ბლოგები

ახალი, 2006 წლის დადგომამდე ცოტა ხნით ადრე, 31 დეკემბერს, არგენტინის დედაქალაქის რესპუბლიკის მოედანზე, ღია ცის ქვეშ, ბუენოს-აირესის ფილარმონიული ორკესტრი, დანიელ ბარენბოიმის დირიჟორობით, ათი ათასზე მეტი მსმენელისთვის საათნახევრის განმავლობაში უკრავდა ტანგოს. იმ დღეს სრულიად არაჩვეულებრივი ატმოსფერო შექმნა არგენტინელი კომპოზიტორების ასტორ პიაცოლას, კარლოს გარდელის, ხულიო დე კაროს, ალბერტო ჯინასტერასა და ორასიო სალგანის ნაწარმოებთა ახალმა არანჟირებებმა Tango Sinfonicos-ად წოდებულ მუსიკალურ სპექტაკლში, რომელსაც განუმეორებელ ხიბლს სძენდა ტანგოს წამყვანი მოცეკვავეების მორა გოდოისა და ჟუნიორ სერვილიას, ბანდონეონის ვირტუოზ ლეოპოლდ ფედერიკოსა და მისი Orquesta Tipica-ს გამოსვლა. მაყურებლით გაჭედილი უზარმაზარი მოედანი სულგანაბული უგდებდა ყურს გამოჩენილი დირიჟორისა და დიდი სიმფონიური ორკესტრის მიერ შესრულებული ტანგოს ჰანგებს. მსმენელთა გაბრწყინებულ სახეებზე კაცი უჩვეულოდ დაძაბულ ყურადღებასაც ამოიკითხავდა. მსგავსი რამ სიმფონიური კონცერტის დროს არც კი მახსენდება. ეს მხოლოდ ეროვნული ჰიმნის შესრულებისას თუ ხდება. არადა, ჰიმნი, ისევე როგორც ეროვნული იდეა, გარკვეულ სიმბოლოს წარმოადგენს.

თავის დროზე მერაბ მამარდაშვილმა და ალექსანდრე პიატიგორსკიმ აღნიშნეს, რომ სიმბოლო საკუთრივ საგანია, რომელსაც, ამასთანავე, სხვა საგნების ნიშნებიც ახასიათებს. ამ თვალსაზრისით ორივე ფილოსოფოსი ხაზს უსვამდა თავის უთანხმოებას სიმბოლოს სემიოტიკაში მიღებულ განსაზღვრებასთან, რომელშიც საუბარი მხოლოდ მეორად ნიშნებზეა და არა თავად საგანზე. მამარდაშვილი-პიატიგორსკის თვალსაზრისის სამართლიანობის დასადასტურებლად საკმარისია აღინიშნოს, რომ დღემდე არ არსებობს თვით „ეროვნული იდეის“ ცნების მკაფიო განმარტება. ყველა შემოთავაზებული ვარიანტი მხოლოდ კიდევ უფრო აბნევს ადამიანს: ერთმანეთშია არეული მიზნები და საშუალებები, თვით სიტყვა „ეროვნულიც“ სხვადასხვა ინტერპრეტაციას შეიცავს (ეთნოსი - ეროვნება - ერი). არ გამოვრიცხავ, რომ შემოთავაზებულ კონტექსტში უფრო მართებული იქნებოდა საუბარი ეროვნულ თვითშეგნებაზე, თუმცა, ალბათ, არც ეს არის გამოსავალი მდგომარეობიდან.

ე.წ. „ეროვნული იდეა“, ზოგადად, ვერბალური ფორმითაა გამოხატული: ვთქვათ, საქართველოში ასეთია ილია ჭავჭავაძის მიერ წინა საუკუნის დასაწყისში შემოთავაზებული ფორმულა „ენა, მამული, სარწმუნოება“, ხოლო რუსეთში, მე-18 საუკუნიდან დაწყებული - „თვითმპყრობელობა, მართლმადიდებლობა, ეროვნულობა“. მიუხედავად იმისა, რომ ორივე ფორმულა შეიცავს სტრუქტურირებული რელიგიურობის მოქმედების სფეროს, რაიმე იდენტურობაზე საუბარი ზედმეტია. ასეა თუ ისე, გამოდის, რომ მიუხედავად მსოფლიოში მიმდინარე გლობალიზაციის პროცესისა (მოგვწონს ეს თუ არა), ვერც საქართველოსა და ვერც რუსეთში დიდი ხნის განმავლობაში ვერავინ შეძლო ამ სფეროში რაიმე ახლის შემოთავაზება. იბადება ბუნებრივი კითხვა: უმჯობესი ხომ არ იქნება, ეროვნული იდეა ჩამოყალიბდეს არა ვერბალური, არამედ რაიმე სხვა სახით – დავუშვათ, აუდიო ან ვიზუალური, ან სულაც აუდიო-ვიზუალური ფორმით? ამ მეამბოხური აზრის გასაგრძელებლად დავუბრუნდეთ ჩვენი თხრობის დასაწყისს – ბუენოს-აირესის მოედანზე გამართულ კონცერტს.

ტანგოს ფენომენის ასახსნელად საჭიროა, მივმართოთ მის სათავეებს. უკლებლივ ყველა ენციკლოპედიაში ნათქვამია, რომ პოპულარულმა არგენტინულმა ცეკვამ 1880 წლის შემდეგ დაიწყო განვითარება ბუენოს-აირესის გარეუბნებში მცხოვრები მუშათა კლასისა და იტალიელი და ესპანელი იმიგრანტების ღარიბ ფენებში. ერთი შეხედვით, ტანგო შეიძლება ორი სიტყვით დავახასიათოთ: ვნება და თავისუფლება. სინამდვილეში საქმე არც მთლად ასე მარტივად არის. თუ არგენტინელ მუშებსა და იტალიელსა თუ ესპანელ იმიგრანტებს გერმანელებსაც დავუმატებთ (ტანგოს მთავარი ინსტრუმენტი - ბანდონეონი - ხომ სწორედ გერმანიიდან იყო ჩამოტანილი), გამოდის, რომ თავისუფლების გარდა, ტანგო სხვადასხვა ერებისა და ხალხების მუშათა ერთობასაც განასახიერებს. ვინმეს შეიძლება ღიმილით გაახსენდეს ბოლშევიკების ცნობილი ლოზუნგი: „პროლეტარებო ყველა ქვეყნისა, შეერთდით!“ ნუ ავჩქარდებით – ისტორიამ დამაჯერებლად დაგვიმტკიცა, რომ დღეს უკვე გახუნებულ ამ ლოზუნგში ჭეშმარიტი თავისუფლების ნატამალიც კი არ იმალებოდა, ტანგოში კი თავისუფლება და, კერძოდ, მისი გამოხატვა მთავარი ელემენტია.

პარტნიორის მოქმედების წყალობით (მის სქესს მნიშვნელობა არა აქვს), თავისუფლების ჩარჩოები მკაფიოდ არის განსაზღვრული, ის არ გადადის ანარქიაში და, იმავდროულად, სულაც არ კარგავს ვნების ელემენტს. ამ თვალსაზრისით ტანგოს გენდერულობაზეც შეიძლება ვისაუბროთ. ფრიად სიმპტომატურია, რომ რუსეთში ტანგოს უპირატესად ქალები ავითარებენ. ამავე დროს, ეს გახლავთ სოციალური ცეკვა, რომელიც დატვირთულია კულტურული შინაარსითა და სოციალური და ფსიქოლოგიური მნიშვნელობით. რაც შეეხება ცეკვის მუსიკალურ მხარეს, მასში აშკარად ჟღერს არგენტინული ეროვნული მოტივები; ანუ, ერთი მხრივ, თავისუფლება, სიყვარული (ვნება) და ადამიანთა ერთობა, ხოლო მეორე მხრივ - თვითმყოფადობისა და ეროვნული მენტალიტეტის შენარჩუნება. საქმე გვაქვს ეროვნულთან გლობალურის უაღრესად საინტერესო შეხამებასთან! სურვილის შემთხვევაში აქ პარიზის კომუნისეული „თანასწორობისა და ძმობის“ მოძებნაც შეიძლება: ვერბალური წარმოდგენა აუდიო-ვიზუალურზე გაცილებით ღარიბულად გამოიყურება, მუსიკა და ცეკვა ლოგოსის არეალზე უფრო დიდ არეალს მოიცავს!

საქართველოში ბოლო დროს ფართოდ განიხილება ეროვნული, ქართული იდეის არსის საკითხი. გვთავაზობენ სხვადასხვა ვარიანტს: თვითმყოფადობასა და მრავალვექტორულ უსაფრთხოებას, თავისუფალ ქართულ მრეწველობასა და „ქართულ კოლაიდერს“... არავის, სრულიად არავის ახსენდება ქართული ფოლკლორული მრავალხმიანი, პოლიფონიური სიმღერა, სადაც ერთდროულად და დამოუკიდებლად განვითარებული თითოეული მელოდია-ხმა ქვეყნის ამა თუ იმ რეგიონის თავისებურებას ახასიათებს. უერთდებიან და ერწყმიან რა ერთმანეთს, ისინი განასახიერებენ ჩვენი ერის ერთობას: მიუხედავად გარეგნული განსხვავებისა, კახელი თუ იმერელი, ქართლელი თუ გურული, მეგრელი თუ სვანი არსებითად ხომ ერთსა და იმავე სიმღერას მღერიან. თავის დროზე ამას ხაზგასმით აღნიშნავდა უდროოდ დაღუპული ქართული ფოლკლორის უნიჭიერისი მკვლევარი, პროფესორი ედიშერ გარაყანიძე.

ჩემ მიერ მოყვანილ მოსაზრებებს, ცხადია, ჭეშმარიტების არანაირი პრეტენზია არა აქვს, მაგრამ იქნებ ღირდეს ეროვნული იდეისა და ეროვნული თვითშეგნების გამოხატვის ალტერნატიული ფორმების ძიება? ან თუნდაც ამაზე ფიქრი?

არჩევნები დასრულდა. ერთი შეხედვით, შედეგები მკაფიოა და განსაკუთრებულ ანალიზს არც მოითხოვს: გიგი უგულავამ გაიმარჯვა; ალასანია დამკვიდრდა, როგორც ოპოზიციის პირველი ლიდერი; ნოღაიდელი დამარცხდა.

და მაინც, 30 მაისის არჩევნებმა დაიმსახურა, უფრო ღრმად ჩავხედოთ საარჩევნო სამკუთხედს: უგულავა – ალასანია – ნოღაიდელი.

გიგი უგულავა. ამ არჩევნებით დასრულდა ეჭვების ერთი ეტაპი ნაციონალური მოძრაობის დასუსტებაზე, შიდა დაპირისპირებაზე, სახელისუფლო რესურსის ამოწურვაზე. დაიწყო რაღაც ახალი, რომელიც ჯერ არ ვიცით, რა არის, რამდენ ხანს გასტანს და რას მოგვიტანს.

უფრო კარგად რომ განვმარტო – ჩემი აზრით, სახელისუფლო პარტიის პრობლემა სისტემურია: მის ლიდერს სამ წელიწადში საპრეზიდენტო ვადა ეწურება. ეს კი პარტიის ქველიდერებს სიფხიზლის მდგომარეობაში ამყოფებს და საკუთარი პოზიციების დაცვისკენ უბიძგებს. თუმცა, სისტემურ პრობლემას არჩევნებისთვის ხელი არ შეუშლია; როგორ და რატომ – სამომავლო ანალიზის თემაა. მაგრამ ის, რისი ნიშნებიც იყო – რაც შესაძლოა, მომხდარიყო, თუმცა, არ მოხდა არჩევნების წინა პერიოდში – სახელისუფლო გუნდის შიგნით ხლეჩაა. საფრთხემ გადაიარა და ნაციონალურ მოძრაობას საშუალება აქვს, შედარებით მშვიდ, უხმაურო ვითარებაში დაალაგოს შიდა იერარქია.

ზურაბ ნოღაიდელი. დავიწყოთ იმით, რომ ქვეყნის ყოფილ პრემიერ-მინისტრს, ფინანსებში გაწაფულ პიროვნებას და ადამიანს, რომელსაც ფულის ფლანგვა არ უყვარს, 30 მაისის არჩევნები მეტისმეტად ძვირი დაუჯდა. ძნელი სათქმელია, რამდენი გადაიხადა ზურაბ ნოღაიდელმა საქართველოს სხვადასხვა კუთხეში გახსნილ 40 ოფისში, ამ ოფისებში დასაქმებული ადამიანების ხელფასებში და, ზოგადად, წინასაარჩევნო კამპანიაში. მაგრამ ეს კამპანია დასრულდა ორი ადამიანის გაყვანით თბილისის საკრებულოში და 150 000 მხარდამჭერის მობილიზებით მთელ საქართველოში, რაც, მომჭირნე მენეჯერის თვალით, წარმატებად ვერ შეფასდება. „ხელების მტვრევაც“ არ იქნება. არჩევნების დასრულებისთანავე ზურაბ ნოღაიდელმა, თუ არ ვცდები, 34 ოფისი დახურა და მხოლოდ 6 დაიტოვა.

თუმცა, საკითხს სხვა მხრიდანაც შეიძლება შევხედოთ. მართალია, არჩევნებში – ვერა, მაგრამ არჩევნების წინა პერიოდში ნოღაიდელმა ნამდვილად შეასრულა განსაკუთრებული როლი. წინასაარჩევნო კამპანიაში ჩართვის გარეშე, მერობის საკუთარი კანდიდატის წარდგენის გარეშე, ოფისების გახსნის გარეშე, რუსეთში ვიზიტების გარეშე – ოპოზიციაში არ შეიქმნებოდა მეორე ცენტრი, რომელმაც ფაქტობრივად განსაზღვრა არჩევნების ბედი და საბოლოო კონფიგურაცია. თუ გავითვალისწინებთ, რომ ეს კონფიგურაცია მომგებიანი ნაციონალური მოძრაობისთვის აღმოჩნდა, შესაძლოა, ხელისუფლებამ სათანადოდ დააფასოს (თუ უკვე არ დაუფასებია!) ზურაბ ნოღაიდელის წვლილი საკუთარ გამარჯვებაში.

ირაკლი ალასანია. „ალიანსი“ სამკუთხედის ყველაზე საინტერესო კუთხეა. გიგი უგულავასაც და ზურაბ ნოღაიდელსაც 30 მაისისთვის მკაცრად ჰქონდათ განსაზღვრული საკუთარი ადგილიც და როლიც. ირაკლი ალასანია კი პროცესის ერთადერთი მონაწილე იყო, რომელსაც რეალური არჩევანი უნდა გაეკეთებინა პასუხის გაცემით „ღერძულა“ კითხვაზე – არის თუ არა მისი პირველი პრიორიტეტი გიგი უგულავას დამარცხება?

თავიდან ამ შეკითხვაზე პასუხი დადებითი ჩანდა, რამაც, სავარაუდოდ, მიიზიდა კიდეც სოზარ სუბარი „ალიანსისკენ“. მაგრამ, ოპოზიციაში მეორე ცენტრის შექმნისთანავე, ირაკლი ალასანიას წინაშე გაჩნდა პრობლემა – უგულავას დასამარცხებლად აუცილებელი შეიქნა ორივე ცენტრის გაერთიანება; მეორე ცენტრმა კი ბრენდად პრორუსული იმიჯი მოირგო და საკუთარი უპირატესობაც ამ ბრენდს დაუკავშირა.

შეიქმნა დილემა: ან ოპოზიციონერი ნოღაიდელის გვერდით დადგომა და უგულავას დასამარცხებლად კარგი წინაპირობის შექმნა; ან ნოღაიდელთან – როგორც პრორუსულ ძალასთან – დაპირისპირება და, ნებსით თუ უნებლიეთ, უგულავას, როგორც პროდასავლური ლიდერის, გაძლიერება.

პოლიტიკურ სამკუთხედში ძალთა საბოლოო განლაგება ყოველთვის ასეთია – ორი ერთზე. და, როგორც წესი, ორი ამარცხებს ერთს. 30 მაისის არჩევნების ბედი დიდწილად გადაწყვიტა ირაკლი ალასანიამ, რომლის მთავარი პრიორიტეტი აღმოჩნდა არა უგულავას დამარცხება რაგინდარა ფასად, არამედ, პირველი ადგილის ნებაყოფლობით დათმობა დასავლური იმიჯის შესანარჩუნებლად და განსამტკიცებლად.

* * *

ალასანიასა და სუბარის გზები ზუსტად მაშინ გაიყარა, როცა, მცირეოდენი ყოყმანის შემდეგ, ირაკლი ალასანიამ საბოლოო არჩევანი გააკეთა ნოღაიდელის საზიანოდ და უგულავას სასარგებლოდ. თუმცა, „ალიანსის“ ლიდერი არ მალავს, რომ მისი გათვლა გრძელვადიანია და იგი კმაყოფილია საკუთარი არჩევანით. სოზარ სუბარმა კი განაცხადა, რომ მეორე მსოფლიო ომის დროს სტალინმა და ჩერჩილმა ითანამშრომლეს ჰიტლერის დასამარცხებლად. ამ ციტატით საბოლოოდ დადასტურდა, რომ სუბარის პირველი პრიორიტეტი უგულავას დამარცხება იყო, რაშიც მან „ალიანსის“ მხარდაჭერა ვერ მიიღო.

სამომავლოდ ოპოზიციაში ძალები სწორედ იმის მიხედვით გადანაწილდება, ვინ იბრძოლებს მიხეილ სააკაშვილის დასამარცხებლად „დღესვე“ და ვინ დაელოდება „ხვალინდელ დღეს“, როდესაც ამჟამინდელი პრეზიდენტის ვადა და რესურსი ბუნებრივად ამოიწურება.

გამოდის, რომ ვიდრე დღევანდელი ხელისუფლება არსებობს, „ალიანსი“, ნებსით თუ უნებლიეთ, მის მოკავშირედ რჩება. თუ პოლიტიკური პროცესი ბუნებრივად განვითარდება, შესაძლოა, ალასანია სააკაშვილის პოლიტიკური მემკვიდრე აღმოჩნდეს და ძალაუფლებაც მშვიდობიანად გადაიბაროს. ხოლო თუ პროცესი ხელოვნურად გამძაფრდება და დაჩქარდება, მაშინ ასპარეზზე სხვა ლიდერები დაწინაურდებიან და ქვეყანა მორიგ პოლიტიკურ შარში გაეხვევა.

* * *

წილი ნაყარია. აგვისტოს ომის შემდეგ ოპოზიციაში დაწყებული თვითგამორკვევის მწვავე და ხანგრძლივი პროცესი დასასრულს უახლოვდება. ოპოზიცია ორ ბანაკად ლაგდება. „მტრედების“ ბანაკის ლიდერი ირაკლი ალასანიაა, „ქორების“ ბანაკის ლიდერად კი, ჯერჯერობით, ნინო ბურჯანაძე იკვეთება. თუმცა, პროცესი დასრულებული არ არის. ბუნდოვანია ეროვნული ფორუმის პოზიცია. სოზარ სუბარის როლიც გაურკვეველია. თავის მხრივ, ოპოზიციის „მშვიდობიანი“ და „შფოთიანი“ ფლანგების პერსპექტივას დიდწილად განსაზღვრავს პროცესი, რომელიც უსათუოდ განვითარდება ნაციონალურ მოძრაობაში.

საერთაშორისო ფაქტორების მნიშვნელობაც არ დავივიწყოთ.

და ყველაზე მთავარი: საქართველოს მოსახლეობის ის ნახევარი, რომელიც 30 მაისის არჩევნებზე არ მივიდა, მოვლენების შემდგომი განვითარების კვალდაკვალ გააქტიურდება, ან კვლავ პასიურ მეთვალყურედ დარჩება. სხვა ფაქტორებთან ერთად, პროცესი დამოკიდებული იქნება სწორედ მათ პოლიტიკურ გემოვნებასა და მოლოდინზე.

დანარჩენსაც, გზადაგზა შევხედოთ.