„საკუთარი კარიერის გადასარჩენად..." - პროფესორი ფრაილიხი ნეთანიაჰუს რისკებზე, ისრაელზე, აშშ-სა და რუსეთზე

“დასავლეთში ამბობენ, რომ სამხედრო კონფლიქტები მხარეებს შორის კიდევ უფრო ამწვავებს მტრობასა და სიძულვილს, შესაბამისად, კონფლიქტი გრძელდება განუსაზღვრელი დროით, ანუ ეს გარკვეულწილად მარცხისთვის განწირული სტრატეგიაა, მაგრამ თუ ამ ლოგიკას ბოლომდე მივყვებით, გამოდის, ომზე საერთოდ არ უნდა წახვიდე, შენი სახელმწიფოს ინტერესების დასაცავადაც კი, ანუ გამოდის, წინასწარვე წაგიგია, არა?” - კითხულობს ისრაელის უსაფრთხოების მრჩევლის ყოფილი მოადგილე, ჰარვარდის ბელფერის ცენტრის პროფესორი ჩაკ ფრაილიხი. ვაჟა თავბერიძე პროფესორ ფრაილიხს ისრაელ-ჰამასის ომის წლისთავსა და ირანის სარაკეტო შეტევაზე ისრაელის სავარაუდო პასუხზე ესაუბრა.

რადიო თავისუფლება: ამ დღეებში ერთი წელი შესრულდა ჰამასის ტერორისტული თავდასხმიდან - როგორ შეაჯამებდით ამ წელს, რამდენად მნიშვნელოვანი იყო ის ისრაელის აწმყოსა და მომავლისათვის?

პროფ. ჩაკ ფრაილიხი: ეჭვგარეშეა, რომ ეს იყო ყველაზე ბნელი დღე ისრაელის სახელმწიფოს ისტორიაში. ეს იყო ურთულესი წელი, მაგრამ წლის ბოლოს დავინახეთ ნიშნები, რაც ოპტიმიზმის საფუძველს გვაძლევს: ისრაელმა ბრძოლა სათავისოდ შემოაბრუნა. ჰამასი, როგორც სამხედრო ორგანიზაცია, დამარცხებულია - თუმცა, როგორც პოლიტიკური, ჯერ კიდევ სულდგმულობს. ჰეზბოლას მძიმე, უმძიმესი დარტყმა მიაყენა ისრაელმა. ისრაელის წინააღმდეგ ერთიანი ფრონტი, რომელსაც ირანი ლიდერობს, ასე სუსტი არასოდეს ყოფილა, დღეს ისინი მეტწილად თავის გადარჩენაზე ფიქრობენ. ირანში ელოდებიან, როგორი იქნება ისრაელის პასუხი მათ მიერ სარაკეტო თავდასხმაზე. ისინი დასუსტებულები არიან, მოწყვლადები, ისრაელისთვის კი ეს, რა თქმა უნდა, მოვლენათა პოზიტიურ განვითარებად უნდა შეფასდეს.

რადიო თავისუფლება: ამბობთ, რომ ჰამასი სამხედრო გადმოსახედიდან დამარცხებულად შეიძლება ჩაითვალოს - ნიშნავს თუ არა ეს, რომ ღაზაში ისრაელის სამხედრო ოპერაციები დასასრულს უახლოვდება? როგორია ღაზის მომავალი, ისრაელის გადმოსახედიდან?

პროფ. ჩაკ ფრაილიხი: სამხედრო კამპანიის ძირითადი ფაზა დასრულებულად შეიძლება ჩაითვალოს. პრობლემა ისაა, რომ ისრაელს არ განუცხადებია, როგორია მისი საბოლოო ხედვა, ამ კამპანიის საბოლოო მიზანი. ამის ფონზე კი წყლის ნაყვაა იწინასწარმეტყველო, როგორ და როდის დამთავრდება ეს ყველაფერი.

რადიო თავისუფლება: რამდენად შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ამ კამპანიის მერე, ღაზაში მშვიდობა დაისადგურებს? რამდენად შორსაა მომავალი, როდესაც ღაზის მცხოვრებლები ისრაელთან რაიმე ფორმით კოჰაბიტაციას დათანხმდებიან?

პროფ. ჩაკ ფრაილიხი: ბევრი მოგნდომებიათ - ამას ალბათ წლები გვაშორებს, თუ ათწლეულები არა. არაბულ-ებრაული კონფლიქტი, რომლის ნაწილიცაა კონფლიქტი ისრაელსა და პალესტინას შორის, 100 წელზე მეტია, გრძელდება, ეს კონფრონტაცია თაობიდან თაობას გადაეცემა. მთელი ცხოვრებაა, სამშვიდობო პროცესებს, მოლაპარაკებებს ვუჭერ მხარს, არც ახლა შემიცვლია პოზიცია, მაგრამ ისიცაა, რომ პალესტინელებმა მათთვის ხელსაყრელი პირობების შემცველ წინადადებებზე უკვე ბევრჯერ თქვეს უარი. ოცი წლის წინ უარი თქვეს შეთავაზებაზე, რომლის მიხედვითაც იმ ტერიტორიის თითქმის 100% პროცენტი ეძლეოდათ, რაც უნდოდათ. 96-97 პროცენტი. რამდენჯერმე თქვეს ამაზე უარი. არ მგონია, რომ პალესტინელების განწყობა დიდად შეცვლილიყო მას შემდეგ. ისიც არ ვიცით, რა დასკვნებს გააკეთებენ ამ ბოლო ომის დასრულების შემდეგ - რა დასკვნებამდე მიიყვანს მათ ნანგრევებად ქცეული ღაზა. მოლოდინია, რომ სხვანაირად შეხედავენ მოვლენებს, სხვა დასკვნებს გააკეთებენ, გადახედავენ რიგ შეხედულებებს, მიდგომებს. გადახედავენ ჰამასს და ზოგადად, არჩეულ სტრატეგიას. რამდენად გაამართლებს ეს მოლოდინი, ძნელი სათქმელია, ჯერ მსგავსს ვერაფერს ვხედავთ.

რადიო თავისუფლება: საკმაოდ მრავლისმეტყველი კვლევა გამოქვეყნდა ახლახან, რომლის მიხედვითაც, ჰამასის დღევანდელი მებრძოლების ნახევარზე მეტი იმ ოჯახებს წარმოადგენენ, რომელთა წევრებიც სწორედ ამ კონფლიქტს შეეწირნენ, საუბარია როგორც აქტიურ მებრძოლებზე, ასევე მშვიდობიან მოსახლეობაზე. რა დასკვნების გაკეთება შეიძლება აქედან?

პროფ. ჩაკ ფრაილიხი: დასავლეთში ყოველთვის ამბობენ, რომ სამხედრო კონფლიქტები მხარეებს შორის კიდევ უფრო ამწვავებს მტრობასა და სიძულვილს, შესაბამისად, კონფლიქტი გრძელდება განუსაზღვრელი დროით, ანუ ეს გარკვეულწილად მარცხისთვის განწირული სტრატეგიაა, მაგრამ თუ ამ ლოგიკას ბოლომდე მივყვებით, გამოდის, ომზე საერთოდ არ უნდა წახვიდე, შენი სახელმწიფოს ინტერესების დასაცავადაც კი, ანუ გამოდის, წინასწარვე წაგიგია, არა? არა მგონია, რომელიმე მხარეს ჰქონდეს იმედი, რომ მალე რამე ისეთი მოხდება, რის შემდეგადაც მხარეებს შორის შერიგება შესაძლებელი გახდება. ვნახოთ, ვინ შეცვლის [მაჰმუდ] აბასს. 89 წლისაა უკვე, კიდევ რამდენ ხანს ექნება ძალაუფლება? ვინ იქნება მისი მემკვიდრე? თუ ჰამასი, მაშინ ომი გაგრძელდება და გაგრძელდება, განუსაზღვრელი დროით. თუ, ღმერთმა ქნას, ვინმე უფრო რაციონალურად მოაზროვნე მოვიდა, რომელიც კონფლიქტის მოგვარებით იქნება დაინტერესებული, ეს, რა თქმა უნდა, ბევრად უკეთესი იქნება. ჩვენი მხრიდან, შევხედოთ როდის - და როგორ - დამთავრდება ბატონი ნეთანიაჰუს ერა. ჯერ, ფაქტია, არ დამთავრებულა. არც ის ვიცით, ვინ ჩაანაცვლებს, მაგრამ ვინც არ უნდა იყოს, ვფიქრობ, ეს იქნება ნაკლებად იდეოლოგიური და მეტად პრაგმატული მთავრობა, რომელიც უფრო ღია იქნება მოლაპარაკებებისათვის. მაგრამ კონფლიქტის საბოლოო დასასრული, ვფიქრობ - და ძალიან არ მსიამოვნებს ამის თქმა - რომ ეს კიდევ დიდხანს არ მოხდება.

რადიო თავისუფლება: სანამ ირანის მიერ განხორციელებულ სარაკეტო შეტევაზე ისრაელის სავარაუდო - და ალბათ შეიძლება ითქვას, მოსალოდნელ - პასუხზე გადავიდოდეთ, მოდით, ისრაელის საჰაერო თავდაცვაზე, Arrow სისტემის ეფექტურობაზე ვისაუბროთ. რამდენად კარგად გაართვეს მათ თავი დაკისრებულ ამოცანას იმ ღამით?

პროფ. ჩაკ ფრაილიხი: არ არსებობს იდეალური საჰაერო თავდაცვის სისტემა. და დიახ, რამდენიმე რაკეტამ ფარში გააღწია. მაგრამ ზიანი მინიმალური იყო. მთლად ისე შთამბეჭდავად არ უმოქმედია, როგორც აპრილში, მაგრამ ამჯერად ირანელებმა ორჯერ მეტი რაკეტა გამოუშვეს, 200-მდე. ასე რომ, მთლიანობაში, ვიტყოდი, რომ შედეგით უკმაყოფილონი არ უნდა ვიყოთ.

რადიო თავისუფლება: კარგი, პასუხზე გადავიდეთ - დეტალებზე ალბათ ვერ ვისაუბრებთ, მაგრამ ზოგადი ჩარჩოები რომ შემოვხაზოთ - რას ამოიღებს ისრაელი სამიზნეში, რა უფრო სავარაუდოა - სამხედრო სამიზნეები, ნავთობტერმინალები, ბირთვული სადგურები?..

პროფ. ჩაკ ფრაილიხი: ყველა, რაც ჩამოთვალეთ, პოტენციური სამიზნეა. რა თქმა უნდა, არ ვიცი, რას გააკეთებს ისრაელი, და რომც ვიცოდე, არ გეტყოდით, იმიტომ რომ ამ შემთხვევაში ძალიან მოკლე ინტერვიუ გამოგვივიდოდა… [იცინის] მაგრამ მაინც: არ მგონია, რომ მთავარი სამიზნე ნავთობტერმინალები იქნება, რადგან ეს გავლენას მოახდენდა ნავთობის ფასებზე მსოფლიო მასშტაბით, გავლენას მოახდენს საერთაშორისო საზოგადოების განწყობაზე, ეს კი ისრაელის ინტერესებში არ შედის, განსაკუთრებით ამერიკის საპრეზიდენტო არჩევნებამდე რამდენიმე კვირით ადრე. პრეზიდენტმა ბაიდენმა მკაფიოდ განაცხადა, რომ ის მხარს არ დაუჭერდა ირანის ბირთვული ინფრასტრუქტურის მიზანში ამოღებას, მაგრამ აქ შედარებით მეტია შანსი, ისრაელმა ამერიკას “არ დაუჯეროს” - თუმცა ამერიკის პოზიციას გაითვალისწინებენ და მას დიდი წონა ექნება. მიზანში შეიძლება ასევე თეირანის რეჟიმის მაღალჩინოსნების ამოღება - არ მგონია, ვინმეს სჯეროდეს, რომ ეს რეჟიმის შეცვლასთან მიგვიყვანს, რომ ამის შემდეგ ახალი, დიდი ირანული რევოლუცია დაიწყება, მაგრამ… ვინ იცის? შესაძლოა პროტესტების ახალი ტალღა გამოიწვიოს ირანში. და მერე რა მოხდება, ვინ იცის.

რადიო თავისუფლება: როგორი იქნებოდა ღირსეული პასუხი ისრაელის და ისრაელის მოქალაქეების გადმოსახედიდან? რა უნდა მოხდეს, რისი მოლოდინი აქვთ მთავრობისგან?

პროფ. ჩაკ ფრაილიხი: ძალიან კარგი კითხვაა, ეს მართლაც ძალიან მნიშვნელოვანი ასპექტია. საშინაო პოლიტიკის გადმოსახედიდან, ნეთანიაჰუს ალბათ მოუწევს პასუხი, საზოგადოებაში ამის გარკვეული მოლოდინი არის. მეორე მხრივ, უკვე ორი კვირა გავიდა, და ისრაელი ხელჩამოშვებული ნამდვილად არ მდგარა ამ ორი კვირის განმავლობაში - ღაზა იქნება ეს ლიბანი, ბევრი რამ გაკეთდა, ასე რომ, ნეთანიაჰუზე ზეწოლა არ გაზრდილა, ყოველ შემთხვევაში, იმ დონემდე, რომ მას სხვა გზა არ დარჩეს და საშინაო პოლიტიკის ფრონტზე სახის გადასარჩენად აუცილებლად უპასუხოს. მაინც მგონია, რომ პასუხი იქნება, მაგრამ როცა და როგორ მოხდება ეს, უფრო სტრატეგიული მოტივებით იქნება განპირობებული, ვიდრე შიდაპოლიტიკურით.

რადიო თავისუფლება: მოდით, მთლიან სურათს შევხედოთ - ღაზაში ომი ბოლომდე არ დასრულებულა. ჰეზბოლაც, მიუხედავად მიყენებული მძიმე დარტყმებისა, თამაშშია. ახლა ირანიც. ალბათ ისიც უნდა გავითვალისწინოთ, რომ ისრაელის პასუხს მერე ირანიც თავის მხრივ უპასუხებს და ა.შ. რამდენ ფრონტზე შეუძლია ისრაელს ბრძოლა ისე, რომ ყველაფერს გასწვდეს?

პროფ. ჩაკ ფრაილიხი: ვფიქრობ, ესაა უნიკალური მომენტი, უნიკალური შესაძლებლობა ისრაელისთვის, რომლის მსგავსიც მას შესაძლოა კიდევ დიდხანს არ გამოუჩნდეს. სულ რაღაც ერთი თვის წინ, სხვანაირი სურათი გვქონდა. ერთი თვის წინ, არ ვიტყოდი ასე ხელაღებით, რომ ჰამასი, სამხედრო კუთხით, დამარცხებულია. ჰეზბოლაზე მიტანილი შეტევა და მისი ეფექტურობა გარდამტეხი მნიშვნელობის აღმოჩნდა. საერთო სურათი დრამატულად იცვლება ბოლო კვირების განმავლობაში - ათწლეულების განმავლობაში არ გვქონია პერიოდი, როდესაც ირანი და მისი მოკავშირეების კვანძი ასეთი სუსტი, ასე მოწყვლადი იყო. ახლა ისმის მთავარი კითხვა - რამდენადაა მზად შეერთებული შტატები და პრეზიდენტი ბაიდენი, ამ კრიტიკულ პერიოდში ბოლომდე გაჰყვნენ ისრაელს ამ თამაშში? ბაიდენი ერთგვარად შეზღუდულია, არჩევნების გამო, იმის გამო, რომ ახლო აღმოსავლეთში კონფლიქტის ესკალაცია, შესაძლოა, გადამწყვეტი თემა აღმოჩნდეს, მაგალითად, მიჩიგანის შტატში ხმის მიცემისას და სასწორის პინა ერთი, ან მეორე მხარისკენ გადაწონოს. ვფიქრობ, ბაიდენის ნომერი პირველი პრიორიტეტი დღეისთვის კამალა ჰარისის გამარჯვებაა. მაგრამ ბაიდენი ისრაელის ჭეშმარიტი მეგობარიცაა და ამერიკაც, არა მხოლოდ ბაიდენი, იზიარებს ისრაელის სტრატეგიულ მიზანს, რომ ირანი ბირთვულ ძალად არ უნდა იქცეს, რომ ირანი და მისი მოკავშირეების ბირთვი უნდა დამარცხდეს. რა სურათი გვექნება 5 ნოემბრის შემდეგ? გაიზრდება შანსი და მზადყოფნა, რომ ისრაელმა ეს უნიკალური შესაძლებლობა გამოიყენოს? ამერიკის თანხმობის გარეშე, ისრაელს, გარკვეულწილად, მოქმედების არეალი შეზღუდული აქვს, მაგრამ მაინც შეიძლება წავიდეს ამაზე, ამერიკის თანხმობის გარეშეც კი.

რადიო თავისუფლება: იმის ფონზე, რომ პრემიერი ნეთანიაჰუ ლამის ყველა სადავო საკითხზე ეურჩება ბაიდენის ადმინისტრაციას, მაინც რა გავლენა აქვს ამერიკას ამ მომენტისთვის ისრაელის გადაწყვეტილებებზე?

პროფ. ჩაკ ფრაილიხი: მე ვთქვი, რომ ეს ისრაელისთვის უნიკალური მომენტია, არა? ანალოგიურად, ნეთანიაჰუც უნიკალური პრემიერია ისრაელისთვის და ამას პოზიტიურ ჭრილში არ ვამბობ. ნეთანიაჰუ არის პრემიერ-მინისტრი, რომელიც, როგორც ჩანს, მზადაა საკუთარი პოლიტიკური კარიერის გადასარჩენად თითქმის ყველანაირ რისკზე წავიდეს. მათ შორის, გარისკოს ამერიკა-ისრაელის ურთიერთობა, გარისკოს ისრაელის უსაფრთხოება, შიდაპოლიტიკური პროცესების ბედი და ა.შ. მაგრამ ეს ასევე არის კაცი, რომელსაც მსოფლიოს სტრატეგიული ხედვა გააჩნია, ისტორიული ხედვა, და მან შესაძლოა ჩათვალოს, რომ ესაა ისტორიული დრო და მომენტი, როდესაც ამერიკის არასაც უნდა გადააბიჯო, ისრაელის სამომავლო უსაფრთხოების, და მეტიც, მისი გადარჩენის უზრუნველსაყოფად.

რადიო თავისუფლება: მისი მოწინააღმდეგეები ამბობენ, რომ ამ ომს ნეთანიაჰუ ხელისუფლების შესანარჩუნებლად უფრო იყენებს, ვიდრე ისრაელის უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად. რამდენად შეესაბამება სიმართლეს ეს ბრალდება?

პროფ. ჩაკ ფრაილიხი: ვფიქრობ, არის ამაში სიმართლის მარცვალი. იყო რამდენიმე შემთხვევა, როდესაც შეგვიძლია ვთქვათ, რომ მან ყველაფერი არ გააკეთა, რაც უნდა გაეკეთებინა, ანაც, ისე არ გააკეთა, როგორც შეიძლებოდა. მაგალითად, არ გააკეთა ყველაფერი, რაც შეეძლო მძევლების გასათავისუფლებლად. ისიც მგონია, რომ ღაზაში დაბალი ინტენსივობის ბრძოლების შენარჩუნება სურს პოლიტიკური მიზნებისათვის. მაგრამ ერთი მეორეს არ გამორიცხავს - ნეთანიაჰუს შესაძლოა პირადი ინტერესებიც ამოძრავებდეს, მაგრამ, ამავდროულად, უდავოა ფაქტი, რომ ღაზა ეგზისტენციალურ ომად იქცა ისრაელისათვის. ისევე, როგორც ომი ჰეზბოლასთან. უფრო…. უფრო ნორმალური - ამ სიტყვას გამოვიყენებ - პრემიერი რომ გვყოლოდა ისრაელის ისტორიის ამ დიდ, ტრაგიკულ პერიოდში, ბევრად უკეთესი იქნებოდა. განუზომლად უკეთესი იქნებოდა, არავის გასჩენოდა ეჭვი, რომ ისრაელის პრემიერ-მინისტრი სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვან ომში პირადი პოლიტიკური ინტერესებით ხელმძღვანელობს.

რადიო თავისუფლება: ერთი მხრივ, როგორც აღნიშნეთ, ისტორიული შანსი გაქვთ, მეორე მხრივ - გყავთ პრემიერი, რომელიც მზადაა ვა-ბანკზე წავიდეს და ეს შანსი მაქსიმალურად გამოიყენოს. რამდენად ახლოს მივყავართ ამ ყველაფერს დიდ, ტრადიციულ ომთან რეგიონში?

პროფ. ჩაკ ფრაილიხი: ვფიქრობ, ჩვენ უკვე ვართ შეზღუდული მასშტაბების რეგიონულ ომში, პირველი დღიდანვე. და ეს მასშტაბები ფართოვდება - ირანი აქამდე მხოლოდ ეპიზოდურად ერთვებოდა. და თუ ისრაელი ირანის სარაკეტო შეტევას უპასუხებს - და ვფიქრობ, მოუწევს უპასუხოს - მაშინ კონფლიქტი კიდევ უფრო გაფართოვდება.

რადიო თავისუფლება: სადამდე შეიძლება მიგვიყვანოს ამ გაფართოებამ?

პროფ. ჩაკ ფრაილიხი: საქმე ისაა, ახდება თუ არა საერთაშორისო საზოგადოების შიშები, რომ ირანი ამ კონფლიქტს რეგიონის სხვა ქვეყნებზეც განავრცობს, მაგალითად, დაარტყამს საუდის არაბეთს, საამიროებს ან დასავლეთის სხვა მეკავშირეებს რეგიონში. ამის რისკი არსებობს, ვერ გამოვრიცხავთ. მაგრამ ლოგიკურად რომ დავუფიქრდეთ - თეირანის ადგილზე წარმოვიდგინოთ თავი - ისლამური სამყაროს უმეტესობა შენკენაა, მხარს გიჭერენ, ტაშს გიკრავენ, რადგან ისრაელს დაესხი თავს. საერთაშორისო საზოგადოების ნაწილიც კი - თუ თავად მთავრობები არა, მათი მოსახლეობის ნაწილი მაინც, კმაყოფილი იქნება ამით, მათ შორის ევროპაში, სადაც ბლომადაა კარგად გაღვივებული ანტისემიტური სენტიმენტები, მათ შორის, ამერიკის რიგ შტატებშიც. ამის ფონზე, რატომ უნდა წამოიწყო ღია ომი მსოფლიოს მთავარ სუპერძალასთან, რომელშიც იცი, რომ გამარჯვებული ვერ გამოხვალ და განადგურდები? ეს არაა გონივრული სტრატეგია ირანისათვის. შეძლებენ თუ არა, ვაშინგტონს თავი აატკივონ, თუ საუდელებს დაესხმებიან თავს? ალბათ კი. თანაც, გულს მოიოხებენ, ისტორიულ მტერს დასცხებენ. როცა ცოტა დამშვიდდებიან, აღმოაჩენენ, რომ ახლა ომში არიან შეერთებულ შტატებთან. ეს არაა რაციონალური ნაბიჯი, და თუ რამე ვისწავლეთ თეირანის რეჟიმზე ამ ათწლეულების განმავლობაში, ვისწავლეთ ის, რომ მიუხედავად იმისა, რომ ექსტრემისტები არიან, აუჩქარებელ, ირაციონალურ ნაბიჯებს არ დგამენ, ცდილობენ ყველაფერი კარგად გათვალონ, ძალიან ფრთხილობენ. ამიტომ, რატომ წავლენ ამაზე, როდესაც უკვე ომში ჩაებნენ ნომერ პირველ მტერთან, რომლის განადგურებაც საკუთარ ხალხს უკვე რა ხანია აღუთქვეს? რატომ გახსნიან ახალ ფრონტს? მათ ადგილზე, ამას არ გავაკეთებდი, მთელ ძალისხმევას ისრაელზე შეტევას მოვახმარდი.

რადიო თავისუფლება: რუსეთზეც მინდა გკითხოთ - კრემლმა გააკრიტიკა ისრაელის ლიბანში შეჭრა და ჰეზბოლაზე თავდასხმა. ჰეზბოლასავე ბაზებში აღმოჩნდა რუსული წარმოების შეიარაღება, რომელიც იქ, სავარაუდოდ, სირიიდან მოხვდა. ოფიციალურად ამ დრომდე არ დასტურდება, მაგრამ, სავარაუდოდ, სიმართლეს შეესაბამება გავრცელებული ცნობა იმის შესახებ, რომ ისრაელმა დაბომბა რუსების მიერ მართვადი ლატაკიის ბაზა სირიაში - უნდა გვქონდეს თუ არა მოლოდინი, რომ ისრაელი პოზიციას შეიცვლის უკრაინის ომთან მიმართებითაც?

პროფ. ჩაკ ფრაილიხი: ომამდე რუსეთსა და ისრაელს კარგი, სამუშაო ურთიერთობა ჰქონდათ. ახლა კი რუსეთი, საკუთარი სტრატეგიული მიზნებიდან გამომდინარე, უპირველეს ყოვლისა კი - უკრაინაში ომის გამო, ირანის და მისი მოკავშირეების გვერდით დადგა და მათ უჭერს მხარს. განიხილება სუ-35-ის ტიპის თვითმფრინავების მიწოდება [ირანისათვის], საუბარია S-400-ის, ერთ-ერთი ყველაზე მოწინავე ანტისაავიაციო რაკეტსაწინააღმდეგო სისტემის მიწოდებაზეც. რუსეთი, ფაქტობრივად, ისრაელის მოწინააღმდეგედ იქცა. მტრის თქმა არ მინდა, რადგან ურთიერთობებს ისევ ვინარჩუნებთ, და იმედი მაქვს, ეს ურთიერთობები გაუმჯობესდება.

რადიო თავისუფლება: მოუწევს თუ არა რუსეთს ამისთვის “ფასის გადახდა”? მიიღებს თუ არა ისრაელი გარკვეულ ზომებს? და თუ კი, რას უნდა ველოდოთ?

პროფ. ჩაკ ფრაილიხი: რა იგულისხმება ზომების მიღებაში? სამხედრო გადმოსახედიდან, არა მგონია, ეს ხელსაყრელი იყოს ისრაელისთვის, ბოლოს რომ ვნახე რუკაზე, რუსეთი მაინც ჩვენზე ცოტათი დიდი იყო. ისრაელში ისმის მოწოდებები, რომ ჩვენი პოლიტიკა უნდა შეიცვალოს უკრაინასთან მიმართებით, ჩვენ გადავწყვიტეთ, რომ ამ კონფლიქტში საერთოდ არ ჩავერეოდით, ნეიტრალურები დავრჩებოდით, რადგან რუსეთის ანტაგონიზება არ გვსურდა, მიუხედავად იმისა, რომ ხალხის აბსოლუტური უმრავლესობა ამ ომში სწორედ უკრაინას თანაუგრძნობს. მაგრამ ახლა, როდესაც რუსეთმა თავად აირჩია მტრული განწყობა, ბევრი კითხულობს, ჩვენ რაღატომ უნდა შევინარჩუნოთ ნეიტრალური პოზიცია? მე პირადად, მაინც არ მივემხრობოდი ამ მიდგომის შეცვლას, მიუხედავად იმისა, რომ უკრაინას ვუჭერ მხარს, რადგან ვფიქრობ, რომ ისრაელი ამ თამაშიდან მოგებული ვერ გამოვიდოდა.

რადიო თავისუფლება: და ბოლო კითხვა - ნეთანიაჰუსა და პუტინის ე.წ. ბრომანსიც წარსულს ჩაბარდა?

პროფ. ჩაკ ფრაილიხი: ვფიქრობ, რომ კი. მე საერთოდ გამიჭირდებოდა ამისთვის ბრომანსის დარქმევა - დიდი მოსიყვარულებით არცერთი არ გამოირჩევა. მაგრამ ეს იყო დაძაბულობის განტვირთვის პერიოდი ორ ქვეყანას შორის. ორმხრივი ურთიერთობები მუშაობდა, და ზოგჯერ პუტინი ისრაელის ინტერესებს ითვალისწინებდა კიდეც. ვფიქრობ, ურთიერთოების იმავე დონეზე დაბრუნება ჩვენს ინტერესებშია - არა იმიტომ, რომ პუტინის და მისი პოლიტიკის მომხრე ვარ რომელიმე სფეროში, არამედ იმიტომ, რომ ყველა დღევანდელი პრობლემის მიუხედავად, რუსეთი მაინც სუპერძალად რჩება და რაიმე განსაკუთრებული ძალისხმევის გარეშე შეუძლია ისრაელისთვის მნიშვნელოვანი ზიანის მიყენება.