ჯონათან კაცი არის აშშ-ის „გერმანიის მარშალის ფონდის“ უფროსი მკვლევარი. ის მრავალი წლის განმავლობაში მნიშვნელოვან თანამდებობებს იკავებდა აშშ-ის მთავრობაში და აგრეთვე წლებია ეწევა კვლევით საქმიანობას. საქართველო მუდამ არის მისი ყურადღების ქვეშ. ამჯერად ჯონათან კაცი თბილისში ჩამოვიდა ნატოს სახალხო დიპლომატიის ფორუმში მონაწილეობის მისაღებად. ის რადიო თავისუფლების თბილისის ბიუროსაც ეწვია და ვთხოვეთ მოსაზრებების გაზიარება საქართველოს ნატოში ინტეგრაციისა და დემოკრატიის გამოწვევებზე:
რადიო თავისუფლება: მოგესალმებით, ბატონო კაც. გუშინ „ტვიტერზე“ დაწერეთ - დროა, აშშ-მა და ევროპამ წინ წაწიოს საქართველოს ნატოში გაწევრიანების საკითხიო. როგორ და როდის უნდა გააკეთონ ეს აშშ-მა და ევროპამ?
ჯონათან კაცი: უპირველეს ყოვლისა, მიხარია, დღეს აქ რომ ვარ. აშშ-სა და ევროპას ნატოს ფარგლებში უკვე გაცხადებული აქვთ და მისდევენ ღია კარის პოლიტიკას ნატოს გაფართოების საკითხში. დეკემბერში [ნატოს სამიტზე], როგორც ჩანს, ვიხილავთ ჩრდილოეთ მაკედონიის გაწევრიანებას ნატოში. თუ შევხედავთ ქვეყნებს, რომლებიც ალიანსის მიღმა რჩებიან და დაინტერესებული არიან ნატოში გაწევრიანებით, საქართველო ნამდვილად არის ამ სიის სათავეში. ვფიქრობ, საჭიროა, აშშ-მა და პარტნიორებმა ევროპაში კარგად დაინახონ მიღწეული პროგრესი. რამდენიმე კვირის წინ საქართველომ უმასპინძლა ჩრდილოატლანტიკურ საბჭოს. წარმოუდგენელი ქება გაისმის საქართველოს მისამართით ნატოს მაღალჩინოსნებისა და იმათგან, ვინც იმყოფებოდა მაშინ საქართველოში. საქართველო ნამდვილად დგამს აუცილებელ ნაბიჯებს შემდგომი წინსვლისთვის. რა თქმა უნდა, არის გარკვეული წინაღობები.
ვფიქრობ, საქართველოს მთავრობას გარკვეულწილად აწუხებს იმის უზრუნველყოფა, რომ ცხინვალის რეგიონი და აფხაზეთი არ გამოეთიშონ პროცესს და ადგილზე არ შეიქმნას ვითარება, რაც მათ წაართმევს შესაძლებლობას საბოლოოდ დაიბრუნონ ეს ტერიტორიები.
ყველაზე მნიშვნელოვანი მათ შორის არის ის, რომ ნატოს წევრი ყველა სახელმწიფო უნდა შეთანხმდეს პროცესის წინ წაწევაზე და ეს დიდი გამოწვევაა. ეს არ ნიშნავს, რომ საქართველოს, როგორც პარტნიორს, არ აფასებენ. საქართველომ ბევრი გაიღო. ქართველებმა თავიანთი სიცოცხლე გაწირეს ავღანეთში. ჩემი ხედვით, აშშ-მა და ევროპამ სერიოზულად უნდა იფიქრონ საქართველოსთან ერთად შემდეგი ნაბიჯების გადადგმაზე, რომლებიც დაეფუძნება დღემდე მიღწეულ პროგრესს.
რადიო თავისუფლება: რა შეუწყობს ხელს ამ კონსენსუსის მიღწევას? სერიოზულად განიხილავთ თუ არა იდეას, რომელიც თავდაპირველად ლუკ კოფიმ წამოჭრა და მოგვიანებით ყოფილმა გენერალურმა მდივანმა, ბატონმა რასმუსენმა გაიმეორა, რომ საქართველომ შეიძლება იფიქროს ნატოში ინტეგრაციის განსხვავებულ გზებზე და მათ შორის იმაზე, რომ ალიანსის ხელშეკრულების მე-5 მუხლი არ გავრცელდეს საქართველოს ოკუპირებულ ტერიტორიებზე. აღიქვამთ თუ არა ამ სახის იდეას, როგორც ნატოს წევრებს შორის კონსენსუსის მიღწევის გზას?
ეს არის ლუკისა და სხვების კონცეფცია, იდეა, რომლის არსიც, ლუკისა და ვაშინგტონში მყოფი სხვა ადამიანების თანახმად, არის ის - როგორ ვიპოვოთ წინსვლის გზა.
ჯონათან კაცი: ვფიქრობ, რამდენიმე კუთხიდან უნდა შევხედოთ: ერთი ის, რომ, რა თქმა უნდა, პროცესის წინსვლისთვის უნდა განვიხილავდეთ ყველა შესაძლებლობას. ვფიქრობ, საქართველოს მთავრობას გარკვეულწილად აწუხებს იმის უზრუნველყოფა, რომ ცხინვალის რეგიონი და აფხაზეთი არ გამოეთიშონ პროცესს და ადგილზე არ შეიქმნას ვითარება, რაც მათ წაართმევს შესაძლებლობას საბოლოოდ დაიბრუნონ ეს ტერიტორიები. მაგრამ, ვფიქრობ, ის, რისი თქმაც ლუკსა და სხვებს სურთ, არის, რომ, თუკი ნატოს წევრი სახელმწიფოები ამას ხედავენ წინაღობად, საკითხს უნდა მივუდგეთ შემოქმედებითად. მათ უნდა მოიფიქრონ, როგორ წავიდნენ წინ. ვფიქრობ, ამაზე საჭირო იქნება საქართველოს მთავრობის თანხმობა. უნდა გავაკეთოთ ის, რაც მისაღები იქნება საქართველოს ხალხისთვის. არ მომისმენია, რომ ანალიტიკურ ცენტრებს, ხელისუფლების წარმომადგენლებს, აშშ-ს წარმოედგინოს ეს იდეა. არ მომისმენია, სხვა ქვეყნებს ეთქვათ - დიახ, ეს არის წინსვლის გზა.
რადიო თავისუფლება: დიახ, მაგრამ ამაზე მიდის მსჯელობა.
ძალიან სახიფათო ვითარებაა და ეს იდეები უნდა ჩაჯდეს უსაფრთხოების მიმდინარე კონტექსტში და აგრეთვე გათვალისწინებული უნდა იყოს, რა ხდება როგორც ტრანსატლანტიკურ სივრცეში, ასევე საქართველოს ჩრდილოეთ მეზობლის თავს.
ჯონათან კაცი: ასე რომ, ეს არის ლუკისა და სხვების კონცეფცია, იდეა, რომლის არსიც, ლუკისა და ვაშინგტონში მყოფი სხვა ადამიანების თანახმად, არის ის - როგორ ვიპოვოთ წინსვლის გზა. მოდით, ნუ დავუშვებთ, რომ მოსკოვი იყოს წინაღობა საქართველოს ამ ოჯახში მიღების გზაზე.
რადიო თავისუფლება: სინამდვილეში, იმდენად საქართველოს მთავრობა არ განიხილავს ამ იდეას, რამდენადაც ანალიტიკოსები, მედია და სხვები, ოპოზიცია. კარგად არ ვიცი, რას ფიქრობს ამ იდეაზე მთავრობა. ისინი ამბობენ, რომ ეს არ არის ოფიციალური შემოთავაზება და არ განიხილება ოფიციალურ დონეზე. ასე რომ, სინამდვილეში, ისინი თითქმის საერთოდ არ ლაპარაკობენ ამ იდეაზე. არ ვიცი, რა აშინებთ.
ჯონათან კაცი: ნატოს საპარლამენტო ასამბლეის კონფერენციაზე საქართველოს ელჩმა ნატოში პირდაპირ ილაპარაკა ამ წინადადებაზე და ვფიქრობ, ის მიანიშნებდა, რომ მათ სურთ საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობის საკითხის მოგვარება და რომ საქართველოს არ სურს მოსკოვს უთხრას, რომ სურს დათმოს ეს მიწა. ეს მაშინ, როცა ქართველებს იტაცებენ, საზღვარს ცვლიან. ეს ძალიან სახიფათო ვითარებაა და ეს იდეები უნდა ჩაჯდეს უსაფრთხოების მიმდინარე კონტექსტში და აგრეთვე გათვალისწინებული უნდა იყოს, რა ხდება როგორც ტრანსატლანტიკურ სივრცეში, ასევე საქართველოს ჩრდილოეთ მეზობლის თავს.
განტოლებასავით არის: რა თქმა უნდა, საქართველოს საზოგადოებაში არის მოლოდინი, რომ რაღაც უნდა მოხდეს. როცა ეს არ ხდება, ყოველთვის წარმოიქმნება რისკი.
რადიო თავისუფლება: დიახ, რასაკვირველია, საქართველოს მოსახლეობისთვის ნატო, უპირველეს ყოვლისა, ასოცირდება უსაფრთხოებასთან. საერთაშორისო რესპუბლიკური ინსტიტუტის გამოკითხვამ აჩვენა, რომ საქართველოს მოქალაქეების აზრით, სარგებელი, რასაც ნატოში გაწევრიანება მოიტანდა, უპირველეს ყოვლისა, არის: უსაფრთხოება, დაცულობა, დაკარგული ტერიტორიების დაბრუნება, სტაბილურობა და მშვიდობა. თუმცა, საქართველოს ყოველთვის შეახსენებენ, რომ უნდა გააგრძელოს რეფორმები და ერთ დღესაც ის გახდება ნატოს წევრი. ნამდვილად გახდება, მაგრამ არავინ იცის - როდის. ამავე გამოკითხვის მიხედვით, ძალიან საინტერესოა, რომ საქართველოში გამოკითხულთა უმრავლესობას წარმოდგენა არ აქვს, ეს როდის მოხდება. მცირე ნაწილი - 10% თვლის, რომ ეს შეიძლება მოხდეს 2023-ამდე. 16% თვლის, რომ ეს მოხდება 2023-ის შემდეგ. 15% თვლის, რომ ეს არასდროს მოხდება. ამავე დროს, ამ მოლოდინის მიუხედავად, ვიცით, რომ ნატოში საქართველოს ინტეგრაციის მიმართ ძლიერი მხარდაჭერაა. ხომ არ ფიქრობთ, რომ არსებობს გარკვეული რისკი დროთა განმავლობაში ამ მხარდაჭერის დაკარგვის ან შემცირების?
ან, უნდა შედგეს უსაფრთხოების შესახებ ცალკე შეთანხმება საქართველოსა და აშშ-ს შორის, რაც უნდა მოხდეს ნატოსთან კავშირში, შეიძლება ალიანსში საქართველოს გაწევრიანებამდე.
ჯონათან კაცი: ვფიქრობ, ეს მნიშვნელოვანია. ერთ-ერთი, რაც აღნიშნეთ, არის ნამდვილად მნიშვნელოვანი ასპექტი - საქართველოს დემოკრატიული რეფორმა. ნატოს პროცესის პარალელურად, საქართველოსთვის უკიდურესად მნიშვნელოვანი იქნება ევროკავშირის პროცესი - ეკონომიკურად, პოლიტიკურად, ვაჭრობის კუთხით, კანონის უზენაესობის მხრივ. ეს განტოლებასავით არის: რა თქმა უნდა, საქართველოს საზოგადოებაში არის მოლოდინი, რომ რაღაც უნდა მოხდეს. როცა ეს არ ხდება, ყოველთვის წარმოიქმნება რისკი. ნატოს - აშშ-ის და სხვების ამოცანა არის საქართველოსთან თანამშრომლობის განმტკიცება. მაგალითად, კვირაზე ცოტა მეტი ხნის წინ აშშ-ის კონგრესის წარმომადგენელთა პალატამ მიიღო საქართველოს მხარდამჭერი აქტი, რომელიც ქმნის საფუძველს საქართველოსთან პარტნიორობის გაძლიერებისთვის.
რადიო თავისუფლება: ეს ჯერ კიდევ პროექტია, არა?
ეს იყო მოსმენა ელჩად დამტკიცებისთვის. ახლო მომავალში მოსალოდნელია კენჭისყრა სენატში. როგორც მესმის, წინააღმდეგობა მოსალოდნელი არ არის.
ჯონათან კაცი: დიახ. მან ჯერ უნდა გაიაროს აშშ-ის სენატი. მოლოდინი არის ის, რომ ისევე, როგორც წარმომადგენელთა პალატაში, მას აქვს ძლიერი ორპარტიული მხარდაჭერა სენატშიც. მოლოდინი არის, რომ ეს აქტი გავა და ეს ნამდვილად ქმნის საფუძველს უფრო მჭიდრო ურთიერთობებისთვის. აშშ-მა და ევროპამ უნდა გააკეთონ ბევრად მეტი იმ პერიოდში, ვიდრე არ არის მოსალოდნელი საქართველოს ნატოში გაწევრიანება, ურთიერთობების გასაძლიერებლად, რაც მოიცავს უკეთეს კომუნიკაციას და აგრეთვე რაიმე ისეთს, როგორიცაა თავისუფალი ვაჭრობის შეთანხმება აშშ-სა და საქართველოს შორის, რაც კიდევ უფრო ძლიერად დააკავშირებდა ორ ქვეყანას ერთმანეთთან. ან, უნდა შედგეს უსაფრთხოების შესახებ ცალკე შეთანხმება საქართველოსა და აშშ-ს შორის, რაც უნდა მოხდეს ნატოსთან კავშირში, შეიძლება ალიანსში საქართველოს გაწევრიანებამდე. შესაძლებელია, ეს საკითხი არ დგას აშშ-ის მთავრობის დღის წესრიგის სათავეში, მაგრამ უნდა ვიფიქროთ შემოქმედებითად.
თუკი იქნება უკუსვლა, ეს დააზიანებს საქართველოს ნატოში გაწევრიანების ძალისხმევას, მის ურთიერთობას ევროკავშირთან და საქართველოს მცდარი მიმართულებით წაიყვანს.
რადიო თავისუფლება: დიახ. გვყავს საქართველოში ელჩად დასახელებული პირი. ჩვენ მოვუსმინეთ მის გამოსვლას ორიოდე დღის წინ. ეს ძალიან მნიშვნელოვანია, განსაკუთრებით ვითარებაში, როცა საქართველო მომავალი წლის საპარლამენტო არჩევნებისთვის ემზადება. მნიშვნელოვანია ელჩის ყოლა. რა ინფორმაცია გაქვთ, დაინიშნება ეს პირი ელჩად?
მთავარი გამოწვევა არის 2020 არჩევნების თავისუფლად, სამართლიანად და გამჭვირვალედ ჩატარების უზრუნველყოფა.
ჯონათან კაცი: ეს იყო მოსმენა ელჩად დამტკიცებისთვის. ახლო მომავალში მოსალოდნელია კენჭისყრა სენატში. როგორც მესმის, წინააღმდეგობა მოსალოდნელი არ არის. მისმა გამოსვლამ ჩემზე შთაბეჭდილება მოახდინა. მან გამოკვეთა, რაზეც ახლა ლაპარაკობდით - მრავალშრიანი საკითხები, არჩევნებისა და დემოკრატიის ჩათვლით.
რადიო თავისუფლება: დიახ, მან ხაზი გაუსვა ამას.
ჯონათან კაცი: დიახ, და ვფიქრობ, აშშ-სთვის მნიშვნელოვანია, აქ ჰყავდეს ელჩი, რომელსაც უმუშავია აქ მყოფ არაერთ წინამორბედ ელჩსა და საელჩოს თანამშრომელთან. ძალიან დიდი მნიშვნელობა აქვს წინასაარჩევნო პერიოდისთვის და არა მხოლოდ უშუალოდ არჩევნების დღისთვის, რომ აშშ-მა ხელი შეუწყოს, არჩევნები იყოს თავისუფალი და სამართლიანი, გამჭვირვალე და საერთაშორისო სტანდარტების შესაბამისი. თუკი ეს ასე მოხდება, საქართველოსთვის სარგებლის მომტანი იქნება არა მხოლოდ შიდაპოლიტიკური სტაბილურობის კუთხით, არამედ აგრეთვე ნატოსა და ევროკავშირთან ურთიერთობის კუთხითაც. თუკი იქნება უკუსვლა, ეს დააზიანებს საქართველოს ნატოში გაწევრიანების ძალისხმევას, მის ურთიერთობას ევროკავშირთან და საქართველოს მცდარი მიმართულებით წაიყვანს.
„ქართულ ოცნებას“, „ერთიან ნაციონალურ მოძრაობას“, ყველა სხვა პარტიას აქვთ შესაძლებლობა, იმოქმედონ სწორად ამ პროცესში.
რადიო თავისუფლება: რას ხედავთ საქართველოს მთავარ გამოწვევად? მეორე დღეა აქ ხართ, არა? ხვდებით ადამიანებს. რას ხედავთ მთავარ გამოწვევად ახლა?
ჯონათან კაცი: ვფიქრობ, მთავარი გამოწვევა არის 2020 არჩევნების თავისუფლად, სამართლიანად და გამჭვირვალედ ჩატარების უზრუნველყოფა. 2018 წლის საპრეზიდენტო არჩევნების დროს აქ ვიყავი „გერმანიის მარშალის ფონდის“ შავი ზღვისთვის თანამშრომლობის ინიციატივის ფარგლებში და ეუთოსა და სხვების დაკვირვებაზე დაყრდნობით, ვიცი, რომ არჩევნები არ ჩატარებულა უმაღლესი სტანდარტების დაცვით. საქართველოსთვის, რომელიც ძლიერ განვითარდა ბოლო რამდენიმე ათწლეულის განმავლობაში, ძალიან მნიშვნელოვანია გააგრძელოს ეს პროგრესი. ჩვენ ვლაპარაკობთ არჩევნების დროს თავისუფალი და სამართლიანი მედიის, ყველასთვის თანაბარი პირობების უზრუნველყოფაზე. იქნება ახალი პარტიები. ვიცი, რომ ახალი საარჩევნო სისტემაა. ვიცი, საკონსტიტუციო ცვლილებები ჯერ კიდევ მისაღებია.
თავდასხმები სამოქალაქო საზოგადოებაზე, იმისდა მიუხედავად, რომელი მხრიდან მოდის, არ არის კონსტრუქციული და პროცესის ხელშემწყობი. ეს არის ცუდი სიგნალი აშშ-სთვის და ევროპელი პარტნიორებისთვისაც.
რადიო თავისუფლება: დიახ, კანონმდებლობა არ არის ჯერ მზად.
ჯონათან კაცი: დიახ, არ არის, მაგრამ პარლამენტის წევრების თანახმად, მოსალოდნელია, რომ ეს ცვლილებები მიღებული იქნება წლის ბოლომდე, დეკემბერში. იმედი გვაქვს, ასეც იქნება. ვფიქრობ, „ქართულ ოცნებას“, „ერთიან ნაციონალურ მოძრაობას“, ყველა სხვა პარტიას აქვთ შესაძლებლობა, იმოქმედონ სწორად ამ პროცესში. საქართველოს მიმართ იქნება დიდი ყურადღება, რადგან ეს პროცესი იმდენად მნიშვნელოვანია და იმდენად განსხვავებულია საარჩევნო სტრუქტურა, რომ, დიდი ალბათობით, წარმოჩინდება არაერთი შედარებით მცირე პარტიის როლი. შესაძლებელია, პირველად ისტორიაში, საქართველოს ჰყავდეს ნამდვილი კოალიციური მთავრობა.
მედიის თავისუფლება - ამ მხრივ საქართველოს ადრეც ჰქონდა გამოწვევები. ძალიან მნიშვნელოვანია, წინასაარჩევნო კამპანიის დროს არ იყოს გამოყენებული ადმინისტრაციული რესურსები. ესეც გვინახავს წარსულში.
რადიო თავისუფლება: შესაძლებელია...
ჯონათან კაცი: შესაძლებელია. ვნახოთ, რა მოხდება, მაგრამ, ვფიქრობ, რომ არის ამგვარი განწყობა. აშშ-ის მთავრობამ „აშშ-ის საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს“ მეშვეობით გამოყო 14 მილიონი დოლარი, 2 თუ 3-წლიანი პროგრამისთვის.
რადიო თავისუფლება: დიახ, ოთხწლიანი პროგრამაა.
ჯონათან კაცი: ვფიქრობ, ეს აჩვენებს, რომ საჭიროა მუშაობა სამოქალაქო საზოგადოების განვითარებისთვის. თავდასხმები სამოქალაქო საზოგადოებაზე, იმისდა მიუხედავად, რომელი მხრიდან მოდის, არ არის კონსტრუქციული და პროცესის ხელშემწყობი. ეს არის ცუდი სიგნალი აშშ-სთვის და ევროპელი პარტნიორებისთვისაც. საყურადღებოა მედიის თავისუფლება - ამ მხრივ საქართველოს ადრეც ჰქონდა გამოწვევები. ძალიან მნიშვნელოვანია, წინასაარჩევნო კამპანიის დროს არ იყოს გამოყენებული ადმინისტრაციული რესურსები. ესეც გვინახავს წარსულში. ასე რომ, შესაძლებელია გარკვეული ნაბიჯების გადადგმა საარჩევნო პროცესის გაუმჯობესებისთვის, მისი გამჭვირვალობის უზრუნველსაყოფად. ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ საქართველოს პარტნიორებმა ეს ყველაფერი თქვან დაუყოვნებლივ. შეიძლება ჩამოთვალონ კიდეც საკითხები, რისი შესრულებაც სასურველი იქნებოდა და უზრუნველყონ კიდეც პროცესი. თუკი ასე იქნება, შემდეგ ქართველი ხალხი გადაწყვეტს და ჩვენ მივიღებთ ამ შედეგს.
