Accessibility links

რადიო თავისუფლება რადიო თავისუფლება

ბლოგები

Sorry! No content for 15 ოქტომბერი. See content from before

ხუთშაბათი, 13 ოქტომბერი 2022

რიკარდ იოზვიაკი
რიკარდ იოზვიაკი

ევროკომისიამ 12 ოქტომბერს რეკომენდაცია გასცა, ბოსნია-ჰერცეგოვინას ევროკავშირის წევრობის კანდიდატის სტატუსი მიეღო გარკვეული პირობებით. ივნისში იგივე დასკვნა გაკეთდა უკრაინასა და მოლდოვასთან დაკავშირებით.

ევროკავშირის გაფართოების პროცესი, რომელიც, უკვე ათ წელზე მეტია „კომატოზურ ვითარებაში“ იყო, უკრაინაში ომის დაწყების შემდეგ გაცოცხლდა.

ახლა საკითხავია, იმავე პოზიტიური განწყობით აღიქვამენ თუ არა ამ რეკომენდაციას ევროკავშირის წევრ 27 ქვეყანაში, როგორც კიევისა და კიშინიოვის განაცხადი მიიღეს. ზაფხულში მათ ისტორიულობის განცდა ამოძრავებდათ - ომისგან გატანჯულ, მაგრამ რეფორმებზე ორიენტირებულ უკრაინას და პროევროპულ, მაგრამ მყიფე მოლდოვას მხარდაჭერა და აღიარება სჭირდებოდათ. კანდიდატის სტატუსმა მათ ესოდენ აუცილებელი მწვანე შუქი აუნთო გვირაბის ბოლოს. მართალია, ამ შუქს თან მკაცრი პირობებიც ახლავს, რაც იმას ნიშნავს, რომ გაწევრიანების მოლაპარაკებების დაწყებას კიდევ დიდი დრო დასჭირდება.

ახლა ბრიუსელი ცდილობს, რომ იგივე ხერხი გამოიყენოს ბოსნიასთან დაკავშირებით. კანდიდატის სტატუსის რეკომენდაციას თან 8 პირობა ახლავს. აქედან ზოგი ეხება კანონებსა და შესწორებებს, რათა სარაევომ სასამართლო სისტემა გამართოს, დანარჩენი კი - რეფორმებს მიგრაციის მენეჯმენტთან დაკავშირებით, ქმედებებს გამოხატვისა და მედიის თავისუფლების უზრუნველსაყოფად, ბოსნიასთან კოორდინაციას ევროკავშირის საკითხებში - რაც ამ დაპირისპირებულ სახელმწიფოში მარტივი არ არის.

უკვე რთული საქმე ჩანს, მაგრამ გამოწვევები აქ არ მთავრდება. ყველაზე მწვავე საკითხი, ალბათ, შეეხება საკონსტიტუციო და საარჩევნო რეფორმების დასრულებას, რომლებმაც ქვეყანაში უკეთესად და უფრო სამართლიანად უნდა წარმოაჩინონ ეთნიკური უმცირესობები. დასავლეთი დიდი ხანია ცდილობს გამოსავალი მედიაციით მოიძებნოს, მაგრამ - ამაოდ. ცოტას თუ სჯერა, რომ ვითარება მალე შეიცვლება, მაგრამ იმედი აქვთ, რომ კანდიდატის სტატუსის დაპირებამ შეიძლება პოლიტიკოსებს ერთობლივი მოქმედებისკენ უბიძგოს.

ევროკავშირის გაფართოების კომისარი ოლივერ ვარჰელი პირდაპირი იყო: „ეს არის ევროპის შეთავაზება ბოსნია-ჰერცეგოვინის და მისი ხალხის მისამართით. ჩვენ ამას ბოსნია-ჰერცეგოვინის ხალხისთვის ვაკეთებთ, მაგრამ ამ შეთავაზებას თან ახლავს დიდი მოლოდინები. ახლა ქვეყნის ელიტის ჯერია, რომ ის რეალობად აქციოს.“

დაიჯერებენ ამას ევროკავშირის წევრი ქვეყნები? ზოგი - სახელდობრ, ავსტრია, ხორვატია და სლოვენია - ამას ჯერ კიდევ ზაფხულში მოითხოვდა, როდესაც კანდიდატის სტატუსი მოლდოვამ და უკრაინამ მიიღეს. მართლაც, უსამართლოდ ჩანდა, რომ ქვეყანას, რომელიც ამდენ ხანს იცდის რიგში, წინ გაუსწრო წყვილმა, რომელმაც ბლოკში გაწევრიანება სულ ცოტა ხნის წინათ მოითხოვა. უკრაინისა არ იყოს, ომი და ნგრევა ბოსნიამაც ბევრი იწვნია, არცთუ ისე შორეულ წარსულში.

ახლა ბლოკის წევრებს შეუძლიათ ეს უსამართლობა გამოასწორონ და ბოსნია ამ ორი ქვეყნის გვერდით დააყენონ, როდესაც საკითხს დეკემბერში განიხილავენ. პირობები საკმაოდ რთული შესასრულებელია, ამიტომ კანდიდატის სტატუსის მიღებას ამ ეტაპზე უფრო სიმბოლური მნიშვნელობა ექნება. იმ ქვეყნებს კი - ძირითადად დასავლეთ ევროპაში - რომლებიც გაფართოებას უფრთხიან, შეეძლებათ ამ მკაცრ და, ზოგ შემთხვევაში, ბუნდოვან პირობებს გადახედონ და დაასკვნან, რომ სარაევოს ევროკავშირისკენ მიმავალ გზაზე კიდევ ბევრი აქვს გასავლელი.

მიუხედავად ამისა, არსებობს მნიშვნელოვანი განსხვავება, ერთი მხრივ, ბოსნია-ჰერცეგოვინასა და, მეორე მხრივ, უკრაინასა და მოლდოვას შორის. ეს წყვილი, სირთულეების მიუხედავად, ახორციელებს რეფორმებს, რომლებსაც მისგან ევროკავშირი მოითხოვს. როდესაც მომავალ შემოდგომაზე კომისია კიევისა და კიშინიოვის პროგრესს შეაფასებს, მათ შეიძლება დაასკვნან, რომ ორივე ქვეყანა იმსახურებს ევროკავშირში გაწევრიანების შესახებ მოლაპარაკებების დაწყებას.

ბოსნია-ჰერცეგოვინაში ჯერჯერობით მსგავსს ვერაფერს ვხედავთ. ბოლო მოხსენება, რომელშიც ევროკომისიამ ამ ქვეყნის პროგრესი შეაფასა, უკიდურესად კრიტიკულია.

მოხსენებაში ლაპარაკია, რომ საარჩევნო რეფორმა პარლამენტმა ჩააგდო, 2022 წლის არჩევნების სამართლიანად ჩატარებას ხელი შეუშალა ფინანსთა სამინისტრომ, რომ სამოქალაქო საზოგადოების განვითარების გზაზე წინსვლა არ შეინიშნება, რომ სასამართლო სისტემაში დიდი ხარვეზებია. მოხსენებაში მთელი აბზაცი ეძღვნება სერბთა რესპუბლიკას - ქვეყნის ორი პოლიტიკური ერთეულიდან ერთ-ერთს - რომელიც ცდილობს, „ერთპიროვნულად გააკონტროლოს სახელმწიფო უფლებამოსილებები, ძირი გამოუთხაროს სახელმწიფო ინსტიტუტებს და საფრთხე შეუქმნას ქვეყნის ევროკავშირის პერსპექტივას.“

ბრიუსელში არსებობს დაუწერელი ოქროს კანონი - არ მიიღონ ახალი წევრები, რომლებიც ალიანსს „პრობლემების იმპორტით“ ემუქრებიან. ბოსნია წევრობისგან ძალიან შორსაა და შესაძლოა, რომ კანდიდატის სტატუსმა ვითარების დალაგებისკენ უბიძგოს. წინააღმდეგ შემთხვევაში, ევროკავშირი სულ სხვაგან გაიხედავს, როდესაც ალიანსში ახალი წევრების მიღების დრო მოვა.

რიკარდ იოზვიაკი
რიკარდ იოზვიაკი

უკრაინის გადაწყვეტილებას, ნატოში გაწევრიანების განაცხადის გაკეთების შესახებ, ბრიუსელში გაკვირვებით შეხვდნენ. ამ ნაბიჯს ცოტა თუ ელოდა და, თუმცა იქ კიევს დიდი სიმპათიით უყურებენ, არ არის მოსალოდნელი, რომ ქვეყანას ალიანსში დაჩქარებული წესით მიიღებენ, როგორც ეს პრეზიდენტმა ვოლოდიმირ ზელენსკიმ ითხოვა. ეგ კი არა, ამ საკითხს ალბათ დიდხანს არავინ მოუბრუნდება.

ნატოს ოფიციალური პირები ამ საკითხს ასე განიხილავენ - მნიშვნელოვანი იყო ზელენსკის განცხადების დრო. უკრაინის პრეზიდენტმა ნატოში დაჩქარებული გაწევრიანების მოთხოვნა დაამთხვია ვლადიმირ პუტინის მოწყობილ შოუს მოსკოვში, სადაც მან უკრაინის ტერიტორიის ანექსიის შესახებ განაცხადა და მორიგჯერ დაემუქრა დასავლეთს ატომური იარაღით. ზელენსკის კარგად ესმის, თუ როგორ მუშაობს მედია. მას სჭირდებოდა პუტინისთვის ყურადღების წართმევა, - მითხრა ევროკავშირის ერთმა ჩინოვნიკმა. გამოუვიდა კიდეც - ცოტა ხანს ხალხი კრემლის ბოლო გადაწყვეტილების გარდა სხვა რამეებზეც ალაპარაკდა. თუმცა, ეს ლაპარაკი დიდხანს არ გასტანს.

კიევს მსგავსი ნაბიჯი მანამდეც გადაუდგამს. ომის დასაწყისში მუდმივად ისმოდა მოწოდებები უკრაინის თავზე ფრენისთვის აკრძალული ზონის გამოცხადების შესახებ. უკრაინის ხელისუფლება ამას რამდენიმე დღის განმავლობაში ითხოვდა, ექსპერტები პლუსებს და მინუსებს განიხილავდნენ... თუმცა, პრაქტიკული განხორციელება შეუძლებელი იყო, საუბარი ამასთან დაკავშირებით მალევე მიჩუმდა, მარტის შემდეგ ეს მოთხოვნა მაინცდამაინც არავის გაუჟღერებია.

უკრაინის განაცხადს ნატოში გაწევრიანების შესახებ იგივე ბედი ელის, იმავე მიზეზით: დასავლეთს, რომელსაც ამჯერად ნატო წარმოადგენს, არ სურს ამ კონფლიქტში ჩართვა. ამის უკეთ გასაგებად შეგვიძლია ნატოს გენერალური მდივნის, იენს სტოლტენბერგის პრესკონფერენცია გავიხსენოთ, რომელიც ბრიუსელში, ზელენსკის განცხადებიდან რამდენიმე საათში ჩატარდა.

კი, მან თქვა, რომ „ევროპის ყველა დემოკრატიულ ქვეყანას აქვს უფლება, ნატოში გაწევრიანება მოითხოვოს“ და რომ „ნატოს კარი კვლავინდებურად ღიაა“. ნატო მრავალი წელია მსგავს განცხადებებს აკეთებს უკრაინასთან (და ნატოს ასპირანტ სხვა ქვეყნებთან, ბოსნია-ჰერცეგოვინასა და საქართველოსთან) მიმართებით. თუმცა, ამ ბრიფინგზე იენს სტოლტენბერგის ნათქვამი სხვა ორი წინადადება იყო ყურადსაღები.

პირველი ასე ჟღერდა: „ნატო ამ კონფლიქტის მონაწილე მხარე არ არის“. მან ეს ფრაზა 18-წუთიანი შეხვედრისას კიდევ ორჯერ გაიმეორა. ნატო მზად არის თავისი ტერიტორიის ყოველი სანტიმეტრი დაიცვას და კიევს რუსეთის დასამარცხებლად იარაღითა და საბრძოლო მასალით დაეხმაროს. თუმცა, სხვა ფორმით ნატო მონაწილეობას არ მიიღებს. ვიდრე რუსეთი უკრაინის ტერიტორიაზე იმყოფება, კიევი ალიანსის წევრობას ვერც მიუახლოვდება. იგივე შეეხება საქართველოსაც, თავისი გაყინული კონფლიქტებით.

სტოლტენბერგის მეორე წინადადება კი ასეთი იყო: „ჩვენ მხარს ვუჭერთ უკრაინის უფლებას, თავად აირჩიოს გზა, თავად გადაწყვიტოს, თუ რა ტიპის უსაფრთხოების მოწყობის ნაწილი გახდეს. გაწევრიანების შესახებ გადაწყვეტილებას კი, რა თქმა უნდა, 30-ივე მოკავშირე იღებს და ჩვენ ამ გადაწყვეტილებებს კონსენსუსის პრინციპით ვიღებთ“.

კონსენსუსის საჭიროება უკრაინის ყველა იმედს ასამარებს ნატოში გაწევრიანებასთან დაკავშირებით. სხვა თუ არაფერი, ფინეთის და შვედეთის მაგალითს შევხედოთ. მათ ნატოში გაწევრიანების განაცხადი მაისში გააკეთეს. პროცესი დაჩქარებულად წარიმართა - ზოგი ნაბიჯი გამოტოვეს, ზოგიც ძალიან სწრაფად გაიარეს. ერთი პერიოდი ელოდნენ, რომ ეს წყვილი ალიანსს ზაფხულში შეუერთდებოდა. ახლა ოქტომბერია და თურქეთის პარლამენტი თუ პრეზიდენტი არაფრის გაკეთებას არ აპირებს, ვიდრე სტოკჰოლმი დათმობებზე არ წავა. არც უნგრეთის კანონმდებლები ჩქარობენ კენჭისყრას.

უკრაინის წევრობას ცენტრალური და აღმოსავლეთ ევროპის 9 ქვეყანამ დაუჭირა მხარი და მათ რიცხვს სავარაუდოდ სხვებიც შეუერთდებიან, თუმცა 30-ივეს (32-ის, როდესაც შვედეთი და ფინეთი გაწევრიანდებიან) კონსენსუსამდე ჯერ ძალიან შორია.

ნატომ შეიძლება შეცვალოს მიდგომა, რომელიც ასპირანტ ქვეყნებთან დაკავშირებით აქვს. აქამდე მთავარი მექანიზმი MAP-ი იყო, რომელიც ავტომატურად ნატოს მომავალ წევრობას არ ნიშნავს. ფინეთი და შვედეთი ამ ნაბიჯს გადაახტნენ. ბოსნია-ჰერცეგოვინას კი 2010 წლიდან აქვს და გაწევრიანებას ოდნავაც არ დაახლოებია. უკრაინა და საქართველო კი ჯერ ამ მექანიზმის მიღებიდანაც შორს არიან.

ნატოს მორიგი სამიტი ვილნიუსში ჩატარდება 2023 წელს. შეიძლება, რომ ამ შეხვედრაზე კიევს ან თბილისს (ან ორივეს) MAP-ი მიანიჭონ. თუმცა, ნატოში ეს პოლიტიკურად სენსიტიური აბრევიატურაა, ამიტომ შეიძლება სხვა სახელი მოუძებნონ - „საგზაო რუკა“ ან „კონსულტაცია წევრობასთან დაკავშირებით“. ნებისმიერ შემთხვევაში, ყოველ წინგადადგმულ ნაბიჯს კონსენსუსი სჭირდება და ეს გაწევრიანებას ძალიან ხანგრძლივ პროცესად აქცევს.

იმისთვის, რომ უკრაინა ნატოს წევრობას დაუახლოვდეს, მომდევნო სამიტამდე ბევრი რამ უკეთესობისკენ უნდა შეიცვალოს - ფრონტის ხაზზეც და ალიანსის პოლიტიკურ სალონებშიც.

ჩამოტვირთე მეტი

ბლოგერები

ყველა ბლოგერი
XS
SM
MD
LG