7 თებერვალს საზეიმოდ გაიხსნება ზამთრის 22-ე ოლიმპიური თამაშები. საქართველოს დელეგაცია უკვე გაემგზავრა სოჭში. მიუხედავად საზოგადოების ერთი ნაწილის სურვილისა, ქართულ მხარეს უარი ეთქვა ოლიმპიურ თამაშებში მონაწილეობაზე, ბოიკოტი მაინც არ გამოცხადდა. გასული წლის მიწურულს ჩვენს ყოველკვირეულ პროგრამაში „წითელი ზონა“ ჟურნალისტმა გოგი თუშმალიშვილმა ოლიმპიადის ბოიკოტის ისტორიაზე ისაუბრა. დღეს იგი ჩვენი რადიოს სტუმარია და პასუხობს გიორგი გვახარიას კითხვებს - რა შეიცვალა დეკემბრის შემდეგ და არის თუ არა მომგებიანი ქვეყნისთვის დღეს ოლიმპიადაში მონაწილეობა.
გოგი თუშმალიშვილი: თავიდანვე მიმაჩნდა, რომ „უპრობლემობის“ შექმნა ჩვენთვის არ იქნებოდა პოლიტიკურად მომგებიანი. მე ვფიქრობდი, ყველაზე კარგი იქნებოდა, თუკი ჩვენი ოლიმპიური კომიტეტი მიმართავდა საერთაშორისო ოლიმპიურ კომიტეტს წერილობითი ფორმით და მოითხოვდა ჩვენი სპორტსმენების ოლიმპიური დროშით გამოსვლის ნებართვას.
რადიო თავისუფლება: ამ საკითხს საერთაშორისო ოლიმპიური კომიტეტი წყვეტს? ამის გაკეთება საერთაშორისო ოლიმპიური კომიტეტის ნებართვის გარეშეც შეიძლებოდა, ალბათ.
გოგი თუშმალიშვილი: რაღაც ფორმით ნებართვა მაინც უნდა აიღო, ალბათ. ყოველ შემთხვევაში, შეატყობინო, რომ ამას აპირებ. ვინაიდან გვაქვს გამოცდილება, რომ მოსკოვის ოლიმპიადაზე, 1980 წელს, დასავლეთის ქვეყნები სწორედ ოლიმპიური დროშის ქვეშ გამოვიდნენ და არა ეროვნული დროშის ქვეშ და ეს იყო პროტესტის ფორმა იმ პოლიტიკისადმი, რომელსაც კრემლი განახორციელებდა მაშინ. დღეს მე მიმაჩნია, რომ ჩვენთვის, საქართველოსთვის, ბევრი არაფერი შეცვლილა...
რადიო თავისუფლება: რუსეთის მიმართ დამოკიდებულებაში?
გოგი თუშმალიშვილი: კი. რუსეთის დამოკიდებულება ჩემთვის არის ცალსახად იგნორირება საქართველოს სუვერენიტეტის - ფორმალურადაც კი არ იცავენ რაღაც ქცევის წესებს. თუნდაც ის ფაქტი, რომ ოლიმპიადის დაწყებამდე 3-4 კვირით ადრე, და უფრო ადრეც, მათ განახორციელეს ქმედებები.
რადიო თავისუფლება: საზღვრის “გადმოტანა”?
გოგი თუშმალიშვილი: საზღვრის “გადმოტანა”, მფრინავი-მეჩირაღდნის აფიშირება იმის მაჩვენებელი იყო, რომ რუსეთი დემონსტრაციულად უარყოფს საქართველოს სუვერენიტეტის არსებობის ფაქტსაც კი.
რადიო თავისუფლება: არის მოსაზრება, რომ რუსეთი განგებ აღიზიანებდა ამით ქართულ მხარეს, სურდა პროვოკაციაზე წამოგებულიყო, მაგრამ ქართული მხარე არ წამოეგო პროვოკაციას.
გოგი თუშმალიშვილი: თუკი მათ რაღაც გეგმა აქვთ ქმედების, აპრილის თვეში რატომ არ გააკეთეს, მარტის თვეში, როდესაც ოლიმპიადა დასრულდება?! ამით, ჩემი აზრით, ქმნიან უპრობლემობის განწყობას.
რადიო თავისუფლება: ქართულ-რუსულ ურთიერთობაში?
გოგი თუშმალიშვილი: ასეა, ქართულ-რუსულ ურთიერთობაში. თითქოს ამბობენ: “ჩვენ არ გვაქვს არავითარი პრობლემა ამ ხალხთან, ამ ქვეყანასთან. ვეპატიჟებით საცეკვაოდ, ჩამოდიან და კრემლშიც იცეკვეს; გავუყიდეთ ღვინო და ბორჯომი, დავპატიჟეთ ოლიმპიადაზე და მოდიან, ჩვეულებრივად, ყოველგვარი პროტესტის გარეშე. ეს არის გზავნილი დასავლეთისთვის: “თქვენ რატომ ერევით და რატომ ნერვიულობთ?”
რადიო თავისუფლება: მაგრამ მედიაში გავრცელებულია მოსაზრება, რომ დასავლეთმაც დაუჭირა მხარი ქართული მხარის ამ ქმედებას.
გოგი თუშმალიშვილი: რომელ ქმედებას? რომ ჩვენ მივდივართ და არ გამოვხატეთ პროტესტი? ეს საკითხი საერთაშორისო ურთიერთობების კონტექსტში უნდა განვიხილოთ. ნამდვილად ვერ იტყოდნენ, წადით, გამოხატეთ პროტესტი და ბუნტი მოაწყეთ სოჭში...
რადიო თავისუფლება: თუმცა ასეთი მოლოდინებიც იყო, რომ თავად სპორტსმენებს, საქართველოს დელეგაციის წევრებს, ჩაეტარებინათ აქციის მსგავსი რამ სოჭში.
გოგი თუშმალიშვილი: ამის მსგავსი პრეცედენტი იყო 1968 წელს, მეხიკოს ოლიმპიადაზე. პროტესტი აქ გამოხატა არა ქვეყანამ, არა დელეგაციამ, არამედ ცალკეულმა სპორტსმენებმა გამოხატეს. ამერიკელმა მორბენლებმა, რომლებიც პოდიუმზე ავიდნენ გამარჯვებულები, შავი ხელთათმანი ჩაიცვეს და მუშტი აღმართეს პროტესტის ნიშნად. ხოლო ჩეხმა ტანმოვარჯიშემ, ვერა ჩასლავსკამ, უდიდესმა სპორტსმენმა, მრავალგზის მსოფლიო ჩემპიონმა და ოლიმპიურმა ჩემპიონმა, რომელსაც ჩეხოსლოვაკიის ხელისუფლებამ კინაღამ აუკრძალა ოლიმპიადაზე წასვლა (მან ხელი მოაწერა საპროტესტო წერილს “2 000 სიტყვა”, რომელშიც ჩეხოსლოვაკიის კომპარტიას კრემლის მარიონეტობაში ედება ბრალი), თავი დახარა პოდიუმზე საბჭოთა კავშირის ჰიმნის შესრულების დროს. ესეც პროტესტი იყო, რომელმაც ჩასლავსკა მყისიერად აქცია ჩეხი ხალხის გმირად.
რადიო თავისუფლება: ამის შანსი, სამწუხაროდ, ჩვენს ოლიმპიელებს თითქმის არა აქვთ - პოდიუმზე ასვლის და მედლის მოპოვების შანსი.
გოგი თუშმალიშვილი: ამაშია საქმე. პროპაგანდის ეს მეორე მხარე, როცა შეგიძლია გამოიყენო შენს სასარგებლოდ გამარჯვება, ანუ მოიგო და გამარჯვებულმა გამოხატო პროტესტი... ამის შანსი ჩვენ არ გვაქვს.
რადიო თავისუფლება: მაშ, რას მოგვცემს ეს ოლიმპიადა? რაღაც სასარგებლოს მოგვცემს?
გოგი თუშმალიშვილი: მე არ მაქვს იმის შეგრძნება, რომ რაიმე პოზიტიური მოიტანოს.
რადიო თავისუფლება: და არც უარყოფითი?
გოგი თუშმალიშვილი: უარყოფითი ის, რომ ინერტულად მივყვებით იმ გზას, რომელიც დასახა კრემლმა საქართველო-რუსეთის ურთიერთობაში. მე ასე ვუყურებ ამ საკითხს.
გოგი თუშმალიშვილი: თავიდანვე მიმაჩნდა, რომ „უპრობლემობის“ შექმნა ჩვენთვის არ იქნებოდა პოლიტიკურად მომგებიანი. მე ვფიქრობდი, ყველაზე კარგი იქნებოდა, თუკი ჩვენი ოლიმპიური კომიტეტი მიმართავდა საერთაშორისო ოლიმპიურ კომიტეტს წერილობითი ფორმით და მოითხოვდა ჩვენი სპორტსმენების ოლიმპიური დროშით გამოსვლის ნებართვას.
რადიო თავისუფლება: ამ საკითხს საერთაშორისო ოლიმპიური კომიტეტი წყვეტს? ამის გაკეთება საერთაშორისო ოლიმპიური კომიტეტის ნებართვის გარეშეც შეიძლებოდა, ალბათ.
გოგი თუშმალიშვილი: რაღაც ფორმით ნებართვა მაინც უნდა აიღო, ალბათ. ყოველ შემთხვევაში, შეატყობინო, რომ ამას აპირებ. ვინაიდან გვაქვს გამოცდილება, რომ მოსკოვის ოლიმპიადაზე, 1980 წელს, დასავლეთის ქვეყნები სწორედ ოლიმპიური დროშის ქვეშ გამოვიდნენ და არა ეროვნული დროშის ქვეშ და ეს იყო პროტესტის ფორმა იმ პოლიტიკისადმი, რომელსაც კრემლი განახორციელებდა მაშინ. დღეს მე მიმაჩნია, რომ ჩვენთვის, საქართველოსთვის, ბევრი არაფერი შეცვლილა...
რადიო თავისუფლება: რუსეთის მიმართ დამოკიდებულებაში?
გოგი თუშმალიშვილი: კი. რუსეთის დამოკიდებულება ჩემთვის არის ცალსახად იგნორირება საქართველოს სუვერენიტეტის - ფორმალურადაც კი არ იცავენ რაღაც ქცევის წესებს. თუნდაც ის ფაქტი, რომ ოლიმპიადის დაწყებამდე 3-4 კვირით ადრე, და უფრო ადრეც, მათ განახორციელეს ქმედებები.
რადიო თავისუფლება: საზღვრის “გადმოტანა”?
გოგი თუშმალიშვილი: საზღვრის “გადმოტანა”, მფრინავი-მეჩირაღდნის აფიშირება იმის მაჩვენებელი იყო, რომ რუსეთი დემონსტრაციულად უარყოფს საქართველოს სუვერენიტეტის არსებობის ფაქტსაც კი.
რადიო თავისუფლება: არის მოსაზრება, რომ რუსეთი განგებ აღიზიანებდა ამით ქართულ მხარეს, სურდა პროვოკაციაზე წამოგებულიყო, მაგრამ ქართული მხარე არ წამოეგო პროვოკაციას.
გოგი თუშმალიშვილი: თუკი მათ რაღაც გეგმა აქვთ ქმედების, აპრილის თვეში რატომ არ გააკეთეს, მარტის თვეში, როდესაც ოლიმპიადა დასრულდება?! ამით, ჩემი აზრით, ქმნიან უპრობლემობის განწყობას.
რადიო თავისუფლება: ქართულ-რუსულ ურთიერთობაში?
გოგი თუშმალიშვილი: ასეა, ქართულ-რუსულ ურთიერთობაში. თითქოს ამბობენ: “ჩვენ არ გვაქვს არავითარი პრობლემა ამ ხალხთან, ამ ქვეყანასთან. ვეპატიჟებით საცეკვაოდ, ჩამოდიან და კრემლშიც იცეკვეს; გავუყიდეთ ღვინო და ბორჯომი, დავპატიჟეთ ოლიმპიადაზე და მოდიან, ჩვეულებრივად, ყოველგვარი პროტესტის გარეშე. ეს არის გზავნილი დასავლეთისთვის: “თქვენ რატომ ერევით და რატომ ნერვიულობთ?”
რადიო თავისუფლება: მაგრამ მედიაში გავრცელებულია მოსაზრება, რომ დასავლეთმაც დაუჭირა მხარი ქართული მხარის ამ ქმედებას.
გოგი თუშმალიშვილი: რომელ ქმედებას? რომ ჩვენ მივდივართ და არ გამოვხატეთ პროტესტი? ეს საკითხი საერთაშორისო ურთიერთობების კონტექსტში უნდა განვიხილოთ. ნამდვილად ვერ იტყოდნენ, წადით, გამოხატეთ პროტესტი და ბუნტი მოაწყეთ სოჭში...
რადიო თავისუფლება: თუმცა ასეთი მოლოდინებიც იყო, რომ თავად სპორტსმენებს, საქართველოს დელეგაციის წევრებს, ჩაეტარებინათ აქციის მსგავსი რამ სოჭში.
გოგი თუშმალიშვილი: ამის მსგავსი პრეცედენტი იყო 1968 წელს, მეხიკოს ოლიმპიადაზე. პროტესტი აქ გამოხატა არა ქვეყანამ, არა დელეგაციამ, არამედ ცალკეულმა სპორტსმენებმა გამოხატეს. ამერიკელმა მორბენლებმა, რომლებიც პოდიუმზე ავიდნენ გამარჯვებულები, შავი ხელთათმანი ჩაიცვეს და მუშტი აღმართეს პროტესტის ნიშნად. ხოლო ჩეხმა ტანმოვარჯიშემ, ვერა ჩასლავსკამ, უდიდესმა სპორტსმენმა, მრავალგზის მსოფლიო ჩემპიონმა და ოლიმპიურმა ჩემპიონმა, რომელსაც ჩეხოსლოვაკიის ხელისუფლებამ კინაღამ აუკრძალა ოლიმპიადაზე წასვლა (მან ხელი მოაწერა საპროტესტო წერილს “2 000 სიტყვა”, რომელშიც ჩეხოსლოვაკიის კომპარტიას კრემლის მარიონეტობაში ედება ბრალი), თავი დახარა პოდიუმზე საბჭოთა კავშირის ჰიმნის შესრულების დროს. ესეც პროტესტი იყო, რომელმაც ჩასლავსკა მყისიერად აქცია ჩეხი ხალხის გმირად.
რადიო თავისუფლება: ამის შანსი, სამწუხაროდ, ჩვენს ოლიმპიელებს თითქმის არა აქვთ - პოდიუმზე ასვლის და მედლის მოპოვების შანსი.
გოგი თუშმალიშვილი: ამაშია საქმე. პროპაგანდის ეს მეორე მხარე, როცა შეგიძლია გამოიყენო შენს სასარგებლოდ გამარჯვება, ანუ მოიგო და გამარჯვებულმა გამოხატო პროტესტი... ამის შანსი ჩვენ არ გვაქვს.
რადიო თავისუფლება: მაშ, რას მოგვცემს ეს ოლიმპიადა? რაღაც სასარგებლოს მოგვცემს?
გოგი თუშმალიშვილი: მე არ მაქვს იმის შეგრძნება, რომ რაიმე პოზიტიური მოიტანოს.
რადიო თავისუფლება: და არც უარყოფითი?
გოგი თუშმალიშვილი: უარყოფითი ის, რომ ინერტულად მივყვებით იმ გზას, რომელიც დასახა კრემლმა საქართველო-რუსეთის ურთიერთობაში. მე ასე ვუყურებ ამ საკითხს.
