მას შემდეგ ომის „ომად” მოხსენიება რუსეთში აიკრძალა, ანტისაომარი მუხტი კი ნელ-ნელა ჩაცხრა. ბოლო გამოკითხვებით რუსეთის მოსახლეობის ⅔-ზე მეტი სტაბილურად უჭერს მხარს „სპეცოპერაციის” გაგრძელებას. მაგრამ გრიგორი იუდინისთვის ეს შედეგები რუსების ნამდვილ დამოკიდებულებას არ ასახავს, დანარჩენების დუმილი კი თანხმობის ნიშანი არაა. როგორ და რატომ? ამის შესახებ მან რადიო თავისუფლებას უამბო.
რადიო თავისუფლება: ომის პირველ დღეებში რუსეთში ვხედავდით ათასობით დემონსტრანტს. რა დაემართა საპროტესტო ტალღას?
გრიგორი იუდინი: ტალღა ორგანიზებულ პოლიტიკურ ქმედებაში რომ გადაიზარდოს, უნდა არსებობდეს წარმატების თეორია - აი, ყველანი გავალთ ქუჩაში და რაღაც მოხდება. ეს რუსეთში არ არის.
საპროტესტო პოტენციალი დიდია, ეს 2021 წელს ომამდე, ნავალნის დაბრუნების შემდეგაც ვნახეთ. დღეს კი გაიზარდა, ბევრი ადამიანისთვის ეს ეგზისტენციალური სიტუაციაა, მათ ცხოვრება ენგრევათ. ისინი პროტესტისთვის მზად არიან, მაგრამ ჯერ არ არის თეორია, რომელიც აჩვენებს, რაში გადაიზრდება ეს პროტესტი. ამისთვის, სისტემაში ბზარი უნდა გაჩნდეს, ცხადი უნდა იყოს, რომ თუ მიაწვები, ის შეიძლება დაიშალოს. ახლა ამას ვერ ვხედავთ. ჩამოყალიბდა დიდი ჯგუფი, რომელიც უკმაყოფილოა, მაგრამ მას უბრალოდ არ გააჩნია ინსტრუმენტები.
ესაა პროპაგანდის მთავარი მესიჯი - არაფრის არ უნდა დაიჯერო. რამის თუ გჯერა, სულელი ხარ, იმიტომ რომ სამყარო ერთმანეთის გადაგდებაზეა აწყობილი.
რადიო თავისუფლება: ხშირად ამბობთ, რომ რუსებს არ სჯერათ ომის შესახებ პროპაგანდის და არც ომს უჭერენ მხარს, სოციოლოგიური გამოკითხვები კი არ ასახავს მოსახლეობის განწყობას. რატომ ფიქრობთ მასე?
გრიგორი იუდინი: მთლიანობაში რუსებს საერთოდ არაფრის არ სჯერათ. სწორედ ესაა პროპაგანდის მთავარი მესიჯი - არაფრის არ უნდა დაიჯერო. რამის თუ გჯერა, სულელი ხარ, იმიტომ რომ სამყარო ერთმანეთის გადაგდებაზეა აწყობილი. ერთადერთი, რისიც უნდა გჯეროდეს, ფულია, რომელიც შენს ჯიბეში დევს. პროპაგანდა ამბობს, რა თქმა უნდა, ჩვენც ვიტყუებით, მაგრამ ისე ვიტყუებით, რომ შენთვის ცხოვრება კომფორტული იყოსო.
რაც შეეხება კითხვის მეორე ნაწილს, გააჩნია, მხარდაჭერას როგორ ვზომავთ. რუსეთი ძალიან დეპოლიტიზებულია და ხალხი ცდილობს, თავი შორს დაიჭიროს პოლიტიკისგან. ამიტომ, საშუალო რუსი უბრალოდ იცავს თავის ყოველდღიურ ცხოვრებას, ცვლილებებზე ფიქრის გარეშე. მიდიხართ და ეკითხებით, პუტინის სპეცოპერაციას მხარს უჭერ თუ გინდა ციხეში 15 წელიწადი გაატაროო. რას იზამს?
მიდიხართ და ეკითხებით, პუტინის სპეცოპერაციას მხარს უჭერ, თუ გინდა ციხეში 15 წელიწადი გაატაროო. რას იზამს?
უბრალოდ გაგექცევათ. მისთვის მთავარია, შეეშვათ. თანაც გამოკითხვებში მონაწილეობას ძალიან ცოტა თანხმდება, საშუალოდ 7-20 პროცენტი.
რადიო თავისუფლება: და ვინც ამბობს, მხარს ვუჭერო, ის რატომ ამბობს?
გრიგორი იუდინი: ვინც ამ თამაშს თანხმდება, კარგად იცის მისი წესები: შენ გიყვებიან ბელადის გადაწყვეტილებაზე და მას უნდა დაეთანხმო. შენ თანხმობა მოგეთხოვება და არა შენი აზრის დაფიქსირება. შეგიძლია, ბელადის პოზიცია არ გაიზიარო, მაგრამ ეს უკვე გამოწვევაა. უმრავლესობას კი პუტინის გამოწვევის იდეა სისულელედ ეჩვენება. მოკლედ, ეს მხარდაჭერა ძალიან ინდიფერენტულია. რაც უნდა, ის ქნას. ხვალ იტყვის, ომი მორჩაო, მაგასაც მხარს დაუჭერენ. მოლდოვას ან საქართველოს დაიპყრობს? მხარს დაუჭერენ. იტყვის, სამხრეთი ოსეთი დავუბრუნოთო? მხარს დაუჭერენ. მერე იტყვის, შემოვიერთოთო? მაგასაც.
რადიო თავისუფლება: მაშინ რას ემსახურება ეს გამოკითხვები? საექსპორტო პროპაგანდაა, რომ მსოფლიომაც ხელი ჩაიქნიოს რუსეთში ცვლილებებზე?
გრიგორი იუდინი: ეს პოლიტიკური ტექნოლოგია გათვლილია როგორც გარე, ისე შიდა აუდიტორიაზე. იგი მასებს უქმნის განცდას, რომ ბელადი ეყრდნობა ხალხს. რუსეთში ატომიზებული საზოგადოებაა, სადაც ადამიანები არ ელაპარაკებიან ერთმანეთს. დიდი ალბათობით, იმას, თუ რას ფიქრობს მეზობელი, ტელევიზორიდან გაიგებთ. ტელევიზორში კი გეუბნებიან, რუსები [ომს] მხარს უჭერენო. ეს ჯოხია, რომელსაც ბელადი ელიტებს უქნევს და ეუბნება, ხალხი ჩემკენაა, თქვენ ვინ მიგდიხართო. იგივე ეხება ბიუროკრატიას, რომელიც დაშინებულია და თავად მასებსაც, რომელსაც მასებითვე აშინებს.
მაგრამ ეს მუშაობს ქვეყნის გარეთაც, რუსებს და მის მთავრობას ერთმანეთში თქვეფს. ეს კი ცხადია პუტინს ეხმარება - ომში ყველა რუსია დამნაშავე, მათაც უნდა დავუპირისპირდეთ. და მაშინ, ბუნებრივია, მათ ერთადერთ იმედად ისევ პუტინი რჩება.
დღეს ყველაზე დიდი სისულელეა, რუს ხალხს უთხრა, თვალები გაახილეთ, ნახეთ ბუჩაში რა მოხდაო. ყველამ ისედაც ყველაფერი იცის.
რადიო თავისუფლება: არაერთხელ თქვით, მოსახლეობის დიდი ნაწილი ინერტულიაო. აქვს დასავლეთს რაიმე ინსტრუმენტები მათზე ზეგავლენისთვის და სად გადის მათთვის წითელი ხაზები, რომელთა გადაკვეთის შემდეგაც საკუთარ პოლიტიკურ პასუხისმგებლობას იგრძნობენ?
გრიგორი იუდინი: მათზე ზეგავლენას ახდენს ის, რაც ცვლის მათ ყოველდღიურობას. მასში იმალებიან, როგორც ლოკოკინა თავის სახლში. აი, მანდ თუ სერიოზულად დაირღვევა რამე, მაშინ კითხვები გაუჩნდებათ. თან არა იმდენად ეკონომიკური კეთილდღეობის ვარდნას ვგულისხმობ, (ამას ადამიანები ერგებიან ხოლმე), არამედ ომში დამარცხებას. ეს ადამიანებს დააფიქრებს. იტყვიან, აკი მსოფლიოში ყველაზე მაგარი ჯარი გვყავდაო?
კიდევ შეიძლება დააფიქროთ ალტერნატივების გაჩენამ. საქმე ისაა, რომ დღეს რუსეთში ალტერნატივები არ არსებობს. კაი, ვთქვათ, რამე არ მოგწონს, რა უნდა ქნა? დღეს ვერც კი წარმოიდგენ, რომ რამე შეიძლება შეიცვალოს.
უკაცრავად, მაგრამ დღეს ყველაზე დიდი სისულელეა, რუს ხალხს უთხრა, თვალები გაახილეთ, ნახეთ, ბუჩაში რა მოხდაო. ყველამ ისედაც ყველაფერი იცის. მსგავსი მოწოდებების შემდეგ, ადამიანები კიდევ უფრო იკეტებიან საკუთარ უარყოფაში. პირიქით - მათთან გადაკვეთის წერტილები უნდა ეძებონ.
რადიო თავისუფლება: მაგალითად?
გრიგორი იუდინი: მაგალითად, გაითვალისწინონ რუსეთის გარკვეული ინტერესები. ამის გარშემო საუბრის დაწყება შეიძლება. ცხადია, არ ვგულისხმობ პუტინის გიჟურ პრეტენზიებს უკრაინის სუვერენიტეტზე. მაგრამ დაბალანსებული პოზიცია, რომელიც რუსებს აგრძნობინებდათ, რომ მათი აღშფოთების ესმით…
თუ ცდილობთ ელაპარაკოთ მას, ვინც არ მოგწონთ, ეცადეთ, თავი ოდნავ მაინც დააყენოთ მის ადგილას.
რადიო თავისუფლება: და მაინც, რას გულისხმობთ? ვთქვათ, უსაფრთხოების გარანტიებს ნატოსგან?
გრიგორი იუდინი: თუნდაც. რამე მსგავსი იმუშავებდა იმათთან, ვისთვისაც ეს საკითხი მტკივნეულია. ვისთვისაც ნატო სხვა პლანეტაა, მათთან გასაგებ ენაზე უნდა ელაპარაკონ - ეკონომიკური თანამშრომლობის ენაზე. ეს ნებისმიერი კომუნიკაციის ანა-ბანაა. თუ ცდილობთ ელაპარაკოთ მას, ვინც არ მოგწონთ, ეცადეთ, თავი ოდნავ მაინც დააყენოთ მის ადგილას - რა ანაღვლებს, როგორ იგრძნობს თავს უფრო მშვიდად, როგორ ექნება იმის განცდა, რომ საკუთარ ბედ-იღბალზე ზეგავლენას მოახდენს.
ნებისმიერი კომუნიკაცია უნდა დაიწყოს იმის მცდელობით, რომ გავიგოთ ის უსიამოვნო მდგომარეობა, რომელშიც არიან.
რადიო თავისუფლება: ერთ-ერთი ინტერვიუში თქვით, რომ არ გაგიკვირდათ ბუჩის ჟლეტის. რატომ?
გრიგორი იუდინი: ომის დაანონსებისას პუტინმა ახსენა რამდენიმე დეტალი. ყველაზე შემაშფოთებელი, ჩემი აზრით, ე.წ. დენაციფიკაციაა. იგი გულისხმობს მთელი უკრაინის დაყოფას ორ ელემენტად - სუფთად და ბინძურად. ბინძური ყველაფერი უკრაინული, ანუ ნაცისტურია. შესაბამისად, ანტიადამიანურიც. უკრაინა უნდა გაიწმინდოს ამ ელემენტებისგან.
აი, წარმოიდგინეთ, რომ რუსი ჯარისკაცი ხართ. დაიკავეთ უკრაინული ქალაქი. რას იზამთ იქ? საერთოდ არ გაქვთ წარმოდგენა, იქ რას აკეთებთ. აი, გთავაზობენ გარკვეულ ოპერაციულ სქემას - უნდა გააცალკეოთ სუფთა და ბინძური. ყველაფერი ბინძური უკავშირდება უკრაინულ იდენტობას. ეს, ფაქტობრივად, იყო მოწოდება გენოციდისკენ. და ჩვენ ვნახეთ გენოციდის ელემენტები.
პასუხი უნდა აგონ მათ, ვინც პუტინთან 15 წელი ვაჭრობდა, მილიარდებს უხდიდა გაზის კონტრაქტებში… ის, რასაც ამდენი ხანია ეყრდნობა, ელემენტარული სიხარბეა.
რადიო თავისუფლება: თქვენს ტექსტებში, დასავლეთის პასუხისმგებლობასაც ახსენებთ ხოლმე. დღეს როგორ შეუძლია დასავლეთს პუტინის შეჩერება?
გრიგორი იუდინი: მთავარი ამოცანაა, გადაუკეტონ პუტინს ის რესურსები, რომელსაც ეყრდნობა. ამას, პირველ რიგში, სჭირდება ვითარების სწორი შეფასება - საფრთხე ემუქრება არა მხოლოდ რუსეთის მეზობლებს, არამედ დასავლეთ ევროპის ქვეყნებსაც. ასევე, კრიტიკულად უნდა შეფასდეს ის მოდელი, რომელმაც მისცა პუტინს ამდენი რესურსის შეგროვების შესაძლებლობა. დასავლეთის ეკონომიკური ელიტები თანამშრომლობდნენ პუტინის ეკონომიკურ ელიტებთან. დღეს ეს უფრო რთული გახდა, მაგრამ ევროპელების ნაწილს კვლავ სურს რუსეთთან თანამშრომლობა.
კარგი იქნება, თუ პუტინის ოლიგარქები ვეღარ მიიღებენ მილიარდებს გაზის და ნავთობის გაყიდვისგან. მაგრამ ამას სჭირდება ვითარების გადაფასება.
რადიო თავისუფლება: და რუსეთში გრძნობენ საკუთარ პასუხისმგებლობას?
გრიგორი იუდინი: ბოლო დროს უამრავი ჩემთვის უცნობი ადამიანი მწერს და მიყვება, როგორ მძიმედ გრძნობენ თავს. ყველაზე ცუდი კი ისაა, რომ არ იციან, რა ქნან. მწერენ, ნებისმიერ მსხვერპლზე ვართ თანახმა, ოღონდ ეს ომი შევაჩეროთო. ეძებენ ვინმეს, ვინც ეტყვით, რისი გაკეთება შეუძლიათ. უბრალოდ მინდა, რომ ადამიანებს, მათ შორის საქართველოში, ესმოდეთ, რომ რუსეთი ძალიან დიდი ქვეყანაა და იქ მილიონობით ადამიანია, რომელიც განიცდის იმ ყველაფერს, რაც ხდება. თუკი ექნებათ იმის შესაძლებლობა, ეს პოლიტიკურ მოქმედებაში გარდაქმნან, ამას აუცილებლად გააკეთებენ.
