Accessibility links

რადიო თავისუფლება რადიო თავისუფლება

იოჰან ვერბეკე: გაეროს როლი საქართველოში საფუძვლიანად შეიცვალა


იოჰან ვერბეკე
იოჰან ვერბეკე
დღეს ჟენევაში საერთაშორისო მოლაპარაკებების მორიგი რაუნდი იმართება. ერთ-ერთ საკითხად განიხილება შეთანხმების პროექტი, რომელსაც მხარეები განსხვავებულ შეფასებას აძლევენ. ამ დოკუმენტზე, ჟენევის მოლაპარაკებების მნიშვნელობასა და გაეროს საქართველოში მუშაობის პერსპექტივაზე ჩვენი კორესპონდენტი ოლესია ვართანიანი ესაუბრა გაეროს გენერალური მდივნის ყოფილ საგანგებო წარმომადგენელს საქართველოს საკითხებზე იოჰან ვერბეკეს. ვერბეკე ჟენევის კონსულტაციებზე გაეროს მხრიდან თანათავმჯდომარის სტატუსით მონაწილეობდა.

რადიო „თავისუფლება“: ბატონო ვერბეკე, როცა საქართველოში გაეროს გენერალური მდივნის საგანგებო წარმომადგენლად დაინიშნეთ, აგვისტოს ომი დასრულებული არ იყო. იმ დროს გაეროს ჯერ კიდევ ჰყავდა მეთვალყურეები აფხაზეთში და იქ ჰუმანიტარულ პროგრამებსაც ახორციელებდა. როგორ შეიცვალა გაეროს როლი ომის შემდეგ აფხაზეთში და როგორ აფასებთ მისი მუშაობის პერსპექტივას?

იოჰან ვერბეკე: ვფიქრობ, საკმაოდ ნათელია, რომ გაეროს როლი საქართველოში საფუძვლიანად შეიცვალა. ამის ყველაზე მნიშვნელოვანი მტკიცებულება ის არის, რომ გაეროს მისია, რომელსაც ”იუნომიგი” ერქვა, იქ აღარ არის. ეს არის 2008 წლის ძალიან მნიშვნელოვანი ცვლილებების შედეგი, უშიშროების საბჭოში გამართული დისკუსიის შედეგი. ამაში არაჩვეულებრივი არაფერია. ჩემი აზრით, სრულიად ადვილად შეიძლებოდა იმის გათვლა, რომ გაეროს საქართველოში ყოფნის არსი უნდა შეცვლილიყო და სწორედ ეს ხდება. ითქვა, რომ ეს არ ნიშნავს გაეროს წასვლას, იმას, რომ გაეროს როლი საქართველოში ამოიწურა. უპირველესად, უნდა აღინიშნოს, რომ საქართველოში კვლავაც არსებობს გაეროს ჯგუფი, რომელიც ”გაეროს განვითარების პროგრამით”, ”გაეროს ბავშვთა ფონდით” და სხვა სააგენტოებით არის წარმოდგენილი. ამას გარდა, გაერო აქტიურად განაგრძობს მუშაობას როგორც ჟენევის მოლაპარაკებების თავმჯდომარედ, აგრეთვე ”ინციდენტების პრევენციისა და მათზე რეაგირების მექანიზმის” თავმჯდომარედ აფხაზეთის შემთხვევაში.

რადიო „თავისუფლება“: გაეროს აფხაზეთში მუშაობის რა პერსპექტივას ხედავთ? ხედავთ იქ გაეროს იმავე ან რაიმე მსგავსი სახით დაბრუნების შესაძლებლობას?

იოჰან ვერბეკე: სინამდვილეში, საკითხავი ის არ არის, უნდა დავბრუნდეთ იქ თუ არა, უნდა დავბრუნდეთ წარსულში თუ არა, ან სრულყოფილად აღვადგინოთ იქ გაეროს მისია თუ არა. არა მგონია, ეს იყოს საკითხი. სინამდვილეში საქმე ის არის - შეუძლია თუ არა გაეროს გააგრძელოს ის, რასაც ბოლო რამდენიმე წლის განმავლობაში აკეთებს. და ეს არის ნდობის შენარჩუნება ორივე მხარეს, რომ გაეროს დახმარებით გაიდოს ხიდები, შედგეს დიალოგი. რა ფორმას მიიღებს ეს, მომავალში დავინახავთ. დიპლომატიაში სტრუქტურას ხელოვნურად ვერ შექმნი, ის დიპლომატიური განვითარების შედეგი უნდა იყოს. შეიძლება, მომავალში შესაძლებელი გახდეს გაეროს წარმომადგენლობის გაზრდა აფხაზეთში, მაგრამ ეს ამოცანად არ უნდა დავისახოთ. ჩვენ უნდა განვაგრძოთ ობიექტური შუამავლის როლის შესრულება. ჩვენ კვლავაც უნდა შევუწყოთ ხელი მოლაპარაკებებს ქართველებსა და აფხაზებს შორის და შემდგომში დავინახავთ რა ინსტიტუციური მექანიზმები, სტრუქტურებია ამისთვის საჭირო.

რადიო „თავისუფლება“: ზოგიერთი პოლიტიკოსი, უცხოელი დიპლომატი და ადგილობრივი ექსპერტი ხაზს უსვამს იმას, რომ გაერომ მოახერხა ორივე მხარის ნდობის შენარჩუნება და, სამხრეთ ოსეთისგან განსხვავებით, აფხაზეთთან მიმართებით ომის შემდეგაც არის რაღაც სახის პროგრესი. მაგალითად, ვგულისხმობ გალის შეხვედრებს - ისინი ტარდება და არც ერთხელ არ ჩაშლილა. რა უნდა იცოდეს პირმა, რომელიც თქვენს შემდეგ დასახელდება საგანგებო წარმომადგენლად იმისთვის, რომ ორივე მხარის ნდობა შეინარჩუნოს?

იოჰან ვერბეკე: სავსებით ვეთანხმები თქვენს ნათქვამს, რომ გაეროს განსაკუთრებული დამსახურება იყო, არის და იქნება ორივე მხარის ნდობის შენარჩუნება. თუკი დაკარგავ ერთი მხარის ნდობას, შენ უსარგებლო ხდები დიპლომატიაში. ასე რომ, ეს ნამდვილად არის ის, რასაც უნდა გავუფრთხილდეთ. გახსოვთ, რომ ერთ-ერთი მიზეზი, რის გამოც ”ინციდენტების პრევენციისა და მათზე რეაგირების მექანიზმის” ფარგლებში გალის შეხვედრები შთამბეჭდავი შედეგებით არა, მაგრამ საკმაოდ კარგად მიმდინარეობდა, არის ის, რომ გაერო ყურადღებით უსმენდა ორივე მხარეს, არასდროს აკეთებდა მკვეთრ განცხადებებს, დისკუსიების მსვლელობისას არასდროს ვიკავებდით რომელიმე მხარის პოზიციას და ვცდილობდით, შეძლებისდაგვარად, ობიექტურად შეგვეწყო ხელი ხიდების გადებისთვის. ეს რეცეპტი აქტუალურია მომავლისთვისაც - ეს არის წარმატების რეცეპტი. ეს არის ერთ-ერთი მიზეზი, რის გამოც, ჩემი აზრით, გაეროს მომავალში კვლავაც მიმართავენ, რომ მან კვლავაც შეასრულოს მნიშვნელოვანი როლი საქართველოში. რადგან გაერო არის ერთ-ერთი ორგანიზაცია, რომლის მიზანია მოიპოვოს ორივე მხარის ნდობა. სამომავლოდაც, გენერალური მდივანი ეძებს სწორედ ისეთ პირს, რომელიც ამ ფასეულობებს განასახიერებს.

რადიო „თავისუფლება“: ჟენევის მოლაპარაკებებზე მსურს გკითხოთ. როგორც ჩანს, მთელი ეს პროცესი ჩიხში მოექცა. ახლა, როცა ჩვენ ვსაუბრობთ, მოლაპარაკებების ზოგიერთი წარმომადგენელი ჟენევისკენ მიეშურება მორიგი რაუნდისთვის. ისინი არ მალავენ, რომ შეთანხმება კვლავაც არ იქნება მიღწეული. თქვენი აზრით, რა არის იქ გასაკეთებელი?

იოჰან ვერბეკე: ვფიქრობ, ჟენევის მოლაპარაკებები არ არის იმისთვის, რომ მოკლე დროში სასწაულები მოახდინოს. ეს არ არის მექანიზმი მოკლე ვადაში დიდი და მნიშვნელოვანი გადაწყვეტილებების მისაღებად. ეს არ არის და არც არასდროს ყოფილა ჟენევის მოლაპარაკებების მიზანი. ჟენევის მოლაპარაკებები - როგორც ეს 8 აგვისტოს ”მედვედევ-სარკოზის შეთანხმებაში” წერია - არის ფორუმი, პლატფორმა, რომელზეც ყველა მხარეს შეუძლია შეხვედრა, საკითხების განხილვა და გარკვეული პროგრესის მიღწევა. კიდევ ერთხელ ვამბობ - მე, როგორც თანათავმჯდომარეს, სხვა თანათავმჯდომარეებთან ერთად (ევროკავშირიდან და ეუთოდან), არასდროს მქონია ილუზია, რომ ერთ წელიწადში მოვახდენდით მნიშვნელოვან გარღვევას სტატუსის საკითხზე. ყოველთვის ვამბობდით, რომ ეს უნდა ყოფილიყო პროცესი ქვევიდან-ზევით, როცა იწყებ მცირე საკითხებით და ეტაპობრივად, ნაბიჯ-ნაბიჯ აშენებ იმას, რაც შეიძლება უფრო მნიშვნელოვანი აღმოჩნდეს მომავალში. ასე რომ, დიახ, მართალი ბრძანდებით - ამ ეტაპზე ჟენევის მოლაპარაკებებმა არ მოიტანა მნიშვნელოვანი შედეგები. მაგრამ გაითვალისწინეთ, რომ თავად ფაქტი, რომ მოლაპარაკებები მიმდინარეობს, რომ ყველა მხარე რეგულარულად ხვდება ერთმანეთს ჟენევაში, თავისთავად არის, მე ვიტყოდი,სამშვიდობო პროცესის ძალიან მნიშვნელოვანი ელემენტი.

რადიო „თავისუფლება“: კვლავ ჟენევის მოლაპარაკებებზე - როგორც ვიცი, გაეროც და სხვა თანათავმჯდომარეებიც მუშაობენ გარკვეულ შეთანხმებაზე, რომელსაც რუსეთი უწოდებს ”შეთანხმებას ძალის გამოუყენებლობის შესახებ”. ამ კვირაში მხარეები განიხილავენ შეთანხმების მესამე პროექტს. რა წერია ამ დოკუმენტში და რატომ ვერ თანხმდებიან მასზე მხარეები?

იოჰან ვერბეკე: კიდევ ერთხელ ვიტყვი - ჩემი აზრით, მიუხედავად იმისა, რომ საბოლოო შედეგი მიღწეული არ არის, მოლაპარაკებები სასარგებლოა. მართალი ბრძანდებით - განსხვავებული აქცენტები კეთდება. რუსეთი ხაზს უსვამს ძალის გამოუყენებლობას, საქართველო - უსაფრთხოების საერთაშორისო მექანიზმების შექმნის აუცილებლობას. ვფიქრობ, ეს ლეგიტიმური პოზიციაა. ორი თვის წინ იყო შეთანხმება, რომ ორივე პოზიცია - ძალის გამოუყენებლობა და უსაფრთხოების საერთაშორისო მექანიზმების შექმნა უნდა იყოს გათვალისწინებული. ახლა ჩემი კოლეგები (მოგეხსენებათ, მე აღარ ვმონაწილეობ ამ პროცესში) ცდილობენ ამ ორს შორის ბალანსის პოვნას. დიახ, არც ეს არის იოლი ამოცანა და ეს ნაბიჯ-ნაბიჯ უნდა გავაკეთოთ. გასული წლის დასასრულს, ჩემს მეგობარ პიერ მორელთან ბოლო შეხვედრებზე, სწორედ იმას ვცდილობდით, რომ არ ”მოგვეტეხა” იმაზე დიდი ნაჭერი, ”პოლიტიკური ნატეხი”, ვიდრე ”გადაყლაპვას” შევძლებდით, არამედ, დაგვენაწევრებინა საკითხი უფრო წვრილ ნაწილებად, რომ მათი განხილვა შედეგიანი იყოს და მოგვიანებით უფრო მნიშვნელოვანის აშენება შევძლოთ. ასე რომ, დიახ, გეთანხმებით, არის რთული საკითხები.

რადიო „თავისუფლება“: გაეროში მრავალი წლის მანძილზე მუშაობდით. რატომ გადაწყვიტეთ გაეროს დატოვება და ბელგიის საგარეო საქმეთა სამინისტროში დაბრუნება?

იოჰან ვერბეკე: მთელი ცხოვრების მანძილზე სულ აქეთ-იქით დავდივარ. ეს არის დიპლომატის ცხოვრება. ის ინსტინქტით მომთაბარეა. გაეროში ბელგიის დიპლომატიიდან მოვედი. მე ვიყავი ბელგიის ელჩი გაეროში, უფრო ზუსტად - უშიშროების საბჭოში. იქ ყოფნისას მივიღე საქართველოში ძალიან საინტერესო სამსახურებრივი შეთავაზება. ახლა კვლავ ორმხრივ დიპლომატიაში დაბრუნების დრო მოვიდა. შეიძლება, მოგვიანებით სხვა თანამდებობაზე წავიდე. 8 თუ 9 ქვეყანაში მიმსახურია, ეს არის დიპლომატიის ბუნება. როგორც გითხარით, მომთაბარეებივით ვართ - ყოველთვის რაღაც გვიბიძგებს გადაადგილებისკენ. შემიძლია გითხრათ, რომ ჩემი პროფესიული გამოცდილება - ბან კი-მუნის საგანგებო წარმომადგენლად მუშაობის პერიოდი - გამოწვევებით აღსავსე და ძალიან საინტერესო იყო. ისიც უნდა ვთქვა, რომ საქართველოში, სამხრეთ კავკასიაში ცხოვრება ჩემთვის პიროვნულად ბევრის მომცემი იყო.
XS
SM
MD
LG