რატომ მიგვყავს ბავშვი საბავშვო ბაღში, რის მიღებას ველით აღმზრდელი პედაგოგებისგან და მართლდება თუ არა მოლოდინი? როგორ გარემოს ვეძებთ, რა ფერი უნდა იყოს ფარდები და როგორი უნდა იყოს სათამაშო მოედანი, ასეთ საპირფარეშოში თუ შევუშვებდით შვილებს? რაზე გვსურს ბავშვებს ელაპარაკონ იქ, სადაც მათ მთელი დღე ვტოვებთ? ვფიქრობთ თუ არა, როგორ მასწავლებელს ვანდოთ ჩვენი შვილები? - სკოლამდელი განათლების თემაზე წლებია მუშაობს ამავე სფეროს სპეციალისტი თამუნა ლორია, რომელიც სწორედ ამ კითხვებზე პასუხებს ეძებს. ის მეექვსე წელია ნორვეგიაში ცხოვრობს და ამ საკითხებს სწავლობს. საქართველოში ყოფნის დროს ის ბაგა-ბაღების სტრატეგიულ დოკუმენტზე მუშაობდა, ნორვეგიაში კი რამდენიმე საბავშვო ბაღში პედაგოგიური ლიდერიც იყო. თამუნას ნორვეგიაში დავურეკეთ და ვკითხეთ, თუ რა ძირითადი განსხვავებები დაინახა ამ ორი ქვეყნის სკოლამდელი განათლების სისტემებს შორის.
რადიო თავისუფლება: თამარ, თქვენი დაკვირვებით, რამდენად იაზრებენ საქართველოში იმას, თუ რას ნიშნავს სკოლამდელი აღზრდა, რისთვის არის საჭირო საბავშვო ბაღი და რა უნდა მიიღოს იქ ბავშვმა? როგორ ფიქრობთ, საქართველოში სკოლამდელი განათლების სისტემა ეფუძნება აღზრდის პრინციპს, თუ საბავშვო ბაღები მაინც რჩება იმ ადგილად, სადაც მშობელს ბავშვის მიბარება, დროებით დატოვება შეუძლია, რომ სამსახურში წავიდეს?
თამუნა ლორია: მე მაინც მგონია, რომ საქართველოში ყველა დონეზე ნაკლებად არის გაცნობიერებული სკოლამდელი განათლების მნიშვნელობა. არა მხოლოდ მშობელს გამოვყოფდი, არამედ ბაღის პერსონალს, სახელმწიფოს და მუნიციპალიტეტს, რომელსაც მთავარი პასუხისმგებლობა აქვს ბავშვის განვითარების სფეროში.
ძალიან მნიშვნელოვანია ქვეყნისთვის ხარისხიანი სკოლამდელი განათლების სისტემის არსებობა - ერთი მხრივ იმიტომ, რომ უკან ძალიან წარმატებული ახალგაზრდა გვიბრუნდება, საბოლოო ჯამში, და მეორე მხრივ, ორივე მშობელი დასაქმებულია, რაც, ეკონომიკური თვალსაზრისით, ისევ სახელმწიფოს უბრუნდება უკან...თამუნა ლორია
რადიო თავისუფლება: თქვენი აზრით, რა არის საბავშვო ბაღის მთავარი დანიშნულება? რის მიღებას უნდა ელოდეს მშობელი თავისი შვილისთვის და თუ შეგიძლიათ ამ თვალსაზრისით შეადაროთ ერთმანეთს საქართველო და ნორვეგია, სადაც ამჟამად ცხოვრობთ და სწორედ ამ საკითხებზე მუშაობთ.
თამუნა ლორია: რამდენიმე საკითხი შეიძლება გამოვყოთ. ერთი, ეს არის ბავშვის განვითარება, რისი უფლებაც ბავშვს აქვს მინიჭებული და ჩვენ, როგორც ოჯახი და სახელმწიფო, ვალდებულები ვართ, რომ ამ უფლების რეალიზება მოვახდინოთ. საბავშვო ბაღი კი, ჩემი აზრით, ის დაწესებულებაა, სადაც ამ უფლების რეალიზება ხდება - დაწყებული სოციალური უნარებიდან, ბავშვის დამოუკიდებლობის უნარით დამთავრებული. მეორე მნიშვნელოვანი მომენტი არის მზაობა სკოლისთვის. ბავშვი, რომელიც დადიოდა საბავშვო ბაღში, მზად არის იმ გამოწვევებისთვის, რომელსაც მას სკოლა უმზადებს. გენდერულ თანასწორობასაც მინდა შევეხოთ და რადგან ნორვეგიაში ვცხოვრობ, ალბათ, ვერც აქაური მაგალითების მოყვანას ავცდები. ნორვეგიაში, რომელიც ერთ-ერთ მოწინავე ადგილზეა გენდერული თანასწორობის თვალსაზრისით, დედაც და მამაც ოჯახში არის დასაქმებული - რატომ? იმიტომ, რომ საბავშვო ბაღი ხელმისაწვდომია ყველასთვის. სწორედ ამანაც განაპირობა ამ ქვეყნის მოწინავე ადგილი. ამიტომ ვფიქრობ, რომ ძალიან მნიშვნელოვანია ქვეყნისთვის ხარისხიანი სკოლამდელი განათლების სისტემის არსებობა - ერთი მხრივ იმიტომ, რომ უკან ძალიან წარმატებული ახალგაზრდა გვიბრუნდება, საბოლოო ჯამში, და მეორე მხრივ, ორივე მშობელი დასაქმებულია, რაც, ეკონომიკური თვალსაზრისით, ისევ სახელმწიფოს უბრუნდება უკან.
რადიო თავისუფლება: საქართველოში ყოფნისას თქვენ მუშაობდით ბაგა-ბაღების სტრატეგიულ დოკუმენტზე. ნორვეგიაში წასვლის შემდეგაც განაგრძობთ ამ საკითხებზე მუშაობას, გაეცანით ნორვეგიის გამოცდილებას. რა ძირითადი განსხვავებებია ამ ორი ქვეყნის სკოლამდელი განათლების სისტემებს შორის?
თამუნა ლორია: ჩემი დაკვირვებით, საქართველოში იქმნება სტრატეგია, მაგრამ მისი განხორციელება ყოველთვის რაღაც ეტაპზე ჩერდება. აქ კი ამ საკითხს ძალიან სისტემურად უდგებიან. მაგალითად, განათლების სამინისტრო შეიმუშავებს სკოლამდელი განათლების განვითარების სამწლიან სტრატეგიას. შემდგომ ეს სტრატეგია ძალიან ცხადად აისახება რეგიონებისა და მუნიციპალიტეტების პროგრამებზე და, ბოლოს, ამ ყველაფრის შედეგს ძალიან ნათლად ხედავს უკვე მშობელი თავისი შვილის საბავშვო ბაღის მაგალითზე. ამ სამი წლის განმავლობაში ამ სტრატეგიის გადაფასებაც ხდება და ახალი სამწლიანი სტრატეგიის შექმნა. ასეთი პროცესი მე საქართველოში ვერ დავინახე და, ალბათ, ასეთი მიდგომის ნაკლებობა გვაქვს.
რადიო თავისუფლება: რამდენად არის საბავშვო ბაღებში არსებულ სიტუაციაზე პასუხისმგებელი კონკრეტული ადამიანი ან პერსონალი, მთლიანად, - პედაგოგი, მეთოდისტი და ა.შ., - თქვენი თქმით, ნორვეგიის საბავშვო ბაღში ამ ადამიანს უწოდებენ პედაგოგიურ ლიდერს, - თუ მაინც პოლიტიკის დოკუმენტებში უნდა ვეძიოთ ხარვეზები?
თამუნა ლორია: მე ვფიქრობ, რომ თუ ბაღზე ვლაპარაკობთ, პერსონალს უდიდესი მნიშვნელობა აქვს. დიახ, აქ პასუხისმგებელი არის პედაგოგიური ლიდერი, რომელიც ძალიან განსხვავდება თავისი საქმიანობით ქართველი მეთოდისტისგან: ის ისევე მუშაობს ბავშვებთან, როგორც მთელი პერსონალი - ისევე შედის ჯგუფში და არის მათთან მთელი დღე, როგორც სხვები. ის არ ადგენს მეთოდოლოგიას და არ აძლევს შემდეგ მას განსახორციელებლად პედაგოგებს. ეს იყო ძალიან დიდი განსხვავება, რაც მე დავინახე, როდესაც დავიწყე პედაგოგიურ ლიდერად მუშაობა ნორვეგიის ერთ-ერთ ბაღში.
რადიო თავისუფლება: ხშირად მშობლისთვის გამოსავალი არის ხოლმე კერძო ბაღი - ფიქრობს, რომ იქ დახვდება უკეთესი პირობები. მაგრამ ვიცით კი, რა ხდება იქ - აკონტროლებს ამ ბაღებს სახელმწიფო, ან როგორია პერსონალის კვალიფიკაცია? როგორ არის ნორვეგიაში კერძო და სახელმწიფო ბაღების კონტროლის საკითხი დარეგულირებული?
მე მაინც პოზიტიურ მიდგომებზე გავამახვილებდი ყურადღებას. რაც შეიძლება მეტად წავახალისოთ ბავშვები, სურვილი მაქვს, რომ ყველა ბავშვი დანახული იყოს როგორც ინდივიდი. მოუსმინეთ ბავშვებს, ვკითხოთ მათ აზრი და გამოვიყენოთ ეს აზრი პრაქტიკაში....თამუნა ლორია
თამუნა ლორია: ძალიან დიდი განსხვავებაა მაგ კუთხითაც. აქ სახელმწიფო და კერძო ბაღებს შორის განსხვავება თითქმის არ არის, რადგან ორივე ტიპის ბაღები ექვემდებარება მუნიციპალიტეტს და მონიტორინგის სისტემა იქნება თუ მეთოდოლოგია თუ სხვა ტიპის შეფასება, მუნიციპალიტეტი ისევე აფასებს კერძო ბაღებს, როგორც საჯარო ბაღებს. ასეთი რამ საქართველოში არ ხდებოდა. ახლახან შემუშავდა სკოლამდელი განათლების კანონი და დიდი იმედი მაქვს, რომ ეს კანონი როგორღაც ამ კერძო ბაღების საკითხსაც დაარეგულირებს. დაფინანსების ფაქტორიც საინტერესოა - აქ, ნორვეგიაში, ისევე იღებენ კერძო ბაღები დაფინანსებას, როგორც სახელმწიფო ბაღები. მათ მიმართ მოთხოვნები არის ერთნაირი.
რადიო თავისუფლება: რას ფიქრობთ პედაგოგების კვალიფიკაციაზე?
თამუნა ლორია: ეგ კიდევ ერთი მოსაგვარებელი პრობლემაა. გვაქვს კი რაიმე სტრატეგია იმისათვის, რომ ათ წელში ან თხუთმეტ წელში საქართველოში პედაგოგები გვყავდეს? უმრავლესობა 40 და 50 წელს გადაცილებულია, ვინ შეცვლის მათ? მომავალი თაობის პედაგოგები ვინ იქნებიან? მე მართლა მაშფოთებს ეს ამბავი - სახელმწიფოს აქვს რაიმე სტრატეგია ამ კუთხით? არ შეიძლება, რომ ის ადამიანი, რომელიც არის ისტორიკოსი, მათემატიკოსი, სკოლაში ან ბაღში ასწავლიდეს მხოლოდ იმიტომ, რომ მან ისტორია ან მათემატიკა იცის. მათ პედაგოგიური მიდგომების სწავლა, ცოდნა სჭირდებათ.
რადიო თავისუფლება: კიდევ რა არის ის, რის შეცვლას ან გამოსწორებას, ან გაუმჯობესებას ისურვებდით საქართველოს სკოლამდელი განათლების სისტემაში?
თამუნა ლორია: მე მაინც პოზიტიურ მიდგომებზე გავამახვილებდი ყურადღებას. რაც შეიძლება მეტად წავახალისოთ ბავშვები, სურვილი მაქვს, რომ ყველა ბავშვი დანახული იყოს როგორც ინდივიდი. მოუსმინეთ ბავშვებს, ვკითხოთ მათ აზრი და გამოვიყენოთ ეს აზრი პრაქტიკაში. და ამის გაკეთება არ არის რთული. მარტივ მაგალითს მოგიყვანთ. აქ საუზმის დროს ყველა ბავშვს ეკითხებიან, პურზე გინდათ კარაქი დაგიდოთ თუ ჯემი? თითქოს უმნიშვნელო დეტალია, მაგრამ რას გრძნობს ამ დროს ბავშვი? მას აზრს ეკითხებიან და მას აძლევენ არჩევანის შესაძლებლობას, შემდეგ კი სწორედ ისეთ პურს აძლევენ, როგორიც მას უნდა. ასეთი მარტივი აქტივობებით შედგება აქ ბავშვების ცხოვრება. საქართველოშიც ამას ვისურვებდი.