ჩემპიონატზე, რომელიც აფრიკის კონტინენტზე ჩატარდა. ბევრს სურდა, რომ რომელიმე აფრიკულ გუნდს მაინც კარგი შედეგი ეჩვენებინა. არადა, თითქმის ყველა აფრიკული ნაკრები, მასპინძლების ჩათვლით, ჯგუფურ ეტაპზე ჩარჩა. ერთადერთი განამ მოახერხა შემდეგ ეტაპზე გადასვლა და მერვედფინალში აშშ დაამარცხა დამატებით დროში. ეს დიდი ამბავი იყო - მიუხედავად იმისა, რომ აფრიკის ქვეყნებს არაერთი მსოფლიო კლასის ფეხბურთელი ჰყოლიათ, აქამდე ვერც ერთს მოეხერხებინა ნახევარფინალში გასვლა. ახლა კი, აფრიკაში, ამის საუკეთესო შანსი გაჩნდა.

მეოთხედფინალში ურუგვაისთან შეხვედრის ძირითადი დრო 1-1 დასრულდა. დამატებითი დროის მიწურულს განელმა მოთამაშემ ბურთი ცარიელ კარში გაგზავნა, რომელიც ლუის სუარესმა ხელით მოიგერია. სუარესმა წითელი ბარათი მიიღო, განამ კი პენალტი ააცილა. ლუის სუარესმა ჯერ აცილებული პენალტი იზეიმა, შემდეგ კი თავისი გუნდის გამარჯვება პენალტების სერიაში და თავი „ტურნირის მთავარი სეივის“ ავტორად გამოაცხადა. ამან სუარესი აქცია „ყველაზე საძულველ ფეხბურთელად“ აფრიკაში. 12 წლის შემდეგ ნაკრებები ისევ უპირისპირდებიან ერთმანეთს. სუარესი კვლავ ურუგვაის ვარსკვლავია და აფრიკულ ნაკრებს ჯერაც არ მიუღწევია ნახევარფინალამდე.

29 ნოემბერი: ირანი-აშშ

ორი ქვეყანა, რომელთაც, რბილად რომ ვთქვათ, დაძაბული ურთიერთობა აქვთ 1979 წლიდან მოყოლებული, ერთმანეთს ხვდება მუნდიალზე, რომელიც პირველად ტარდება არაბულ ქვეყანაში. ამას ემატება ისიც, რომ ირანთან ბირთვული შეთანხმების აღდგენის შანსი სულ უფრო მცირდება, დასავლეთი ქვეყანას ახალ სანქციებს უწესებს რუსეთის სამხედრო მხარდაჭერის გამო, თეირანი კი სასტიკად უსწორდება ქალების აგორებულ საპროტესტო ტალღას. ზოგი ამბობს, სპორტი და პოლიტიკა უნდა გაიმიჯნოსო, მაგრამ, აბა, როგორ?

ირანი და აშშ 1998 წლის ჩემპიონატზე შეხვდნენ ერთმანეთს. მაშინ, როგორც ამბობდნენ, აიათოლამ პირადად აუკრძალა ირანელებს, რომ ამერიკელებისათვის მატჩამდე ხელი ჩამოერთმიათ. ამიტომ, ამერიკელები თავად მივიდნენ ირანელებთან, რომლებმაც მეტოქეებს თეთრი ვარდები გადასცეს. ორივე ნაკრებმა ერთობლივი ფოტო გადაიღო. მატჩი ინციდენტის გარეშე დასრულდა - ირანელებმა კი მსოფლიო ჩემპიონატზე პირველი გამარჯვება მოიპოვეს - 2:1. ერთი თვის წინ შედგა ამ ორი ნაკრების ამხანაგური მატჩი ამერიკაში. პრესა წერდა, ფეხბურთელებმა ამ 90 წუთში მეტს მიაღწიეს, ვიდრე დიპლომატებმა ათწლეულების განმავლობაშიო.

აშშ-ის ფაქტორი რომ არც იყოს, ირანის ნაკრები მთელი ჩემპიონატის განმავლობაში მაინც ყურადღების ცენტრში იქნება. ნაკრების ფეხბურთელებმა ინგლისის წინააღმდეგ პირველი მატჩის წინ თავიანთი ქვეყნის ჰიმნი არ იმღერეს და ასე გამოუცხადეს სოლიდარობა ირანში მიმდინარე საპროტესტო აქციების მონაწილეებს. ამ დროს ოპერატორები კადრში აჩვენებდნენ სტადიონზე მყოფ ირანის გულშემატკივარ ქალებს, რომლებიც, როგორც ჩანს, ფეხბურთელების ამ ჟესტით გულაჩუყებულები ტიროდნენ.

რა უნდა ვიცოდეთ?:

29 ოქტომბერს რუსეთმა მოულოდნელად განაცხადა, რომ აჩერებდა მონაწილეობას გაეროს მედიაციით მიღწეულ შავი ზღვის მარცვლეულის შეთანხმებაში, რომლის მეშვეობითაც, ივლისის შემდეგ, უკრაინის პორტებიდან 10 მილიონი ტონა მარცვლეული გავიდა.

ეს შეთანხმება განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი იყო აფრიკისთვის, სადაც ბოლო რამდენიმე თვის განმავლობაში სურსათის მწვავე დეფიციტია.

თუმცა, რამდენიმე დღის შემდეგ მოსკოვმა თქვა, რომ ანკარასთან კონსულტაციის შემდეგ, განაახლებდა მონაწილეობას შავი ზღვის მარცვლეულის ინიციატივაში.

შეთანხმება 19 ნოემბერს უნდა განახლდეს, უკრაინაში ვითარება კი შეიძლება სწრაფად და კარდინარულად შეიცვალოს. ამიტომ, ახლა ევროკავშირისგან ელიან უკრაინული პროდუქციის სახმელეთო დერეფნის გაფართოებას.

რა ალტერნატივა არსებობს?:

მაისში ბრიუსელმა გახსნა ეგრეთ წოდებული სოლიდარობის დერეფნები - ლოგისტიკური ქსელი ევროკავშირსა და უკრაინას შორის, რომელიც იყენებს რკინიგზას, გზებსა და ფარვატერებს და რომელშიც ჩართულია ყველა მონაწილე ქვეყნის საბაჟო სისტემა.

ეს დერეფანი, რომელიც უკრაინიდან პოლონეთსა და რუმინეთს გაივლის, საკმაოდ ეფექტიანი გამოდგა. მაისიდან 20 ოქტომბრამდე ამ გზით გავიდა 14 მილიონი ტონა სასოფლო-სამეურნეო პროდუქტი (ხორბალი, სიმინდი, მზესუმზირის ზეთი) და კიდევ დამატებით 15 მილიონ ტონამდე არასასურსათო პროდუქცია - ძირითადად ფოლადი და ნავთობი.

შეიძლება ამ დერეფნების გაზრდა?:

ამ ქსლის ეფექტიანობის გასაზრდელად ზომები მაშინვე მიიღეს - უკრაინულ საქონელზე გაუქმდა დღგ, და ეს ძალაში წლის ბოლომდე იქნება. 2023 წლის ივლისამდე ამ პროდუქციას არ შეეხება დამატებითი ტარიფები და ცხოველურ პროდუქტს, რომელიც ევროკავშირისთვის არ არის განკუთვნილი, არ შეეხება ზოგიერთი სანიტარული შემოწმება.

თუმცა, უკრაინული პროდუქციის ტრანსპორტირება შავი ზღვის გავლით უფრო იაფიცაა და უფრო მარტივიც - გემს ბევრად მეტი ტვირთის გადატანა შეუძლია. სექტემბრის ბოლოს ევროკავშირმა განაცხადა, რომ ორი ძირითადი სახმელეთო დერეფანი მაქსიმალურად იყო გადატვირთული, ტვირთს დიდი ხანი უწევდა ლოდინი, რაც ტრანსპორტირების ღირებულებას საგრძნობლად ზრდიდა. ბრიუსელი ამბობს, რომ აუცილებელია მეტი ინვესტიცია ამ დერეფნების შესაძლებლობების გასაზრდელად.

რა არის გასაკეთებელი?:

ძირითადი პრობლემა ისაა, რომ ევროკავშირის 2022 წლის ბიუჯეტი თითქმის ათვისებულია და ბრიუსელს ჯერ არ მიუღწევია შეთანხმებისთვის 2023 წელს უკრაინის ფინანსურად მხარდასაჭერად. თუმცა, მოკლევადიანი წინსვლა შესაძლებელია უფრო მცირე ზომის ინვესტიციებითაც. ერთი შესაძლო გამოსავალია, რომ ევროკავშირის საბაჟოს თანამშრომლები პოლონეთში ჩავიდნენ და ტვირთის უფრო სწრაფად გატარებაში დაეხმარონ. ასევე, შეეცდებიან საზღვარზე ცალკე ზოლი დაემატოს კომერციული ტვირთებისათვის ან, სულაც ახალი, საგანგებო გამშვები პუნქტები შეიქმნას. ეს უკვე კეთდება კიდეც - შემოდგომაზე დასრულდება ახალი გამშვები პუნქტის რემონტი უკრაინისა და სლოვაკეთის საზღვარზე და კიდევ ორი პუნქტი უკრაინისა და რუმინეთის საზღვარზე მალე გაიხსნება.

ყველაზე მეტად საქმეს კი ის გაამარტივებს, რომ უკრაინა 1 ოქტომბერს საერთო ტრანზიტის კონვენციას შეუერთდა. ეს შეთანხმება საერთო პროცედურებს აწესებს ტვირთის საერთაშორისო გადაადგილებაზე და საგრძნობლად ამცირებს საჭირო დოკუმენტების რაოდენობას. ევროკავშირის ოფიციალური პირები ირწმუნებიან, რომ ამან ტვირთის დრო საბაჟოზე შეიძლება შეამციროს „წუთებიდან წამებამდე“, თუმცა ამ სისტემის სათანადო ამოქმედებას გარკვეული დრო მაინც დასჭირდება.

საბოლოოდ, „სოლიდარობის დერეფნები“ გარკვეულწილად შეამსუბუქებს ვითარებას, თუ რუსეთი მარცვლეულის შეთანხმებას კიდევ ერთხელ შეწყვეტს, თუმცა შავი ზღვის პორტების ჩანაცვლებას ის კიდევ დიდხანს ვერ მოახერხებს.