ქვეყნის უახლესი ისტორიის ყველაზე ცხარე დღეებში... და ყოველთვის ჩანდა საპასუხო ინტერესიც. ამის მაგალითი იყო, თუნდაც, გასულ კვირაში ამერიკის კონგრესის უშიშროებისა და თანამშრომლობის კომისიის (ე.წ. "ჰელსინკის კომისიის") სხდომა, რომელიც საპარლამენტო არჩევნების წინ საქართველოში მიმდინარე მოვლენებს მიეძღვნა. ამ მოსმენისას წამოჭრილ საკითხებზე, საქართველოს დღევანდელ პრობლემებზე, სამომავლო ხედვასა და ქართველი ხალხის მიმართ ამერიკელთა დამოკიდებულებაზე ექსკლუზიურ ინტერვიუში გვესაუბრა ამერიკის ელჩი საქართველოში ჯონ ტეფტი, რომელიც რადიო "თავისუფლების" თბილისის ბიუროს ესტუმრა. ამერიკის ელჩს მარინა ვაშაყმაძემ უმასპინძლა.
რადიო "თავისუფლება": ბატონო ელჩო, მოგესალმებით. დიდი მადლობა იმისათვის, რომ რადიო "თავისუფლებას" ესტუმრეთ.
ჯონ ტეფტი: სასიამოვნოა თქვენთან სტუმრობა...
რადიო "თავისუფლება": ძნელია დღეს იყო ელჩი საქართველოში? როცა საქართველოში მოდიოდით, რას ელოდით, რამდენად რთულად გესახებოდათ მისია?
ჯონ ტეფტი: ძალიან გამიხარდა, როცა პრეზიდენტმა ბუშმა და სახელმწიფო მდივანმა რაისმა ეს სამსახური შემომთავაზეს. როგორც იცით, მე ვიყავი ელჩი ლიტვაში, ელჩის მოადგილის მოვალეობას ვასრულებდი რუსეთში. ასე რომ, საკმაო გამოცდილება დამიგროვდა. მაშინვე ვიფიქრე, რომ საქართველოში მუშაობა მიმზიდველი და საინტერესო იქნებოდა როგორც უშუალოდ ქართული კუთხით, ისე ამერიკის პოლიტიკისთვისაც. და მინდა ვთქვა, რომ იმ ორ-ნახევარი წლის განმავლობაში, რაც აქ ვარ, იმედი არ გამცრუებია. ეს მეტად მიმზიდველი საქმიანობაა. ჩემი მეუღლისა და ჩემთვის აქ ყოფნა ძალიან სასიამოვნოა, ეს არაჩვეულებრივი ადგილია.
რადიო "თავისუფლება": კონგრესმენმა ლოიდ დოგეტმა მოგიხსენიათ კომისიის სხდომაზე გასულ კვირაში. შემდეგ სახელმწიფო მდივნის თანაშემწემ მეთიუ ბრაიზამ თქვა, ელჩი ტეფტი ერთ-ერთი საუკეთესოა, ვინც კი სადმე გვყოლიაო. ასეთი აღიარება კიდევ უფრო მეტ ძალას და შესაძლებლობას გაძლევთ საქართველოს მხარდაჭერისათვის. ამის გამოც იქნება დასანანი თქვენთან განშორება, როგორც საქართველოს ელჩთან. რამდენად მართალია, რომ შეიძლება რუსეთში გადაგიყვანონ სამუშაოდ?
ჯონ ტეფტი: უპირველეს ყოვლისა, მინდა გითხრათ, რომ ყოველთვის სასიამოვნოა კომპლიმენტის მოსმენა. არა ვარ დარწმუნებული, რომ მეთიუ მართალია, მაგრამ ძალიან მადლობელი ვარ. სტატიაში, რომელიც ამ რამდენიმე კვირის წინ "ვაშინგტონ პოსტში" დაიბეჭდა, ნათქვამია, რომ რუსეთში ელჩობის ერთ-ერთი კანდიდატი ვარ. ჯერჯერობით ეს მხოლოდ ხმებია. ამაზე ჩემთან არავის უსაუბრია. მეტიც, შარშან კიდევ ერთი წლით გამიგრძელეს ვადა. როგორც წესი, ელჩები სამი წლით ინიშნებიან, მე მეოთხე წელიც დამიმატეს. ვფიქრობ, ჩემი მეუღლე და მე 2009 წლის ზაფხულსაც აქ გავატარებთ და ამით ძალიან ბედნიერები ვართ.
რადიო "თავისუფლება": ჰელსინკის კომისიის სხდომასთან დაკავშირებით... ფაქტი, რომ ამგვარი მოსმენა შედგა, მიანიშნებს, რომ ამერიკა დაინტერესებულია საქართველოში ვითარების გაუმჯობესებით. სხდომაზე მეთიუ ბრაიზამ აღნიშნა, რომ ეს არჩევნები სხვებისთვის მისაბაძ მაგალითად ვერ გამოდგება. რა იყო, თქვენი აზრით, პრობლემების მთავარი მიზეზი და როგორ ფიქრობთ, რა უნდა გაკეთდეს იმისათვის, რომ საპარლამენტო არჩევნებმა საქართველოში კარგი შეფასებები მიიღოს?
ჯონ ტეფტი: უმჯობესი იქნება, გითხრათ, ამ პრობლემებთან დაკავშირებით რის გაკეთებას ვაპირებთ ჩვენ. შვიდ საკითხს ჩამოგითვლით, რაზეც მე და ჩემი სამსახური ახლა სერიოზულად ვმუშაობთ - სხვა საერთაშორისო ორგანიზაციებთან ერთად, ხელისუფლებასა და ოპოზიციათან ერთად - იმისათვის, რომ კონკრეტული პრობლემები, რაც დამკვირვებლებთან ერთად დავინახეთ და აღმოვაჩინეთ, აღმოიფხვრას და საპარლამენტო არჩევნები თავისუფალი და სამართლიანი იყოს. რამდენიმე რამეს ვაკეთებთ: ვცდილობთ, ხელი შევუწყოთ საარჩევნო კოდექსის შეცვლას, დავრწმუნდეთ, რომ ყველა საჭირო შესწორება დროულად შევიდა. რადგან ვფიქრობ, მნიშვნელოვანია, რომ მათ, ვინც ამ არჩევნებს ატარებს ან მონიტორინგს აკეთებს, საკმარისი დრო ჰქონდეთ ამ ცვლილებების გასაცნობად, იმისათვის, რომ შესაბამისად მოემზადონ, რათა საარჩევნო უბნებზე გაუგებრობები არ იყოს. ჩვენ ვეხმარებით ცენტრალურ საარჩევნო კომისიას, გააუმჯობესოს ხმების დათვლის პროცესი. ეს ის სფეროა, სადაც აშკარად იყო პრობლემები. ამ მხრივ საქმე უმჯობესდება, მაგრამ გასაკეთებელი ჯერაც ბევრი რჩება და, ვფიქრობ, ამაში ყველა დამეთანხმება. ჩვენ ვზრუნავთ იმაზე, რომ არჩევნებისთვის მომზადდეს ხალხი, ვინც სამივე საფეხურზე იმუშავებს: უბნებზე, ოლქებში და ცესკოში. ვფიქრობ, ეს აუცილებელია წარმატებისთვის და ნამდვილად სამართლიანი არჩევნების ჩასატარებლად. ჩვენ ხელს ვუწყობთ საარჩევნო სიების გადამოწმების საქმეს, რათა ამაღლდეს ამ პროცესის ხარისხი და სიზუსტე; ტექნიკურ დახმარებას ვუწევთ მონაცემთა ბანკზე მუშაობას, რომ მან მწყობრად იმოქმედოს, იყოს ზუსტი და იყოს მოსახმარად იოლი. მნიშვნელოვან ტექნიკურ დახმარებას გავუწევთ, ასევე, ადგილობრივ და საერთაშორისო მეთვალყურეებს. ფინანსურად საგრძნობლად დავეხმარებით რამდენიმე არასამთავრობო ორგანიზაციას, რომლებმაც, ვფიქრობთ, მართლაც კარგი სამუშაო გასწიეს ბოლო ხანს და გულწრფელად მიმაჩნია, რომ ისინი არიან საქართველოში მონიტორინგის მომავალი. ხელს შევუწყობთ, რომ გვყავდეს ისეთი ორგანიზაციები, როგორიც არის: "სამართლიანი არჩევნები", "ახალი თაობა - ახალი ინიციატივა", "საერთაშორისო გამჭვირვალობა" და სხვები, ვინც მონიტორინგს უწევს არჩევნებს, რათა მათ შესაძლებლობა ჰქონდეთ, თავისუფლად და სამართლიანად იმუშაონ. ჩართული ვართ საზოგადოებისა და ამომრჩეველთა საგანმანათლებლო კამპანიებში, პარტიების ტრენინგში, მედიის ტრენინგში. დაბოლოს, გავაკეთებთ იმას, რაც წინა არჩევნებზე გავაკეთეთ: ხელს შევუწყობთ ხმების პარალელურ დათვლას, რაც, ჩვენი აზრით, უაღრესად მნიშვნელოვანი ელემენტია. როგორც იცით, წინა კენჭისყრისას "სამართლიანმა არჩევნებმა" ამისთვის სამეცნიერო მოდელი გამოიყენა და დაასკვნა, რომ პრეზიდენტმა სააკაშვილმა ხმების 50,8 პროცენტით გაიმარჯვა. ვიცი, რომ ამაზე განსხვავებული მოსაზრებები არსებობს. მაგრამ ეს არის ის, რაც სამეცნიერო კვლევამ აჩვენა. საპარლამენტო არჩევნებისთვის - ევროპელ პარტნიორებთან ერთად - კვლავ დავაფინანსებთ ხმების პარალელურ დათვლას. აი, ეს არის გრძელი პასუხი თქვენს შეკითხვაზე, მაგრამ მინდოდა თქვენს მსმენელს სცოდნოდა, რა საქმინობას ვეწევით.
რადიო "თავისუფლება": ამერიკის მთავრობა საქართველოს ხელისუფლებას ცვლილებებისკენ უბიძგებს, განსაკუთრებით იმისკენ, რომ მოხდეს პოლიტიკური ბალანსის განაწილება საარჩევნო ადმინისტრაციებსა და საზოგადოებრივ ტელევიზიაში, ასევე, გაგრძელდეს ოპოზიციასთან დიალოგი მემორანდუმში ჩამოთვლილ მოთხოვნებთან დაკავშირებით. ოპოზიციის ლიდერების თქმით, პროცესი გაჭიანურდა. რამდენად მნიშვნელოვანია, თქვენი აზრით, დროის ფაქტორი?
ჯონ ტეფტი: დიალოგის მომხრენი ვიყავით ჯერ კიდევ 2 ნოემბრის გამოსვლებამდე, რაც არაერთხელ მითქვამს. 1 ნოემბერს აქ დენიელ ფრიდი იყო ჩამოსული. მან, სხვათა შორის, ძალიან კარგი სიტყვა თქვა, ისაუბრა დემოკრატიული ინსტიტუტების, ძლიერი ოპოზიციის ჩამოყალიბების მნიშვნელობაზე. რადგან მძლავრ დემოკრატიებს მძლავრი ოპოზიცია ჰყავთ. ამავე დროს, ჩვენ არ ვაპირებთ, ღრმად ჩავებათ დიალოგში; ვცდილობთ, კავშირი ვიქონიოთ ორივე მხარესთან, გავამხნევოთ ორივე მხარე, მაგრამ ქართული დემოკრატიის ნამდვილი მომავალი სწორედ ამ ორ მხარეზეა დამოკიდებული. ოპოზიციამ და მმართველმა პარტიამ უნდა შეძლონ, თავად გაარკვიონ და გადაჭრან ეს პრობლემები. სიტუაცია შეიძლება შეტრიალდეს და ხელისუფლებაში ოპოზიცია მოვიდეს. ასე რომ, რაც ახლა ხდება, ეს არის გარკვეული წესების შემუშავება, თამაშის წესებისა და პოლიტიკური კულტურის ჩამოყალიბება. და ეს ძალიან, ძალიან მნიშვნელოვანია საქართველოს მომავლისთვის.
რადიო "თავისუფლება": აღსანიშნავია, რომ ჰელსინკის კომისიის სხდომაზე გამომსვლელთა უმრავლესობა სამოქალაქო საზოგადოებასა და დემოკრატიასთან დაკავშირებული პრობლემების გადაჭრის საჭიროებაზე საუბრობდა. საქართველოს ელჩმა მასობრივი გამოსვლების მთავარ ფაქტორად სიღარიბე და უმუშევრობა დაასახელა; ამგვარი მოტივაცია უარყო ოპოზიციამ, რომლის წარმომადგენლები უმთავრეს პრობლემად სამართლისა და დემოკრატიის საკითხებს მიიჩნევენ. აქ პოზიციები საკმაოდ დაშორებულია. როგორ შეიძლება მოხდეს პოზიციების დაახლოება, რა როლი შეიძლება შეასრულოს დასავლეთმა?
ჯონ ტეფტი: ვფიქრობ, აქ ბევრი პრობლემაა - ყველაფერი, რაც ნახსენები იყო: სიღარიბე და უმუშევრობა, ისევე როგორც სამართალი და დემოკრატია. ეს ყველაფერი ფაქტორი იყო გასულ არჩევნებზე. თუ თქვენ გადახედავთ გასულ არჩევნებზე ჩატარებული ზოგიერთი კვლევის შედეგებს, მათში ყველა ეს პრობლემა ჩანდა - იმის მიხედვით, თუ ვის ესაუბრებოდით. განსხვავებულ ადამიანებს განსხვავებული დამოკიდებულება ჰქონდათ. ფაქტია, რომ ამ ყველაფერზე ხელისუფლებამ უნდა იფიქროს, მაგრამ, ჩემი აზრით, უნდა იფიქროს ოპოზიციამაც. ოპოზიციის პასუხისმგებლობაცაა, გააგრძელოს დიალოგი, რათა გამოსავალი მოიძებნოს. კიდევ ერთ რამეს ვიტყვი დიდი მოკრძალებით... ჩემი ქვეყნის ისტორიამ მასწავლა, რომ შემწყნარებლობა და კომპრომისი დემოკრატიის არსია და აუცილებელია, ეს ორივე მხარემ გაიგოს. ვფიქრობ, რომ ეს ბევრს ესმის. პრობლემების გადასაჭრელად წინსვლის გზის ნაწილი ტოლერანტობისა და კომპრომისისათვის საჭირო გარემოს შექმნაა.
რადიო "თავისუფლება": სამოქალაქო საზოგადოების ინსტიტუტები არის სფერო, რომელშიც შეერთებულმა შტატებმა წარსულში საკმაოდ დიდი ძალისხმევა დააბანდა. ხომ არ იგეგმება, ამ სექტორის ხელშეწყობა განახლდეს?
ჯონ ტეფტი: ვფიქრობ, ჩვენ არასოდეს შეგვიწყვეტია სამოქალაქო საზოგადოების მხარდაჭერა. მიმდინარე პოლიტიკურ კრიზისამდე კარგა ხნით ადრე ოპოზიციის ერთ-ერთმა ლიდერმა მითხრა, რომ თუ 1991 წლიდან მოყოლებული ამ 16 წელიწადს გადავხედავთ, ერთ-ერთი რამ, რაც ამერიკამ გააკეთა, სამოქალაქო საზოგადოების განვითარების მრავალმხრივი ხელშეწყობაა. და მე ვფიქრობ, ჩვენ ამ საქმეს ვაგრძელებთ. დახმარების არაერთი პროგრამა გვაქვს არასამთავრობო ორგანიზაციებისა და საზოგადოებისათვის. ეს პროგრამები ხელს უწყობს საგანმანათლებლო ინსტიტუტების, სამოქალაქო სექტორის განვითარებას, ბევრ რამეს, რაც ამ მხრივ მნიშვნელოვანია. სანამ კონგრესი გვაძლევს შესაძლებლობას, ეს ვაკეთოთ, ასე მოვიქცევით - გავაგრძელებთ სამოქალაქო საზოგადოებისა და ქართველი ხალხის მხარდაჭერას.
რადიო "თავისუფლება": ამერიკის მიერ საქართველოს მხარდაჭერასთან დაკავშირებით... რა შეიძლება კიდევ ითქვას ამ თემაზე, ზოგადად, და ასევე, თქვენი შეფასებით, რომელ სფეროში იყო ამერიკის მხარდაჭერა ყველაზე ნაყოფიერი?
ჯონ ტეფტი: შეერთებული შტატები მრავალი წლის მანძილზე ფართო მასშტაბით იყო ჩართული ამ საქმეში. ვიცი, ბევრი ფიქრობს, რომ ამერიკის მთავრობა მხოლოდ სააკაშვილის მთავრობას ეხმარება. ეს არ არის მართალი. ჩვენ მხარს ვუჭერდით საქართველოს ხალხს, მხარს ვუჭერდით დემოკრატიას საქართველოში და ვთანამშრომლობდით ყველასთან, ვინც იყო ხელისუფლებაში. ვითანამშრომლებთ ყველასთან, ვინც მომავალში იქნება ხელისუფლებაში. ჩვენი დახმარება არ არის მიმართული კონკრეტული მთავრობისადმი. ბუნებრივია, ვმუშაობთ ხელისუფლებასთან, რადგან ის ხალხის რჩეულებისაგან შედგება, მაგრამ მხარს ვუჭერთ ხალხს და საზოგადოების განვითარებას, დემოკრატიულ კულტურას. ბევრი რამ, რასაც ვაკეთებთ, ნაკლებადაა ცნობილი ხალხისთვის. ჩვენ მხარს ვუჭერთ საგანმანათლებლო ინსტიტუტებს. მაგალითად, გვაქვს პროგრამა, რომელიც საქართველოს ეხმარება კულტურული მემკვიდრეობის შენარჩუნებაში. ბევრმა თქვენმა მსმენელმა შეიძლება არც იცოდეს, რომ ჩვენ წელიწად-ნახევრის თუ ორი წლის წინათ, თუ სწორად მახსოვს, 30 ათასი დოლარი დავხარჯეთ ატენის სიონის საძირკვლის გასამყარებლად. ამ უმშვენიერეს ეკლესიას მდინარეში ჩაცურება ემუქრებოდა. მცირე თანხაა, მაგრამ ეს ჩვენთვის არის შესაძლებლობა, არა მარტო გადავჭრათ კონკრეტული პრობლემა, არამედ უკეთ გავეცნოთ ამ საოცარ კულტურას, ამ ისტორიას, ამ ხალხს და ასეთი საქმე ვაკეთოთ. შემიძლია გავაგრძელო და ბევრი მაგალითი ჩამოვთვალო, თუ როგორაა ჩართული შეერთებული შტატები განათლების სფეროში. ბოლო 15 წლის მანძილზე დაახლოებით 65 მილიონი დოლარის ჰუმანიტარული დახმარება გავიღეთ. თავიდან ეს იყო აუცილებელი წამლები და ის, რაც საქართველოს აკლდა საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ. შარშან, სექტემბერში, შემოვიტანეთ 25 მილიონის ღირებულების განსაკუთრებული დანიშნულების პრეპარატები, წამლები კიბოთი დაავადებულთათვის და სპეციალური აღჭურვილობა. საქართველომ უკვე ბევრი გააკეთა ჯანდაცვის სექტორში, მაგრამ ჯერ კიდევ არის სფეროები, სადაც შეერთებულ შტატებს დახმარება შეუძლია. ვიმეორებ, მე შემიძლია მრავალი ასეთი მაგალითი ჩამოვთვალო, მაგრამ ეს ის სფეროებია, რომელთაც პოლიტიკასთან არაფერი აქვთ საერთო. ეს ქართველ ხალხს უკავშირდება, ეს არის ჩვენი ინვესტიცია ამ ქვეყნის ხალხისა და მისი მომავლისათვის.
რადიო "თავისუფლება": კონგრესმენმა ელსი ჰასტინგსმა, კონგრესის სხდომის თავმჯდომარემ, რომელიც საქართველოში ეუთოს სამეთვალყურეო მისიას ხელმძღვანელობდა, აღნიშნა, პრეზიდენტ პუტინის დედა საქართველოში ცხოვრობს, მე ეს არ ვიცოდიო. იმის შეფასება, თუ რა საინფორმაციო წყაროებს ეყრდნობა კონგრესმენი, ცალკე საკითხია, მაგრამ, რაც უფრო მნიშვნელოვანია, როგორ ფიქრობთ, რატომ დასჭირდა კონგრესმენს ამის ხსენება?
ჯონ ტეფტი: მე მართლა არ ვიცი, მარინა... არ ვიცი, რატომ ახსენა ეს. ამის შესახებ ხმები მეც მომივიდა და ხალხი სხვადასხვა ამბებს ჰყვება, მაგრამ დადასტურებულად არაფერი ვიცი. ვერ გეტყვით, რატომ თქვა ეს კონგრესმენმა ჰასტინგსმა, რომელსაც მე დიდ პატივს ვცემ...
რადიო "თავისუფლება": შეერთებული შტატები მიიჩნევს, რომ თუ მომავალი საპარლამენტო არჩევნები თავისუფლად და სამართლიანად ჩატარდა, თუ საქართველოს ხელისუფლებამ შეძლო, აღადგინოს დემოკრატიული რეფორმების წინსვლა, მაშინ საქართველო დაუბრუნდება ნატოსკენ მიმავალ გზას. ნიშნავს თუ არა ეს, რომ დემოკრატიული რეფორმების და სამოქალაქო თავისუფლებების კომპონენტი, რომელიც აუცილებელია ნატოში შესასვლელად, არ იყო ჯეროვნად შეფასებული საქართველოს მთავრობის მიერ. როგორ ფიქრობთ, რა როლი შეიძლება შეასრულოს დასავლეთმა და, კერძოდ, შეერთებულმა შტატებმა ამასთან დაკავშირებით?
ჯონ ტეფტი: ჩვენ ყოველთვის მკაფოდ ვამბობდით, რომ ნატოს წევრობისთვის აუცილებელია დემოკრატიული საზოგადოება, დემოკრატიული ქვეყანა, რადგან ნატო დემოკრატიული ქვეყნების თავისუფალი ალიანსია. მაგრამ, ამის გარდა, უნდა გატარდეს თავდაცვის რეფორმები, სამხედრო რეფორმები იმისათვის, რომ თქვენი ქვეყნის შეიარაღებული ძალები ალიანსის წევრი გახდეს. მიმაჩნია, რომ საქართველო ორივე მიმართულებით დიდ პროგრესს აღწევდა. როგორც სახელმწიფო მდივნის თანაშემწემ მეთიუ ბრაიზამ და სხვებმა აღნიშნეს, 7 ნოემბრის მოვლენები უკან გადადგმული ნაბიჯი იყო. ჩვენ დაუფარავად ვთქვით, რომ ტელეკომპანია "იმედისა" და სხვა მედიასაშუალებების დახურვის წინააღმდეგი ვიყავით და მათ გახსნას ვუჭერდით მხარს. ვიმედოვნებთ, რომ გაზაფხულის არჩევნების შემდეგ შეგვეძლება წინსვლა განვაგრძოთ და კენჭისყრა ერთგვარი ტრამპლინი გახდება. ამერიკა კვლავინდებურად მომხრეა იმისა, რომ საქართველომ ნატოში გაწევრიანების სამოქმედო გეგმა მიიღოს. არ ვიცი, რა მოხდება ბუქარესტის სამიტზე აპრილში. დისკუსიები მიმდინარეობს, მათ შორის, ამ შაბათ-კვირას ჩატარებულ უსაფრთხოების საკითხისადმი მიძღვნილ მიუნხენის კონფერენციაზე. დემოკრატიის გზაზე მყარად დაბრუნება აუცილებელია, რათა საქართველომ დაამტკიცოს, რომ ის ნატოს წევრობის ღირსეული კანდიდატია და შეუძლია ნატოს საქმიანობაში თავისი წვლილის შეტანა. ერთი რამ მინდა დავამატო. ცოტა ხნის წინ შეფასდა საქართველოს სამხედრო რეფორმა. მე საბოლოო მოხსენება არ მინახავს, მაგრამ, რამდენადაც ვიცი, საქართველომ ამ მხრივ ძალიან მაღალი შეფასება მიიღო. ეს მეტად დამაიმედებელია და, კიდევ ერთხელ, ჩვენ ბევრი ვიმუშავეთ თავდაცვის სამინისტროსთან ერთად, ისევე როგორც სხვა სფეროებში ვთანამშრომლობთ ხოლმე, - და ამაში მონაწილეობა ბევრმა ჩვენმა ევროპელმა მოკავშირემაც მიიღო, - რათა დავეხმაროთ საქართველოს მიაღწიოს იმ დონეს, რომ შეძლოს გახდეს ნატოს წევრი ქვეყანა, რომელსაც თავისი წვლილის შეტანა შეეძლება და არამხოლოდ ნატოს უსაფრთხოების გეგმებით სარგებლობა.
რადიო "თავისუფლება": ნოემბრის მოვლენები ბევრისათვის დასავლეთში სრული მოულოდნელობა აღმოჩნდა. უკვე შემდგომ პერიოდთან დაკავშირებით ბატონმა ბრაიზამ აღნიშნა: ”მადლობა ღმერთს, რომ 7 ნოემბრის ინციდენტი არ განმეორებულაო”. შიში, რომ ასეთი რამ არ განმეორდეს, განსაკუთრებით საპარლამენტო არჩევნების შემდეგ, როგორც ჩანს, კვლავ არსებობს საზოგადოებაში... როგორ ფიქრობთ, შეუძლია დასავლეთს რაიმე როლი შეასრულოს ამ შიშების გაქარწყლებაში?
ჯონ ტეფტი: ვფიქრობ, დემონსტრაციისა და მშვიდობიანი პროტესტის უფლება ყველა დემოკრატიული საზოგადოების შემადგენელი ნაწილია. ასეა შეერთებულ შტატებშიც. ამას გარდა, მივესალმები ოპოზიციის განცხადებებს, - მათ შორის სალომე ზურაბიშვილის განცხადებას, რომელიც მან გასულ კვირაში ვაშინგტონში, ჰელსინკის კომისიის წინაშე გააკეთა, - რომ მათი განზრახვა მხოლოდ მშვიდობიანი პროტესტია. იმედი მაქვს და გავაკეთებ ყველაფერს, რაც შემიძლია (და ვიცი, რომ ჩემი ევროპელი კოლეგებიც ასევე მოიქცევიან), რათა ხელი შევუწყო ორივე მხარეს მიაღწიონ კომპრომისს, რომელიც ასე აუცილებელია მათ დიალოგში, წინსვლაში, ახალ საარჩევნო კანონზე შეთანხმებასა და დიალოგის შემადგენელ სხვა საკითხებზე საერთო ენის გამონახვაში. ვგრძნობ, რომ ეს არის ის, რაც ქართველ ხალხს სურს. ვისაც კი ვესაუბრები, ყველა ამბობს, რომ უნდა ნახოს ნამდვილი, ნორმალური, დემოკრატიული საზოგადოება, სადაც არჩევნები წყვეტს, თუ ვინ მოვა ხელისუფლებაში და სადაც ხელისუფლება და ოპოზიცია ითანამშრომლებენ. დემოკრატიული პოლიტიკა, თავისი არსით, ძალიან კონკურენტულია. კიდევ ერთხელ გავიმეორებ, საქართველოს გზა უნდა იყოს დემოკრატიული კულტურის მშენებლობა, სადაც ორივე მხარეს შეეძლება ფუნქციონირება და მშვიდობიანი მუშაობა ქვეყნის საკეთილდღეოდ.
რადიო "თავისუფლება": იმ საკითხთა შორის, რომლებიც, თეთრი სახლის განცხადებით, პრეზიდენტ სააკაშვილის მოსალოდნელი ვიზიტისას განიხილება ვაშინგტონში, იქნება თანამშრომლობა ენერგეტიკული უსაფრთხოების საკითხებში. თუ შეიძლება, რომ მეტი გვითხრათ ამ მოსალოდნელი შეხვედრის შესახებ და იმის შესახებ, კიდევ რა თემებზე აპირებს პრეზიდენტი ბუში პრეზიდენტ სააკაშვილთან საუბარს.
ჯონ ტეფტი: ვფიქრობ, თეთრმა სახლმა თავის განცხადებაში ჩამოთვალა საკითხები, რომელთა განხილვასაც ვაპირებთ. ეს არის ჩვენი ორმხრივი ურთიერთობის ძირითადი საკითხები. ეს არის დემოკრატია საქართველოში, ეს არის ენერგეტიკის საკითხები, თანამშრომლობა ტერორიზმის წინააღმდეგ ბრძოლაში. საქართველოს დიდი წვლილი შეაქვს ერაყში, კოსოვოსა და სხვაგან მიმდინარე ოპერაციებში. შესაძლოა, ავღანეთშიც შეიტანოს წელს, უფრო მოგვიანებით... პრეზიდენტების ბუშისა და სააკაშვილისთვის ეს იქნება შესაძლებლობა, კიდევ ერთხელ გადახედონ ამ საკითხებს. ვიცი, რომ სააკაშვილი ამ შაბათ-კვირას, მიუნხენის უსაფრთხოების კონფერენციაზე, შეხვდა სახელმწიფო მდივნის მოადგილეს დენ ფრიდს და ჩვენს ელჩს ნატოში ვიქტორია ნულანდს. ჯერ არ მაქვს ამ შეხვედრების ანგარიში, მაგრამ დარწმუნებული ვარ, ეს ვაშინგტონის შეხვედრებისთვის მზადება იყო. ასეთი შეხვედრები ძალიან კარგია, კარგია აზრთა გაცვლა-გამოცვლა და შეჯერება სხვადასხვა საკითხზე, არა მხოლოდ მაპის საკითხზე, არამედ სხვა თემებზე, რომლებიც კოსოვოსა და ევროპის უსაფრთხოებას უკავშირდება. ვიცი, რომ პრეზიდენტი ბუში ელოდება პრეზიდენტ სააკაშვილთან ხელახალ შეხვედრას. დავამატებდი, რომ პრეზიდენტი ბუში სააკაშვილს სადილადაც დაპატიჟებს. ასე რომ, ყველა ამ საკითხზე მათ ხანგრძლივი საუბრის შესაძლებლობა ექნებათ - არა მხოლოდ ოვალურ კაბინეტში, არამედ შემდგომაც...
ჯონ ტეფტი: სასიამოვნოა თქვენთან სტუმრობა...
რადიო "თავისუფლება": ძნელია დღეს იყო ელჩი საქართველოში? როცა საქართველოში მოდიოდით, რას ელოდით, რამდენად რთულად გესახებოდათ მისია?
ჯონ ტეფტი: ძალიან გამიხარდა, როცა პრეზიდენტმა ბუშმა და სახელმწიფო მდივანმა რაისმა ეს სამსახური შემომთავაზეს. როგორც იცით, მე ვიყავი ელჩი ლიტვაში, ელჩის მოადგილის მოვალეობას ვასრულებდი რუსეთში. ასე რომ, საკმაო გამოცდილება დამიგროვდა. მაშინვე ვიფიქრე, რომ საქართველოში მუშაობა მიმზიდველი და საინტერესო იქნებოდა როგორც უშუალოდ ქართული კუთხით, ისე ამერიკის პოლიტიკისთვისაც. და მინდა ვთქვა, რომ იმ ორ-ნახევარი წლის განმავლობაში, რაც აქ ვარ, იმედი არ გამცრუებია. ეს მეტად მიმზიდველი საქმიანობაა. ჩემი მეუღლისა და ჩემთვის აქ ყოფნა ძალიან სასიამოვნოა, ეს არაჩვეულებრივი ადგილია.
რადიო "თავისუფლება": კონგრესმენმა ლოიდ დოგეტმა მოგიხსენიათ კომისიის სხდომაზე გასულ კვირაში. შემდეგ სახელმწიფო მდივნის თანაშემწემ მეთიუ ბრაიზამ თქვა, ელჩი ტეფტი ერთ-ერთი საუკეთესოა, ვინც კი სადმე გვყოლიაო. ასეთი აღიარება კიდევ უფრო მეტ ძალას და შესაძლებლობას გაძლევთ საქართველოს მხარდაჭერისათვის. ამის გამოც იქნება დასანანი თქვენთან განშორება, როგორც საქართველოს ელჩთან. რამდენად მართალია, რომ შეიძლება რუსეთში გადაგიყვანონ სამუშაოდ?
ჯონ ტეფტი: უპირველეს ყოვლისა, მინდა გითხრათ, რომ ყოველთვის სასიამოვნოა კომპლიმენტის მოსმენა. არა ვარ დარწმუნებული, რომ მეთიუ მართალია, მაგრამ ძალიან მადლობელი ვარ. სტატიაში, რომელიც ამ რამდენიმე კვირის წინ "ვაშინგტონ პოსტში" დაიბეჭდა, ნათქვამია, რომ რუსეთში ელჩობის ერთ-ერთი კანდიდატი ვარ. ჯერჯერობით ეს მხოლოდ ხმებია. ამაზე ჩემთან არავის უსაუბრია. მეტიც, შარშან კიდევ ერთი წლით გამიგრძელეს ვადა. როგორც წესი, ელჩები სამი წლით ინიშნებიან, მე მეოთხე წელიც დამიმატეს. ვფიქრობ, ჩემი მეუღლე და მე 2009 წლის ზაფხულსაც აქ გავატარებთ და ამით ძალიან ბედნიერები ვართ.
რადიო "თავისუფლება": ჰელსინკის კომისიის სხდომასთან დაკავშირებით... ფაქტი, რომ ამგვარი მოსმენა შედგა, მიანიშნებს, რომ ამერიკა დაინტერესებულია საქართველოში ვითარების გაუმჯობესებით. სხდომაზე მეთიუ ბრაიზამ აღნიშნა, რომ ეს არჩევნები სხვებისთვის მისაბაძ მაგალითად ვერ გამოდგება. რა იყო, თქვენი აზრით, პრობლემების მთავარი მიზეზი და როგორ ფიქრობთ, რა უნდა გაკეთდეს იმისათვის, რომ საპარლამენტო არჩევნებმა საქართველოში კარგი შეფასებები მიიღოს?
ჯონ ტეფტი: უმჯობესი იქნება, გითხრათ, ამ პრობლემებთან დაკავშირებით რის გაკეთებას ვაპირებთ ჩვენ. შვიდ საკითხს ჩამოგითვლით, რაზეც მე და ჩემი სამსახური ახლა სერიოზულად ვმუშაობთ - სხვა საერთაშორისო ორგანიზაციებთან ერთად, ხელისუფლებასა და ოპოზიციათან ერთად - იმისათვის, რომ კონკრეტული პრობლემები, რაც დამკვირვებლებთან ერთად დავინახეთ და აღმოვაჩინეთ, აღმოიფხვრას და საპარლამენტო არჩევნები თავისუფალი და სამართლიანი იყოს. რამდენიმე რამეს ვაკეთებთ: ვცდილობთ, ხელი შევუწყოთ საარჩევნო კოდექსის შეცვლას, დავრწმუნდეთ, რომ ყველა საჭირო შესწორება დროულად შევიდა. რადგან ვფიქრობ, მნიშვნელოვანია, რომ მათ, ვინც ამ არჩევნებს ატარებს ან მონიტორინგს აკეთებს, საკმარისი დრო ჰქონდეთ ამ ცვლილებების გასაცნობად, იმისათვის, რომ შესაბამისად მოემზადონ, რათა საარჩევნო უბნებზე გაუგებრობები არ იყოს. ჩვენ ვეხმარებით ცენტრალურ საარჩევნო კომისიას, გააუმჯობესოს ხმების დათვლის პროცესი. ეს ის სფეროა, სადაც აშკარად იყო პრობლემები. ამ მხრივ საქმე უმჯობესდება, მაგრამ გასაკეთებელი ჯერაც ბევრი რჩება და, ვფიქრობ, ამაში ყველა დამეთანხმება. ჩვენ ვზრუნავთ იმაზე, რომ არჩევნებისთვის მომზადდეს ხალხი, ვინც სამივე საფეხურზე იმუშავებს: უბნებზე, ოლქებში და ცესკოში. ვფიქრობ, ეს აუცილებელია წარმატებისთვის და ნამდვილად სამართლიანი არჩევნების ჩასატარებლად. ჩვენ ხელს ვუწყობთ საარჩევნო სიების გადამოწმების საქმეს, რათა ამაღლდეს ამ პროცესის ხარისხი და სიზუსტე; ტექნიკურ დახმარებას ვუწევთ მონაცემთა ბანკზე მუშაობას, რომ მან მწყობრად იმოქმედოს, იყოს ზუსტი და იყოს მოსახმარად იოლი. მნიშვნელოვან ტექნიკურ დახმარებას გავუწევთ, ასევე, ადგილობრივ და საერთაშორისო მეთვალყურეებს. ფინანსურად საგრძნობლად დავეხმარებით რამდენიმე არასამთავრობო ორგანიზაციას, რომლებმაც, ვფიქრობთ, მართლაც კარგი სამუშაო გასწიეს ბოლო ხანს და გულწრფელად მიმაჩნია, რომ ისინი არიან საქართველოში მონიტორინგის მომავალი. ხელს შევუწყობთ, რომ გვყავდეს ისეთი ორგანიზაციები, როგორიც არის: "სამართლიანი არჩევნები", "ახალი თაობა - ახალი ინიციატივა", "საერთაშორისო გამჭვირვალობა" და სხვები, ვინც მონიტორინგს უწევს არჩევნებს, რათა მათ შესაძლებლობა ჰქონდეთ, თავისუფლად და სამართლიანად იმუშაონ. ჩართული ვართ საზოგადოებისა და ამომრჩეველთა საგანმანათლებლო კამპანიებში, პარტიების ტრენინგში, მედიის ტრენინგში. დაბოლოს, გავაკეთებთ იმას, რაც წინა არჩევნებზე გავაკეთეთ: ხელს შევუწყობთ ხმების პარალელურ დათვლას, რაც, ჩვენი აზრით, უაღრესად მნიშვნელოვანი ელემენტია. როგორც იცით, წინა კენჭისყრისას "სამართლიანმა არჩევნებმა" ამისთვის სამეცნიერო მოდელი გამოიყენა და დაასკვნა, რომ პრეზიდენტმა სააკაშვილმა ხმების 50,8 პროცენტით გაიმარჯვა. ვიცი, რომ ამაზე განსხვავებული მოსაზრებები არსებობს. მაგრამ ეს არის ის, რაც სამეცნიერო კვლევამ აჩვენა. საპარლამენტო არჩევნებისთვის - ევროპელ პარტნიორებთან ერთად - კვლავ დავაფინანსებთ ხმების პარალელურ დათვლას. აი, ეს არის გრძელი პასუხი თქვენს შეკითხვაზე, მაგრამ მინდოდა თქვენს მსმენელს სცოდნოდა, რა საქმინობას ვეწევით.
რადიო "თავისუფლება": ამერიკის მთავრობა საქართველოს ხელისუფლებას ცვლილებებისკენ უბიძგებს, განსაკუთრებით იმისკენ, რომ მოხდეს პოლიტიკური ბალანსის განაწილება საარჩევნო ადმინისტრაციებსა და საზოგადოებრივ ტელევიზიაში, ასევე, გაგრძელდეს ოპოზიციასთან დიალოგი მემორანდუმში ჩამოთვლილ მოთხოვნებთან დაკავშირებით. ოპოზიციის ლიდერების თქმით, პროცესი გაჭიანურდა. რამდენად მნიშვნელოვანია, თქვენი აზრით, დროის ფაქტორი?
ჯონ ტეფტი: დიალოგის მომხრენი ვიყავით ჯერ კიდევ 2 ნოემბრის გამოსვლებამდე, რაც არაერთხელ მითქვამს. 1 ნოემბერს აქ დენიელ ფრიდი იყო ჩამოსული. მან, სხვათა შორის, ძალიან კარგი სიტყვა თქვა, ისაუბრა დემოკრატიული ინსტიტუტების, ძლიერი ოპოზიციის ჩამოყალიბების მნიშვნელობაზე. რადგან მძლავრ დემოკრატიებს მძლავრი ოპოზიცია ჰყავთ. ამავე დროს, ჩვენ არ ვაპირებთ, ღრმად ჩავებათ დიალოგში; ვცდილობთ, კავშირი ვიქონიოთ ორივე მხარესთან, გავამხნევოთ ორივე მხარე, მაგრამ ქართული დემოკრატიის ნამდვილი მომავალი სწორედ ამ ორ მხარეზეა დამოკიდებული. ოპოზიციამ და მმართველმა პარტიამ უნდა შეძლონ, თავად გაარკვიონ და გადაჭრან ეს პრობლემები. სიტუაცია შეიძლება შეტრიალდეს და ხელისუფლებაში ოპოზიცია მოვიდეს. ასე რომ, რაც ახლა ხდება, ეს არის გარკვეული წესების შემუშავება, თამაშის წესებისა და პოლიტიკური კულტურის ჩამოყალიბება. და ეს ძალიან, ძალიან მნიშვნელოვანია საქართველოს მომავლისთვის.
რადიო "თავისუფლება": აღსანიშნავია, რომ ჰელსინკის კომისიის სხდომაზე გამომსვლელთა უმრავლესობა სამოქალაქო საზოგადოებასა და დემოკრატიასთან დაკავშირებული პრობლემების გადაჭრის საჭიროებაზე საუბრობდა. საქართველოს ელჩმა მასობრივი გამოსვლების მთავარ ფაქტორად სიღარიბე და უმუშევრობა დაასახელა; ამგვარი მოტივაცია უარყო ოპოზიციამ, რომლის წარმომადგენლები უმთავრეს პრობლემად სამართლისა და დემოკრატიის საკითხებს მიიჩნევენ. აქ პოზიციები საკმაოდ დაშორებულია. როგორ შეიძლება მოხდეს პოზიციების დაახლოება, რა როლი შეიძლება შეასრულოს დასავლეთმა?
ჯონ ტეფტი: ვფიქრობ, აქ ბევრი პრობლემაა - ყველაფერი, რაც ნახსენები იყო: სიღარიბე და უმუშევრობა, ისევე როგორც სამართალი და დემოკრატია. ეს ყველაფერი ფაქტორი იყო გასულ არჩევნებზე. თუ თქვენ გადახედავთ გასულ არჩევნებზე ჩატარებული ზოგიერთი კვლევის შედეგებს, მათში ყველა ეს პრობლემა ჩანდა - იმის მიხედვით, თუ ვის ესაუბრებოდით. განსხვავებულ ადამიანებს განსხვავებული დამოკიდებულება ჰქონდათ. ფაქტია, რომ ამ ყველაფერზე ხელისუფლებამ უნდა იფიქროს, მაგრამ, ჩემი აზრით, უნდა იფიქროს ოპოზიციამაც. ოპოზიციის პასუხისმგებლობაცაა, გააგრძელოს დიალოგი, რათა გამოსავალი მოიძებნოს. კიდევ ერთ რამეს ვიტყვი დიდი მოკრძალებით... ჩემი ქვეყნის ისტორიამ მასწავლა, რომ შემწყნარებლობა და კომპრომისი დემოკრატიის არსია და აუცილებელია, ეს ორივე მხარემ გაიგოს. ვფიქრობ, რომ ეს ბევრს ესმის. პრობლემების გადასაჭრელად წინსვლის გზის ნაწილი ტოლერანტობისა და კომპრომისისათვის საჭირო გარემოს შექმნაა.
რადიო "თავისუფლება": სამოქალაქო საზოგადოების ინსტიტუტები არის სფერო, რომელშიც შეერთებულმა შტატებმა წარსულში საკმაოდ დიდი ძალისხმევა დააბანდა. ხომ არ იგეგმება, ამ სექტორის ხელშეწყობა განახლდეს?
ჯონ ტეფტი: ვფიქრობ, ჩვენ არასოდეს შეგვიწყვეტია სამოქალაქო საზოგადოების მხარდაჭერა. მიმდინარე პოლიტიკურ კრიზისამდე კარგა ხნით ადრე ოპოზიციის ერთ-ერთმა ლიდერმა მითხრა, რომ თუ 1991 წლიდან მოყოლებული ამ 16 წელიწადს გადავხედავთ, ერთ-ერთი რამ, რაც ამერიკამ გააკეთა, სამოქალაქო საზოგადოების განვითარების მრავალმხრივი ხელშეწყობაა. და მე ვფიქრობ, ჩვენ ამ საქმეს ვაგრძელებთ. დახმარების არაერთი პროგრამა გვაქვს არასამთავრობო ორგანიზაციებისა და საზოგადოებისათვის. ეს პროგრამები ხელს უწყობს საგანმანათლებლო ინსტიტუტების, სამოქალაქო სექტორის განვითარებას, ბევრ რამეს, რაც ამ მხრივ მნიშვნელოვანია. სანამ კონგრესი გვაძლევს შესაძლებლობას, ეს ვაკეთოთ, ასე მოვიქცევით - გავაგრძელებთ სამოქალაქო საზოგადოებისა და ქართველი ხალხის მხარდაჭერას.
რადიო "თავისუფლება": ამერიკის მიერ საქართველოს მხარდაჭერასთან დაკავშირებით... რა შეიძლება კიდევ ითქვას ამ თემაზე, ზოგადად, და ასევე, თქვენი შეფასებით, რომელ სფეროში იყო ამერიკის მხარდაჭერა ყველაზე ნაყოფიერი?
ჯონ ტეფტი: შეერთებული შტატები მრავალი წლის მანძილზე ფართო მასშტაბით იყო ჩართული ამ საქმეში. ვიცი, ბევრი ფიქრობს, რომ ამერიკის მთავრობა მხოლოდ სააკაშვილის მთავრობას ეხმარება. ეს არ არის მართალი. ჩვენ მხარს ვუჭერდით საქართველოს ხალხს, მხარს ვუჭერდით დემოკრატიას საქართველოში და ვთანამშრომლობდით ყველასთან, ვინც იყო ხელისუფლებაში. ვითანამშრომლებთ ყველასთან, ვინც მომავალში იქნება ხელისუფლებაში. ჩვენი დახმარება არ არის მიმართული კონკრეტული მთავრობისადმი. ბუნებრივია, ვმუშაობთ ხელისუფლებასთან, რადგან ის ხალხის რჩეულებისაგან შედგება, მაგრამ მხარს ვუჭერთ ხალხს და საზოგადოების განვითარებას, დემოკრატიულ კულტურას. ბევრი რამ, რასაც ვაკეთებთ, ნაკლებადაა ცნობილი ხალხისთვის. ჩვენ მხარს ვუჭერთ საგანმანათლებლო ინსტიტუტებს. მაგალითად, გვაქვს პროგრამა, რომელიც საქართველოს ეხმარება კულტურული მემკვიდრეობის შენარჩუნებაში. ბევრმა თქვენმა მსმენელმა შეიძლება არც იცოდეს, რომ ჩვენ წელიწად-ნახევრის თუ ორი წლის წინათ, თუ სწორად მახსოვს, 30 ათასი დოლარი დავხარჯეთ ატენის სიონის საძირკვლის გასამყარებლად. ამ უმშვენიერეს ეკლესიას მდინარეში ჩაცურება ემუქრებოდა. მცირე თანხაა, მაგრამ ეს ჩვენთვის არის შესაძლებლობა, არა მარტო გადავჭრათ კონკრეტული პრობლემა, არამედ უკეთ გავეცნოთ ამ საოცარ კულტურას, ამ ისტორიას, ამ ხალხს და ასეთი საქმე ვაკეთოთ. შემიძლია გავაგრძელო და ბევრი მაგალითი ჩამოვთვალო, თუ როგორაა ჩართული შეერთებული შტატები განათლების სფეროში. ბოლო 15 წლის მანძილზე დაახლოებით 65 მილიონი დოლარის ჰუმანიტარული დახმარება გავიღეთ. თავიდან ეს იყო აუცილებელი წამლები და ის, რაც საქართველოს აკლდა საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ. შარშან, სექტემბერში, შემოვიტანეთ 25 მილიონის ღირებულების განსაკუთრებული დანიშნულების პრეპარატები, წამლები კიბოთი დაავადებულთათვის და სპეციალური აღჭურვილობა. საქართველომ უკვე ბევრი გააკეთა ჯანდაცვის სექტორში, მაგრამ ჯერ კიდევ არის სფეროები, სადაც შეერთებულ შტატებს დახმარება შეუძლია. ვიმეორებ, მე შემიძლია მრავალი ასეთი მაგალითი ჩამოვთვალო, მაგრამ ეს ის სფეროებია, რომელთაც პოლიტიკასთან არაფერი აქვთ საერთო. ეს ქართველ ხალხს უკავშირდება, ეს არის ჩვენი ინვესტიცია ამ ქვეყნის ხალხისა და მისი მომავლისათვის.
რადიო "თავისუფლება": კონგრესმენმა ელსი ჰასტინგსმა, კონგრესის სხდომის თავმჯდომარემ, რომელიც საქართველოში ეუთოს სამეთვალყურეო მისიას ხელმძღვანელობდა, აღნიშნა, პრეზიდენტ პუტინის დედა საქართველოში ცხოვრობს, მე ეს არ ვიცოდიო. იმის შეფასება, თუ რა საინფორმაციო წყაროებს ეყრდნობა კონგრესმენი, ცალკე საკითხია, მაგრამ, რაც უფრო მნიშვნელოვანია, როგორ ფიქრობთ, რატომ დასჭირდა კონგრესმენს ამის ხსენება?
ჯონ ტეფტი: მე მართლა არ ვიცი, მარინა... არ ვიცი, რატომ ახსენა ეს. ამის შესახებ ხმები მეც მომივიდა და ხალხი სხვადასხვა ამბებს ჰყვება, მაგრამ დადასტურებულად არაფერი ვიცი. ვერ გეტყვით, რატომ თქვა ეს კონგრესმენმა ჰასტინგსმა, რომელსაც მე დიდ პატივს ვცემ...
რადიო "თავისუფლება": შეერთებული შტატები მიიჩნევს, რომ თუ მომავალი საპარლამენტო არჩევნები თავისუფლად და სამართლიანად ჩატარდა, თუ საქართველოს ხელისუფლებამ შეძლო, აღადგინოს დემოკრატიული რეფორმების წინსვლა, მაშინ საქართველო დაუბრუნდება ნატოსკენ მიმავალ გზას. ნიშნავს თუ არა ეს, რომ დემოკრატიული რეფორმების და სამოქალაქო თავისუფლებების კომპონენტი, რომელიც აუცილებელია ნატოში შესასვლელად, არ იყო ჯეროვნად შეფასებული საქართველოს მთავრობის მიერ. როგორ ფიქრობთ, რა როლი შეიძლება შეასრულოს დასავლეთმა და, კერძოდ, შეერთებულმა შტატებმა ამასთან დაკავშირებით?
ჯონ ტეფტი: ჩვენ ყოველთვის მკაფოდ ვამბობდით, რომ ნატოს წევრობისთვის აუცილებელია დემოკრატიული საზოგადოება, დემოკრატიული ქვეყანა, რადგან ნატო დემოკრატიული ქვეყნების თავისუფალი ალიანსია. მაგრამ, ამის გარდა, უნდა გატარდეს თავდაცვის რეფორმები, სამხედრო რეფორმები იმისათვის, რომ თქვენი ქვეყნის შეიარაღებული ძალები ალიანსის წევრი გახდეს. მიმაჩნია, რომ საქართველო ორივე მიმართულებით დიდ პროგრესს აღწევდა. როგორც სახელმწიფო მდივნის თანაშემწემ მეთიუ ბრაიზამ და სხვებმა აღნიშნეს, 7 ნოემბრის მოვლენები უკან გადადგმული ნაბიჯი იყო. ჩვენ დაუფარავად ვთქვით, რომ ტელეკომპანია "იმედისა" და სხვა მედიასაშუალებების დახურვის წინააღმდეგი ვიყავით და მათ გახსნას ვუჭერდით მხარს. ვიმედოვნებთ, რომ გაზაფხულის არჩევნების შემდეგ შეგვეძლება წინსვლა განვაგრძოთ და კენჭისყრა ერთგვარი ტრამპლინი გახდება. ამერიკა კვლავინდებურად მომხრეა იმისა, რომ საქართველომ ნატოში გაწევრიანების სამოქმედო გეგმა მიიღოს. არ ვიცი, რა მოხდება ბუქარესტის სამიტზე აპრილში. დისკუსიები მიმდინარეობს, მათ შორის, ამ შაბათ-კვირას ჩატარებულ უსაფრთხოების საკითხისადმი მიძღვნილ მიუნხენის კონფერენციაზე. დემოკრატიის გზაზე მყარად დაბრუნება აუცილებელია, რათა საქართველომ დაამტკიცოს, რომ ის ნატოს წევრობის ღირსეული კანდიდატია და შეუძლია ნატოს საქმიანობაში თავისი წვლილის შეტანა. ერთი რამ მინდა დავამატო. ცოტა ხნის წინ შეფასდა საქართველოს სამხედრო რეფორმა. მე საბოლოო მოხსენება არ მინახავს, მაგრამ, რამდენადაც ვიცი, საქართველომ ამ მხრივ ძალიან მაღალი შეფასება მიიღო. ეს მეტად დამაიმედებელია და, კიდევ ერთხელ, ჩვენ ბევრი ვიმუშავეთ თავდაცვის სამინისტროსთან ერთად, ისევე როგორც სხვა სფეროებში ვთანამშრომლობთ ხოლმე, - და ამაში მონაწილეობა ბევრმა ჩვენმა ევროპელმა მოკავშირემაც მიიღო, - რათა დავეხმაროთ საქართველოს მიაღწიოს იმ დონეს, რომ შეძლოს გახდეს ნატოს წევრი ქვეყანა, რომელსაც თავისი წვლილის შეტანა შეეძლება და არამხოლოდ ნატოს უსაფრთხოების გეგმებით სარგებლობა.
რადიო "თავისუფლება": ნოემბრის მოვლენები ბევრისათვის დასავლეთში სრული მოულოდნელობა აღმოჩნდა. უკვე შემდგომ პერიოდთან დაკავშირებით ბატონმა ბრაიზამ აღნიშნა: ”მადლობა ღმერთს, რომ 7 ნოემბრის ინციდენტი არ განმეორებულაო”. შიში, რომ ასეთი რამ არ განმეორდეს, განსაკუთრებით საპარლამენტო არჩევნების შემდეგ, როგორც ჩანს, კვლავ არსებობს საზოგადოებაში... როგორ ფიქრობთ, შეუძლია დასავლეთს რაიმე როლი შეასრულოს ამ შიშების გაქარწყლებაში?
ჯონ ტეფტი: ვფიქრობ, დემონსტრაციისა და მშვიდობიანი პროტესტის უფლება ყველა დემოკრატიული საზოგადოების შემადგენელი ნაწილია. ასეა შეერთებულ შტატებშიც. ამას გარდა, მივესალმები ოპოზიციის განცხადებებს, - მათ შორის სალომე ზურაბიშვილის განცხადებას, რომელიც მან გასულ კვირაში ვაშინგტონში, ჰელსინკის კომისიის წინაშე გააკეთა, - რომ მათი განზრახვა მხოლოდ მშვიდობიანი პროტესტია. იმედი მაქვს და გავაკეთებ ყველაფერს, რაც შემიძლია (და ვიცი, რომ ჩემი ევროპელი კოლეგებიც ასევე მოიქცევიან), რათა ხელი შევუწყო ორივე მხარეს მიაღწიონ კომპრომისს, რომელიც ასე აუცილებელია მათ დიალოგში, წინსვლაში, ახალ საარჩევნო კანონზე შეთანხმებასა და დიალოგის შემადგენელ სხვა საკითხებზე საერთო ენის გამონახვაში. ვგრძნობ, რომ ეს არის ის, რაც ქართველ ხალხს სურს. ვისაც კი ვესაუბრები, ყველა ამბობს, რომ უნდა ნახოს ნამდვილი, ნორმალური, დემოკრატიული საზოგადოება, სადაც არჩევნები წყვეტს, თუ ვინ მოვა ხელისუფლებაში და სადაც ხელისუფლება და ოპოზიცია ითანამშრომლებენ. დემოკრატიული პოლიტიკა, თავისი არსით, ძალიან კონკურენტულია. კიდევ ერთხელ გავიმეორებ, საქართველოს გზა უნდა იყოს დემოკრატიული კულტურის მშენებლობა, სადაც ორივე მხარეს შეეძლება ფუნქციონირება და მშვიდობიანი მუშაობა ქვეყნის საკეთილდღეოდ.
რადიო "თავისუფლება": იმ საკითხთა შორის, რომლებიც, თეთრი სახლის განცხადებით, პრეზიდენტ სააკაშვილის მოსალოდნელი ვიზიტისას განიხილება ვაშინგტონში, იქნება თანამშრომლობა ენერგეტიკული უსაფრთხოების საკითხებში. თუ შეიძლება, რომ მეტი გვითხრათ ამ მოსალოდნელი შეხვედრის შესახებ და იმის შესახებ, კიდევ რა თემებზე აპირებს პრეზიდენტი ბუში პრეზიდენტ სააკაშვილთან საუბარს.
ჯონ ტეფტი: ვფიქრობ, თეთრმა სახლმა თავის განცხადებაში ჩამოთვალა საკითხები, რომელთა განხილვასაც ვაპირებთ. ეს არის ჩვენი ორმხრივი ურთიერთობის ძირითადი საკითხები. ეს არის დემოკრატია საქართველოში, ეს არის ენერგეტიკის საკითხები, თანამშრომლობა ტერორიზმის წინააღმდეგ ბრძოლაში. საქართველოს დიდი წვლილი შეაქვს ერაყში, კოსოვოსა და სხვაგან მიმდინარე ოპერაციებში. შესაძლოა, ავღანეთშიც შეიტანოს წელს, უფრო მოგვიანებით... პრეზიდენტების ბუშისა და სააკაშვილისთვის ეს იქნება შესაძლებლობა, კიდევ ერთხელ გადახედონ ამ საკითხებს. ვიცი, რომ სააკაშვილი ამ შაბათ-კვირას, მიუნხენის უსაფრთხოების კონფერენციაზე, შეხვდა სახელმწიფო მდივნის მოადგილეს დენ ფრიდს და ჩვენს ელჩს ნატოში ვიქტორია ნულანდს. ჯერ არ მაქვს ამ შეხვედრების ანგარიში, მაგრამ დარწმუნებული ვარ, ეს ვაშინგტონის შეხვედრებისთვის მზადება იყო. ასეთი შეხვედრები ძალიან კარგია, კარგია აზრთა გაცვლა-გამოცვლა და შეჯერება სხვადასხვა საკითხზე, არა მხოლოდ მაპის საკითხზე, არამედ სხვა თემებზე, რომლებიც კოსოვოსა და ევროპის უსაფრთხოებას უკავშირდება. ვიცი, რომ პრეზიდენტი ბუში ელოდება პრეზიდენტ სააკაშვილთან ხელახალ შეხვედრას. დავამატებდი, რომ პრეზიდენტი ბუში სააკაშვილს სადილადაც დაპატიჟებს. ასე რომ, ყველა ამ საკითხზე მათ ხანგრძლივი საუბრის შესაძლებლობა ექნებათ - არა მხოლოდ ოვალურ კაბინეტში, არამედ შემდგომაც...
