"გოლგოთის გზა"("ჯვრის გზა", "Kreuzweg" გერმანია, 2014. რეჟისორი დიტრიხ ბრუგემანი)
"ჩვენი რელიგია არის კინო. კინოდარბაზი - ჩვენი ტაძარი. მართებულად მოიქცნენ ჩვენი ფილმი კვირას დილით რომ უჩვენეს. შეიძლება ითქვას, რომ თქვენ წირვაზე მოხვედით... მაგრამ როდესაც იდეოლოგია იკავებს მთავარ ადგილს ცხოვრებაში, როცა ყველაფერს განსაზღვრავს, ეს უკვე ტრაგედიაა", - აღნიშნა დიტრიხ ბრუგემანმა "გოლგოთის გზის" პრემიერის შემდეგ 1994 წლის ბერლინის საერთაშორისო კინოფესტივალზე, სადაც სურათი დაჯილდოვდა პრიზით საუკეთესო სცენარისათვის.
"შავი იუმორია", არა? ვინა თქვა, რომ გერმანელ კინორეჟისორებს იუმორის გრძნობა არა აქვთ?. ფილმიც ასეთია - სახარების სიუჟეტი აბსოლუტური სიზუსტით მეორდება მთავარი გმირის, 14 წლის მარიას, ცხოვრებაში. ისეთი სიზუსტით, რომ ამგვარი დამთხვევა ღიმილს იწვევს მაყურებელში, რაღაცნაირად, "მწარედ" გვაცინებს.
მარიას მშობლებმა ასწავლეს, რომ ღმერთის ერთგული უნდა იყოს, უარი უნდა თქვას ამქვეყნიურ სიამოვნებებზე, თუკი უნდა, რომ, მაგალითად, მისი აუტისტი ძმა "გამოჯანმრთელდეს" და, რაც მთავარია, თუკი უნდა, რომ... წმინდანად იქცეს. მარია გადის გოლგოთისკენ მიმავალ გზას, რომელიც 14 ეტაპისგან შედგება. გერმანიის სკოლის მოსწავლე გადის მაცხოვრის გზას!
პრემიერაზე, ბერლინში, გერმანელებს ეცინებოდათ ფანატიზმის თემაზე გადაღებულ ეროვნულ სატირაზე, ამ უკომპრომისო სარკაზმზე, მაგრამ ქართველებისთვის , შესაძლებელია, რუსებისთვის) 14 წლის მოზარდის ტანჯვაში სასაცილო არაფერია. ისეთი შთაბეჭდილება დაგვრჩა, რომ ბრუგემანმა ფილმი თანამედროვე საქართველოზე გადაიღო. პირველ რიგში კი, ჩვენი განათლების სისტემა ამხილა.
სტუდენტებს ხშირად ვეკითხები სკოლაში გატარებულ წლებზე და ეს აზრი სულ უფრო მეტად მიმტკიცდება: არაფერი ეშველა ამ სივრცეს, თავისებურ საკანს, სადაც ბავშვებს თავისუფლებას აზიზღებენ. როდესაც სკოლას ოჯახი ემატება, ზუსტად ისე, როგორც ბრუგემანის ფილმში, ბავშვებზე ძალადობა ორმაგად სასტიკი ხდება.
ასეთი სკოლა და ასეთი ოჯახი გერმანელისთვის ეგზოტიკაა. ამიტომაცაა, რომ გერმანელი მაყურებლის ნაწილი "გოლგოთის გზაში" უფრო მეტად ცივმა და ხანდახან სასტიკმა იუმორმა მოხიბლა, ნაწილმა კი ასე შეაფასა ფილმი: "კარგია, რომ რეჟისორი ბედავს და გველაპარაკება ქრისტიანული ეკლესიის ფანატიზმზე. თორემ გამოდის, რომ არსებობს მხოლოდ ისლამური ფანატიზმი". გამოჩნდნენ გაბრაზებულებიც, იუმორის და, მით უმეტეს, "შავი იუმორის" პრობლემა რომ აქვთ - მათ გააპროტესტეს სურათის მამხილებელი პათოსი და ავტორის ანტიკლერიკალური პოზიცია: "ასეთი სკოლები გერმანიაში არა გვაქვს. ძალიან ხელოვნური და ყალბია ის, რაც ეკრანზე ხდება".
საერთოდ, ბერლინის ფესტივალზე უფრო მეტად სურათის მხატვრულ გადაწყვეტას მიაქციეს ყურადღება - რამდენიმე კადრად დაყოფილ ფილმს, რომელშიც კადრის ხანგრძლივობა ემთხვევა ერთი დუბლის ხანგრძლივობას, კამერა კი, ერთი-ორი გამონაკლისის გარდა, აბსოლუტურად უმოძრაოა. მაყურებელს ისღა რჩება "დაათვალიეროს" ეს დროში გაწელილი კადრები და თავად გადაწყვიტოს, რა არის მნიშვნელოვანი და რა ნაკლებად საყურადღებო. მაგრამ ფინალში ყველაფერი შეიცვლება - უკანასკნელი მიზანსცენა გამოიხატება მაღლა მოძრავი ამწე-კამერით, თითქოს იმის სათქმელად, რომ მარიას "მოწამეობრივ გზას" მთლად ღმერთი შესცქერის.
ფილმის ეს ორიგინალური ენა უნაკლო არაა. "გოლგოთის გზის" ცივი სილამაზე, პირველ რიგში, ავსტრიელი რეჟისორის, მიხაელ ჰანეკეს, ესთეტიკას გაგახსენებთ. თუმცა ჰანეკეს ჩრდილი უფრო "აბნელებს" სურათს, ვიდრე ამდიდრებს და აღრმავებს. დრო და დრო ფილმის სტრუქტურა მაინც ტოვებს ხელოვნურობის შთაბეჭდილებას, რასაც "მეორე პლანის" პერსონაჟების - განსაკუთრებით, დედის სახის - სქემატურობა აძლიერებს.
და მაინც, რატომ აირჩია რეჟისორმა ეს უცნაური ენა? მხოლოდ ორიგინალურობისთვის, თუ მაყურებელზე ზემოქმედების გასაძლიერებლად? მიაქციეთ ყურადღება, ფილმის მსვლელობის დროს როგორ შეიცვლება თქვენი პოზიცია, თქვენი ადგილი, თქვენი დამოკიდებულება ეკრანული გამოსახულების მიმართ. სურათის ავტორებს ჯერ შევყავართ კადრის სივრცეში და შემდეგ აძლიერებენ პირობითობას და ხაზს უსვამენ გამოყენებული სტილის ხელოვნურობას, რითიც თავისებურად გვეხმარებიან შევინარჩუნოთ დისტანცია ამ სასტიკი ( ვიღაცისთვის სასაცილო) სურათების მიმართ, გვეხმარებიან არ ავყვეთ ემოციებს. თუმცა დისტანცია არავითარ შემთხვევაში არ ნიშნავს გულგრილობას. პირიქით, სწორედ მაშინ, როცა ეკრანული გამოსახულება სრულიად გაემიჯნება "თქვენს სივრცეს", აუცილებლად გაგიჩნდებათ სურვილი მიუახლოვდეთ ფილმის სახეებს ("შეხვიდეთ ეკრანში") და როგორმე გადაარჩინოთ 14 წლის ბავშვი, რომელიც მხოლოდ და მხოლოდ იწყებს ახალ და საინტერესო ცხოვრებას; ბავშვი, რომელიც ცხოვრობს მუდმივ შიშში არ გახდეს რომელიმე ცდუნების მსხვერპლი. "ცდუნებასთან ბრძოლა" თავისებური აზარტი ხდება მარიასთვის, რომელიც თავის თავს ქრისტეს ჯარისკაცად წარმოიდგენს, ოღონდ ჯარისკაცად, რომელსაც ერთადერთი მტერი ჰყავს - საკუთარი თავი. ჩვენ ამას ვხედავთ. გვინდა დავეხმაროთ. გვინდა, რომ მარიას ვინმე მაინც დაეხმაროს ფილმში, რომელიმე გმირი... ძალიან გვინდა, რომ ავტორი დაეხმაროს, მაგრამ მარია მარტო რჩება.
მდგომარეობას ართულებს ის, რომ ბოროტებას დიტრიხ ბრუგემანის ფილმში კონკრეტული სახე არა აქვს. ავტორი არ ქმნის კარიკატურას ეკლესიის თემაზე, ამიტომ არსებითად ბავშვის მკვლელობის რიტუალში მხოლოდ და მხოლოდ ეკლესიას თუ სკოლას ვერც დავადანაშაულებთ (თავადაც ამბობს რეჟისორი, რომ მას არ გადაუღია ანტირელიგიური სურათი). მარიაზე აქ არავინ ძალადობს, ახალგაზრდა მღვდელი არც პედოფილია და არც სადისტი. უფრო მეტიც, ის ფსიქოლოგიურ ზეწოლასაც კი არ მიმართავს მარიაზე. ასეთი უსახო ბოროტება კი განსაკუთრებით საშიში და დამანგრეველია.
ფუნდამენტალიზმი ყოველთვის, ყველა ეპოქაში განაპირობებდა ქაოსს და ნგრევას. იესო ქრისტეს ფანატიკოსების მხილებაზე არასდროს უთქვამს უარი. იქნებ ამიტომაც გახდა სწორედ ფანატიკოსების პირველი მსხვერპლი. 2014 წელს, იმ დროს, როცა "გოლგოთის გზის" პრემიერა შედგა ბერლინის კინოფესტივალზე, ჩვენ ჯერ არაფერი ვიცოდით კოვიდის შესახებ. ამიტომ ამ შესანიშნავ სურათში ის დავინახეთ, რაც გვაღელვებდა - სკოლა და ოჯახი, რომელიც არაა ორიენტირებული ადამიანის თავისუფლებაზე. მაგრამ დღეს, პანდემიის ეპოქაში, "გოლგოთის გზის" ეს უსახო ბოროტება სულ სხვა ასოციაციებს ქმნის - იმ ფანატიკოსებს გვაგონებს, რომლებიც არა მარტო მეცნიერებას და პროგრესს ებრძვიან, არამედ, შეიძლება ითქვას, მუშაობენ იმისთვის, რომ კოვიდით დაღუპულთა რიცხვი მუდმივად, ყოველდღიურად მატულობდეს. არა, არც ერთი მათგანი არაა მოკლებული ადამიანობას, არც ერთი მათგანი არაა მკვლელი და შეიძლება არც ბოროტი განზრახვა ამოძრავებს. უბრალოდ, ამ ბოროტებასაც არა აქვს სახე - იდეოლოგიად ქცეულ ბოდვას, რომელიც კოვიდზე უარესია. კოვიდს ვაქცინით გავუსწორდებით, უსახო ბოროტებისგან განკურნების საშუალება კი, არა მგონია, არსებობდეს.
