ბლოგები

1979 განსაკუთრებული წელია ღმერთების კალენდარში! ამ წელს ღმერთები ზარ-ზეიმით დაბრუნდნენ პოლიტიკაში! და წელს ისინი ზარ-ზეიმით აღნიშნავენ პოლიტიკაზე რევანშის 40 წლისთავს!

განმანათლებობის ეპოქიდან დაწყებული, როცა გონება დაუპირისპირდა მითს, ღმერთებმა უკან დაიწყეს დახევა. ეს გრძელდებოდა თითქმის სამი ასწლეული, სანამ კაცობრიობამ მეოცე საუკუნეში არ შეტოპა.

შეტოპა და ღმერთებიც შეუდგნენ რევანშისათვის მზადებას: ჯერ იყო და 1924 წელს დიდი რაბინი რავ კუკი დააარსებს იერუსალიმში იეშივას (რელიგიურ სკოლას), რომლის მიზანიც იქნება ორთოდოქსული იუდაიზმისა და პოლიტიკური სიონიზმის ერთ იდეოლოგიად გაერთიანება. ასე დაუდებს საფუძველს რავ კუკი რელიგიურ სიონიზმს. 1928 წელს, უკვე ჰასან ალ-ბანა, ეგვიპტეში დაარსებს „მუსლიმთა საძმოს“, ხოლო ხოსემარია ესკრივა დე ბალაგერი - „ოპუს დეის“ ესპანეთში. ასე, ამ სამი ადამიანის დახმარებით, ღმერთები დაიწყებენ ჯვაროსნულ ომს სეკულარიზმის წინააღმდეგ.

ოციანი წლების შემდეგ იერიშის მორიგ ტალღას ღმერთები ორმაგი გააფთრებით განაახლებენ 60-იანი წლებში. ეს იქნება წლები, როდესაც ვაჰაბისტური საუდის არაბეთი ახლო აღმოსავლეთში წარმოებულ proxy war-ში დაამარცხებს გამალ აბდელ ნასერის ეგვიპტეს. ნასერის დამარცხება ერთის მხრივ დაასამარებს პანარაბულ ნაციონალიზს და, მეორე მხრივ, გზას გაუხსნის ვაჰაბიზმს, რომელიც დაიწყებს ტრიუმფალურ სვლას ისლამურ სამყაროში (ვაჰაბიზმისგან განსხვავებით, პანარაბული ნაციონალიზმი ინკლუზიური იდეოლოგია იყო და არაბ ქრისტიანებსაც მოიცავდა).

შემდეგ დადგება 1979 წელი, წელი, რომელიც განსაკუთრებულ ადგილს იკავებს ღმერთების პანთეონში. რატომ? იმიტომ რომ, ისინი სხვადასხვა კონტინენტზე მოიპოვებენ მნიშვნელოვან გამარჯვებას: პირველ რიგში ეს იქნება ისლამური რევოლუციის წელი ირანში. ეს იქნება ასევე წელიწადი, როდესაც ჯერი ფოლუელი შეერთებულ შტატებში დააარსებს ორგანიზაცია მორალურ უმრავლესობას (Moral Majority). ეს ევანგელისტური ორგანიზაცია გადამწყვეტ როლს ითამაშებს როგორც ფუნდამენტალისტი ქრისტიანების ხმების მობილიზაციაში, ისე რონალდ რეიგანის ორჯერ გაპრეზიდენტებაში. ეს იქნება ასევე წელი, როცა ისრაელში მოხდება რელიგიურ-კოლონიზატორული ორგანიზაცია გუშ ემუნიმის პარლამენტში შესვლა (რავ კუკის მემკვიდრეობა). ეს იქნება ასევე წელიწადი, როცა ჰასან ბენ ალას „მუსლიმთა საძმო“ პირველ სკოლას გახსნის ისრაელის მიერ ოკუპირებულ ღაზის ტერიტორიაზე, რაც, თავის მხრივ, იასერ არაფატის ნაციონალისტური მოძრაობის პოლიტიკური ისლამით ჩანაცვლებას დაიწყებს (ისევე, როგორც პანარაბული, პალესტინური ნაცინალიზმიც ინკლუზიური იდეოლოგია გახლდათ და პალესტინელ არაბ ქრისტიანებსაც მოიცავდა). 1979 იქნება ასევე წელი, როცა „ოპუს დეი“ იმდენად გაძლიერდება, რომ ვატიკანში პარალელურ ეკლესიად ჩამოყალიბდება... 1979 იქნება ასევე სუნიტი ტერორისტების მიერ დიდი მეჩეთის ხელში ჩაგდების, თუ წითელი არმიის ქაბულში შეჭრის შედეგად ავღანეთში მუჯაჰედინების დაბადების წელი. იმ მუჯაჰედინების, რომლებიც 1981 წელს ეგვიპტის პრეზიდენტ ანვარ სადათს მოკლავენ კაიროში და ოსამა ბინ ლადენსა თუ ალ-ზავაჰირის მოუვლენენ მსოფლიოს... 1979 იქნება ასევე წელი, როცა გდანსკსა და პოლონეთის სხვა ქალაქებში ლეხ ვალენსას მიერ მართულ საპროტესტო აქციებზე ბანერები ღვთისმშობლის გამოსახულებით ბევრად უფრო ჭარბად იქნება წარმოდგენილი, ვიდრე ბანერები პოლიტიკური თუ ეკონომიკური მოთხოვნებით...

სეკულარიზმის წინააღმდეგ ამ ჯვაროსნულ ომს მალე შეუერთდებიან მართლმადიდებელი ღმერთებიც, რომლებსაც პოლიტიკოსები Game of Thrones-ში ჩაითრევენ.

მოკლედ თუ ცაში ჭექა-ქუხილია - არ გაგიკვირდეთ, ეს ღმერთები, ფერხულის ცეკვით, აღნიშნავენ სეკულარიზმზე გამარჯვებას!

მაგრამ მაინც რა აქვთ საზეიმო, ან რა უხარიათ ასე ღმერთებს? იმ ღმერთებს, რომლებიც სუკუნეების მანძილზე ხალხს ანუგეშებდნენ, დღეს კი საშინელის და გროტესკულის გარდა არაფრის სეკრეცია (ან ექსკრეცია) არ შეუძლიათ?! რა აქვთ სამხიარულო იმ ცის ალქიმიკოსებს, რომლებსაც წამიერი ყოფიერების თიხის, ტალახის მარადიულ ზეციურ ოქროდ გადაქცევა სჩვეოდათ?! იმ ოქროდ, რომელსაც ადამიანი გრძნობდა და განჭვრეტდა ეკლესიებში, სინაგოგებსა თუ მეჩეთებში... ან იქნებ ეს სხვა ღმერთები არიან? იქნებ ეს ღმერთები გაცოცხლებისას თიხის ერთ დიდ გოლემად გადაიქცნენ და შურს იძიებენ მათზე, ვინც განმანათლებლების სიტყვებს დაუჯერა...

ბოლო დროს „ნაციონალურ მოძრაობასა“ და „ევროპულ საქართველოს“ შორის დაპირისპირება გამწვავდა. დღევანდელი პერსპექტივიდან ისე ჩანს, რომ ეს ორი პარტია გამალებით ცდილობს ერთმანეთისგან გამიჯვნას. მათი მთავარი ამოცანაა, თავიანთი ამომრჩეველი საკუთარ უნიკალურ იდენტობაში დაარწმუნონ.

გამიჯვნის პროცესი როგორც ზოგად პოლიტიკურ, ისე იდეოლოგიურ დონეზე მიმდინარეობს. ამ სტატიაში დაპირისპირების პოლიტიკურ ასპექტზე არ შევჩერდები, არამედ უფრო მეტად იმაზე გავამახვილებ ყურადღებას, თუ რა გზით ხდება პარტიების ერთმანეთისგან განცალკევება იდეოლოგიურ დონეზე. შევეცდები, მკითხველს დავანახვო, რომ ორივე ოპოზიციური პარტია ერთი და იმავე იდეოლოგიური ნიშის დაკავებას ცდილობს, რაც არის მათ შორის მიმდინარე დაპირისპირების ერთ-ერთი მიზეზი. ეს არის პროდასავლური მემარჯვენე კონსერვატორული პარტიის ნიშა. ქვემოთ ცალ-ცალკე განვიხილავ ამ პოზიციის სამივე იდეოლოგიურ მარკერს: პროდასავლურობას, მემარჯვენეობასა და კონსერვატიზმს. ბოლოს კი ამ იდეოლოგიური დავების მნიშვნელობაზე ხაზგასმით დავასრულებ.

მართალია, „ნაციონალური მოძრაობა“ ისტორიულად და დღესაც პროდასავლური პარტიაა, მაგრამ მისი ლიდერი - სააკაშვილი ბოლო დროს დასავლეთს მწვავედ აკრიტიკებს. მაგალითად, სააკაშვილმა 12 აპრილს განაცხადა, რომ არავის, მათ შორის, არც დასავლეთის ქვეყნებს სჭირდებათ ძალიან წარმატებული უკრაინა ან საქართველო. მისი განცხადებით, ერთ მხარეს არის იმპერიალისტური რუსეთი, ხოლო მეორე მხარეს - დასავლეთი თავისი კოლონიალური მიდგომებით. სააკაშვილმა იქვე დასძინა, რომ დასავლეთს უკრაინელები როგორც სამუშაო ძალა, ისე სჭირდება. „ევროპული საქართველოს“ ლიდერმა ბოკერიამ სააკაშვილის ეს პოზიცია მაშინვე გააკრიტიკა და აღნიშნა, რომ მისთვის მიუღებელია რუსეთისა და დასავლეთის ერთ დონეზე დაყენება. ბოკერიას აზრით, სააკაშვილის განცხადება საზიანოა და რუსეთის ნარატივს აძლიერებს. ამ დაპირისპირებიდან ისე გამოჩნდა, რომ „ევროპული საქართველო“, მინიმუმ რიტორიკის დონეზე მაინც, უფრო პროდასავლურ ძალად მოიაზრებს თავს, ვიდრე „ნაციონალური მოძრაობა“. სააკაშვილი, როგორც ჩანს, ზოგჯერ მაინც ცდილობს მიუმხრობელი პოზიციის მოსინჯვას (ამით ცოტათი ემსგავსება, მაგალითად, გამსახურდიას).

პარტიებს შორის მეორე საჯილდაო ქვა ეკონომიკური მემარჯვენეობაა. ბოკერია ცდილობს ისე პოზიციონირდეს, რომ „ევროპული საქართველო“ უფრო თანმიმდევრულად მემარჯვენე პარტიად გამოჩნდეს, ვიდრე „ნაციონალური მოძრაობა“. მაგალითად, 14 ოქტომბერს მან განაცხადა, რომ „ნაციონალური მოძრაობა“ დაშორდა ვარდების რევოლუციის იდეას. ბოკერიასთვის ეს იდეა, სხვა რამეებთან ერთად, კლასიკურ ლიბერალიზმთან ასოცირდება. „კლასიკურ ლიბერალიზმში“ ამ შემთხვევაში მცირე მთავრობა, დაბალი გადასახადები და ნაკლები რეგულაციები იგულისხმება.

მართალია, სააკაშვილი ზოგჯერ პოპულისტური ლოზუნგებით ნიღბავს თავის პოზიციას, მაგრამ ზოგიერთ საკითხში იგი ბოკერიას არ ჩამორჩება მემარჯვენეობაში, თუ არ აღემატება კიდეც. მაგალითად, თავის ახალ ე.წ. ვარშავის გეგმაში სააკაშვილმა ისაუბრა საშემოსავლო და მოგების გადასახადების გაუქმებაზე. ეს ბევრად უფრო რადიკალური მემარჯვენე იდეაა, ვიდრე ნებისმიერი, რაც „ევროპულ საქართველოს“ ოდესმე წამოუყენებია. მეორე მხრივ, სააკაშვილის „ვარშავის გეგმა“ ბოლომდე მემარჯვენე არ არის იმ აზრით, რომ იგი სოციალური ხარჯების გაზრდას გულისხმობს. როგორც ბოკერიამ უფრო კლასიკური მემარჯვენე პერსპექტივიდან მართებულად შენიშნა, „ვარშავის გეგმაში“ სახელმწიფო ხარჯების ზრდამ შესაძლოა ბიუჯეტის დეფიციტი გამოიწვიოს. რომ შევაჯამოთ, მემარჯვენეობის თემაზე ორივე ოპოზიციური პარტია საკმაოდ მკვეთრ პოზიციას იკავებს (რაღაც აზრით, უფრო რადიკალურ პოზიციას, ვიდრე მათი თანამოაზრეები დასავლეთში - მაგალითად, აშშ-ის რესპუბლიკური პარტია ან კონსერვატიული პარტია დიდ ბრიტანეთში), თუმცა „ევროპული საქართველო“ უფრო თანმიმდევრულია თავის რიტორიკაში.

მესამე იდეოლოგიური ნიშა, რომელსაც ორივე პარტია იკავებს და რომელზეც ისინი ერთმანეთს უპირისპირდებიან, კონსერვატიზმია. ორივე შემთხვევაში, ეს არ არის ის კონსერვატიზმი, რაც ტრადიციონალისტურ ქართულ პარტიებს (მაგალითად, პატრიოტთა ალიანსს) ახასიათებთ. უფრო მეტად ეს არის დასავლური ტიპის კონსერვატიზმი, რომელიც შეზრდილია ლიბერალიზმთან (მაგალითად, არ უარყოფს სეკულარიზმის იდეას და მოწოდებულია უმცირესობების დაცვისკენ). ამავე დროს, ასეთი ტიპის კონსერვატიზმი რელიგიური და ნაციონალისტური ხასიათის რიტორიკისგან ბოლომდე გამიჯნული არ არის. 29 სექტემბერს სააკაშვილმა განაცხადა, რომ „ბოკერიამ და სხვა ადამიანებმა ყველაფერი გააკეთეს იმისთვის, რომ ჩვენი დისტანცირება მომხდარიყო ჩვენი ტრადიციული ქართული ქრისტიანული ტრადიციებისგან“. თავის მხრივ, ბოკერია აცხადებს, რომ მართალია, ის ეკლესიური ადამიანი არ არის, მაგრამ თავს ქრისტიანული კულტურის ნაწილად თვლის. „ევროპული საქართველოს“ ერთ-ერთმა ლიდერმა გიგი უგულავამ სააკაშვილის მიერ ბოკერიას კრიტიკას „ქრისტიანული წესის აბუჩად აგდება“ უწოდა.

როგორც ბოკერია, ისე უგულავა, როგორც ჩანს, ცდილობენ შეინარჩუნონ ბმა რელიგიურ, ქრისტიანულ თემებთან, თუმცა, ამავე დროს, ისინი სეკულარიზმის, ანუ ეკლესიისა და სახელმწიფოს გამიჯვნის პრინციპული მომხრეები არიან. სააკაშვილი, თავის მხრივ, აცხადებს, რომ მართლმადიდებელი ქრისტიანია, ატარებს ჯვარს და მისთვის ქართული ფასეულობები უძვირფასესია. ერთი სიტყვით, ორივე პარტია რაღაც ტიპის კონსერვატორული პოზიციის დაკავებას ცდილობს და ამ პროცესში არც ერთმანეთს ზოგავენ.

საბოლოო ჯამში, მსგავსი დაპირისპირება ოპოზიციურ ფლანგზე - თუნდაც ერთი იდეოლოგიური ნიშის დაკავებისთვის, დადებითად აისახება ქვეყანაში დემოკრატიული პროცესების განვითარებაზე. პერსონალიებიდან იდეებზე მეტი აქცენტის გადატანა ყველა ვარიანტში პოლიტიკის რაციონალიზაციას უწყობს ხელს - ასეთი არასახარბიელო წარსულის მქონე პარტიების შემთხვევაშიც კი. ახლა მთავარია, რომ ამ პარტიების იდეოლოგიური ჩამოყალიბების პროცესი მალევე დასრულდეს და ორივე პარტიამ იპოვოს საკუთარი იდენტობა. როგორც დასაწყისშივე აღვნიშნე, ეს მათ სხვა პოლიტიკურ პრობლემებსა და ჩავარდნებს არ მოუხსნის, მაგრამ პოლიტიკურ დისკუსიებს უფრო შინაარსიანს გახდის.

ბლოგში გამოთქმული მოსაზრებები ეკუთვნის ავტორს და შეიძლება ყოველთვის არ ემთხვეოდეს რედაქციის პოზიციას.