ბლოგები

და როგორი იქნება „ახალი ევროპა“ ომის დამთავრების შემდეგ? იქცევა უკრაინის ტრაგედიის დაკნინების მცდელობა დასავლური ცივილიზებული საჯარო სივრციდან გარიყვის იმპერატიულ პირობად, ისე, როგორც დღეს ეს შოას (ჰოლოკოსტის) შემთხვევაში გვაქვს? ეს უკვე ასეა - დღეს თითოეული ახლად არჩეული დასავლელი სახელმწიფო ლიდერი თავის პირველ საერთაშორისო ვიზიტს არა ვაშინგტონიდან, ბრიუსელიდან ან ბერლინიდან, არამედ ბუჩიდან იწყებს.

რუსეთ-უკრაინის ომის შემდგომ დასავლეთის ერებს შორის დაიწყება დისკუსია, ვინ უფრო მეტი დახმარება გაუწია უკრაინას. ეს კამათი ძალიან დაემსგავსება თანამედროვე ევროპული ერის მშენებლობის (nation-building) პროცესში მიმდინარე დებატებს, თუ რომელმა ერმა მეტი ებრაელი გადაარჩინა მეორე მსოფლიო ომის დროს. ამ შეჯიბრიდან მთავარი დამარცხებული გერმანია გამოვა და ევროკავშირში მისი მდგომარეობა უფრო შესუსტდება.

გერმანია, რომელსაც მძიმე ტვირთად აწევს ნაცისტური წარსული, რისკავს, კიდევ უფრო გაზარდოს საკუთარი თავის დისკრედიტაცია უკრაინისთვის იარაღის წვეთ-წვეთად მიწოდების გამო. კონვენციური თეორიის მიხედვით, ეს გერმანული ორჭოფობა დაკავშირებულია მის მიერ მეორე მსოფლიო ომის დროს ჩადენილ დანაშაულებთან. მაგრამ ეს რომ მართლაც ასე ყოფილიყო, გერმანიას კიდევ უფრო დიდი ვალი ექნებოდა უკრაინის, ვიდრე რუსეთის მიმართ.

ცენტრალური და აღმოსავლეთ ევროპის ისტორიის ყველაზე დიდი სპეციალისტი ამ გერმანულ ორჭოფობას ხსნის ვილი ბრანდტის და ჰელმუტ შმიდტის ე.წ. Ostpolitik-ით (აღმოსავლეთის პოლიტიკით), რომლის დროსაც ისინი სტალინურ-ბრეჟნევული პროპაგანდის მსხვერპლი გახდნენ. იმ პროპაგანდისა, რომლის მიხედვითაც, ებრაელების შემდეგ ნაციზმის მთავარი მსხვერპლი რუსები (და არა უკრაინელები ან ბელორუსები) იყვნენ.

არ ვიცი, რამდენად სწორია ეს ვარაუდი: 1981 წლის აპრილში, ელ-რიადიდან დაბრუნებული დასავლეთ გერმანიის კანცლერ ჰელმუტ შმიდტის გადაწყვეტილება, ისრაელის მოსისხლე მტრის, საუდის არაბეთისთვის, ასობით ტანკი Leopard 2 მიეყიდა, თელ-ავივში ღრმა აღშფოთებას გამოიწვევს. ისრაელის რეაქციაზე განრისხებული შმიდტი მაშინ განაცხადებს, რომ „გერმანიის საგარეო პოლიტიკა აღარასდროს უნდა იყოს აუშვიცის მძევალი“. დავამატებ, რომ იმ პერიოდში, გერმანიაში ნავთობის იმპორტის თითქმის მესამედი საუდის არაბეთის წარმოშობისა იყო...

გერმანული მერკანტილური პოლიტიკა ჰელმუტ შმიდტთან ერთად არ გამქრალა. პირიქით, მისი მემკვიდრეები შმიდტზე ბევრად უფრო შორს წავიდნენ. თუ გერჰარდ შრიოდერი (ყოფილი კანცლერი და ყოფილი Nord Stream-ისა და Rosneft-ის დირექტორთა საბჭოს თავმჯდომარე) ამ პოლიტიკის კარიკატურული სიმბოლოა, ანგელა მერკელი მის რესპექტაბელურ ფრთას წარმოადგენს.

საქართველოსთან ომის შემდეგ, როდესაც პუტინი თავისი არმიის რეფორმირებას გადაწყვეტს, კრემლი სწორედ გერმანელებთან მოაწერს ხელს 100-მილიონიან კონტრაქტს, რომლის მიხედვითაც, Rheinmetall-ს რუსებისათვის ბრძოლის სიმულირების სისტემა უნდა მიეწოდებინა (საბოლოოდ, ვაშინგტონის დაჟინებული მოთხოვნის შემდეგ, კონტრაქტის 95% იქნება შესრულებული).

2014 წელს რუსეთის მიერ ყირიმის ოკუპაციის შემდეგ ანგელა მერკელმა რუსეთის პრეზიდენტთან საუბრის შემდეგ ბარაკ ობამას შეატყობინა, რომ პუტინმა რეალობასთან კავშირი დაკარგა. გერმანიის კანცლერის თქმით, „ის სხვა სამყაროში ცხოვრობდა“. მიუხედავად ამ დასკვნისა, მერკელი მიზანმიმართულად გააგრძელებს რუსეთზე გერმანიის ენერგეტიკული დამოკიდებულების გაზრდას - Nord Stream 2-ს 2015 წლის ივნისში, აღმოსავლეთ უკრაინაში გაგანია ომის დროს, მოეწერა ხელი.

2014 წელს, ყირიმის ანექსიისა და აღმოსავლეთ უკრაინაში ომის დაწყების შემდეგაც, მერკელი უარს განაცხადებს, შეუერთდეს ამერიკის მიერ რუსეთისავის დაწესებულ სანქციებს (მხოლოდ რუსების მიერ MH-17 რეისის ჩამოგდებისა და 298 ადამიანის დაღუპვის შემდეგ იქნება იძულებული გერმანია, კრემლის წინააღმდეგ სანქციებს შეუერთდეს).

შტაინმაიერი, გერმანიის დღევანდელი პრეზიდენტი, რომელიც 2016 წელს აღმოსავლეთის ფლანგზე წვრთნების ჩატარების გამო ნატოს ადანაშაულებდა „იარაღის ჟღარუნსა და ომის გაღვივებაში“, 24 თებერვლის დილამდე არწმუნებდა მთელ მსოფლიოს, რომ გერმანიამ რუსულ გაზზე დამოკიდებულება კრემლთან ხიდების ასაგებად უნდა გამოიყენოს (ის, რომ ბერლინის მოსკოვზე ენერგოდამოკიდებულება შეცდომა იყო, ეს უკვე აღიარა შტაინმაიერმა. საინტერესოა, იმას თუ ხვდება გერმანიის პრეზიდენტი, რომ საერთაშორისო ორგანიზაციების ასეთი უძლურების ფონზე ნატო რჩება უსაფრთხოების და მშვიდობის ერთადერთ გარანტად მსოფლიოში).

უკრაინაში მიმდინარე ტრაგედიას ბევრი მამინაცვალი და ერთი მამა ჰყავს. მამინაცვალთა შორის არიან როგორც აშშ-ის, ისე ევროპის ლიდერები. მაგრამ მამა არ უნდა აგვერიოს მამინაცვალში: არავის იმხელა ბრალი არ მიუძღვის, როგორც გერმანიას.

ასე რომ, როცა მიუნხენში (სხვაგან ვერც მოხდება) „დაშოშმინების პოლიტიკის“ პანთეონს გახსნიან, იქ ნევილ ჩემბერლენთან ერთად, გერმანელ რამდენიმე როგორც ყოფილ, ისე ამჟამინდელ სახელმწიფოს მეთაურსაც მიუჩენენ ადგილს.

ასევე ნახეთ

ახალი უკრაინა

ასევე ნახეთ

ახალი რუსეთი

და როგორი იქნება „ახალი რუსეთი“? დაკარგავს კრემლი მონოპოლიას ძალადობაზე? გავხდებით მოწმენი არალეგალური შეიარაღებული ჯგუფების მომრავლებისა, იქნება ეს კადიროვის ტიპის „ტერიტორიული არმიები“ თუ „ვაგნერის“ ან „გაზპრომის“ ტიპის მილიარდერების შეიარაღებული ძალები (რუსეთის პრემიერ-მინისტრის 2023 წლის 4 თებერვლის დადგენილების თანახმად „გაზპრომს“, კონსტიტუციისა და კანონმდებლობის სრული დარღვევით, უფლება მიენიჭა საკუთარი კერძო არმია შექმნას)?

და რუსეთის ფედერაციის რეგიონებში უკმაყოფილების ზრდამ შეიძლება გამოიწვიოს შეიარაღებული დაპირისპირება ფედერაციის სუბიექტებს შორის? თუ გავითვალისწინებთ, რომ კრემლი ახერხებდა ერთიანობის შენარჩუნებას მათრახისა და თაფლაკვერის საშუალებით და ამ ხანგრძლივი ომის შედეგად მას თაფლაკვერი გამოელევა, ხოლო მათრახი დაუჩიავდება, ამ კატასტროფული სცენარის გამორიცხვა არ შეიძლება.

და როგორ შეიცვლება „ახალი რუსეთის“ სული? რა რეაქცია ექნებათ იმ ჯარისკაცების შვილებს, რომლებიც უკრაინელების განადგურებით არიან დაკავებული? აირჩევენ ისინი ერთ დღეს ე.წ. Vergangenheitsbewältigung-ის გერმანულ გზას, ანუ მცდელობას, წარსულს ღიად დაუპირისპირდნენ, მას თვალი გაუსწორონ? თუ მომავალი თაობები შეეცდებიან დანაშაულის კონტექსტუალიზაციას, რათა საკუთარი მამები გაამართლონ? დაიწყებენ ისინი ე.წ „ვერსალის კომპლექსზე“ საუბარს? დაიყვანენ რუსი ისტორიკოსები დანაშაულს მხოლოდ პუტინამდე და მის უშუალო გარემოცვამდე? თუ პირიქით, იქნება მიმდინარეობა, რომელიც მოექცევა ე.წ. „ეთნიკური გენეტიკის ხაფანგში“ და, შეეცდება რა დაადანაშაულოს ზოგადად რუსობა, დაასკვნის, რომ „მესამე რომიდან“ მოყოლებული რუსებს ხალხის ჟლეტა გენებში ჰქონდათ და მხოლოდ პუტინის მოსვლას ელოდნენ, რათა უკრაინელების განადგურება დაეწყოთ?..

ამასთან ერთად ძნელი წარმოსადგენია რუსი ჰანა არენდტის ან რუსი იურგენ ჰაბერმასის გამოჩენა პოლიტიკურ ველზე, ანუ ადამიანის, რომელიც დაჟინებულ აქცენტს გააკეთებდა ისტორიის სიმძიმეზე და რომელიც შეძლებდა უკრაინაში ჩადენილი დანაშაულების გამოცდილება პოლიტიკურ ეთიკად გარდაექმნა. არ დაგვავიწყდეს, რომ 2015 წელს ბორის ნემცოვის მკვლელობის შემდეგ რუსეთში აღარ დარჩა ლიბერალი პოლიტიკოსი.

სამაგიეროდ ერთი რამ, რაც დარწმუნებით შეგვიძლია განვაცხადოთ, ესაა რუსული სამოქალაქო რელიგიის სიკვდილი. ე.წ. „დიდ სამამულო ომზე“ დაფუძნებული რელიგია, რომელიც უფრო ძლიერი იყო, ვიდრე რუსული მართლმადიდებლური სარწმუნოება, უკვე მკვდარია. 2015 წელს, რუსეთის რეგიონებმა ორი ბრიტანელი ისტორიკოსის, ჯონ კიგანისა და ენტონი ბივორის წიგნები საჯარო ბიბლიოთეკებიდან ამოიღეს. მოსკოვის აზრით, ამ ბრიტანელი ისტორიკოსების წიგნები „ხელს უწყობდა მესამე რაიხის დროს ჩამოყალიბებული სტერეოტიპების გაძლიერებას“. ყველაზე დიდი აღშფოთება მაშინ გამოიწვია ენტონი ბივორის წიგნმა „ბერლინის დაცემა“, რომელშიც ავტორი იხსენებს საბჭოთა არმიის ჯარისკაცების მიერ გერმანიაში ჩადენილ ომის დანაშაულებს (სინამდვილეში ბივორის წიგნი არა „მესამე რაიხის პროპაგანდას“, არამედ რუსულ არქივებს ეყრდნობოდა). „უნდა გესმოდეს ენტონი, რომ ეს ომი ჩვენი სიწმინდეა“, ასე აუხსნის რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრის ყოფილი მოადგილე გრიგორი კარასინი ენტონი ბივორს ამ გადაწყვეტილებას (ჩემ მიერ დაწერილი მარშალ ჟუკოვის ბიოგრაფიის რუსული თარგმანი იმავე მიზეზით გახდა ცენზურის მსხვერპლი). უკრაინაში რუსული ჯარების მიერ ჩადენილი ამ მასშტაბის დანაშაულების შემდეგ „დიდი სამამულო ომი“ ვეღარასდროს იქნება მათი სიწმინდე, კრემლი ვეღარასდროს შეძლებს რუსული კოლექტიური მეხსიერების მეორე მსოფლიო ომით მანიპულირებას.

კიდევ ერთი, რაც შეგვიძლია დიდი ალბათობით ვივარაუდოთ, ესაა ფაქტი, რომ ამ ომით რუსებმა სასიკვდილო ჭრილობა მიაყენეს რუსულ ენას როგორც ერთგვარ lingua franca-ს პოსტსაბჭოთა ერებისათვის. ამერიკაში მცხოვრები რუსულენოვანი მწერალი ანდრეი გრიცმანი ჯერ კიდევ ხუთი წლის წინ აღნიშნავდა, რომ საქართველოს წინააღმდეგ ომისა და ყირიმის ანექსიის შემდეგ რუსული ენის მნიშვნელობა რუსულენოვან დიასპორაში მკვეთრად დაეცა.

ის, რომ დღეს სტანისლავ ასეევი და სხვა ახალგაზრდა უკრაინელი რუსულენოვანი მწერლები აცხადებენ, რომ აღარასდროს დაწერენ რუსულ ენაზე - ამაში გასაკვირი არაფერია. ასევე არ უნდა გაგვიკვირდეს, თუ ხვალინდელ უზბეკეთში ახალი რუსულენოვანი შამშად აბდულაევი ან აზერბაიჯანში ახალი რუსულენოვანი ნიჯათ მამედოვი აღარ გამოჩნდება.

დაბოლოს, როგორც ინგლისელები იტყვიან, last but not least: დღეს დასავლეთში მიმდინარეობს დებატები, რამდენად სწორია ე.წ. რუსული კულტურის გაუქმება (Russian Culture canceling). ამის შესახებ მე მკითხველს პარადოქსულად ვუპასუხებ: ერთი მხრივ, კულტურის გაუქმებაში კარგს ვერაფერს ვერ ვხედავ (სჯობს, „ზევიდან“ გაუქმებას „ქვევიდან“ ბოიკოტი ანაცვლებდეს) და, მეორე მხრივ, ძალიან გამიხარდება, თუ რუსული კულტურის წარმომადგენლები დროებით თვითონ მოინდომებენ რუსული კულტურის გაუქმებას. მე მათთვის მშვენიერი ისტორიული მაგალითიც კი მაქვს: მეოცე საუკუნის მეორე ნახევრის ერთ-ერთი ყველაზე დიდი გერმანელი კომპოზიტორის, ჰანს ვერნერ ჰენცეს, და ავსტრიელი დიდი პოეტის, ინგებორგ ბახმანის, 1953-1971 წლების მომიწერა იტალიურ ენაზეა. სხვათა შორის, არც ჰენცე და არც ბახმანი არ ფლობდა სრულყოფილად დანტეს ენას და მათი კორესპონდენცია სავსეა შეცდომებით. მაგრამ ამ ორ უზარმაზარ ხელოვანს ისე გულს ურევდა 50-60-იანი წლების ავსტრია და გერმანია, ქვეყნები, რომლებსაც არ სურდათ თავ-თავიანთი ნაცისტური წარსულისათვის თვალის გაესწორებინათ, რომ ისინი იძულებული იყვნენ, გოეთეს ენაზე ეთქვათ უარი.

ასევე ნახეთ

ახალი უკრაინა