შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა დილემა საქართველოში - სამედიცინო მიდგომიდან სოციალურ მიდგომამდე

საქართველოს პრეზიდენტის ბრძანებით, 2013 წელი საქართველოში შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა უფლებების დაცვის წლად არის გამოცხადებული. წელიწადი თითქმის მიიწურა, მაგრამ ამ სფეროში მომუშავე სპეციალისტებისა და თავად შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა პასუხი კითხვებზე, იყო თუ არა ეს წელი მათთვის რამით გამორჩეული, უკეთესი, გარემო - მეტად ადაპტირებული, ვიდრე აქამდე, ხოლო ჯანდაცვაზე ხელმისაწვდომობა - გაუმჯობესებული, დამაიმედებელი ვერ არის. როგორია ის გზა, რომელსაც შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირები ტრავმის მიღებიდან სამედიცინო მომსახურებამდე და მას შემდეგ გადიან და რას აკეთებს სახელმწიფო მათი პირობების გასაუმჯობესებლად?

როდის გაივლიო? - კითხვა თუ დისკრიმინაცია?

გიორგი ახმეტელი ბოლო ორი წელია სერიოზულად დაფიქრდა იმაზე, რომ ის, სხვა არაერთი შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირისგან განსხვავებით, ტრავმის მიუხედავად, საზოგადოებაში დარჩა. მიზეზიც მალე იპოვა: მეგობრების, ოჯახის მტკიცე მხარდაჭერა, გავლილი სარეაბილიტაციო კურსები საზღვარგარეთ - ერთი სიტყვით, შესაძლებლობა და პირობები, რაც შშმ პირთა უმრავლესობას არ გააჩნია. გიორგის, უბრალოდ, გაუმართლა და ამას თავადაც ხშირად შენიშნავს. დღეს გიორგი ახმეტელი ორგანიზაციის „ხელმისაწვდომი გარემო ყველასათვის“ გამგეობის თავმჯდომარეა და თავის მეგობრებთან ერთად დანარჩენი შშმ პირთა უფლებებისათვის იბრძვის - იბრძვის მათი გარეთ გამოსვლის, მათი საზოგადოებაში დაბრუნებისათვის და ფიქრობს, რომ ეს ხალხი ქვეყანამ არ უნდა დაკარგოს:

„დასასაქმებელი უნდა დასაქმდეს, ბავშვმა უნდა ისწავლოს და ტრავმის გამო არც ერთი დღე არ უნდა დაიკარგოს იმ მიდგომით, რომ მე რაღაც ძველ მდგომარეობას უნდა დავუბრუნდე. ისიც ამას ელოდება და ამ დროს ეს დანაშაულის ტოლფასია, რადგან რესურსი იკარგება. ქვეყანა, ამ ადამიანების სახით, სერიოზულ რესურსს კარგავს“. თუმცა დაბრკოლებები, რომლებიც ამ ხალხს სახლიდან გამოსვლასა და საზოგადოების სრულფასოვან წევრებად ქცევაში უშლის ხელს, ბევრზე ბევრია. ამ ბევრიდანაც შეიძლება რამდენიმე სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი სირთულის გამოყოფა - ეს არის, ერთი მხრივ, საზოგადოების დამოკიდებულება შშმ პირების მიმართ და სამედიცინო მიდგომის შეცვლა და, მეორე მხრივ, ხელმისაწვდომობა გარემოსა და სამედიცინო მომსახურებაზე.

გიორგი ახმეტელი წუხს, რომ სამედიცინო დაწესებულებათა უმეტესობა დღემდე არ არის ადაპტირებული: შენობებს არა აქვს პანდუსები, შესაბამისი ლიფტი, ადგილზე აუცილებლად ვიღაცამ უნდა მიგიყვანოს და უკან წამოგიყვანოს, ეს კი შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირებს უკარგავს მთავარს - დამოუკიდებლობის განცდას, რაც მათთვის სასციცოცხლოდ მნიშვნელოვანია. მაგრამ მთავარი პრობლემა მაინც უკვე საავადმყოფოში მისულებს ხვდებათ:

„ექიმების მხრიდან მიდგომა ისეთივეა, როგორიც ჩვეულებრივი პაციენტების მიმართ, როცა მათ რამე ასტკივდებათ. არადა, ტრავმირებული ადამიანის მკურნალობის დროს გასათვალისწინებელია ძალიან ბევრი განსხვავებული ნიუანსი. ამის უცოდინრობა ხშირად ექიმებს სასაცილო მდგომარეობაში აგდებს - ეს ჩვენთვისაა ხილული, ვინც უკვე ვიცით, რა განსხვავებებია ეს. ამას გარდა, გამორიცხულია შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ადამიანმა სახელმწიფოს მიერ მიცემული ასი ლარით რამე გააკეთოს - წარმოიდგინეთ, ამ ფულით მან უნდა დაიქირავოს ადამიანი, ვინც საავადმყოფომდე მიიყვანს, გადაიხადოს ტაქსის საფასური, რადგან მეტროში ვერ ჩავა და ავტობუსში ვერ ავა; მერე მივიდეს საავადმყოფომდე, იქ ზემოთ ვიღაცამ აათრიოს, რადგან თავისით ამას ვერ მოახერხებს არაადაპტირებული გარემოს გამო. ამას ემატება წამლები, ექიმების ხარჯი... იმის თქმა მინდა, რომ რა პროგრამაც დღეს არსებობს, ეს არის საჩვენებელი რაღაცები, რომ თითქოს სადღაც რაღაც ცენტრი გაკეთდა. მეტი არაფერი“.

ამას ისიც ემატება, რომ სარეაბილიტაციო კურსის გავლას საზღვარგარეთის კლინიკებში მხოლოდ ის შშმ პირები ახერხებენ, ვისაც ამის ფინანსური შესაძლებლობა აქვს. სარეაბილიტაციო ცენტრში მოხვედრა ხშირად არ გულისხმობს მაინცდამაინც ფეხზე დადგომას ან მხედველობის დაბრუნებას. იქ, როგორც გიორგი ახმეტელი გვიხსნის, ამ ხალხს, ფაქტობრივად, თავიდან ცხოვრებას ასწავლიან, ასწავლიან მათი ახალი მდგომარეობის პირობებში მაქსიმალური დამოუკიდებლობის მიღწევას:

„საქართველოში ისეთ ადამიანს, ვინც ვერ მოახერხა სარეაბილიტაციო ცენტრში წასვლა და ინტეგრირებულია, მე არ შევხვედრივარ. მხოლოდ ის ადამიანები შეგხვდებიან ქუჩაში, ვინც ერთხელ მაინც მოახერხა წასვლა და ამ კურსის გავლა“.

ამ პრობლემას აქვს მეორე მხარეც. გიორგი ახმეტელი იმ ხალხის რიცხვს მიეკუთვნება, ვინც მიიჩნევს, რომ შშმპ-ის მიმართ სახელმწიფოს და, ზოგადად, საზოგადოების მიდგომაა შესაცვლელი - ეს ე.წ. სამედიცინო მიდგომა სოციალურმა მიდგომამ უნდა ჩაანაცვლოს, რაც იმას გულისხმობს, რომ შშმპ-ის მიმართ პირველივე შეკითხვა არ უნდა შეეხებოდეს მათ ჯანმრთელობას, იმას, თუ როდის შეძლებენ გავლას. ეს არის ნიშანი იმისა, ამბობს გიორგი ახმეტელი, რომ მათ არ აღიქვამენ საზოგადოების სრულუფლებიან წევრად მანამ, სანამ კონკრეტულ კონდიციას არ დაუბრუნდებიან. ეს დისკრიმინაციაა, ამბობს გორგი ახმეტელი, რომელიც თავადაც 21 წლიდან ეტლით მოსარგებლეა: „ზედმეტად გამაღიზიანებელია, რადგან ეს პირდაპირი დისკრიმინაციაა. ჩვენ საზოგადოებამ ისეთები უნდა მიგვიღოს, როგორებიც ვართ - ეტლით მოსარგებლე იქნება ის, უსინათლო თუ სხვა. ეს ჩემი რეალობაა, ჩემი მოცემულობა. აი, მაგალითად, შენ ხარ ცოტა მუქი ფერის და ყოველდღე რომ გკითხონ, როდის გათეთრდებიო, ძალიან დამთრგუნველია. მერე მოდის ზეწოლა, რომ უნდა ივარჯიშო, სწავლას თავი დაანებო, თუ მუშაობ, მუშაობას შეეშვა და მხოლოდ ივარჯიშო ერთადერთი მიზნისთვის - ფეხზე დადგე. სპინალური დაზიანების მქონე ყველა ადამიანს რომ ჰკითხო, სწორედ ამ მიდგომიდან გამომდინარე, წლები აქვთ დაკარგული ამაზე, ვარჯიშსა და რაღაცის გაუმჯობესების მოლოდინში“.

როცა საზოგადოებაში ასეთი მყარი სტერეოტიპები არსებობს, ასეთ დროს ლიდერის როლი სახელმწიფომ უნდა იტვირთოს - სწორედ მან უნდა აიძულოს საზოგადოება გადადგას კონკრეტული ნაბიჯები იმისთვის, რომ შშმ პირები გარეთ გამოვიდნენ:

„შეიძლება ვინმეს ჰგონია, რომ რადგან ქუჩაში ეტლით მოსარგებლე ან უსინათლო, ან სხვა შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირი არ ხვდება, ისინი არ არსებობენ. არადა, ყველა ქვეყანაში დაახლოებით ერთნაირი სტატისტიკაა. ხოლო ისეთ ქვეყნებში, რომლებმაც ომი გამოიარა, ეს სტატისტიკა კიდე უფრო მაღალია“. გიორგი ახმეტელი პრობლემად იმასაც მიიჩნევს, რომ, მისი აზრით, ჯანდაცვის სამინისტროს მიერ შემუშავებული სამოქმედო გეგმა არ შეესაბამება გაეროს შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირთა 2006 წლის კონვენციას.

შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა უფლებების კონვენცია - შეცვლილი მიდგომა შშმ პირების მიმართ

გაეროს შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა უფლებების 2006 წლის კონვენცია ამბობს, რომ მონაწილე სახელმწიფოები აღიარებენ შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა უფლებას ისარგებლონ ჯანმრთელობის დაცვის მაქსიმალურად მისაღწევი სტანდარტებით, შეზღუდული შესაძლებლობის საფუძველზე აღმოცენებული ყოველგვარი დისკრიმინაციის გარეშე. მონაწილე სახელმწიფოები იღებენ ყველა შესაბამის ზომას, შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთათვის ჯანდაცვის სფეროს სამსახურების მისაწვდომობის უზრუნველსაყოფად; ითვალისწინებენ გენდერულ სპეციფიკას, მათ შორის, ჯანმრთელობის მდგომარეობის გამო სარეაბილიტაციო მომსახურებაში.

უფრო კონკრეტულად, მონაწილე სახელმწიფოები:

(ა) შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირებს უზრუნველყოფენ ჯანდაცვის თანაბარი სტანდარტების, ხარისხისა და დონის უფასო მომსახურებითა და პროგრამებით, მათ შორის, სექსუალური და რეპროდუქციული ჯანმრთელობის სფეროსა და, ზოგადად, მოსახლეობაზე გათვლილი საზოგადოებრივი პროგრამების ჩათვლით;

(ბ) შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირებს უზრუნველყოფენ უშუალოდ შეზღუდული შესაძლებლობის გამო აუცილებელი ჯანდაცვის სფეროს მომსახურებით, მათ შორის, ადრეული დიაგნოსტიკით, შესაბამის შემთხვევებში – კორექციითა და მომსახურებით, რომლის მიზანია შემდგომი შეზღუდულობის მინიმუმამდე დაყვანა და პრევენცია, მათ შორის, ბავშვებსა და მოხუცებში;

(გ) სამედიცინო მომსახურების ორგანიზებას ახდენენ აღნიშნული კატეგორიის პირთა საცხოვრებელ ადგილებთან ახლოს, მათ შორის, სოფლად;

(დ) ჯანდაცვის პროფესიონალებს მოეთხოვებათ თანაბარი ხარისხის მომსახურება გაუწიონ შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირებს, მათ შორის, თავისუფალი და ინფორმირებული თანხმობის საფუძველზე, ადამიანის უფლებების, შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა ავტონომიისა და საჭიროებათა შესახებ ცნობიერების ამაღლებით, ტრენინგების, სახელმწიფო და კერძო ჯანდაცვის სისტემაში ეთიკური სტანდარტების მიღებით; (ე) კრძალავენ შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა დისკრიმინაციას სამედიცინო დაზღვევის გაცემისა და სიცოცხლის დაზღვევის დროს, მაშინ როდესაც ეს უკანასკნელი ნებადართულია ეროვნული კანონმდებლობით, და ითვალისწინებენ მათ გაცემას სამართლიან და ნორმალურ პირობებში;

(ვ) არ დაუშვებენ შეზღუდული შესაძლებლობით გამოწვეულ დისკრიმინაციულ უარს ჯანდაცვისა და სამედიცინო მომსახურებაში, ასევე საკვებისა და სითხის მიღებაში.

ადამიანის უფლებების სწავლებისა და მონიტორინგის ცენტრის ხელმძღვანელი ვახუშტი მენაბდე ამ დოკუმენტის მთავარ ღირსებად ასახელებს იმას, რომ მასში ჩამოთვლილი უფლებები შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა საჭიროებებზეა მორგებული. რაც მთავარია, კონვენცია, უფლებათა ჩამონათვალის გარდა, მსოფლიოს ქვეყნებს სთავაზობს ამ უფლებათა განხორციელების მექანიზმებს:

„ვფიქრობ, სწორედ ეს მექანიზმები გვჭირდება, რადგან ის უფლებები, რაც კონვენციაშია ჩამოთვლილი, ჩვენი კანონმდებლობით ისედაც მინიჭებული აქვთ შშმ პირებს. კონვენციის რატიფიცირება კი მოგვცემდა იმის შესაძლებლობას, რომ ეს დარღვეული უფლებები უკეთესად დაგვენახა, ხოლო სახელმწიფოს ამ კონვენციის მიერ შემოთავაზებული მექანიზმებით დაეცვა ეს უფლებები. ამ კონვენციის ერთ-ერთი ამოსავალი წერტილი ისაა, რომ შშმ პირებს დამოუკიდებელი ცხოვრების შესაძლებლობა მიეცეთ და, რაც მთავარია, უნდა უარვყოთ ამ პრობლემის სამედიცინო ხედვა“.

მისი რატიფიცირების შემთხვევაში, კონვენცია მთავრობას აიძულებდა ქვეყანაში ამ უფლებათა დარღვევის მთლიანი სურათი შეესწავლა. თუმცა ჯერჯერობით საქართველოს მთავრობა მისი რატიფიცირებისგან თავს იკავებს. ვახუშტი მენაბდე ამას თავის ახსნას უძებნის:

„სამწუხაროდ, ჩვენი სახელმწიფო ჯერჯერობით არ აკეთებს ამის რატიფიცრებას. მე მაინც ვრჩები იმ აზრზე, რომ ჩვენს მთავრობას სწორედ მექანიზმების ამუშავება არ სურს, რათა არ მოხდეს დოკუმენტირება და ყველას მიერ ამ დოკუმენტების თვალნათლივ წაკითხვა, თუ რა პობლემების წინაშე დგანან დღეს შშმ პირები“.

არადა, შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა უფლებების კონვენცია, გიორგი ახმეტელის შეფასებით, სოციალური მოდელის ამსახველი იდეალური დოკუმენტია, რომელიც თანასწორ მიდგომებს გულისხმობს - ეს არის დამოუკიდებელი ცხოვრების უზრუნველყოფა, განათლებისა და ჯანდაცვის ხელმისაწვდომობა. ამ მიდგომისკენ გადახრა უნდა დაიწყოს. ეს იქნება წინაპირობა იმისა,რომ კონვენციის რატიფიცირებას ქვეყანა მომზადებული შეხვდება, ფიქრობს გიორგი ახმეტელი:

„ეს დოკუმენტი თავიდან ბოლომდე თანასწორობის აღქმას ემყარება. 150-მდე ქვეყანამ უკვე მოახდინა კონვენციის რატიფიცრება. იქ, ვალდებულებების გარდა, მიდგომის შეცვლაზეა ლაპარაკი, ეს არის ძალიან მნიშვნელოვანი. ზოგი ამ დოკუმენტს ისე კითხულობს, როგორც სურს, და ჰგონია, რომ ვალდებულები ვიქნებით ყველგან ყველაფერი მოვაწყოთ შშმ პირებისთვის. ასე არ არის, რადგან ეს დოკუმენტი სწორედ გონივრულ მისადაგებას ემყარება“.

შშმ პირები და სახელმწიფო ჯერჯერობით ცნობილი არ არის, როდის გადაწყვეტს საქართველო კონვენციის რატიფიცირებას. ვიცით მხოლოდ, რომ დოკუმენტი პარლამენტიდან ჯანდაცვის სამინისტროს დაუბრუნდა. როგორც ჯანდაცვის მინისტრის მოადგილე დიმიტრი მახათაძე რადიო თავისუფლებასთან საუბარში აცხადებს, მასთან მიერთება ქვეყნისათვის პასუხისმგებლობის სრულად აღებას გულისხმობს, ეს კი იმას ნიშნავს, რომ საქართველომ ყველა ის ღონისძიება უნდა გაატაროს, რასაც კონვენცია მოითხოვს:

„კონვენციის მხარდაჭერას და აღიარებას და, რაც მთავარია, ცხოვრებაში გატარებას სჭირდება ეს ინფრასტრუქტურული და პროგრამული მხარდაჭერა, ამისათვის კი მზადებაა საჭირო. დეკლარირებული კი არის სიტყვიერად, რომ ჩვენ ვიზიარებთ ამ კონვენციის პრინციპებს, მაგრამ ხელმოწერას მაშინ ექნება აზრი, როცა მასში ჩამოთვლილი საკითხები საქართველოში უზრუნველყოფილი იქნება“.

რას გულისხმობს 2013 წლის შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირთა წლად გამოცხადება - ეს მხოლოდ პრიორიტეტების დეკლარირებაა მთავრობის მხრიდან თუ ამას კონკრეტული შედეგიც მოჰყვება? დიმიტრი მახათაძე ამბობს, რომ პრიორიტეტები კი არის დადგენილი, მაგრამ არსებული რესურსით ამ პრიორიტეტების განხორციელება მხოლოდ ეტაპობრივად არის შესაძლებელი:

„წლების განმავლობაში იხვეწებოდა შშმ პირების სამედიცინო და სოციალური უზრუნველყოფის მხარდაჭერის პროგრამები, რაც, ცხადია, ერთი წლის სამუშაო არ არის. წლევანდელი წელიც შშმ პირების წლადაა გამოცხადებული და ბევრი პროგრამაა ისეთი, რომელიც ამ საკითხების გაუმჯობესებას ითვალისწინებს“.

მაინც რომელია ეს პროგრამები? - ვეკითხებით დიმიტრი მახათაძეს.

„სოციალური მხარდაჭერის თვალსაზრისით, შექმნილია გარკვეული პროგრამა, რომელიც ითვალისწინებს მათთვის სოციალური შემწეობების დადგენას, საპენსიო ჯგუფების განსაზღვრას და მათ ეძლევათ გარკვეული ფინანსური დახმარება. ასევე სამედიცინო დაწესებულებებში აღჭურვისა და განვითარების პროგრამის სავალდებულო წესია, რომ ტექნიკურად შენობები იყოს ხელმისაწვდომი შშმ პირებისათვის. ეს ტექნიკური რეგლამენტიც გავითვალისწინეთ“. ეჭვი იმისა, რომ 2013 წელი მხოლოდ ფორმალურად გამოცხადდა შშმპ უფლებების წლად და ის ქაღალდზე კიდევ დიდხანს დარჩება, უკვე დიდი ხანია აწუხებს სახალხო დამცველის აპარატის შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირთა დაცვის ცენტრის ხელმძღვანელს ნათია ფირაშვილს. ამის თქმის საფუძველს მას ისიც აძლევს, რომ ამ დრომდე ვერ დასრულდა ჯერ კიდევ 2009 წელს დაწყებული პროცესი - საქართველომ ვერ მოახდინა შშმპ უფლებების კონვენციის რატიფიცირება. რეკომენდაციები, რომლებსაც ომბუდსმენის ოფისი ხელისუფლებას აძლევს, მხოლოდ ნაწილობრივ სრულდება. აი, მაგალითად, საყოველთაო დაზღვევაში მოხვდნენ შშმ პირებიც, მაგრამ დაზღვევის პაკეტში, ნათია ფირაშვილის თქმით, არ არის გათვალისწინებული მათი საჭიროებები.

„დაზღვევა არ ითვალისწინებს მედიკამენტებს, რეაბილიტაციას და, ცხადია, ასეთი დაზღვევა მათ საჭიროებებზე მორგებული არ არის“.

ამას ემატება ექიმების დაბალი კვალიფიკაცია, განსაკუთრებით, რეგიონებში. რამდენიმე გამონაკლისის გარდა, სამედიცინო დაწესებულებებში ინფრასტრუქტურა შშმ პირებისათვის მიუწვდომელია: „არც სპეციალისტები გვყავს, არც გადამზადების კურსები და, ზოგადად, ცოდნის ნაკლებობა, თუ როგორ უნდა მოემსახურონ შშმ პირს, ალბათ, განაპირობებს იმ შიშს, რის გამოც სამედიცინო პერსონალი ვერ არხერხებს მათ მომსახურებას. ესეც ხომ არაკვალიფიციურობაზე მეტყველებს? აი, წარმოიდგინეთ, რომ გინეკოლოგიურ მომსახურებას ვერ იღებ, რადგან არ გიწევენ ამ მომსახურებას მხოლოდ იმიტომ, რომ შშმ პირი ხარ. მოკლედ, ის პროგრამები, რაც დღეს არსებობს, არასაკმარისია. აი, მაგალითად, თუ ქვეყანაში არ იქნება რეაბილიტაციის და აბილიტაციის ცენტრები, რა თქმა უნდა, წინსვლა ვერ გვექნება“.

პრობლემაა ისიც,რომ იმ მცირე სერვისების შესახებაც, რაც საქართველო შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირებისათვის არსებობს, მოსახლეობის ძალიან მცირე ნაწილს აქვს ინფორმაცია. ნათია ფირაშვილი ამბობს, რომ ნებისმიერი პროგრამა მათივე მაქსიმალური ჩართულობით უნდა ხორციელდებოდეს და იგეგმებოდეს:

„თუ არ ჩატარდება საჭიროებების კვლევა, თუ არ გვეცოდინება შშმ რამდენ ბავშვს სჭირდება აბილიტაციისა და რეაბილიტაციის ქვეპროგრამა, სანამ არ გვეცოდინება რამდენია მათ შორის დაუნის სინდრომის მქონე და ა. შ., მათთვის გაწერილი ეს სახელმწიფო პროგრამები იქნება ყოველთვის არარელევანტური და არაეფექტური“.

სახალხო დამცველის მონიტორინგი - უარი შშმ პირებს სამედიცინო მომსახურებაზე

შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა დაწესებულებებში ადამიანის უფლებების მდგომარეობის მონიტორინგი სახალხო დამცველის აპარატმა ჩაატარა და მისი შედეგები 2012 წლის ანგარიშშიც აისახა. მაშინ, საქართველოს მასშტაბით, სულ 11 ინსტიტუცია შეამოწმეს. ჯანდაცვასა და სამედიცინო მომსახურებაზე ხელმისაწვდომობას მასში ცალკე ქვეთავი ეთმობა. ანგარიშში ხშირად შეხვდებით ისეთ დარღვევებს, როგორიცაა, მაგალითად, #202 სასჯარო სკოლის შემთხვევა, სადაც მხედველობადაქვეითებული და უსინათლო ბავშვები სწავლობენ: ამ სკოლას არ ჰყავს ოფთალმოლოგი; ანდა სამედიცინო პერსონალის განცხადებებს იმის შესახებ, რომ მათ არ ჩასტარებიათ პროფესიული გადამზადების რაიმე კურსი, რომელიც განსაკუთრებული საჭიროებების მქონე ბავშვების სამედიცინო მომსახურების საკითხებზე იქნებოდა ორიენტირებული. ამ ანგარიშის ერთ-ერთი ავტორი, ანა არგანაშვილი, მაშინ აცხადებდა, რომ შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირებისათვის ჩატარებული არასაკმარისი მკურნალობა, რომელიც არ აკმაყოფილებს მინიმალურ სტანდარტებს, შეიძლება არასათანადო მოპყრობად შეფასდეს. ამასვე იზიარებს ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო. ამ ანგარიშის პრეზენტაციაზე ჯერ კიდევ წლის დასაწყისში ანა ანგანაშვილმა ბევრი ილაპარაკა სამედიცინო დახმარების შეზღუდვასა და სხვა ტიპის პრობლემებზე, რომლებიც შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირებისათვის ხშირად ფატალურად სრულდება. ამის საილუსტრაციოდ ჩვილ ბავშვთა სახლის ან მარტყოფის ბავშვთა სახლის მაგალითებიც კმარა.
შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა უფლებადამცველები კონვენციის რატიფიცირებისათვის ბრძოლას მაინც გააგრძელებენ. მათ იმედი აქვთ, რომ საერთაშორისო ვალდებულებების აღება საქართველოში სურათს ნაბიჯ-ნაბიჯ, მაგრამ მაინც უკეთესობისკენ შეცვლის.